Morgunblaðið - 16.12.1952, Síða 2

2 1
MÓRGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 16. des. 1952 ]
Vk*A- Prl^íttCr\:
ii eftlrlit með arekstzi ríkis-

stdnona aikilks
Frumvarp irá Gísla Jénssyni
ILACT var fram á Alþingi í gær frumvarp frá Gísla Jónssyni og
fjailar það um eftirlit með rekstri ríkisins og ríkisstofnana. Áður
hfcfur Gísli hreyft svipuðu máli á þingi, en frumvarpið mun nú
fram borið sökum niðurstaða þeirra, er fjárveitinganefnd afiaði sér
tím óhagsýni í rekstri ýmissa ríkisstofnana, viðvíkjandi samningu
1 járlagafrumvarpsins. Er frumvarp þetía hið merkasta og verður
að nokkru rakið hér á eftir, svo og hluti greinargerðar.
SJA OG GA !
Setja skal á stofn eftirlit með
•Cpinberum rekstri.
Hlutverk þess er:
1. Að hafa eftirlit með rekstri
■ ríkisstofnana og starfsmanna
j ríkisins, starfsmannahaldi,
I vinnuafkösttim og vinnuskil-
yrðum þessara aðila.
2. Að leiðbeina ríkisstofnunum
: og ríkisstarfsmönnum um
starfstilhögun og mannahald. j
3. Að gera tillögur til ríkisstjórn-
ar og Alþingis um bætta starfs-
tilhögun og breytt skipulag og
sparnað, eftir því sem við verð
1. ur komið, þar á meðal niður-!
1 lagningu eða sameiningu stofn
ana eða starfa.
T' -á
RÁÐSMAÐ L'IÍINN
SÉJJNGMAÐUR
M 2. fundi fjárveitinganefndar
Aiþjngis, sem haldinn er að af-
stöfjnum almennum alþingiskosn-
ingym, kýs nefndin eftirlitsmann
ijneð rekstri ríkisins og ríkisstofn-
ana, Til starfans má aðeins velja
Jnngmann, sem kosinn hefur ver-
«5 lögmætri kosningu og tekið
hefur sæti á Alþingi.
! Fjárveitinganefnd ákveður eft-
Irlitsmanni nauðsynlegt starfslið
Og skrifstofukostnað.
Skrifstofustjórar stjórnarráðs-
ins, ríltisbókari, endurskoðendur
•Og forstöðumenn ríkisstofnana,
aeiTT heyra beint undir ráðherra,
skulu vera eftirlitsmanni til ráð-
gjáíar í störfum hans, og getur
hgpi kvatt þá einn eða aila til
feameiginlegra fundarhalda um
■tiitekin málefni.
Rikisstofnunum og einstökum
starfsmönnum ríkisins er skylt að
veita eftirlitsmanni hverjar þær
upplýsingar, sem hann þarfnast
vegna starfa síns. Ber þeim að
hafa fullt samstarf við hann um
hvað eina, sem mætti verða til
}>ess, að reksturinn gæti orðið
sem hagkvæmastur fyrir ríkis-
sjóð.
UMBÓT EFTIRLITSMANNS
Fjárveitinganefnd skal láta eft
irlitsmanni í té allar þær upp-
lýsingar um rekstur ríkis og ríkis
stofnana, er til hennar berast á ^
hverjum tíma, og ieyfa honum
aðgang að öllum gögnum þar aðj
lútandi. Skal eftirlitsmaður vera
nefndinni til aðstoðar um öll þau
tnál, er lúta að sparnaði í rekstri
rikis og ríkisstofnana, og sitja
fundi nefndarinnar, þegar hún
óskar þess. Hann skal enn frem-
ur vera ríkisstjórninni til aðstoð-
•ar við samningu fjárlagafrum-
varps ár hvert.
Nú telur eftirlitsmaður, að
■cmbætti eða ríkisstofnun mætti
Starfrækja með meiri hagsýni en
gert er, eða honum þykir rétt að
sameina embætti eða stofnanir
■eða leggja niður, og skal hann
þá ræða þessi mál við viðkom-
andi aðila og leita eftir samkomu
lagi við þá urn breytta starfs-
tilhögun til hagsbóta fyrir ríkis-
sjoð. Takist ekki samkomulag við
■aðila um bætt rekstrarfyrirkomu
Jag, skal eftirlitsmaður leita að-
stoðar ráðuneytanna um að koma
á umbótum. Beri það hins vegar
cngan árangur, skal eftirlitsmað-
lii’ leggja fyrir fjárveitinganefnd
ásamt skýrslu um gang þess og
tillögum sínum til umbóta.
RÁÐSMAÐLR RÆBLU
EMBÆTTLM
Eftirlitsmaður getur einnig
hvenær sem er gert tillögur beint
til fjárveitinganefndar, þegar
þing situr, um endurbætur á
rekstri einstakra embætta eða
stofnana ríkisins.
Nýja stofnun má ekki setja á
fót nema með lögum. Áður en
það er gert, skal leita umsagn-
ar og tillagna eftirlitsmanns.
Sama gildir, ef stofna skal nýtt
embætti eða fjölga skal starfs-
mönnum í embætti eða stofnun-
um ríkisins.
GREINAEGERÐ
Á Alþingi 1948 bar þáverandi
fjármálaráðherra, Jóhann Þ.
Jósefsson, fram stjórnarfrv. um
eftirlit með rekstri ríkisins og
ríkisstofnana (138. mál, þskj.
358). Náði frv. þctta samþykki
efri deildar og komst auk þess
til 3. umr. í neðri deild, en fékk
þar ekki endanlega afgreiðslu: í
meginatriðum hafði frv. ekki tek-
ið öðrum breytingum í meðferð
þingsins en þeirri, að samkv. 2.
gr. frv. eftir 2. umr. í Nd. (sjá
þskj. 727) skyldi fjármálaráð-
herra setja mann til forstöðu fyr-
ir eftiríitsdeild til reynslu 1 eitt
ár, eftir þann tíma gat forseti
íslands skipað hann, en þó þvi
aðeins að allir ráðherrar væru
sammála um að leggja til, að
svo yrði gert, í stað þess að gert
var ráð fyrir því í frv. upphaf-
lega, að forseti íslands skipaði
manninn strax eftir að lögin
tækju gildi. Á þessa breytingu
gat þáverandi ráðherra ekki fall-
izt, og náði frv. þvi aldrei fram
að ganga.
SPARNAÐARNEFND
Árið áður en framangreint frv.
var borið fram, hafði sparnaðar-
nefnd, er skipuð var til að at-
huga, á hvern hátt koma mætti
við sparnaði í rekstri ríkisins og
ríkisstofnana, bent á, að nauð-
synlegt væri að koma á víðtæk-
um sparnaði í rekstrinum, en
frumskilyrði fyrir því, að svo
mætti verða, væri það, að komið
yrði á stofnun, er hefði því hlut-
verki að sinna, að frv. ætlaðist
til. Um þetta atriði varð heldur
enginn ágreiningur, heldur um
hitt, hvernig velja skyldi þann
mann, sem hafa skyidi forustu í
þessum málum og vald til að
koma umbótum á.
Síðan frv. það, sem að framan
greinir, var fram borið, hafa
mörg rök hnigið að því, að nauð-
syn beri til þess að koma á því
eftirliti með rekstri rikis og ríkis-
stofnana, sem þá var einróma álit
þingmanna, að koma ætti á. Svo
áð segja daglega er upplýst um
ný og ný atriði, sem viðkomandi
aðilar eru gagnrýndir fyrir, ýmist
í sambandi við afgreiðslu fjár-
laga, í fyrirspurnatímum í Sþ.
eða í umræðum um einstök mál,
og nú síðast eru gefnar upp í
nefndaráliti meiri hl. íjárveitinga
nefndar margvíslegar tölur, sem
sýna, hversu það er orðið afar
aðkallandi, að hér sé haft á meira
eftirlit en unnt er að koma við
með óbreyttu fyrirkomulagi. Þá
má einnig benda á athugasemd-
ir endurskoðenda ríkisreikning-
anna, sem árlega benda á ýmsar
misfellur í rekstri ríkis og ríkis-
stofnana, sem áreiðanlega mætti
mjög draga úr með meira eftir-
liti. Þjóðin gerir sí og æ hávær-
ari kröfur um samvizkusamleg-
an pg gætinn fjármálarekstur
ríkisins og trúir því ekki, eftir að
hafa hlustað á oft og tíðum rétt-
láta og sanna gagnrýni á með-
ferð ríkisfjár, að ekki sé unnt að
koma við endurbótum og sparn- j
aði í rekstri ríkis og ríkisstofn-
ana. Af margra ára starfi mínu
í fjárveitinganefnd er ég þess
fullviss, að eftirlit með rekstri
ríkis og ríkisstofnana á þann hátt
sem gert er ráð fyrir í frv. þessuý
mundi marka nýja og holla
stefr.u í sambandi við meðferð
ríkisfjár og verða til þess að
koma á stórfelldum umbótum í
rekstrinum til hagsbóta fyrir
ríkissjóð.
EÍKIÐ GANGI Á UNDAN
Það er nú að verða öllum ljóst,
að kapphlaupið Um hærri laun 1
og minni vinnu leiðir þjóðina
ékki út úr þeim erfiðleikum, sem
að henni steðja nú á öllum svið-
um, og í sambandi við lausn
þeirra vandamála er bent á
réttilcga, að ríkissjóði beri að
hafa forustu um, að snúið sé við
á þeirri braut, sem farið hefur
verið lengra og lengra inn á, að
hækka laun eftir ýmsum leiðum
langt fram úr því, sem lög
heimila, og gera á þann hátt all-
an rekstur ríkis og ríkisstofnana
margfalt dýrari en ella. Þess er
því vænzt, að þingmenn sjái,
hversu óhjákvæmilegt það er að
hefja hér nýja sókn til umbóta
á þessum málum, en ein leiðin
til þess er að samþykkja frv.
það, sem hér um ræðir.
Lífið í Túnis er nú smáín samsn að færast í eðlilegt horf eftir óeirð-
irnar, sem þar urðu á dögunum. Hersveitir voru þá kvaddar á vett-
vang og bældu þær niður óspektirnar. — Myndin hér að ofan er
frá hinu blóðuga uppþoti í Casablanca. Gúmmislöngu er slegið um
fótlegg helsærðs innfædds hermanns, mitt í bardaganum við hina
arabisku þjóðernissinna.
auna og visitafan
í TII.EFNI af deilum þeim, sem
orðið hafa bæði í útvarpsumræð
um frá Alþingi og blöðum út af
töflu um kaupmátt tímakaups
Dagsbrúnarmanna í bók minni
„Þjóðarbúskapur íslendinga"
langar mig til þess að taka eft-
irfarandi fram til skýringar:
Allar tölurnar er sýna kaupmátt
launanna frá 1938—51 eru reikn-
aðar út á sama grundvelli, þ. e.
vísitölu framfærslukostnaðar og
tímakaupi í jan.—marz 1939.
e tveggja Sjálfstæliæi
söiii þjóð- og kirk|u]arla
EFTIRFARANDI tillaga til þingsályktunar um sölu þjóð- og kirkju-
jarða var lögð fram á Alþingi í gær. Flutningsmenn hennar eru:
Ingólfur Jónsson, Jón Pálmason, Sigurður Ágústsson. Tillagan er
svo hljóðandi: — Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að hlutast
til uin, að þeim bændum, sem búa á þjóð- og kirkjujöröum, verði
gtfinn kostur á að fá ábýlisjarðir sínar keyptar fyrir fasteigna-
matsverð.
í greinargerð segir:
SIÍYLDA LANDEIGANDA
Tillaga þessi var flutt á síð-
asta þingi, en fékk ekki endan-
lega afgreiðslu. Svo hljóðandi
greinargerð fylgdi till.:
„í landinu er mikið af þjóð-
og kirkjujörðum. Samkvæmt lög-
um er landeigandi skyldur til að
byggja íbúðarhús á þeim jörð-
um, sem nauðsynlegt telst að
endurbyggja. Þessari lagaskyldu
hefur ríkið ekki fullnægt, enda
væri það mjög kostnaðarsamt. En
til þess að ekki værf með öllu
útilokað, að byggt væri á jörð-
urum, hefur ríkið horfið að því
ráði að gefa ábúendum veðleyfi
fyrir byggingarláni. Landsetar
ríldsins hafa því margir byggt á
sinn kostnað og tekið byggingar-
lán undir eigin nafni, eftir að séð
var, að ríkið gat ekki uppfyllt
þær skyldur, sem á því hvíla
ssmkvæmt ábúðarlögunum....
BÆNDUR EIGI JARÐIRNAR
Má því fullyrða, að það er
röng stefna fyrir ríkið að halda
í þann eignarrétt, sem það hefur
á mörgum jörðum í landinu. Það
er einnig að öðru leyti þjóðhags-
legt tjón, vegna þess að bændur
bæta frenaur þær jarðir, sem þeir
eiga sjálfir, heldur en ef þeir eru
leiguliðar, hvort heldur það er
hjá ríkinu eða einstaklingum. —
Þess vegna er lagt til, að ábúend-
um ríkisjarða verði gefinn kost-
ur á að fá ábýlisjarðir sinar keypt
ar. Mundu bændur taka því boði
yfirleitt með þökkum og ríkis-
sjóður þannig losna við bagga,
sem eðlilegt er að losa hann við
að bera“.
Bikarkeppnin enska
DREGIÐ hefur verið um hvaða
féiög leiki saman í 3. urnferð
ensku bikarkeppninnar, sem fram
fer 10. jan. n.k. Þetta er fyrsta
umferðin, sem félög úr I. og II.
deild taka þátt í. Helztu leikir
umferðarinnar verða: Arsenal —
Doncaster, Aston Villa — Midd-
lesbrough, Bolton — Fulham,
Brentford — Leeds United, Derby
County — Chelsea, Hull — Charl
ton, Leicester — Notts County,
Lincoln — Southampton, Luton
— Blackburn, Portsmouth —
Burnley, Preston — Wolves,
Sheffield W — Blackpool, West
Ham — WBA.
Fyrir vangá er í töflunni talað
um okt. 1938, en í textanum um
jan.—marz 1939, er það gerir
engan mun efnislega þar sem
kaupgjald og vísitölu var sama,
hvorn tímann sem við ér miðað.
Ástæðan til þess að tölurnar fyr-
ir 1950 og 1951 eru í svigum í
töflunni, er sú að erfiðleikarnir
á því að leiðrétta vísitöluna eftir
reglu Jónasar Haraldz voru orðn
ir svo miltlir, að ég taldi rétt ;:ð
gefa það til kynna með svigun*
um. i
f þessum sömu umræðum hef-
ir einnig borið á góma afrit af
umræddri töflu í „Þjóðarbúskapn
um“, sem ég lét stjórn Vmfci,
Dagsbrúnar í té í nóv. s.l.. en
þar voru aðrar tölur fyrir’ árin
1950 og 1951. Ástæðan til þeirra
„ieiðréttinga“ sem ég gerði á
tölunum fyrir þessi tvö ár var sú
að ég treystist ekki til þess að
halda áfram að umreikna vísitöl-
una eftir aðferð Jónasar, eftir
það að hætt var við að reikna út
vísitöluna á gamla grundvellin-
um, og leiðrétti því vísitöluna I
samræmi við aðferð Hagstolunn-
ar er hún breytti vísitölugrund-
vellinum frá jan.—marz 1939 I
grundvöllinn frá marz 1950.
Taldi ég þessa breytingu á aðferð
verjandi án þess á því væri vak-
in sérstök athygli, með tilliti til
þess að ónákvæmni í útreikningn
um er hvort eð er svo mikil aS
ógerningur er að segja um það
hvort 130 eða 135 eða eitthvað
þar á milli hefir verið sú rétta
kaupmáttarvísitala fyrir des,
1950. Umrædd tafla var heldur
ekki ætluð til birtingar opinber-
lega. N d
Hvorki í „Þjóð3rbúskapnum‘*
né i töflunni, er ég lét Dagsbrún-
arstjórninni í té, er gerð nein
tilraun til útreiknings á hlutdeild
verkamanna í þjóðartekjunum,
og ég hefi alls staðar þar sem ég
hefi farið með þessar tölur var-
að eindregið við því, að draga af
þeim mjög ákveðnar ályktanir.
Eigi hins vegar að bera saman
þjóðartekjurnar og kaupmátt
launanna, ber að siálfsögðu að
nota sömu vísitölu við umreikn-
ing hvors um sig, svo sem þeir
hafa gert Skúli Guðmundsson og
dr. Benjamín, en að öðru leyti
sé ég ekki ástæðu til þess að
blanda mér i deilu þessa. ,
Ólafur Björnsson. j