Morgunblaðið - 20.01.1953, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 20. jan. 1953
MORGUbBLAÐIÐ
9
Atóinorkaii prir kenningu Lenins um styrjöld úreltu
ekki
í þróun heldur gereyðing
-□
•jr Truman, forscti Basða-
ríkjanna, sendi þjóðþinginu 7.
janúar s.1. hina árlegn sfeýrslu
yfir ástand og horfnr í stjórn-
málum. Skýrslan var mcS
nokkuð sérstökum bke að
þessu sinni, þar sent ixtnan
skamms átti Truman forseti
að láta af embætti. — Hann
sagði því í upphafi ræðss sinn-
ar. að að þessu sinni myndí
hann ekki marka stefnuna
fram á við. það myndu aðrir
gera. Þess i stað lét hann hug-
ann reika yfir fiðin ár, er
hann hefur verið forseti
Bandaríkjanna og hvað hefur
áunnizt á þessum tima. Hér
birtast nokkrir kaffar nr ræðu
hins fráfarandi forseta. sem
sérstaka athygli haf% vakið.
Q-
-Q
Hinn frófarandi forseti
Eétuf yfir fariitn veg
—- MIG langar til að mrnna ykk-
wr á nokkur þeirra máia, sem við
íhöfum framkvæmt siðan ég gerð-
ást forseti.
Ég vann embættisesð mirm 12.
apríl 1945. í maí það sama ár
gáfust nazistar upp. f júlí gaf
hvítur Ijósblossi gerður í Alamo-
gordo merkið urn skjótan end-.
anlegan sigur í síðari heims-
styrjöldinnj — og leiðm að atóm-
öldinni lá opin fyrir.
VANDAMÁLIN,
SEM BLÖSTU VIB
íhugum nú hve stórkostleg
vrandamál biðu okkur við skvndi
leg lok stríðsins. íhugið um leið
hvernig þjóðin hefur mætt þess-
wm vandamálum.
Ein spurningiu w; hvort
efnahagskerfi aktesr myndi
hrynja eftir striðið? Vrði
kreppa hjá okkur, eaiínrtekn-
ing á kreppunnm 1921 eða
1929? Hinn frjáksá heimur ótt-
aðist það. K otnBnruistarn i r
vonuðust eftir því og byggðu
stefnu sína á þeirri von.
Við höfum svaraS þcssari
spurningu með transtu «ig óhagg-
anlegu „NEI“.
EFNAHAGSLÍFIB
HEFUR I5LOMGAZT
Efnahagslífið hefur tekíð geysi-
legum vexti og framförum.
Einkaframtakið hefur btómgast
betur en nokkru sinni fyrr. 62
milljónir manna hafa nú atvinnu
í Bandaríkjunum borið' saman
við 51 milljón fyrir sj<> árum.
Fjárfesting einstaklinga á þess-
um árum hefur verið 200,000,000,
000 dollara í nýjar verksmiðjur
og verkfæri. Verðlag hefur hækk
að meira en æskilegt hefði verið,
en tekjur manna hafa vaxið enn-
þá meira svo að lífskjörin eru
töluvert betri en fyrix sjö árum.
Efnahagskerfið hefur sýnt ótrú-
legan sveigjanleika, þegar fyrst
var farið úr stríði í frið 1945 og
síðan yfir i herbúnað að nýju éft-
ír árásina í Kóreu.
VALDAHLUTFÖLL
BREYTAST
Síðari heimsstyrýöldin ger-
breytti valdahlutfciium í heim-
inum. Þjóðir, sem eitt sinn höfðu
verið voldugar komu út úr henni
brotnar og veikar. Samgöngu- og
viðskiptaleiðir rofnuðu, stjórn-
málaleg og efnashagsleg bönd
slitnuðu sundur.
Út úr þessu öngþveiti stigu
Bandaríkin og Sovét-Rúss-
land fram scm vcddugustu
stórveldi heimsins. Bæði þessi
ríki réðu yfir stórkostlegum
mannafla, orkulmdum og hrá-
efnum.
Og þessi tvö stórveldi hafa
staðið í hreihni andspyrmclhvort
við annað. Ekkert getur skýrt
betur ástandið í heiminum. í
dag.
dómum efnisins er lokið upp
hverjum á fætur öðrum. Þessu
heldur stöðugt áfram og ekki
verður á móti því streitzt. Frá
því á dögum Alamogrodo höfum
við leitt íram atómvopn með
margföidum sprengikrafti fyrstu
atómsprengjanna og við höfum
framtleitt þau í tálsvertu magni.
FYRSTU ATOMSPRENGJ-
URNAR HVERFA
í SKUGGANN
A.i>;
W* >.vt.,
Ilarry S. Truman, fráfarandi forseti Bar.daríkjanna.
þeim.
STYRJÖLD EYDÍNGA
Við verðum óhjákvæmilega að
fara þessa leið, þar til alþjóða-
samkomulag hefur náðst. Og
við verðum að minnast þess að
hverjum þætti, sem við höfum
náð, geta aðrir og náð. Ekkert
frumkvæði í þessum málum get-
ur orðið nema um stundarsakir.
í styrjöid framtíðarinnar
mvndi maðurinn geta eytt
miUjónum mannslífa í einu
Ivetfangi, lagí stórborgir ger-
samlega í rústir, þnrkað út
merki fortíðarrnenningar, —
og gereytt sjáífum grundvelli
menningarinnar, sem hundr-
uð kynslóða hafa síriíað við
að reisa.
Mannkynið hefur nú stigið inn RÚSSAR IIÖFNUDU Slík styrjöld getur ekki verið
í atómöldina og orðið styrjöld Þessum tillögum, sem vóru svo stefna raunsærra manna. Við
þýðir þar með allt annað en áð- lífsnauðsyniegar fyrir velferð vitum þetta, en \ið þorum ekki
ur. Styrjöld nútímans milli þjóðanna, höfnuðu valdhafar að trevsta því að aðrar þjóðir lári
sovétheimsveldisins og hins Sovét Russlands. ekki undan freistinpunni, er vís-
frjáisa heims myndi grafa gröf- Vísindastaríið er hið sama í öll indin leggja þeim slíkt ofurvald
ina ekki aðeins fyrir kommúnist- um löndum. Það stefnir stöðugt í hendur.
ana, andstæðinga okkar, heldur lengra inn í heima hins óþekkta.
og fyrir okkur sjálfa. Við gátum ekki gert ráð fyrir ORBSENDING TIL STALINS
Þessi gerbylting á hugtakinu að Sovétríkin smíðuðu ekki sama Með þetta í huga langar mig
styrjöld hefur orðið á undanförn- vopnið, þrátt fyrir allar varúð- til að beina orðurn mínum per
um 7 árum frá Alamogordo til arráðstafanir okkar, né gátum sónulega tii Stalins:
Eniwetok. Það eru aðeins sjö ár, við gert ráð fvrir að engin hættu- -fr
en hinn nýi atómkraftur hefur legri vopn leyndust á ókönnuð-
gerbreytt þessari veröíd. um stigúm atómvísindanna.
Við höfðum því um ekkert að
ERFITT AD GERA SÉR GREIN velía, nema sækja enn lengra
FYRTR STYRJÖLD fram, kanna leiðina áfram í gtóm
FRAMTÍBARINNAR fræðum svo langt sem við mögu-
Vísindi og tækni hafa unn- le8a gætum og viðhalda ef mögu-
ið svo hratt og náð svo skjótri le£* væri frumkvæði okkar á
kjör fólksins. Sem orkugjafi
felur hún í sér ósegjanlega
möguleika. Við höfum þegar
náð talsverðum árangri í að
beisia orkuna til uppbygging-
ar. Yið gæíum náð miklu
meiri áraitgri ef við gæíum
einbeitt okkur að friðsamlegri
notknn hennar.
Atómorkan mun fylgja okkur
héðan í frá, hvort sem okkur
líkar betur eða ver. Við getum
ekki bannað hana með löggjöf.
Og nýiega, í tílraununum á getum heldur ekki látið sem
Eiiiwetok náóum við ennþá vl® sjáum ekki þær hættur og
itýjum áfanga, Héðan i frá úlessun, sem henni getur fylgt.
gengur maðurinn inn í öld ailí- a® maðurinn geti beizl-
nýrra eyðingarvopna, vopn a® utórr.orkuna og beitt henni til
þessi valda stórkostlegum a® úæta lífsafkomu niannkynsins
sorengingmn svo að spreng- um veröld. Að því vilj-
ingarnar i Hiroshima og Naga- um sl-elna- Sem þjóð og sem
saki verða dvergvaxnar við mannlegar -verur verðum við að
hliðina á þeim. skilja þetta vandamál. Við verð-
Við gétum ekki’ ætlað að þessi um að handleika þessa nýju orku
áfangi, sem við höfum náð nú sé me® laðdeild.
neinn lokaþáttur. Þvert á móti
eru engin merkj þess að ör þró- AÐ BÆTA LÍFSKJÖR
un og hraði í uppfinningum sé veit ekki hvort né hvenær
í rénun. Við geysumst áfram frá soyel'vaidhafarnir breyta af-
eir.ni uppgötvuninni til annarrar sl°ðu sinni. Tvið vitum ekki hvað
fram til eyðingarvopna, sem eru lanSf Hður þar til þeir vilja fall-
svo gífurleg að \ ið getum ekki ast a samkomulag. Við getum
, , Dlrb, »vmv\1+ Utva -ú 1.7»i. . r> •
gert okkur nema grem fynr
ekki maelt hve djúpt stirfni
þeirra nær. Það eitt vitum við
þpð verður hvorki fljótt né af
fúsum viija.
framþróun, að það getur ver-
ið að aliir sem vrðu fórnar-
lömb slíkrar stvrjaldar geti
ekki gert sér grein fyrir því
hvevnig hún myndi verða.
þessu sviði. Um leið leituðum
við stöðugt að einhverri útgöngu-
leið til að komast að samkomu-
lagi við sovét-valdhafana, sem
skvldi setja þessa orku undir al-
Það getur verið að jafnvel Þ.ióðaeftirlit og tryggja það. að
valdhafarnir í líreml geri sér
ekki grein fyrir þvi.
En ég heí verið forseti Banda-
j ríkjanna þessi sjö ár og ábyrgur
j fyrir þeim ákvrörðunum, sem
staðið hafa að baki framþróun
vísindanna á þessu sviði. Ég allar þær tilraunir og tjllögur,
veit þvi hvað þessi framþróun sem við bárum fram hjá S. Þ
þýðir. Ég hef gert mér svolitla i111 Þess að minnsta kosti að halda
grein fvrir hvað hún getur þýtt
í framtiðinni.
hún yrði ekki notuð í styrjöld-
um.
ÞÝÐINGARMIKIÐ
VANDAMÁL
Ég þarf ekki að telja hér upp
HRÆÐILEG IIÆTTA
Við í þessari lixissi.iórn gerðum
okkur grein fyrir því jafnvel áð-
ur en fyrsta atómsprengjan var
sprengd, að þessi nýja orka boð-
aði öllu mannkyninu hræðiíega
hættu ef hún kæmist ekki undir
alþjóðastjórn. Þessvegna lögðum
j við snernma fram tillögur í Sam-
einuðu. þjóðunum að þessi nýja
orkulind 'yrði skilin frá deiiu-
máluin þjóðanna, svo að það yrði meiri árangri en nokkrum hefði
ekki urn það að ræða að hún jkomið til hugar. Atómfræði þró-
I yrði notuð sem vopn i hernaði. last nú af fullum krafti. Leyndar-
leiðinni til samkomulags opinni.
Allar menningarþjóðir viður-
kenna að þetta sé þýðingarmesta
vandamál heimsins og þær hafa
sýnt vilja til að koma á starf-
hæfu eftirliti, — allar nema
Sovétríkin og leppríki þeirra,
sem hafa hafnað hverri sann-
gjarnri málamið’unartillögu.
ATOMFRÆDIN EFLAST
Meðal á þessu þjarki hefiu’
stpðið hafa vísindin ekki legið
aðgerðarlaus. Þau hafa nað
— Þú kveðst trúa á þá
kenningu Lenins að einn á-
fanginn í þróun kommún-
istabjóðfélags sé styrjöld
milíi ykkar þjóðskipulags og
okkar þjóðskipulag's.
En Ltniii var uppi fyrir
atómöhl og hann myndaði
sínar kenningar á þjóðfé-
lpwsbá*Þ*m og mannkvns-
sögu án þess að hafa hug-
mynd ;im atómorkuna.
Síðan hafa stórkostlegar
brevti**o-ar orftið. Styrjöld
getur héðan í frá ekki orðið
áeangi í m-inni þróun. Styrj-
öld gctur héðan t frá ekkert
þýtt nema hrun og rústir
valdst*órnar þinnar og föð-
urlands þms.
YERDA AD TRÚA ÞF.SSU
Ég veit ekki hve Jangur tími
mun líoa unz valdhafar komm-
únista fást til að trúa þessum
elnfalda sannleika. En þegar að
þvi dregur, þá munu þær mæt,
okkur fúsum til að komast að
samkomulagi.
«>”*.’ \'v c'orpn RÉTT
Veitir blessun
Þ&ð er eKKi furða, þótt
sumir óski þess áð okkur hefði
aldrei tekizt að klúfa atómið.
En atómorka eins og hver
ömwr eðíisorka er ekki ill í
sjáifu sér. Ef hún er notuð
á réttan hátt getur hún orðið
dásamleg orlta til aff bæta lífs-
H@ 9
mir
undirokiiiðu
Hvað okkur viðvíkur, okkur
í lýðveldi Bandaríkjanna, þá vor-
um við og erum frjálsir menn,
afkomendur ameríska frelsis-
stríðsins, helgaðir sannleika rétt-
indaskrárinnar, sem segir:
„Að allir menn eru jafnir, að
allir menn eiga kröfu á ákveðn-
um óskerðanlegum réttindum ..
að ríkisstjórnirnar séu til þess
að tryggja rétt fólksins og leiði
vald sitt frá fólkinu.
BEITTU SÉR FYRIR IIJÁLP
Eftirstríðs stefna okkar hef-
ur verið í samræmi við þetta.
Bandaríkin hafa beitt yfir-
burðum sínum meðal þjóð-
anna til þess að hjálpa öðrum
þjóðum til viðrcisnar upp úr
rústum og sundrungu stríðs-
ins. Við héltíum fram hjálp-
andr hönd til þess að gera
þeim kleift að reisa við að
nýju þjóðlíf sitt og öðlast að
nýju stöffu sem sjálfstæðar og
sjálfbjarga í samkundu þjóð-
anna. Þessi hjálp var gefin án
þess að við settum nokkur
skiiyrði um yfirdrottnun. Við
óskuðum ekki eftir leppum,
heldur félögum.
RÚSSAR SÁU SÉR LEIK
Á BORÐI TIL FNDIROKUNAR
Sovét Rússland tók hinsveg-
ar þveröluga stefnu.
Ráðamenn Rússa sáu í veik-
leika þjóðanna, ekki skyldu
sína til að aðstoða við endur-
reisn, nei, þeir sáu hinsvegar
tækifæri til þess að hagnýta
sér eymd og þjáningar til að
efla vöid sín. í stað þess ’ að
hjáipa, þá undirokuðu þeir.
Þeir siökktu og þurkuðu út
þjóðfrelsi þeirra ríkja, sem
voru á þcirra vaíái eftir hern-
aðaraðgerðir styrjaldarinnar.
ÁTÖK MILLI FRELSIS
OG HARDSTJÓRNAR
Þessi mismunur blasir við okk
ur í hvert, sinn er við lítum 4
Evrópukortið. Vfrstan megin
markaiínunnar. sem skiptir Evr-
Framliald á bls. 11