Morgunblaðið - 14.02.1953, Blaðsíða 5

[ Laugardagur 14. febr. 1953
MORGUISBLAÐIÐ
B >
| kTIIII>illltl11II1111III1111(1IIIttlltOIF
rmiiminiiiiiifi 1111111111111111
i>iiiiiiiiiiiiiiimmiiiiiiiiiii4«iuii*iiiiiiiiiiu<iiti utiiMtuiuii
..»4H!.»»»»M»*nuim»>'«Kitit»iPM,niriFii FcimMirrrniilifittitmnitfmimi
^J^venjjjó&in og, ^JJeimilirf
uiiuiiiiiii.ciiiiiiiiiiiiiiiiiigictiiuiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiM
11111111111111111111111111111
ii 11 tiuii ituitiii tiiiiiiuiiiitfti
Hlustaði á þjóðsönpnn, þepr
hann vnr leikinn í fyrsta skipti
á íslandi — 1874
ÞAÐ er tiltölulega sjaldan, sem
maður á þess kost að tala við
gamla Reykvíkinga, sem voru á
sínu léttasta skeiði, þegar íbúa-
tala höfuðborgarinnar nam . ein-
um 3—4 þúsundum. Hvílíkur
óramismunur á Reykjavík eins og
við þekkjum hana í dag, í óða önn
a'ð tánast upp í stórborg.
„Jú, götyrnar eru að minnsta
kosti betri nú en þær voru í mínu
ungdæmi, en ég kunni samt
miklu betur við Reykjavík eins
og hún var 20 árum fyrir alda-
mótin, áður en hún gerðist ,,ný-
tízku“ bær.“
Þetta sagði 86 ára gamall Reyk-
Víkingur, frk. Thora Friðriksson,
Við mig m. a., þegar ég hitti hana
að máli nú á dögunum.
Góða mín, ég gæti sagt yður
svo margt frá gömlum dögum í
Reykjavik að hálftími eða klukku
tími hrekkur ekki einu sinni fyrir
byrjuninni.
Frk. Thora Friðriksson hefir
reyndar frá mörgu öðru að segja
heldur en Reykjavík i gamla
daga. Hún mun með víðförlari ís-
lenzkum konum, hefir dvalið
langdvölum í Frakklandi og tal-1
ar reibrennandi fjögur erlend
tungumál. En það er nú sama —
við skulum láta útlöndin bíða
betri tíma og halda okkur innan
við landsteinana að sinni.
ÞJÓÐSÖNGURINN LEIKINN
í FYRSTA SKIPTI
— A meðal þess hugstæðasta úr
æsku minni, segir frk. Friðriks-
són, er garðurinn, sem fað-
ir minn lét gera í kringum húsið
okkar í Kirkjustræti 12, þar sem
„Líkn“ er núna. Múrinn, sem
hann lét byggja honum til
skjóls . mun hafa verið fyrsti
steypti garðveggurinn hér í
Reykjavík og fylltur var upp
hluti af Tjörninni fyrir garðinn.
Eg man eins og það hefði verið
i gær — það liggur við, að ég sé
hrædd við, hve stálminnug ég er!
■— þegar ég, átta ára gömul, sat
í einu horninu í garðinum okkar
og hlustaði á þjóðsönginn, „Ó,
guð vors lands“ leikinn í fyrsta
sínn á Islandi, þjóðhátíðarárið
1874, við komu Kristjáns konungs
níunda. Einnig þegar ég ári síð-
ar sat með móður minni á fremsta
bekk í Latínuskólanum við at-
höfnina er lýst var yfir, að Is-
land hefði eignazt löggjafarþing.
Það var stór og mikill dagur.
VATNSTUNNUR
OG GRIJTARLAMPAR
— Var ekki heimilishald á ýms
an hátt ólíkt frá því er nú er?
— Þér getið nærri! Það var
•engri hitaveitu fyrir að fara í þá
•daga, né heldur rafmagni. Nei,
þá voru það kolavélarnar og ofn-
arnir, sem sátu við völdin og olíu-
lampar, eða jafnvel grútartýrur
í eidhúsum, til Ijósa. Vatnið lét
hver sækjá fyrir sig í næsta
vatnspóst og safna í vatnstunn-
una í skúrnum.
— Hvað um skemmtanalífið?
— Það var nú í fáu svipað því,
sem nú gerist. Unga fólkið
skemmti sér oftast heima hjá sér
-— það var ekkert bíó við bæjar-
vegginn þá, guði sé lof, og böliin
voru heldur færri, venjulega tvö
eða þrjú yfir árið til að halda upp
á afmæli konungsins eða önnur
álíka hátíðleg tækifæri.
FAÐIRINN ÁKVAÐ HVORT
DÓTTIRIN ÞÆGI BOÐID
Stute somtal við frk,
‘ffltðris Friðrikssazi
um ung, ætum þess kost að sjá
hvernig umferðin var í Austur-
stræti, þegar fólk gekk þar með
fötur í hönd til og frá vatnspóst-
inum og hollenzk vindmylla
hreykti sér á Þingholtinu.
sib.
Frk. Thora Friðriksson.
inum á eitt píanó — danshljóm-
sveitir voru í þá tíð óþekkt
fyrirbrigði hér í höfuðstaðnum.
Ekki þótti tiltækilegt, að ungar
stúlkur færu á dansleilc, nema
hún væri boðin af sérstökum
herra. Piltarnir komu heim til
dömunnar, sem hann hafði auga-
stað á að bjóða og hafði tal af —
ekki henni sjálfri, heldur af föð-
ur hennar, sem skera varð úr um,
hvort honum væri trúandi íyrir
dótturinni. Við þann úrskurð sat,
hvort sem hann var já- eða nei-
kvæður og hvort sem unga fólk-
inu líkaði betur eða ver.
FJÖRUGIR
LATÍNUSKÓLTPILTAR
Um leikhúslíf var ekki að ræða
annað en að piltar úr latínuskól-
anum æfðu stundum leikrit, sem
jafnan þótti mikil tilbreyting og
skcmmtun að. Kvenhlutverkin
voru leikin af piltum einnig og
þótti oft takast prýoilega, enda
sprenghlægileg stundum.
Yfir-leitt setti latínuskólinn mik
inn svip á allt félagslíf bæjarir.s
— eins og nokkurs konar drif-
Kouur hafa reiri sig í
Isfsiykki i þúsujttdir ára
NÚ FYRST eru lífstykkin að lögum hinna óhollu tízku og kon-
hvería úr sögunni.
Einu sinni var það svo að eig-
inmaðurinn varð að eyða dýr-
n,ætum tíma á hverjum morgni
tii að reira konu sína í lífstykkið,
til þess að hún sýndist eins mjó
í mittið og tízkan krafðist. Hvor-
ugum aðilanum hefur þótt þessi
athöfn ánægjuleg, allra sízt
henni, en sjálfsagt var þó að
Uppskriffir
APPELSÍNUR
Aþpelsínurnar eru ódýrar núna
og þá er um að gera að nota sér
þær sem bezt. Enda mun ekki
veita af vítamínunum nú í
skammdeginu.
En það er líka hægt að hafa
gott gagn af berkinum, því að í
honum eru líka c-vítamín.
SULTAÐUR
APPELSÍNUBÖRKUR
V2 kg appelsínubörkur, V2 líter
vatn, y2 kg sykur. Ef hvíta himn-
an er höfð á berkinum, verður
hann beiskari. Sumum finnst því
betra að skera það hvíta innan
af honum.
Börkurinn settur í vatni og
látinn liggja í bleyti yfir nóttina.
Síðan soðið í stundarfjórðung. —
Sykurinn settur í og soðið aftur
í stundarfjórðung. Sett á hrein,
þurr glös og bundið vandlega
fyrir.
APPELSÍNUMAUK
V2 kg gulrætur, 200 gr appel-
sínubörkur, 1 sítróna, 2 appel-
sínur, Va líter vatn, 1 kg' sykur.
Gulræturnar rifnar. Appelsínu-
börkurinn, sítrónan og appelsín-
urnar skornar í þunnar lengjur.
(Heili ávöxturinn er skorinn
fyrst í fjórðunga). Soðið i
vatninu við hægan hita í þrjá
stundarfjórðunga. Maukið sett á
urnar fóru að veita sér þann
munað, að geta andað án þess
að það kostaði verulega áreynslu.
i.iöður þess menningai lífs, sem hrejnj þurr g]ös 0g bundið vand-
þá var um að ræða.
— Hvernig fór fólk leiðar sinn-
ar um bæinn?
— Þá er ég man fyrst til var
yfirleitt ekki um nein farartæki
að ræða hér í Reykjavík enda
vegalengdirnar ekki ýkja miklar
svo að auðvelt var að komast
ferða sinna fótgangandi.
lega fyrir.
KOM UPP I VAGN
í FYRSTA SKIPTI 1891
Fyrsta skiptið sem ég kom upp
í vagn hér í Reykjavík var árið
1891. — Var það fyrsti einka-
vagninn, sem kom hingað til
bæjarins, að því er ég' ne.ínilega 1 orsmau drop-
Um kvef smil
OKKUR hefur verið kennt það
frá æsku að þegar við hóstum,
cigum við að halda fyrir munn-
inn. En þess ber að gæta, að þér
eigið að halda vinstri hendinni
fyrir munninn, en ekki þeirri
hægri, eins og flestir þó gera
ósjálfrátt.
Kvefbakterían fyrirfinnst
fórna sér fyrir útlitið. Ömmur
okkar lærðu að reira sig af
mæðrum sínum, sem lærðu það
aftur af sínum mæðrum o. s. frv.
En hvenær byrjaði þetta þá?
Líkneskjur af gyðjum frá Knoss-
os á eynni Krít frá því 1600 ár-
um fyrir Kristsburðj’sýna greini-
lcga að konurnar 'nofuðu þá líf-
stykki, sennilega úr málmfjöðr-
um.
Árið 400 e. Kr-. skrifar Syneri-
us, biskup í nýlendunni Afríku,
þ. e. a. s. TúniS, að skip hafi
strandað 'og al því haíi bjargazt
„vansköpuð ambátt. Vesalings
konan var reirð um miðjuna, svo
að hún líktist einna hélzt gömlu
indvérsku kven-myndastyttun-
um. Fólk virti hana fyrir sér
með mikilli meðaumkvun og
undraðist að hún skyldi lifa þrátt
ivrir þéssa illu meðferð
Venjulega er álitið að líf-
stykkið eigi upphaf sitt á 14. öld.
Tvisvar sinnum hafa verið gerð-
ar heiðarlegar tilraunir til að
útrýma því. Það var á tímum
f rönsku st j órnarbyltingarinnar,
þegar viðir kjólar voru í tízku,
og þegar kvenréttindakonurnar
í Englandi vildu gerbreyta fatn-
aði kvenfólksins skömmu eftir
fyrri heimsstj'rjöldina. En líf-
stykkinu varð ekki útrýmt þá.
Það hélt velli og varð jafnvel
e-nnþá tilkomumeira en áður. Á
það voru oft máluð blóm og
litlir ástarenglar.
En eftir að kvenfólk fór að
stunda íþróttir fýrir alvöru, varð
bylting í sögu lífstykkisins. Það
varð að verða mýkra og sveigj-
anlegra. Lælénarnir' hrósuðu
sigri. Þeir höfðu svo árum skipti
barizt fyrir því að ráða niður-
l>óftÍE4ln viÍS ekki
læra feorðsISi
SPURNING: Dóttir okkar, serm
er rúmlega tveggja ára, vill ekki
læra borðs.iði. Hún var farin a&
sitja róleg i stólnum sínum og
borða að mestu hjálparlaust En.
nú finnst mér henni hafa farið
aftur. Hún leikur sér að matnura
og borðar með fingrunum nokkra
bita og vill svo komast niður 4
gólf. Svo kemur hún aftur, þríf-
ur annan bita, eða lofar mér að
stinga upp í sig.
Sjálfri finnst mér það vera
sama, hvernig maturinn fer ofan.
í hana, úr því hún borðar meS
ánægju, en manninum mínnura
lízt stundum ekki á blikuna ojJ
honu.m finnst hún eigi að læra
almenna borðsiði, Hvað segiO
þér?
Ráðlioll svarar:
Ég er sammála yður um þacJ
að það er sama, hvernig matur-
inn fer niður í barnið úr því þaS
borðar með ánægju. Hins vegar
er ég ekki sammála yður um a5
dóttur yðar „hafi farið aftur-".
Það er þvert á móti. Hún er kom-
in yfir það stig, þegar hún gat
gert sér það að góðu að sitja.
Framh. á bls. 12
Vesti ffyrÍB*
veturian
man eftir. — Já, þeir tímar
voru ólíkir þeim, sem við nú lif-
um á. Auðvitað hafa margvísleg-
ar framfarir orðið síðan, sem
hægt er að gleðjast yfir, en hvað
um það — við, sem munum eftir
Reykjavík eins og hún var fyrir
70—80 árum höfum líka margs
að sakna. Hún var í eitt og allt
indæl og fólkið hafði meiri tíma
þá til að hugsa og átta sig á hlut-
unum heldur en í öllum þessum
fleygihraða nútímans.
um, sem við öndum frá okkur,
cða hóstum.
Ef til vill hittið þér kunningja
einmitt eftir ákaft hóstakast og
þér heilsið með handabandi. Enn
þá verra er það ef viðkomandi
býður yður af brjóstsykurspoka,
og þér fáið yður einn mola með
hægri hendinni. Um leið verða
eftir margar bakteriur í pokan-
tim.
Skömmu seinna fréttið þér að
þessi kunningi er búinn að fá
alveg eins slæmt kvef og þér
Fallegt vesti úr skemmtilegtt
efni, til lilýinda yfir vetrarmán-
uðina. Ef þér eruð liandlagin,
væri yður ekki skotaskuld úr þv*
að sauma það. En tii þess að þaðf
fari Télv verðnr að taka lítinn
saum 'úr, frá öxlunum og niðtu-
á brjóstið og sömuleiðis t'rác
handveginum.
TIL AÐ losa skrúfur og nagla,
sem hafa ryðgað i farinu, svo
að erfitt er að ná þeim út, ei*
gott að helia ofurlitlu af para-
fínolíu á þá, biða síðan dá •
litla stund og — gaklurinn
er lcystur.
— Það er vist areiðanlega satt höfðuð. Yður dettur ekki í hug,
og rétt mælt, en gaman hefði nú | að þér eigið sök á því. Ekki hóst-
verið, ef Reykvíkmgar hefðu i.uðu þér framan í hann! En það
þá daga átt ráð á einni kvik-1 getur nú samt verið að sökin sé
.Yenjulega var spilað fyrir dans myndavél, svo að við, sem nú er- yðar megin.
„Allír kunningjar okkar segja, að
hann sé eftirmyndíri þm, en lækn
irinn er hughrcystaridi — hann
segir, að smábörn breytist heil-
mikið með aldrinum ‘1
Gáts
dágsiffis
Hver er sá spegill Jjj
spunninn af guði,
bjartur á að vera, A
en blettóttur er oft. ,
Líkam sinn sjá þar *
, ■ lýðir engir, , í\
en sál sína má þa)
sérhver skoria
(Ráðnlng í frh. Kv.síðu, bls.