Morgunblaðið - 08.11.1952, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLAÐIÐ
Laugardagur 8. nóv. 1952
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkv.stj,: Sigfús Jónsson,.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 30'45
Auglýsingar: Ámi GarCar Kristinsaon
Ritstjórn, auglýsingar og afgreifisla-
Austurstræti 8. — Sími 1600
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði, InBanlandi.
lausasölu í krónu eintakifi.
Verklegu framkvæmdirnar
og fjárlöyin
UM ÞAÐ getur naumast ríkt
ágreiningur að sem fullkomnastir
1 vegir um landið og sern beztar
og örúggastar hafnir séu meðal
þýðingarmestu skilyrða þess að
/ atvinnulífið til lands og sjávár
fái blómgazt. Þess vegna er mjog
þýðingarmikið að úiint sé áð
halda afram vega-, brúar- og
' hafnargerðum með sem mestum
hraða.
* Á þessu hefur einnig ríkt full-
ur skilningur bæði hjá núverandi
ríkisstjórn og undanfarandi rík-
isstjórnum.
En sú þróun, sem gerzt hefur
í fjármálum ríkisins mörg und-
. anfarin ár er á leiðinni að stefna
þessum þýðingarmiklu fram-
. kvæmdum í þágu atvinnulífsins
í verulega hættu. Hin lögbundnu
útgjöld ríkissjóðs hafa hækkað
. um milljónatugi á hverju ári. Á
vaxandi dýrtíð og ný lagasetn-
ing, sem hefur útgjöld í för með
sér ríkastan þátt í þessum gífur-
. lega útgjaldauka. Af því leiðir
svo að minna fjármagn verður
fyrir hendi til verklegra fram-
kvæmda.
» Upphæðirnar, sem til þeirra
hafa verið veittar hafa að vísu
ekki lækkað fram til þessa. En
með vaxandi dýrtíð hefur stöð-
ugt orðið minna úr þeim. Og nú
er svo komið, að samkvæmt f jár-
- lagafrv. fýrir næsta ár er jafn-
veí gert ráð fyrir að fjárveit-
ingar til þeirra lækki nokkuð
að krónutölu.
Hér er vissulega stefnt út
í fullkomið óefni. Dýrííðin er
beinlínis tekin að lama getu
ríkisins til þess að sinna nauð-
synlegustu verklegum umbót-
um í Iandinu. Fjöldi héraða
stendur uppi með ófulikomið
■á vegakerfi, sem er engan veg-
inn fullnægjandi fyrir fram-
leiðsluna. Víðs vegar um land
eru brúargerðir aðkallandi
nauðsyn. Sama máli gegnir
um hafnargerðir við sjávar-
síðuna. Það er vissulega al-,
varlegí ef slíkar framkvæmd-
ir eiga að verða útundan á
næstu árum.
Ef bornar eru saman fjárveit-
ingar til þessara framkvæmda
' samkvæmt fjárlögúm líðandi árs
og tillögur fjármálaráðherra í
fjárlagafrumvarpinu fyúir árið
1953, kemur þetta í ljós:
Til nýbyggingar þjóðvega voru
á fjárlögum þessa árs veittar
tæplega 9 rnilli. kr. Á frv. til
fjárlaga fyrir næsta ár er gert
ráð fyrir 8,1 millj. kr. til hlið-
stcéðra' frhmkvæmda. • ’ >
Til viðhalds þjóðvega voru á
þessu ári. veittar 17,4 millj. kr.
Á fjárlagafrv'. næsia árs er gert
ráð fyrir að sú f járveiting hækki
um 1 millj: kr. En auðsætt er
að sú fjárveiting er alltof lág.
Samkvæmt upplýsíngum, sem
liggja fyrir Alþingi mun óum-
” flýjanlegt að veita 25 millj. kr.
í þessu skyni, ef unnt á að vera
að halda þjóðvegum landsins
sæmilega við'.
; Ef fjárveitingar íil hafnargerða
og lendingarbóta eru athugaðar
kemur í Ijós að á fjárlögum þessa
áfs eru veittar til þeirra fram-
kvæmda rúmlega 5,1 míllj. kr. Á
íjárlagafrv. fyrir næsta ár er
gert ráð/fyrír að hliðstæð fjár-
veiting verði 4,5 millj. kr.
• Það er þannig auðsætt að þess-
ar nauðsynlegu framkvæmdir
eru að dragast aftur úr um fjár-
veitingar á fjárlögum.
Þetta sprettur að sjálfsögðu
ekki af því, að þing og stjórn
hafi ekki fuilan skiining á
þýðing’.i þeirra. Ástæðan er
hreínlega sú að hin lögbundnu
úígjöld og kostnaðurinn við
rekstur ríkisbáknsins er að
sprengja ramma fjáríaganna
og raunverulegt bolmagn ríkis
ins til þess að halda uppi verk-
Iegum framkvaemdum í þeim
mæli, sem brýna nauðsyn ber
íil.
Það má að vísu segja, að hin
aukna vélanotkun síðari ára við
verklegar framkvæmdir hafi í
för með sér betri hagnýtingu þess
fjár, sem til þeirra er veitt. En
gallinn er bara sá, að vjð eigum
ennþá alltof lítið af stórvirkum
tækjum. Þessvegna er þáttur
handaflsins í þeim of mikill.
En það verður að koma í
veg fyrir að hinar verklegu
framkvæmdir í þágu atvinnu-
lífsins haldi áfram að dragast
saman vegna minkandi fjár-
veitinga til þeirra. Afkoma
þjóðarinnar á hverjum tíma
veltur mest á því að fram-
leiðsla hennar hafi sem bezta
aðstöðu. A bví hafa þeir stjórn
málaflokkar, sem styðja nú-
verandi ríkisstjórn áreiðan-
lega glöggan skilning.
„MorpnroSi
ipans"
KOMMÚNISTABL.AÐIÐ getur
þess í gær, af tilefni 35. ára af-
mælis rússnesku byltingarinnar,
að góðskáldið Stephan G. Steph-
ansson hafi eitt sinn komist svo
að orði í einu ljóða sinna að af-
nám zarstjórnarinnar og valda-
taka kommúnista væri „mogrun-
roði lítilrhagnans".
Jú, sú var tíðin að ýmsir héldu
að valdaafsal keisarastjórnarinn-
ar vaeri „morgúnroði lítilmagn-
ans“. Stephah G. hefur vafa-
laúst álitið að svo væri. En hvað
myndi Klettafjallaskáldinu finn-
ast um þann „morgunroða", sem
ofbeldisklika kommúnista hefur
varpað yfir alþýðu Rússlands og
margra annarra landa? j
Allt bendir til þess að hinum
einlæga mar.nviní myndi virðast
dimmt yfir., ef hann mætti nú
lita kjör rússnesks fólks. Getur
nokkur andlega heilbrigður mað-
ur eygt „morgunroða lítilmagn-
ans“ yfir þrælabúðum Kreml-
búans? Myndu frelsisrán og of-
beldisaðgerðir kommúnista í
löndum Austur- og Mið-Evrópu
líklegar til að skapa þá bjart-
sýni og lífsvonir sem morgun-
roðinn vekur í hugum fólksins?
Ótrúlegt er það.
Sannleikurinn er sá, að þeg
ar kommúmstar, frelsisræn-
ingjarnir og þrælabúðaverð-
irnir, taka sér orð manna cins
og Stephans G. Stephansscn-
ar í munn, þá gengur það
guðlasíi 'iæsí.
Nei, kommúnisminn reynd-
ist ekki „morgunroði lítil-
magnans“ þó ýrnsir heiðar-
legir menn, sZm hötuðu kúg-
un og áþján, gerðu sér vonir
um það. Þær vonir brustu.
Seilnr um Kensington steinmn
ENN á ný hefur rúnasteinninn
í Kensington borið á góma. Er
ekki ólíklegt, að í kjölfar þess
rísi aftur miklar deilur um það,
hvenær norrænir víkingar tóku
fyrst land í Ameríku.
Það var hinn norsk-bandaríski
vísindamaður, Hjalmar R. Ho-
land, sem réðist allharkalega í
Aarböger for nordisk Oldkyndig-
hed og Historie á þær kenningai'
Johs. Brönsted, að Kensington-
steinninn væri falsaður.
NÝTT SÖNNUNARGAGN
Holand er alveg sannfærður
um það, að rúnasteinninn sé frá
fornri tíð og heldur því fram, að
hann sé alls ekki falsaður frekar
en aðrar þær fornminjar, sem
fundizt hafa í bandarískri mold.
Ný sönnunargöp fundín í málinu.
staf, sem vísindamenn kannast
ekkert við.
GÖMUL SKJÖL —
MIKILVÆG SÖNNUNARGÖGN
Nú hefur Holand hins vegar
fundið nokkur skjöl frá 1300 í
skjalasöfnum Óslóborgar og í
þeim eru J táknuð á sama hátt
og á Kensington-steininum. T.d.
er þetta tákn í bréfi, sem Mar-
grét drottning skrifaði manni
sinum, Hákoni konungi, árið
! 1370. Enn íremur segir Holand,
að þetta tákn sé í Flateyjarbók.
Svo er á annað að líta. Fjöld-
inn allur af miðaldavopnum hef-
ur fundizt í Ameríku, og er það
almennt viðurkennt, að ómögu-
legt sé annað en þau hafi borizt
þangað á miðöldum.
Holand hefur teiknað á kort þá
staði í Minnesota, sem þessi mið-
aldavopn hafa fundizt á og álítur
sig þar með hafa sýnt þá leið,
sem tímenningarnir, er rúna-
steininn reistu, fóru inn í landið.
GÖMUL EXI FUNDIN —
MÁLIÐ í NÝJU LJÓSI
En langmikilvægastur af þess-
um gömlu gripum, sem fundizt
hafa í Bandaríkjunum og sá, sem
einna helzt er líklegur til þess að
varpa nokkru Ijósi á þetta mál,
er ævagömul miðaldaexi, er mjög
líkist þeim öxum, sem við þekkj-
um úr fornminjasöfnum Noi’ður-
landa. Hefur Holand fengið öxi
þessa í sínar hendur frá 92 ára
gömlum manni, sem fann hana
1870 við Cormorant-vatn, —
einmitt á þeim stað, sem timenn-
ingarnir voru drepnir á sam-
kvæmt álertun rúnasteinsins. —•
Fornleifafundur þessi átti sér
stað einu ári áður en fyrstu hvítu
mennirnir tóku sér bólfestu við
vatnið. Öldungurinn hefur skýrt
Holand frá því, að gegn um stór-
an stein, sem lá við vatnið, ekki
langt frá stað þeim, sem öxin
fannst á, hafi verið hoggið stórt
gat, og er Holand ekki í neinum
vafa um það, að hér hafi verið
að ræða um einn þeirra steiná,
sem víkingarnir notuðu sem
landfestar.
Hvað öxinni viðkemur, þá er
Holand þess fullviss, að hún sé
dálítill vottur um þann harmleik,
er átti sér stað þarna fyrir tæp-
um 600 árum. Meðan tímenning-
arnir — eins og. á steininum seg-
ir, — voru önnum kafnir við að
veiða sér í soðið, réðust Indíánar
á tíu félaga þeirra, sem voru við
Framhald á bls. 10
„Þat mælti mín móffir,
at mér skyldi kaupa
fley ok fagrar árar,
fara á brott með víkingum...“
Auk þess hefur hann lagt fram
máli sínu til sönnunar ævaforna
öxi, sem nýlega hefur fundizt, og
fullyrðir, að hún sé frá sama
tíma og Kensington-steinninn.
Yfirleitt reynir hann að hnekkja
þeim staðhæfingum norrænna
rúnafræðinga, að steinninn sé
falsaður, og má segja með sanni,
að hann sé ómyrkur í máli.
Eins og kunnugt er, fann
bandarískur bóndi í Minnesota
Kensington-steininn árið 1898. —
Áletrun hans segir frá litlum
hópi norrænna manna, sem komu
til Vínlands árið 1362 og voru
þar drepnir.
ÁLETRUNIN í SAMRÆMI
VID STAÐHÆTTI
Margir vísindamenn hafa hald-
ið því fram, að allar aðstæður,
þar sem steinninn fannst, sýni
glögglega, að hann geti ekki ver-
ið frá þeim tíma, sem utanáskrift
hans gefur mönnum tilefni til að
halda, en Holand bendir hins
vegar á að mjög líklegt sé, að trjá
bolur sá, sem steinninn fannst
við, sé eldri en svo, að það í
sjálfu sér geti gefíð tilefni til
r.okkurrar tortryggni. Enn frem-
ur heldur hann þvi fram, að hægt
sé að sanna á visindalegan hátt,
að staður sá, sem steinninn fannst
á,«liafi verið eyja í fornöld og
komi það fyllilega heim við það,
að í áletruninr.i er talað um
„þessa cy“.
J-RÚNIN GRUNSAMLEG
Einnig hafa þeir, sem vilja
sýna fram á, að steinninn sé fals-
aður, bent mjög eindregið á það,
að rúnirnar á honum séu „hreint
humbúkk" og málið minni alls
ekki á tungu þá, sem töluð var
á Norðurlöndum árið 1300. Hafa
margir vísindamenn því hneigzt
mjög að því, að áletrun steinsins
sé fölsuð; og er í þeim flokki hinn
kunni rúnafræðingur, Erik
Molke. Það var einkum j-rúná-
stafurinn. sem honum' þótti grun-
samlegur, enda var J táknað með
Velvakandi skrifar
ÚR DAGLEGA LÍFIRIV
Kolaverff lækkar
IT'YRIR skömmu barst mér all
Iangt bréf um kolaverðið og
heita vatnið. Er þar m.a. komizt
að orði á þessa leið:
„Kæri Velvakandi!
i Ennþá lækkar kolaverðið, sem
betur fer fyrir þá, sem nota þau.
Er þetta í annað sinn á Skömm-
um tíma, sem kolaverð lækkar.
Eins og flestir muna var farið
; fram á að hækka gjaldið fyrir
heita vatnið á þeirri forsendu,
hve kolaverðið væri hátt. Þau
rök voru þá ílutt fram, að þeir,
sem .byggju á hitaveitusvæðinu
' væru ekkr of • góðir til þess að
borga svipað gjald fyrir hitun
húsa sinna og þeir, sem með kol-
um þurfa að kynda.
Á að haldast í hendur
ÞAÐ mun hafa verið í ágúst sem
kolin lækkuðu úr 650 kr.
smálestin niður í 500 kr. og í dag,
6. nóvember, kostar hver smá-
lest 475 kr.
Ef hitaveituafnotagjaldið og
kolaverðið þurftu að haldast í
hendur þegar kolaverðið hækk-
aði virðist augljóst að það eigi
að gera það einnig þegar verð á
kolum lækkar. Ég vil þess vegna
spyrja, hvort ekki megi nú vænta
lækkunar á heita vatninu?
Slæm nýting
ANNARS er það hörmulegt,
hversu hörmuleg nýting
heita vatnsins er. Mikið væri sá
hugvi+smaður þarfur, sem fyndi
upp sjálfvirkt tæki, sem opnaði
og lokaði fyrir innrensli í húsin
eftir hitastigi vatnsins. Allir vita,
hve lengi ofnar haldast heitir eft-
ir að lokað hefur verið fyrir inn-
og útrennsli.
Ef slíkt þarfaþing fengist, og
væri í hverju húsi, myndi nrikið
vatnsmagn ' sparast. Hver veit
nema að állir íbúar Reykjavikur
gætu þá orðið aðnjótanai þæg-
inda Hitaveitunnar. — K.L.S.”.
í
Samileikurinn í málinu
TILEFNI af ummælum bréf-
ritarans um verð á kolum og
heitu vatni leyfi ég mér aðeins að
vitna til upplýsinga borgarstjóra
á síðasta bæjarstjórnarfundi. —
Hann upplýsti að miðað við nú-
verandi kolaverð ætti rúmmetir-
inn af heita vatninu að kosta kr.
3,24. En samkvæmt gjaldskrá
Hitaveitunnar væri verð hans nú
réttar 3 kr., þannig að upphitun
með hitaveituvatni er ennþá ó-
dýrari en kolakyndingin, þrátt
fyrir verðlækkun kolanna.
Fyrstu snjóar
INN fyrsti snjór er fallinn á
götum höfuðborgarinnar. —
Þegar við vöknuðum á fimmtu-
dagsmorguninn var allt hvítt.
Göturnar, garðarnir, trén, húsin
og bílarnir, allt var snjóhvítt. Svo
komu manneskjurnar á kreik,
ráku nefið fyrst varlega út um
glugga og gættir og stigu síðan
hátíðlega út á snævi þakta jörð-
ina, táhreina eins og lín, sem vind
ar og regn himinsins hafa leikið
um í þúsund ár. Fyrr en varir
liggja milljónir spora í mjöllina
um borgina þvera og endilanga.
Við erum lögð á stað út í skamm-
degið.
Keðjur á bilana
EN VIÐ megum ekki gleyma að
setja keðjur á bílana. Krakk-
arnir eru líka komnir á kreik með
sleðana sína svo full þörf er á að
fara gætilega. Það er ekkert
hættulegra fyrir umferðina en
krakkar á sleðum. ’Foreldrar
ættu að gæta þess að láta börn
sín ekki vera eftirlitslaus með
þessi háskatæki nálægt götum,
ssm bifreiðaumferð er um. Það
er óskaplegt gálej'si, sem oft hef-
ur haft sorglegar afleiðingar.