Morgunblaðið - 14.02.1953, Qupperneq 10

í 10
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 14. febr. 1953
Jónas Gufaiindssorí, Fagranisi Pái! á Hjáimars
dARÐARFÖR Jónasar Guðrnunds
sonar bónda í Fagranesi, sem and
'Sfffst þann 14. f.m. á Sjúkrahúsi
Húsavíkur eftir þunga legu, var
gerð í gær að Grenjaðarstöðum
sö viðstöddu miklu fjölmenni.
Sóknarpresturinn séra Sigurð-
ur Guðmundsson flutti aðalræð-
• una og jarðsöng, en Páll H. Jóns-
son kennari að Laugum flutti
kveðju f.h. Kirkjukórasambands
Suður-þingeyjarprófastsdæmis.
Kirkjukór Grenjaðarstaðasókn
annaðist söng undir stjórn Sig-
urðar Sigurðssonar frá Húsavík.
- s Jónas Guðmundsson var fædd-
nr 13. ágúst 1903 að Grímshúsum
i Aðaldal. Foreldrar hans voru
' þau hjónin Guðmundur Guðna-
’son og Jónína Jónsdóttir. Bræður
Jónasar voru: Hallgrímur bóndi
-:5 Grímshúsum, Axel búsettur í
'Reykjavík og Tryggvi bústjóri á
Kleppi.
; Árið 1928 kvæntist Jónas eftir-
‘Tifandi konu sinni Þuríði Guð-
mundsdóttur í Fagranesi, hinni
'ágætustu konu. Hafa þau hjónin
*búið í Fagranesi allan sinn bú-
’.skap. Börn þeirra eru: Hulda,
,'húsfreyja í Lindahlíð og Ásgerð-
'ur og Jónína Þórey heirna.
? Jónas Guðmundsson var maður
iginkar vinsæll og vel látinn í
sveit sinni. Hann sýndi það í
• verki að hann var fæddur bóndi,
• enda var har.n bændasíarfinu
'tvúr alla ævi. Hef ég hvergi kom-
; ið þar sem hefur—gætt meiri
hsnyrtimennsku og reglusemi í bú-
skapnum en á heimili hans bæði
■lútanbæjar og innan. Skepnur
sínar fóðraði Jónas svo vel, að
hrein unun var á að líta. Þær skil
uðu líka meiri og betri arði, hver
' eiustaklingur, en tíðkaðist annars
staðar, þar sem ég þekjd til. Varð
'þetta til þess, að Jónasi farnaðist
'alltaf vel búskapurinn þótt búið
væri aldrei stórt. Hafði hann þá
' bjargföstu skoðun, að bústærðin
‘ væri ekkert aðalatriði, heldur
miklu fremur hitt, að hver ein-
staklingur í búir.u væri fóðraður
þannig, að hann gæti skilað full-
um arði hvernig sem árferði ann-
ars væri. Jónas umgekkst skepn-
ur sínar sem vini, en á þann hátt
. verður búskapurinn eftirsóknar-
yert ævistarf hverjum sem þann-
,jg breytir.
Jónas í Fagranesi var maður
■ skýr í hugsun og athugull. Hann
• fjdgdist vel með öllu, sem gerð-
ist á sviði landbúnaðarmála og
1 afði ríka löngun til þess að færa
sér í nyt hin nýju viðhorf land-
) búnaðarins, sem efst á baugi voru
■ ■á hverjum tíma, eftir því sem
■ ástæður leyfðu og hann taldi
1 benta. Taldi hann þó að hver
ætti að sníða sér stakk eftir vexti
1 á þessu sviði og viðhafa hæfilega
gætni gagnvart hinu nýja, sem
■' engin reynsla væri fengin fyrir,
' énda væru vanhugsuð víxlspor í
búskao oft viðsjárgerð og örlaga-
íik. Við þetta grundvallarsjónar-
mið miðaði Jónas búskap sinn,
sem var í senn traustur og hag-
rænn. Endurbygging jarðarinnar
og ræktun hennar var fram-
kvæmd með festu hins eljusama
: sístarfandi bónda. "Var þá ekki
ævinlega spurt um 8 st. vinnu-
dag og fullkomna hvíld um
“ hverja helgi.
Kona Jónasar, Þuríður, hinn
dyggi lífsförunautur, studdi
' mann sinn af trúmennsku í
hverju starfi, og voru þau hjón-
in samhennt um heill og velferð
heimilisins I hvívetna. Með þessu
móti urðu því margskonar erfið-
leikar auðveldlega sigraðir með
' gagnkvæmri samhjálp þeirra
beegja. Hjá þeim skipaði öndvegi
’þjóðlegur sjálfseignarbúskaDur
• eins og bezt verður á kosið. Yfir
heimilinu hvíldi alltaf glaðværð
og hugþekkur blær, sem andaði
hlýtt á móti hverjum manni.
Jónas Guðmundsson var að
, eðlisfari hlédrægur og hávaða-
ilaus maður. Hann unni heimili
j sínu og heimahögum og var hon-
j um ekkert fjær en vanrækja
skyldustörfin heima.
Kinningarðrð
Eignarjörðin er hann bjó á varð
honum æ kærari eftir því sem
hann fórnaði sér meira fyrir hana
enda er óvíða víðsýnna og fegurra
um að lítast en þar, þegar vor-
sólin skín á spegiltær vötnin 'vi.ð
skógivaxna Vatnahliðina á aðra
hönd, en iðgræn blástörin bylgj-
ast safarík á hina, meðfram Ey-
vindarlæk og Múíavatni. Slíkar
vorsýnir verkuðu sem ,,hin"örf-'
andi hör.d'1 á bóndann í Fagra-
r.esi, ekki einungís-á-meðan þær
stóðu skýr.ast fyrir hugskotssjón-
um hans' í allri sinni dýrð, heldur
afítaf við hin daglegu siörf og
viðfangsefni og jafnvel ekki hvað
sizt er skammdegismyrkrið grúfði
ógnþrungnast yfir fannkvngi vetr
arins í öllu sínu mikla ægivaldi.
Jónas og kona hans voru bæði
söngvin og léku vel á hljóðfæri,
enda átti sönggyðjan v-igðf.n reit
þar sem heimili þeirrai vár'i ■
Árið 1945 er Kirkjukóiy Grenj-
aðarstaðarsóknar vaf stofnaður
var Jónas kjörinn stjórnandi hans
og gengdi hann því starfi til
dauðadags. ,
í þessu söngstarfi sýn<|i jJónas
í Fagranesi einstaka fórnfýsi og
aðdáunarverða hæfileika,. t viku
hverri og stundum oft í v'ku mán
uðinn út og jafnvel mest allan
veturinn æfði hann flokk: sinn
hlífðarlaust þótt hann væri ein-
yrki ofurhlaðinn daglégura störf-
um eins og gefur að skilja.
Með þessu móti tókst honum
líka að vinna sannkallað þrek-
virki á sviði söngmálanna í sveit-
inni er halda mun minningu hans
hátt á lofti um ókomin ár.
Undir stjórn Jónasar ávann
kirkjukórinn sér mikið álit og
vaxandi á þessum árum. Varð
það félagslífi og trúmálastarf-
semi sveitarinnar til mikilar upp
örvunar og menningarauka, að
þessir listrænu hæfileikar Fagra-
nessbóndans skyldi auðnast að fá
útrás á víðara svið öðrum til
gleði og gagns og sjálfum honum
til uppörvunar þótt það kostaði
hann miklar fórnir og erfiðleika.
Jónas Guðmundsson var fjöl-
hæfur íþróttamaður í þess orðs
fyllstu merkingu. Hann stundaði
all mikið margskonar íþróttir
fyrr á árum og hefði jafnan verið
áhugasamur um málefni íþrótt-
anna síðan. Var hann skautamað-
ur ágætur og »nni þeirri fögru
íþrótt.
Við fráfall Jónasar veitist mér
örðugt að skilja að þessi ungi,
úeæti, íþrótta- og listamaður og
bóndi, skyldi vera horfinn svo
skyndilega af, sviðinu þar sem
hann hafði svo vel oa dreneilega
starfað meðal okkar að sameigin-
legupi áhugamálum. Það var sem
sveitin hans yrði þrumu lostin við
þessa andlátsfrétt er ölium kom
svo mjög á ó'vart.
En því var verið að yega í hin-
um sama knerrnum í þessari sveit
sem á iöcfáum árum hefur orðið
á bak að sjá sínum beztu bænd-
um og mannkostamönnum á ung-
um aldri hverjum á fætur öðrum.
Þegar slíkir mpnn falla í valinn
og eru kallaðir frá þjóðnýtu starfi
í blóma lífsins vekur það mann
til umhugsunar um tiieaoe slíkra
ráðstafana, er sviftu þjóðina þeim
starfskröftum er hún má þó síst
án vera.
Okkar fámennu og dreifðu
bændastétt er það mikið áfall, að
missa úr sínum hópi hæfileika-
mennina er með þeim hafa starf-
að að hinum ýmsu sameiginlegu
íélagsmálum er leysa þarf og úr-
lausnar hafa beðið. Það skarð er
þannig brestur í fylkingu ís-
lenzku bændastéttarinnar er því
vandfyllt.
Með fráfatli Jónasar í Fagra-
nesi hafa bændurnir íslenzku
misst traustan liðsmann og sveit-
in hans ágætan son, er hún mun
syrgja með trega.
En sárastur er þó eiginkonunni
Frainh. á bls. 12
öðum áfSrælur
llaryrét Siprðardóttír, Hemfu
ÞEGAR PÁLL á Hjálmstöðum
í Laugardal varð sjötugur, birt-
ist ýtarleg grein um hann í
Morgunblaðinu. Er þar sagt frá
ætt hans og lýst æviferli hans,
svo að óþarfi er að endurtaka
það. En það er einn kafli í þeirri
grein, sem rétt er að minnast í
dag, þegar Páll er áttræður:
,,Páll á Hjálmstöðum er prjði-
lega greindur, stálminningur og
geyminn á fornan fróoleik,
manna skemmtilegastur í tali,
glaður og reifur hvort sem heima
hittist eða heiman, og þykir því
jafnan gott með honum að vera.
Mundu slíkt margir vitna, því
að Páll er vinmargur og fjöldi
rnanna kynnst honum á hans
löngu ævi, er minnist þess hversu
hressandi og notalegt þykir í
návist hans. Mun þar og eigi
litlu orka hversu hagmælskan er
Páli tiltæk og honum létt um
að mæla vísur af munni fram,
enda er hann löngu landskunn-
ur fyrir stökur sínar“.
Þetta á við enn í dag, þótt einn
áratugur hafi bæzt við háan ald-
ur. Páll er enn samur og jafn,
glaður og málreifur. Þó lætur
að líkum, að þeim, sem þekktu
hann á bezta skeiði lífsins, sýn-
ist honum nokkuð brugðið, og
veldur það aðallpga um, að sjón-
in er nú að mestu þorrin. Þar eru
ekki lengur hin arnfráu augu, er
oft tindruðu af glettni og gam-
ansemi og gerðu manninn svo
minnisstæðan. En hvöss er brún-
in enn sem á Agli, hugurinn
óbeygður og skapgerðin hin
sama og áður var.
Páli má vcra það ánægja í
ellinni að hugsa til þess, að hann
hefir aldrei legið á liði sínu um
dagana. Hörðum höndum hefur
hann unnið alla ævi, og aldrei
hlíft sér. Hann hefur verið sómi
sinnar stéttar og góður þegn
lands síns.
Láti nú forsjónin hann njóta
þess, í ellinni.
(aronia skemmisi
í Hew York höin
UNDANFARIN tvö sumur hefur
komið hipgað til Reykjavíkur
skemmtiferðaskipið Caronia, sem
er hið glæsilegasta skip í hví-
vetna.
Fyrir skömmu skemmdist það
allmikið í höfninni í New York.
Caronia kom þangað úr
skemmtisiglingu um suðurhöf
með mikinn fjölda farþega innan-
borðs. Um það leyti stóð yfir
verkfajl dráttarbátamanna í New
York, en skipið sigldi inn á höfn-
ina án aðstoðar dráttarbáta. Er
skipið var að leggjast að bryggju,
vildi svo óheppilega til, að þetta
mikla skip rakst á hafnargarð og
urðu miklar skemmdir á því og
stefni skipsin? gekk langt inn i
garðinn og urðu talsverðar
skemmdir af. Slys mun ekki hafa
orðið á farþegum-
Ósennilegt er að Caronia korpí
hingað í sumar, þar eð það mun
flytja gesti vestan um haf til
Bretlands á krýningarhátíðina.
. 1 • :• .1 I ; «
ÞANN 21. des. 1952 andaðist að
heimili sínú Hemlu í Vestur-
Landeyjum Margrét Sigurðar-
dóttir rúmlega 92 ára að aldri.
Fædd var hún 9. sept. 1860 í
Vestmannaeyjum. Foreldrar henn
ar, Sigurður og Járngerður,
bjuggu þar. Sigurður druknaði
í fiskiróðri þar við Eyjar þegar
Margrét var 9 ára gömul. Eftir
það varð ekkjan að flytja með
ungum börnum sínurn upp í
Lahdeyjar. Síðar varð hún kona
Guðna á Guðnastöðum, sem var
þckktur dugnaðarbóndi. Þeirra
dóttir er Guðbjörg, fyrrverandi
húsfreyja á Brekltum í Hvol-
hreppi, sem enn er við góða
heilsu, komin á níræðisaldur. —
Margrét mun hafa alizt upp við
fi emur þröngan kost, eins og
rr.argir fleiri á þeim tímum, fór
hún strax í æsku til vandalausra,
sem vinnuhjú. Var hún að upp-
kgi tápmikil, viljug og ósérhlíf-
in. —
Kringum 1890 var hún vinnu-
1 ona á Skúmsstöðum hjá Sigurði
Magnússon, dbrm. og Ragnhildi
konu hans. Þá mun árskaup henn
ar hafa verið 12—15 kr. og eitt-
hvað af fatnaði. Þar gekk hún
Eð útistörfum með karlmönnum,
enda þá líka talin þeirra jafn-
ingi að dugnaði við mörg verkin.
Þá kynntist hún þar manni, sem
Jón hét Erlendsson. Áttu þau
barn saman, var það drengur,
scm Sigurður var skírður. Ekki
varð vinskapur Jóns og hennar
varanlegur. Eftir þetta dvaldi
hún ekki lengi á Skúmsstöðum,
því nú breyttist líka viðhorfið
ti'l lífsins. Nú átti hún lítinn
dreng til að fórna lífi og kröft-
um fyrir. Fór hún þá til Vest-
1 mannaeyja með barnið. Þar var
hún í nokkur ár hjá ágætisfólki,
!ei undi þó aldrei vel hag sín-
um, því hpgurinn leitaði altaf til
sveitalífsins. Fór hún því alfar-
inn þaðan upp undir Eyjafjöll.
Var þar nokkur ár, en fór svo
frá Ástólfsskóla að Hemlu árið
1907 og þar dvaldi hún síðan til
æfiloka eða rúmlega 45 ár. — En
af drengnum hennar er það að
segja, að „lukkan er hverful og
lánið er valt“, því hún fékk ekki
' að hafa hann lengi með sér, því
hann varð fyrir því mótlæti strax
í æsku að missa heilsuna. Fékk
illkynjaða meinsemd í annan fót-
inn og varð að liggja langdvöl-
1 um á sjúkrahúsi í Reykjavík og
gekk mjög illa að lækna hann.
Að lokum mun það þó hafa tek-
I izt. Kom hann þá vestur í Land-
eyjar, þar sem móðir hans átti
þá orðið heima Sigurður var
hann mesti efpismaður. Hann
var barnakennari hér í Landeyj-
um einn vetur og naut ég þá
kennslu hans, og minnist hans
með hlýjum huga. Hann var skýr
í hugsun og skáldmæltur vel,
skrifaði fallega skrift með hrein-
um og sterkum dráttum og mun
! ég eiga forskrift enn, er hann gaf
mér. Þá man ég líka vel eftir
hans ágætu söngrödd.
j Úr Landeyjum fór hann til
1 Austfjarða, þar sem faðir hans
átti þá heima. Þar dó Sigurður
síðar úr lungnabólgu, liklega 26
ára gamall. Þannig var ævi þessa
manns, stutt og stöðug barátta.
Þegar Margréti var skrifað lát
hans, þá voru það að vonum
mikil sorgartiðindi fyrir hana.
Hún mun í æsku hafa farið á
mis við þá litlu menntun, sem
unglingum var þá veitt. Lærði
hún ekki að skrifa eða reikna,
en hún kunni mikið af fögrum
trúarljóðum, Passíusálma Hall-
gríms o. fl. Hún hafði ánægju af
söng og hafði sjálf söngrödd á
yngri árum og kunni mörg sálma
lög, Hún fór oft til kirkju meðan
heilsa leyfði og á síðari árum
mun hún hafa haft mikla ánægju
af útvarpsguðsþjónustum. Hún
tók mikla tryggð við börnin, sem
ólust upp á þeím heimilum, sem
hún dvaldi á og munu þau vist
sum hafa látið hana njóta þess,
þegar hún var sjálf aftur orðin
barn og þakklát fyrir allt sem
henni var gott sýnt, þó ekki
væri nema hlýtt handtak cða
vingjarnlegt orð.
. 1
Kinningarorð
Margrét var yfirleitt heilsu-
hraust um æfina, en nokkur síð-
ustu árin gat hún lítið og síðast
ekkert unnið en jafnan klæddist
hún, en lá eina viku fyrir andlát
sitt. Sálarkröftum hélt hún heil-
um en heyrn var nokkuð orðin
sljó. •— Þegar vinnuþrekið var
bilað, þótti henni langir dagar og
þráði hvildina. Hún gat því með
réttu tekið sér í munn ljóð skáld-
konunr.ar Herdísar:
Lækkar lífdaga sól.
Löng er orðin mín ferð.
Fauk í faranda skjól, ' ■}
fegin hvíldinni verð.
Guð minn gefðu þinn frið,
gleddu og blessaðu þá,
sem að lögðu mér lið.
Ljósið kveiktu mér hjá.
Nú hefur hún lokið sinni löngu
ferð. Starfið var mikið, alltaf
þjónusta í þágu annara, unnið
( af dugnaði og trúmennsku, með-
an kraftar leyfðu. Einu sinni
fékk hún frá Búnaðarfélagi ís-
lands viðurkcnningu fyrir langt
og gott starf sem vinnuhjú. Nú
mun hún í æðri og betri heimi
hljóta hin dýrðlegu dyggra þjóna
verðlaun. Nú hefur hún fundið
, aftur þann, sem hún unni héit-
ast, drenginn sinn, og hjá henni
hefur nú verið kveikt hið bjarta,
eilífa ljós, sem aldrei slokknar.
Hún var jarðsett að Breiðaból-
stað í Fljótshlíð 3. jan. s. 1. í
fögru veðri. Björt sól hins ný-
bvrjaða árs skein á hennar síð-
: asta hvílurúm, kveðjustundin var
n:ild og táknræm mynd hinnar
•hljóðlátu, löngu æfi, sem hér var
. enduð.
I Mörg látlaus æfin lífsglaum fjær
I hér leynist einatt góð og fögur
og guði er hún allt eins kær
þó engar fari af henni sögur.
j Blessuð sé minning Margrétar
cigurðardóttur.
í jan. 1953
S. G.
Togarar bæjarút-
i
gerðar Reykjavíkur
B.V. Ingólfur Arnarson fór á salt-
fiskveiðar 20. jan. Skúli Magnús-
son kom 6. febr. og landaði afla
sínum hér í íshús og til herzlu.
Var aflinn 114 tonn af þorski, 28
tonn af ufsa, 25 tonn af karfa, 11
tonn af ýsu og 20 tonn af öðrum
fjski. Auk þess hafði skipið 8
tonn af lýsi. Hallveig Fróðadóttir
fór á ísfiskveiðar 7, febr. Jón Þor-
láksson fór á ísfiskveiðar 6. febr.
Þorsteinn Ingólfsson fór á ísfisk-
veiðar 28. jan. Pétur Halldórsson
kom 3, þ.m. og landaði 146 tonn-
um af saltfiski og 49 tonnum af
ísfiski. Auk þess hafði skipið 19
tonn af lýsi, Skipið fór aftur á
veiðar 4 febr. Jón Baldvinsson
fór á saltfiskveiðar 23. jan. Þor-
kell máni er í Reykjavík.
í vikunni höfðu 160 manns
vinnu í fiskverkunarstöðinni við
ýmis framleiðslustörf.
Vaxandi áhugi Græn-
íendinga á S. Þ. 3
Á GRÆNLANDI er mikill og
vaxandi áhugi á S. Þ. og hinum
mörgu starfssviðum þeirra. Nú í
vctur hafa Grænlendingar víða
stofnað félög til þess að afla sér
íræðslu um S. Þ. og ræða starf-
semi þeirra og afstöðu til stjprn-
málaviðburðanna í heiminum. —
Bók um heimspólitík hefur nú í
fyrsta sinn verið gefin út á græn-
lenzku. Er þar langur kafli um
S.Þ.
í Godtháb er nú lestrarsalur,
þar sem fólk- getur leitað sér
upplýsinga um S. Þ. Á degi S. Þ.
í október í fyrra flutti græn-
lenzka útvarpið sérstakan þátt
um þær. Mannréttindadagsins
(10. des.) var einnig minnzt.
<:!.!(■