Morgunblaðið - 15.01.1953, Side 7

Fimmtudagur 15. jan. 1953
MORGUHBLAÐ19
S1T' n ^
Eigínkonnn knSði ekki
snmþykkt sölu kússius
Riffun skv. 20. gr. laga nr. 20 frá 1923 þvíMm\
ún helír lifað Jbrfár
eg þrýSar ei eim elfu eg erku
Ssmfa! við Sigríði Helgadóffur 95 ára
í LÖGUM nr. 20/1923 um skyld-
ur og réttindi hjóna segir m. a. í
20. gr.: |
1° ílvorugu hjóna um sig er
heimilt, án samþykkis hins,
að afhenda eða veðsetja fast-
eign úr hjúskapareign sinni,
búi fjölskyldan á eigninni
2° Nú hefur annað hjóna gert
slíkan samning án áskilins
samþykkis, og getur þá hitt
fengið samningnum hrundið
með dómi, hafi samningsað-
ilja fyrrnefnds hjóna verið
eða átt að vera Ijóst, að því
var samningurinn óheimill.
FYRSTI DÓMURINN UM
RIFTUN SKV. 20. GR.
Þessi grein laganna er i sjálfu
sér skýr. Samt skal hér greint
frá hæstaréttardómi frá því í
vetur, sem byggður er á þessari
lagagrein. Mun það vera fyrsti
hæstaréttardómurinn um riftun
afsals skv. ofannefndri grein.
SIFJARRÉTTARLÖG SEIN AÐ
NÁ MEÐVITUND ALMENN-
INGS
Þótt liðin séu nær 30 ár síðan
ofangreind lög um skyldur og
réttindi hjóna voru sett, er það
athyglisvert, að mörg atriði í
þeim eru langt í frá komin inn í
meðvitund almennings, þar á
meðal ofangreind grein. í vott-
orði frá borgarfógeta, sem fengið
var í hér um ræddu dómsmáli
segir m. a.:
„... . ekki er grennslazt eftir
þvi, hvort sá, er afsal undirrit-
ar, sé í hjónabandi eða ekki, og
ef sá er undirritar afsal, er skráð-
ur eigandi viðkomandi fasteignar,
eru eigendaskiptin skráð án fyr-
irvara. Sjaldgæft mun vera, að
bæði hjónin undirriti afsala, þótt
fasteignin sé félagseign þeirra.“
Skal hæstaréttarmálið nú rakið
lauslega. Þar sem hér er um við-
kvæmt fjölskyldumál að ræða,
verða nöfn ekki birt.
IIÚSIÐ ÞINGLESIN EIGN
EIGINMANNSINS
Þau A og B gengu í hjóna-
band árið 1925 (því taka ofan-
nefnd L. 20/1923 til hjúskapar
þeirra en ekki eldri lög). Árið
1945 eignuðust þau húsið nr. 3
við X-götu og var það þinglesið
á nafn hr. A eiginmannsins.
Hús þetta er tvær hæðir og
kjallari. 1946 afsalaði A tiltekn-
um manni íbúð í kjallara hússins.
Kveðst frú B hafa verið samþykk
þeirri sölu.
AFSAL GEFIÐ ÁN SAM-
ÞYKKIS EIGINKONU
Á árunum 1947 eða 1948 seldi
hr. A konu nokkurri, sem við
köllum C neðri hæð hússins fyrir
85 þús. kr. Afsal var þó ekki gef-
ið út skv. þeim samningi.
En 6. sept. 1950, seldi hr. A
einnig efri hæð hússins til C á
165 þús. kr. Á þessari hæð bjó
fjölskylda hr. A. Gaf hann út
sameiginlegt afsal fyrir báðum
hæðum hússins.
Frú B eiginkona hr. A gaf ekki
samþykki sitt til afsalsins og vissi
ekki um það fyrr en 22. sept.
1950. Taldi hún því að löggern-
ingurinn hefði verið óheimill skv.
20. gr. 1. 20/1923 og krafðist rift-
unar hans fyrir dómi skv. 2. mgr.
sömu greinar.
HVAÐ ER VOND TRÚ
SKV. 20. GR.
Frú B taldi að C og umboðs-
manninum D, sem annaðist
kaupin hafi verið eða átt að vera
ljóst að hr. A var óheimilt að
gera löggerninginn án samþykkis
hennar.
C krafðist sýltnu og byggði
hana á því, að hvorki sér né um-
boðsmanni sinum D hafi verið
kunnugt um að eiginmaður stefn-
anda hafi ckki haft samþykki
hennar til afsalsins. Þá hljóti og
stefnanda að hafa verið kunnugt
um, að fjárhagur félagsbús henn-
ar og eiginmanns hennar hafi
verið það þröngur, að þeim haíi
eigi verið kleift lengur að halda
eigninni og að því myndi reka,
að þau yrðu að selja hana.
Borgardómari féllst ekki á rift
un samningsins m. a. á þeim íor-
sendum að „ekki sé neitt komið
upp í málinu, er bendi til þess að
þeim C eða D umboðsmanni C
hafi verið eða átt að vera ljóst,
að eiginmanni stefnanda væri ó-
heimilt að afsala húseigninni."
Ef þessi dómur undirréttar
hefði staðið óhaggaður, verður
ekki annað séð, en að samningi
yrði því aðeins riftað skv. 20. gr.
að viðsemjandi vissi eða ætti að
vita að annað hjóna væii i,iót-
fallið sölunni.
En það þarf ekki til, eins og
kemur fram í dómi hæstaréttar,
en þar segir m. a.:
DÓMUR HÆSTARÉTTAR
Ekki hefur verið hnekkt í
málinu þeirri staðhæfingu frú
B, að salan hafi ekki verið
undir hana borin og að hún
hafi aldrei samþykkt hana.
Samkvæmt þessu þykja vera
fyrir hendi skilyrði til að rifta
afsalinu eftir kröfu frú B skv.
20. gr.
Það er ágreiningslaust að D
umboðsmanni C við kaupin
var kunnugt um að hr. A var
kvæntur frú B, er kaup fóru
fram, og að þau hjónin bjuggu
á eigninni, en með samnings-
gerðinni gat C ekki öðlazt
frekari rétt en umboðsmaður-
inn hefði fengið, ef hann hefði
gert samninginn í eigin nafni.
Eftir þessum hæstaréttardómi
er það því ljóst, að afsalssamn-
ingi verður riftað skv. 20. gr„ ef
kaupandi aðcins veit að seljandi
er giftur og að fjölskylda hans
býr á eigninni. Liggi samþyklci
eiginkonu ekki berlega fyrir, þá
telst kaupantíi í vondri trú skv.
20. gr.
AFSALINU í HEILD RIFTAÐ
Þá er það athyglisvert í dómi
þessum, að hér var um að ræða
afsal á tveimur hæðum í Aúsinu
og bjó fjölskyldan aðeins á ann-
arri hæðinni. Þrátt fyrir það er
ekki riftað aðeins afsalinu að
þeirri hæðinni, sem fjölskyldan
bjó á, heldur afsalinu í heild.
ÞARF SAMÞYKKI MAKA I
Lærdómur sá sem almenningur
getur af dómi þessum dregið cr
sá, að við sölu og veðsctningu á
fasteign, er nauðsynlegt, þegar
fjölskylda seljanda býr á eign-
inni, eða hún er notuð við at-
vinnurekstur hjónanna, að fá
berlegt samþykki eiginkonu selj-
anda. Annars getur viðsemjandi
átt það á hættu að samníngnum
sé riftað.
— BLESSUÐ mín, ég hef svo
sem ekkert að segja annað en
það, sem allir vita, — sagði frú
Sigríður Helgadóttir við mig m.a.
er ég hitti hana að máli i fyrra-
dag í tilefni af 95 ára afmæli
hennar, sem hún á í dag.
Ég sá strax, að hér var á ferð
ein af þessum yfirlætislausu
gömlu íslenzku konum, sem vilja
jafnan láta sjálfra sín sem minnst
getið, sem unnið hafa merkilegt
og þjóðnýtt starf án þess nokkru
sinni að ætlast til viðurkenning-
ar.
— Ég hef svo sem ekkert að
segja, segir þessi 95 ára garnla
kona, sem var 17 ára unglingur
þjóðhátíðarárið 1874 og man þá
tíð, þegar engin brú var til á
Islandi, engir vegir aðrir en
troðrtar hest's’óðir og allir flutn-
ingar á iandi ió. u fram á klakk.
Þegar pósturinn kom einu sinni
í mánuði, engin dagblöð komu út
og sími cg útvarp voru óþekkt
fyrirbrigði í hugum fólksins.
Skyldu margir ungir íslendingar
í dag geta gert sér Ijóslega i
hugarlund þær aðstæður, sem
ungt fólk á íslandi átti við að
búa í þá dags?
^FÆDD OG UPPALIN
í VOGI Á MÝRUM
Sigiíður Helgadóttir er fædd
15. janúar úrið 1858 að Vogi á
Mýrum. Foreldrar hennar voru
þau hjónin Helgi Helgason í Vogi
(langafi hennar og langa-lang-
afi hétu einnig Helgi) og Soffía
Vernharðsdóttir, prests Þorkels-
sonar en sá Vernh. var giftur
Ragnheiði Einarsdóttur frá Svefn
eyjum.
Sigríður átti heima öll sín
æskuár í Vogi. Þcgar hún var á
þrettánda árinu missti hún móð-
ur sína, sem þá lézt af barnsför-
um. Faðir hennar var ekki heima,
Sigríður Helgadóttir. — Myndin
er tekin af henni í stofu dóttur
hennar Elínar, að Háteigsvegi 24.
I
miklu leyti á skarfakáli, njóla
og hvannaleggjum. Einnig var
þar töluverð kartöflurækt, sem
þó var fremur fátítt á íslandi í
þá daga. Var það afi minn, séra
Vernharður í Hítarnesi, sem átti
frumkvæðið að því, að hún var
tekin upp. Ég þakka ekki hvað
minnst mataræði því, sem ég
hafði á ungra aldri hina góðu
heilsu, sem ég hef haft alla ævi,
þótt ég hafi ætíð unnið mikið.
Tel ég ekki ólíklegt, að það kunni
að eiga sinn þátt í því, hve
langra lifdaga okkur systkinun-
um hefur orðið auðið.
i
HÚS STEINGRÍMS
THORSTEINSSONAR SKALDS
— Hvernig var hýst í Vogi,
þegar þér áttuð þar heima?
ÍBÚÐARHÚSIÐ í Vogi, þar sem Sigríður átti heima fyrstu 27 ár
aevi sinnar og Steingrímur skáld Thorsteinsson ólst upp í. — Það
var flutt sjóleiðis frá Stapa á Snæfellsnesi að Vogi árið 1855.
lörður Ólafsson
Málf lutning6sk rif »tof a.
uaugavegi 1.0. Símar 80332 767fr
Framljósalugtir
Pa rkljwaliigt i r
Afturlufttir
Iuniljós
Handlugtir
Perur af ýiusum gerðum
Garðar Gíslason h.f.
bifreiðaverzlun.
stórhríðarbylur var á, svo að ekki
var viðlit að hreyfa sig til að
vitja læknis og þegar húsbónd-
inn loksins komst heim var kona
hans látin. Hefur Sigríður sagt,
að þessi hryggilegi móðurmissir
sé sá atburður i lífi hennar, sem
sé henni minnisstæðastur af öllu
því, sem hún hafi orðið að reyna
á hinni löngu ævileið.
I
FJÖGTTO SYSTK»N» —
NÁÐU ÖLL ÁTTRÆÐISALDRI
Systkini átti Sigríður, íjogur
að tölu: Þrjár systur, allar eldri
en hún og einn bróður, sem var
yngstur barnanna. Eru þau nú
látin en náðu samt öll áttræðis-
aldri og tvær systranna komust
nær níræðu. Hefur margt af ætt-
fólki Sigríðar náð óvenjulega há-
um aldri.
— Viljið þér ekki segja mér
eitthvað frá æskuheimili yðar í
Vogi? spyr ég frú Sigríði.
IIEIMH.IÐ í VOGI
— Það var stórt og umfangs-
mikið heimili, heimilisfólkið um
20—30 manns að jafnaði. Land-
búnaður og sjór var þar stund-
aður jöfnum höndum, voru oítast
þrjú skip gerð þaðan út á vorin.
Einnig var mikið um æðarvatp,
lunda- og kofnatekju í eyjum,
þar úti fyrir. Fólkið lifði að
— Um þremur árum áður en
ég fæddist (1854 eða 55) var flutt
þangað írá Stapa á Snæfellsnesi
hús það, sem átt hafði Bjarni
Thorsteinsson amtmaður, faðir
Steingríms skálds, sem þá hafði
átt heima í því öll sín uppvaxtar-
ár.
Húsið var flutt sjóleiðis á stóru
áraskipi, sem til var í Vo@i og
kallað var „Skeiðin“. Gat það
flutt 28 manns að viðbættum
venjulegum farmi. Allgömul var
„Skeiðin“ orðin, er þetta var eins
og sjá má af því, að föðurbróðir
föður míns, Sigurður á Jöfra,
sem var hagyrtur vel, hafði gert
um hana þessa ferskeytlu:
Bylgjan þrátt að borði reið,
beljaði hátt og lengi.
Trönugáttir treðu’- Skeið
með tuttugu og átta drengi.
Á UNDAN SÍNUM TÍMA
Húsið var stórt timburhús,
langt á undan sínum tíma, er það
var reist enda var það byggt af
læiðum trésmið, en faglærðir
menn voru ekki á hverju strái í
þá daga.
Stendur húsið í Vogi enn þann
dag í dag og mun vera mcð
elztu timburhúsum á landinu.
Þ JÓÐIIÁTÍÐIN 1874
— Þér munið vel eftir þjóð-
hátíðinni 1874?
!
— Já, ég var þá 17 ára gömuL
Ekki fór ég samt á aðalhátíðina
á Þingvöllum. Þangað fóru yfir-
leitt ekki nema helztu bændur
og fyrirmenn úr hverri sveií-
Faðir minn fór sem fulltrúi vest-
uramtsins við hátíðahöldin.
En það var samt hátíð í hugum
fólksins, sem heima sat. Kon-
ungskoman var mikill atburður
og vonarneisti kviknaði um, a<5
hún kynni að hafa stjórnarbót og
blessun fyrir land og lýð í íör
með sér. Og svo voru það öjl
hátiðaljóðin og lögin, sem m^r
fannst eiga einna mestan þáttinn.
í að gera þessa daga hátíðlega.
Ljóð Matthíasar og Steingríms,
þjóðsöngurinn eftir Sveinbjöra
Sveinbjörnsson og lög eftir Jónas
Helgason og Helga Helgason voru
á hvers manns vörum.
rr
MIKIÐ UM SÖNG
Faðir minn var mjög söng-
hneigður og félagslyndur og æv-
inlega hrókur alls fagnaðar þeg»
ar veizlur eða samkomur vortl
haldnar í sveitinni. Man ég, að
mikið var um söng og bóklestur
á heimilinu í Vogi. Frá móður
minni á ég færri minningar, en
ákaflega þótti mér vænt um hana,
enda er mér óhætt að segja, að
hún var mikil ágætiskona. Ég
minnist þess, að einu sinni sem
oftar kom nágrannakona okkar
ein, úr Hjörsey að Vogi. „Mér
þykir svo vænt um að koma til
þín, Soffía mín,“ sagði hún, „því
að hjá þér læri ég alltaf eitthvað
nýtt“.
m
FÓR FRÁ VOGI 27 ÁRA
— Ég var 27 ára gömul, þegar
ég fór þaðan alfarin — að Gríms-
stöðum í Álftaneshreppi, næsta
hrepp við Vog. Þar voru þá bú-
andi þau hjónin Sigríður Sveins-
dóttir og Níels Eyjólfsson, sem
flutt hafði húsið frá Stapa að
Vogi og átt þar heima í 5 eða 6
ár, áður en hann fluttist að Gríms
stöðum.
Giftist ég ári síðar syni þeirra,
Hallgrími Níelssyni, og bjuggum
við saman á Grímsstöðum í 64 ár.
C.ItTMSST***TR __
MIKIÐ ATHAFNAHEIMILI
— Svo að þér munuð þekkjá
býsna vel inn á sveitabúskapinn?
— Já, verkefnin voru mörg og
heimilið á Grímsstöðum mikið
vinnuheimili. Tóskapur og vefn-
aður var stundaður af miklum
krafti. Voðir og brekán síðan
flutt vestur yfir fjall til Ólafs-
víkur og Sands.
Prjónavél fengum við á seinni
árum búskaparins og mikill þótti
sá léttir, þegar sltilvindan kom
og leysti af hólmi trog og bytt'-
ur. Það var mikið verk að hugsú
um málnytuna úr 100 kvírárr"
fleyta og gera síðnn smjör, skyr
og osta.
DYGG HJÚ OG
IIJÁLPSAMIR NÁGRANNAR
En allt komst þetta blessunar-
lega af. Við áttum því mikla lám
að fagna, að hafa jafnan trú og
dygg hjú, sem báru í öllu heill
og hag heimilisins fyrir brjósti.
Hið saitia er að segja um ná-
granna okkar og kom það bezt i
ljós er við tvisvar sinnum lent-
um í húsbruna -— í síðara skiþtið
á gamlárskvöld árið 1914. — Þá
voru allir reiðubúnir til að rétta
okkur hjálparhönd.
★
Haustið 1949 fluttist Sigríður
. frá Grímsstöðum hingað til
Reykjavíkur og dvelur nú á
heimili Elínar dóttur sinnar á
Háteigsvegi 24. Mann sinn missti
hún árið 1950. Þeim hjónum varð
sjö barna auðið, fjögurra sona og
þriggja dætra og eru þau öll á
lífi.
Sigríður nýtur enn góðrar
heilsu að öðru leyti en því, að
henni hefur allmjög förlazt
heyrn. Hins vegar er sjón hennar
í góðu lagi — hún les bækur og
Framh. á bls. 12