Morgunblaðið - 06.11.1952, Blaðsíða 11

MORCU'SBLAÐIÐ
f Fimmtudagur 6. nóv. 1952
II.
Kristján Þorvarðsson, taiigaiæknirs
EÐLI -1
VÍNANDI (alkohol) heyrir
þeim flokki efna til, sera nefnast
svefnlyf (narcotica) og er sam-
eiginlegt með þeim, að þau verka
lamandi á heila og taugakerfi.
Vínanda hefur um aldaraðír ver-
ið neytt sem nautnalyfs. í dýra-
ríkinu finnst vínandi í mjög litl-
um mæli. í blóði ódrukkinna
manna er 2/100000 hlutar vín-
anda.
ÁFENGISEITRUN
Ég mun nú með fáeinum orð-
um lýsa víneitrun. Þessari eitrun
skipti ég í 4 stig:
1. stig: í litlum skömmtum or-
sakar vínandi hjá flestum likam-
lega og andlega vellíðan, menn
verða glaðir og ánægðir með sig,
,,góðglaðir“, eins og sagt er.
2. stig: Sé skammturinn aukinn
ber á sálrænni veiklun, menn
verða óeðlilega fjörugir og við-
bragðsfljótir, örari og miklir á
lofti, skrafhreifnir og óþvingað-
ir, jafnvel þótt þeir séu að eðl-
isfari feimnir og hlédrægír. Menn
gorta af afrekum, þótt engin séu,
eru ánægðir með orð sín og
hlæja að ímyndaðri fyndni sinni,
gorta af kröftum sínum og
hreýsti. Þeim mönnum sem vinna
líkamlega vinnu og vanir eru að
neyfa afls, er oft laus hendin.
Þeim, sem vinna andleg störf, er
ekki eins mikið áhugamál að
sýna kraftana, en eru aítur á
móti sjálfhælnir og gorta af and-
legu atgjörfi, „eru færir í flestan
sjó“, eins og þar stendur. Þetta
ástand hænír flesta að flöskunni.
Á þessu stigi ölvunar eru menn
að ytra útliti heitir á höfði, rjóðir
í kinnum, æðaslátt má sjá í
gagnaugnaæðum, slagæðin slær
venjulega hratt.
3. stig ölvunar: Sé nú haldið
lengra og meira drukltið, fer mik-
ilmennskan að minnka og gam-
anið að grána. Alkoholvímah. fer
nú að svífa á og nefnist þetta
ástanda bráða- (skyndi-) vín-
eitrun. Sálarjafnvægið fer nú
alveg forgörðum, allskonar til-
gangslausar athafnir eru gerðar,
gangurinn verður reikull, tung-
an drafar í munninum, svefn-
höfgi sækir á, fjörið og þróttur-
inn þverr, þreyta og magnleysi
kemur í staðinn. Oft fylgír þessu
velgja og uppsala. Ásjónan verð-
ur föl og augun starandi. Ef mjög
stórra áfengisskammta hefir ver-
ið neytt, hefst.
4. stigið: Þá er ástandið likast
chloroform- eða æthersvefni, það
er fullkomið meðvitunarleysi,
sársauka- og tilfinningaleysi,
vöðVar verða slappir, slagæðin er
lin, líkamshitinn lækkar, andar-
drátturinn verður korrandi (byrj
andi mænukylfulömun), andlitið
verður blátt og þrútið, varir blá-
leitár og svo loks dauði, sem or-
sakast af andardráttarlömun
(lömun á andardráttar stöðinni í
mænukyifu). En oftar gengur
lömunin ekki yfir í andardrátt-
arlömun, heldur liggja sjúkling-
arnir í djúpum svefni margar
klukkustundir, Og rakna þá loks
við, með venjulegum eftirköst-
um, svo sem andlegri og líkam-
legri þreytu, eru niðurbeygðir,
með samvizkubit (moralska timb
urmenn), höfuðverk, ógleði eða
uppsölu.
Lýsing þessi sýnir að vínandi
verkar eins og svefnlyfin, chloro-
form og æther á heila og tauga-
kerfi, fyrst á heilann, þá rnæn-
una, og loks á mænukylfuna
(þar sem andardráttar- og hjarta
stöðvar eru).
Sumir vísindamenn hafa hald-
ið því fram, að á fyrsta
stigi ölvunar verki vínandi ert-
andi á taugakerfið, en síðar lam-
andi. En nýrri skoðanir og kenn-
íngar eru, að vínandi verki frá
byrjun lamandi Og að ertingar-
einkennin, fjörið, málæðið og
skapgerðarbreytingin, sem ger-
ast á fyrstu stigum ölvunar, séu
Æskulýðurinn er í alvariegri hætiu
Erind iílytf á bindindismálafundinum í Keflavík
vegna þess, að fyrst lamist þau
svið heilans, sem stjórna fram-
komu og skapgerð mar.na, og
valda því, að menn segja ekki
allan hug sinn, hverjum sem þeir
mæta. Lömunareinkennin verða
því þau, að menn verða mjög
opinskáir og segja jafnvel frá
viðkvæmum einkamálum, og það
bláókunnugum mönnum. Dóm-
greind, sjálfsmat og sjálfs-
virðing lamast.
VÍSINDALEGAR RANN-
SÓKNIR Á ÁHRIFUM ÁFENGIS
Á HEILASTARFID
Aukna þekking hafa menn öðl-
azt á áhrifum vínanda á sálar-
lífið af rannsóknum, sem þýzkur
læknir og vísindamaður (Krápe-
lin), hefir gert á fjölda manna.
Hann hefur rannsakað hverskon-
ar áhrif vínandi hefir á ýmiss(’
konar heilastarfsemi, svo sem
samlagningu (í reikningi), utan
að lærdóm, skilning (hæfileik-
ann til að skilja), tíma- og rúm-
skynjun o. íl.
Hver einstaklingur hefur verið
látinn gera prófraunina án áfeng-
is og undir áhrifum víns. Mis-
munandi áfengisskammtar hafa
verið notaðir við prófið. Útkom-
an varð sú, að í flest skifti verk-
aði áfengið lamandi (lakari úr-
lausnir) og því meir, því vanda-
amari, sem úrlausnarefnin voru.
Þau úrlausnarefnin, sem kröfð-
ust mests skilnings, voru verst
af hendi leyst, og þurfti minnst-
an vínandaskammtinn til þess, að
úrlausnir yrðu lakari.
Við próf á hreyfiskyni (vöðv-
um), þurfti stóra skammta, til
þess að valda lömun. Ef litlir
skammtar voru gefnir, virtist
vínandi verka ertandi og örv-
andi. Prófgarparnir voru t. d.
látnir gefa ákveðin merki, eftir
skipun. Þeir, sem fengu litla
skammta (7,5—10 grm), voru
fljótari að bregða við, en gerðu
fleiri skyssur.
Ályh.tanir af þessum rannsókn-
um voru því þær:
I. Að vínandi verkaði í litl-
um skömmtum, fljótt lamandi á
allt vitsmunalíf og æðra heila-
starf, en því frumstæðara sem
starfið var (t. d. hreyfingar
vöðva), því minni áhrif og því
stærri skammta vínanda þurfti
til þess að valda lömun, einnig
virtist vínandi verka öi'fandi í
litlum skömmum.
II. Viðbragðstíminn styttist, en
áberandi var hjá öllum próf-
mönnum, að þeir þóttust sjálfir
hafa gert úrlausnunum fljótar
og' betur skil undir áhrifum víns.
Sýr.ir .þetta Ijóslega, að dóm-
greind og sjálfsmat hafa lamazt
við vínanda.
ÁIIRIF VÍNANDA
Á VÖDVASTARF
Þetta próf er gert með því, að
láta þann, sem próíaður er, lyfta
ákveðnum þunga, eftir ákveðnu
hljóðfalli. Þá kom í ljós, með því
að nota stóra skammta t. d.. 80 gr.
vínanda, að fyrst ukust vöðva-
kraftarnir, en brátt (eftir 4—10
mín.) þreyttust vöðvarnir, þann-
ig að heilastarf vöðvanna var
minnkað undir áhrifum víns.
Þeir, sem gengu undir prófið,
gengu með þá grillu, að þeir
hefðu afkastað meiru undir á-
hrifum vínsins. Þetta stafar efa-
laust af því, að þreytutilfinn-
LÆKISIAVÍSIIMDIIM HAFA
AÐ ÁFEIMGI ER EITUR
iAIMIMAÐ
siglir fitan, sem hleðst upp í
Sjúklingurinn .verður venjulega
ekki drukkinn, þótt hann drekki
mikið af víni.
Afleiðing þessara geðveikis-
kasta verður stundum iangvinn
hjartavöðvann og veiklar hann áfengisneyzla
svo að hjartað gefst upp við j Á suma menn hefir áíéhgi af-
skyndilega áreynslu. Þessi hjarta brigði]egar verkanir, framkailar
skemmd er tíðust dauðaorsök hjá þeim glæpahneigð, þeir
er
drykkjumanna.
Lifrin stækkar af langvinnri á-
:apa
minni og muna lífíð sem ekkcrt
f því, sem ber við, eða þeir
fengiseitrun, blóðstraumurinn fer aghafast> undir áhrifum a«engis
hægar gegnum hana, og starf Á börn og unglinga hefur
hennar lamast, ýmis efm, sem'áfengi mjóg skaðleg ahrif og
skaðleg eru líkamanum safnast
fyrir í blóðinu. Stöðug og lang-
vinn áfengisney’zla hefur, eins og
áður var drepið á, mjög skaðleg
áhrif á heila- og taugakerfi. Al-
varlegar skapgerðar- og geðslags
breytingar verða. Drykkjumenn-
irnir verða órólegir, geðstirðir,
svefnlitlir og sljóir, óþrifnir og
hirðulausir, missa alla sómatil-
finningu gagnvart sjálfum sér,
atvinnu og ■ heimili. Svo langt
getur þetta gengið, að drykkju-
maðurinn selur oft garmana utan
af sér fyrir Vin, en’ lætur alveg
aískiptlaust, þótt kona og börn
hans veslist upp úr fátækt og
eymd. — Margir drykkjumenn
kippir úr þeim bæoi andle^
og líkamlegum þroska.
ORSAKIR ÁFENGISNAUTNAK
Orsakir áfengisnautnar . eru
ytri og innri, og oftast er sám-
band þeirra á milli. Sem ytri
orsakir mætti t. d. nefna van-
rækt eða gallað yppeltíi, cheppi-
legt umhverfi, vonöan félags-
skap, drykkjusiði, siðvenjur og
skilningsleysi margra á skaðsemi
áfengis. Innri orsakir eru skap-
gerðarveilur, geðveiki og gáfna-
brestur.
Úr flokki hihna geðveilu
(skapgerðarveilu), ber mest á
þeim vanstilltu mörmum rne3
verða loks að ræflum, sem ganga htia eða sjuka siðíerðiskennd,
Kristján Þorvarðsson
ingin hefir verið minni undir
áhrifum vínsins.
ÁHRIF VÍNANDA Á HJARTA
OG ÆDAR
Háræðar víkka, og það eftir
litla skammta, sést þetta einkum
á andliti.
Á heilbrigt hjarta virðist vín-
andi, í mjög litlum skömmtum,
hafa litil áhrif, en í stórum
skömmtum verkar vínandi lam-
andi.
Á líkamshitann verkar vínandi
þegar, í litlum skömmtum, lcæl-
andi, og er þar af leiðandi hættu-
legt að neyta áfengis í kulda,
einkum úti, undir beru lofti, af
því hafa líka margir menn beðið
bana, hér á landi og í öðrum
norðlægari löndum.
LANGVINN VÍNEITRUN
Neyzla áfengis um lengri tíma
veldur varanlegri eitrun og við
það skemmast nærri öll líffæri,
og þar af leiðandi truflast störf
þeirra. Þær truflanir, sem urðu
á starfi heilans við skyndi vín-
eitrunina, verða við stöðuga
áfengisneyzlu áframhaldandi,
menn verða sljóir, heimskir, tapa
minni, sálarþrekið lamast, vilj-
inn sljófgast, öll æðri áhugamál
gleymast og hugurinn snýst ekki
um annað en „flöskuna"..
Langvinnri víneitrun fylgir
oft taugabólga í útlimataugum;
þeir sem hafa hana, eru valtir
og óstöðugir á fótum, slcttast til
og titra allir, einnig eru krampa-
flog eigi sjaldséð hjá drykkju-
mönnum. Slímhúðarbólga í koki
og maga er algeng við langvinna
víneitrun. Bólga þessi orsakar
næringartruflanir, og því alvar-
legri, því sterkara sem vínið er.
Er þetta í samræmi við það, að j
„brennivins berserkir" eru oft
magrir.
Alvarlegustu og lífshættulcg-
ustu skemmdir af völdum áfeng-
is, eru þær, sem verða á æðum,
hjarta og nýrum. Hin langvinna
bólga í heilaæðum, sem orsakast
af ófengiseitrun er talin ííðust
orsök heilablóðfalls drykkju-
manna.
Nýrun skorpna við eitrun
þessa; þau skilja ver út þvag-
efni og önnur úrgangsefni lík-
amans, og getur slíkt haft alvar-
legar afleiðingar.
Hjartað líður ýmist vegna
skemmda vínsins á æðar og nýru,
eða beinlínis vegna skemmda á
hjartavöðvanum, sem stafa af vín
eitruninni. í kjölfar skemmdanna
um og snýkja og betla fyrir víni,
leggjast fyrir yfir blánóttina ein-
hversstaðar, þar sem eitthvert af-
drep er að íinna.
Svo andlega sljóir geta þessir
vesalingar orðið, að þeir verða
jafnvel ánægðir með sig cg hlut-
skipti sitt.
ÁFENGISGEDSJÚKDÓMAR
Áfengiseitrun getur valdið
brjálsemi. Velþekkt ' ét drykkju-
æðið, delerium tremens, sem or-
sakast af langvinnri áfengiseitr-
un. Sjúklingarnir veröa, óöir,
ruglaðir, sjá sýnir, oft eru það
smákvikindi, flugur,, fiðrildi,
rottur eða mýs; þeir verða gripnir
ofsahræðslu,- meðvitundin -sljófg-
ast, svo að. þeir geta hæglega
farið sér að voða. Þeir verða með
öllu svefnlausir, Ástandið er lífs-
hættulegt, og áður fyrr dóu marg-
ir þessara sjúklinga,-en á seir.ni
árum hefur þó oft tekist að
bjarga lífi þeirra. ' ,
Aðra geðsjúkdóma, af völdum
áfengis mætti nefna, svo ?em
Korsakows-geðveiki. Sjúkling-
arnir verða . ruglaðir, oft um
lengri tíma, minnið v^rður mjög
ótryggt, og hættir sjúklingnum
við að skólda inn í minniseyð-
urnar, jafnvel heilar sögur og
kynlegustu ■ æfintýi'ij yn> atþurpi-
og ferðalög,..sem engin^i fótur er staíaði alvarleg; hætta.af.
fyrir. Sjúkdómurinn er oftast
Iangvinnur, stendur mánuoi og
jafnvel ár, og flestum sjúkhng-
um batna'r 'ékki að fyllu.
Önnur tegund geðveiki, sem
drykkjumenn eru stundum
haldnir nefnist á iarfmarnáli
alkohol hallucinosis. Sjúkling-
arnir þjást af ofskynjunurn, heyra
raddir og eru oft hræddir. Sjúk-
dómur þessi er stundum lang-
vinnur, en stundum batnar sjúk-
lingunum fljótt.
Þá mætti nefna áfengisbrjál-
semina og eru aðaleinkennin af-
brýðisemin (paranoiá zelotyp-
ica), ber oft á dómvillum og
hugarfirrum. Drykkjumaðurinn
verður mjög afbrýðisamur, og
tortrygginn gagnvart konu sinni
og ræðst þá stundum á ímynd-
aðan meðbiðil og sýnir honum
banatilræði. Sjúkdómur þessi er
langvinnur og batnar oftast ekki
að fullu.
. Loks mætti nefna dipsomani-.
una (túradrykkiríið). Sjúk-
dómur þessi orsakast ekki af
áfengiseitrun. Sjúkdómurinn er
geðveiki, sem er tímabundin
(periodisk.) og byrjar með svefn,-
leysi, óróa, eirðarleysi og þo’rsta,
sem veldur því, að sjúklingurinn,
sem að jafnaði hefir óbeit á víni,
svalar þorstanum í vini. Kastið
stendur venjulega í nokhrá ðagá.
tilfinninga-sljóum, iðjuleysingj-
um, bölsýnum og innibirgðnm
mönnum, einnig mönnum, sera
eru að eðlisfari hörundsárir og
þykkjuþungir, ósiálistæðir,
áhrifagjarnir, kærulausir og létí-
úðugir. Þessir sjúk!eg?u eigir.leik-
ar og skapgerð valda oft mikiu
um, og eru oft orsakir þess, að
menn gerast dr.ýkkjumenn.
• ■>
LOKAORD
Að lokum þetta:- Lækijavísind-
in hafa sannað, að ófengi e? eiíur,"
sem verkar skaðlega bæöi á lí-k-
ama og sál. Sé þess neytt að stað-
aldpi um lengri tíma, veldur þatt
alvarlegum skemmdum. á flostum
líffærum, mannlegs Ijkama, auk
þess veldur það andlegri sljófgv-
un, lamar allt a.ndlegt atgerfi og
orsakar alvarlegar og skaðlegar
skapgérðarbreytihgár. ‘
Ofdrykkjan er í mörgum löhd-
um orðin þjóðarböl,. sem öllura
ábyrgum. og liugsandi mönnura
hrýs hugur við. í okt.-nóv. 1951,
var, haldin alþjóðaráðstefna í
Kaupmannahöfn um rtiálið, á
vegum Alþjóða heiibrigðismála-
stofnunarinnar (\Vorid J-Jealth'
Organisation). Á ráðstefnu þess-
ari var gerð sú álýktun, ao áfeng-
neyzlan væri í mörgurn löndura
alvarlegt mein, sem þjcðunura
Við yitum öll'pg ættum að við-
urkenna, að óst'andið hjá bkkur
er ekki glæsilegt. Fl.eiri og fleiri
æskumenh láhdsihs bsétSst í hóp
þeirra, sem dreíyíca áiengi, ng oft
má sjá dauðadrukkr.a unglinga
á Veitingahúsum ög skemmti-
stöðam. '
Allir menn og, konur, hvar í
stétt, sem þér standið, veröio að
taka höndum saman, til þess a:5
reisa rönd við drykkjubölimij
og ómenningu __ þeirri, sem bví
fylgir. Bæði líkamleg cg andleg
heilbrigði þjóðarinnar er í hættu. ’
Öflug og víðtæk rcpplýsingastarf-
semi er bráðnaúsynleg, einknm
meðal æskulýðsins. En þeir, sem
mesta . ábyrgð bera, eru vald-
hafar þjóðarinnar, ríkisstjófn cg
Alþingi, menntanfenn og em-
bættismenn. Ef þessir aðilar sýna
skiltiing, og ábyrgðíirtilfiíiningu,
verður auðvelt að draga veru-
lega úr drykkjuböli því, sem nú
herjar þjóðina. .Þsssir aoilar. geta
með gjörðum sínum og framkomu
gjörbreytt almenningsálitinu. En
það krefst . fórnar, sjálfsafneit-
unar, og einlægrar viðleitni
óhlutdrægrar gagnrým á ástand-
inu í- heild.. )

I MORGUXBLAÐIM