Morgunblaðið - 19.06.1953, Qupperneq 8

8
MORGLi hBLaÐIÐ
Föstudagur 19. júní 1953

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
\ ÚR DAGLEGA LlFINU S
Svikin loforð Framsóknar
FRAMSÓKNARMENN hafa mjög
gumað af því að undanförnu hve
góðar efndir hafi verið loforða
þeirra, sem þeir gáfu þjóðinni
fyrir haustkosningarnar 1949.
Tíminn hefur ritað hverja grein-
ina á fætur annarri til þess að
sýna fram á, að Framsóknar-
flokkurinn hafi einn allra flokka
staðið við unnin heit og gefin
loforð. Er helzt svo að skilja,
sem hin heilbrigða fjármálastefna
síðustu ára og hallalaus ríkis-
búskapur sé Eysteini Jónssyni
einum að þakka og ötulum stuðn-
ingi flokks hans.
Að vísu skýtur þó heldur
skökku við sjálfshól Tímans, að
Eysteinn gat þess sjálfur í út-
varpsræðu, sem hann hélt við
fjárlagaumræðurnar í vetur að
vald fjármálaráðherrans yfir
fjárlögunum væri ákaflega tak-
markað.
★
Munu það hafa verið orð að
sönnu og bera gleggst með
sér að hin breytta stefna í
fjármálum er hvorki fjármála
ráðherranum né flokki hans
að þakka, þótt ákafir vilji þeir
nú heiðurinn eiga.
Sú viðreisnarstefna í efnahags-
málum, sem framkvæmd hefur
verið af núverandi ríkisstjórn á
öll upptök sín hjá Sjálfstæðis-
flokknum og hann einn barðist
fyrir henni lengi vel gegn sam-
einaðri andstöðu Framsóknar og
Alþýðuflokksins. Eftir kosning-
arnar 1949 vildi Framsóknar-
flokkurinn enn efna til stjórnar-
samvinnu með þau málefni ein
að halda áfram hinum gengdar-
lausu uppbótum og milljónatuga
niðurgreiðslum, sem voru þá í
þann veginn að sliga þjóðina.
Slík voru hans einu ráð til efl-
ingar atvinnuvegunum og út-
flutningsframleiðslunnar, að
halda þeim uppi með styrkjum
sem teknir voru af þjóðinni með
síhækkandi skattabyrðum.
★
í slík algjör þrot var stefna
Framsóknarflokksins komin
1949, að Eysteinn sá ekkert
annað ráð fram úr ógöngun-
um en að halda áfram þeirri
gjaldþrota- og haftastefnu,
sem fylgt hafði verið þá um
skeið, viðhalda skömmtun,
herða verðlagseftirlit, og ríg-
binda enn athafnafrelsi þjóð-
arinnar með stórauknum höml
um á öllum sviðum.
Slík er staðreyndin um afstöðu
Framsóknarflokksins í efnahags-
málum þjóðarinnar 1949 og það
sannar kosningastefnuskrá hans
svo ekki verður um villzt.
★
Gegn þessari gjaldþrotastefnu
Eysteins Jónssonar snérist Sjálf-
stæðisflokkurinn öndverður. —
Hann tók einn á sig þá ábyrgð
að leysa úr þeim stórfelldu efna-
hagsörðugleikum, sem áratuga
tímabil verzlunarhafta og ríkis-
afskipta hafði leitt yfir þjóðina
og myndaði minnihluta stjórn
sína. Sú stjórn lagði grundvöll-
inn að jafnvæginu, sem nú hef- i
ur náðst í ríkisbúskapinn með
nviðreisnartillögum sínum. Gengis
breytingin kom útflutningsfram-
leiðslunni iaftur á heilbrigðan
‘ grundvöll, í stað styrkja og upp-
’bóta var fé ríkisins varið til auk-
inna verklegra framkvæmda,
'innflutningshömlur hafa verið
afnumdar að miklu leyti og verzl-
unin gefin frjáls, skömmtun af-
numin, vörugnægð er í verzlun-
um og verðlagið hóflegt.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
haft forystuna um hvert og
eitt þessara mála, átt upphaf
þeirra og eflt þau í fram-
kvæmd.
★
Framkvæmd allra þessara mála
hafði frá öndverðu staðið á
stefnuskrá flokksins. Atvinnu-
frelsi er höfuðkjarninn í stefnu-
skrá hans, en aðstæður höfðu
hindrað að honum væri unnt að
haga hér svo málum sem bezt
hentaði. Flokkurinn hafði frá
öndverðu verið andvígur hinum
sívaxandi ríkisrekstri, en ekki
fengið að gert, sökum skorts á
meirihlutavaldi.
Það er því ekki fyrr en hann
myndar minni hlutastjórn sína,
sem hann fær tækifæri til þess að
framfylgja að nokkru stefnu
sinni ómengaðri, svo stutt sem
stjórn hans þó var við völd.
Reynsla þeirra þriggja ára sem
liðin eru síðan flokkurinn lagði
viðreisnartillögur sínar fyrir þjóð
ina tekur af öll tvímæli um hvor
hafði í upphafi á réttu að standa,
Sjálfstæðisflokkurinn eða Fram-
sóknarflokkurinn. Sú haftabraut,
sem Framsókn vildi feta með
krata sér við hlið hefði leitt til
miklu meira verðfalls krónunn-
ar og þjóðargjaldþrots innan
skamms tíma. Stefna Sjálfstæðis-
flokksins hefur bætt að miklu
úr öngþveitinu, sem áður ríkti í
efnahagsmálunum og gert þjóð-
inni fært að nýta þau stórfelldu
frámleiðslutæki, sem hún fékk 1
hendur á árum nýsköpunarstjórn
arinnar til fullnustu.
★
En sú viðreisn, sem ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokksins hóf á önd-
verðu ári 1950 og hefur knúið
fram æ síðan er þó ekki nema
skammt á veg komin. Þótt þjóð-
arframleiðslunni hafi verið kom-
ið á fastan grundvöll og ráðisi
í stórfelldar framkvæmdir í at-
vinnumálum er þó margt enn
ógert og mörg höft enn óleysi.
Verzlun landsmanna þarf að
losna að fullu úr viðjum, svo
samkeppni, vörugæði og lágt
verðlag komist sem fyrst í
framkvæmd. Þær skattabyrð-
ar, sem eru að sliga atvinnu-
rekstur landsmanna og standa
heilbrigðri efnahagsþróun svo
mjög fyrir þrifum þarf að
lækka til mikilla muna og
bæta úr hinu rangláta skatt
kerfi hið allra fyrsta.
★
Landbúnaðinn ber að efla, bæta
ræktun landsins, lækka fram-
leiðslukostnað og stækka búin.
Halda þarf áfram á þeirri við-
reisnarbraut að auka kaupmátt
launanna, festa verðlg og gjaid-
miðil og fá þannig framgengt
hinni raunhæfustu kjarabót öll-
um launþegum til handa. Með
því yrði jafnframt tryggður heii-
brigður rekstur atvinnuveganna,
til lands og sjávar.
Þessi og önnur viðfangsefni
bíða úrlausnar á næstu árurt
og þau verða bezt leyst af
hendi með stefnu atvinnu-
frelsis og séreignar, stefnu
stéttasamvinnu og þjóðfélags-
friðar, sem ein getur trvggt
hinni vaxandi íslenzku þjóð
verðug lífskjör og farsæla
framfíð.
HVAÐ er leiðinlegasta hús-
verkið? Hvernig mundir
þú, lesandi góður, svara þess-
ari spurningu? — Uppþvott-
urinn eða gólfþvotturinn er
kannski svar þitt, en manstu
þá ekki eftir sorpstauknum,
sem losa þarf út í tunnu dag-
lega?
Það má víst ganga út frá því
sem vísu, að ef konan kemst
hjá því að fara með staukinn
út í tunnu og fær mann sinn
til þess, þá gerir hann þaö r.ieð
ólund, hvort sem hann svo fer
duit með þá ólund eða ekki.
En þegar þú ert á leiðinni að
tunnunni, hefur þú þá nokkru
sinni hugsað út í það, hve
mikið sorpmagn þú og sam-
dJdorpb
ireiWMAniw
borgarar þínir' bera út í
tunnu?
ÞAÐ er ótrúlegt en satt, að í
hverri viku tæma sorphreins-
unarmenn Reykjavíkurbæjar ná-
lega 11000 sorptunnur. Á hverju
ári er ekið í 18000 tdhnum, eða
15000 bílförmum, eða 75000 rúm-
metrum sorps vestur á ösku-
hauga. Ef þessu sorpmagni er
jafnað jafnt niður á Reykvík-
inga, verður niðurstaðan sú, að
hver borgarbúi skilur eftir við
hús sitt rúmlega 300 kg sorps,
sem sorphreinsunarmenn bæjar-
ins aka á brott. Er það mun meira
magn á hvern einstakling en
\JeiuaLandi óLri^ar:
Þjóðhátíðin —
björt og fögur.
1 n júní — í fyrradag, var eins
J-í . bjartur og fagur og hugsazt
gat. Reyndar dró fyrir sólu og
kólnaði dálítið í veðri undir
kvöldið hér í Reykjavík en nátt-
úran skartaði svo sannarlega sínu
fegursta á meðan á aðalhátíða-
höldunum stóð um daginn og svo
mun það hafa verið viðast um
landið. Mannfjöidi hefir aldrei
verið meiri á ferli hér í höfuð-
borginni enda var allur miðbær-
inn gjörsamlega kvikur. Arnar-
hóllinn var eitt lifandi litahaf, af
hátíðabúnu fólki, og skraut-
klæddum börnum. Það var ósköp
skemmtilegt að sjá litlu stelpu-
hnyðrurnar, sumar hverjar ekki
eldri en tveggja — þriggja ára,
á upphlut og jafnvel peysufötum.
Hinsvegar höfðu margir orð á, að
helzt til fátt væri um fullorðnar
stúlkur og konur í þjóðbúningi.
Enginn íslerizkur búningur ætti
að liggja á kistubotninum á þjóð-
hátíðardaginn — ekki sízt þegar
jafn vel viðrar og í ár.
Dansað um stræti
og torg.
KVÖLDDAGSKRÁ hátíðahald-
anna fór hið bezta fram og
veðrið setti ekki stólinn fyrir
dyrnar með neitt af skemmtiati'-
iðunum, sem auglýst höfðu verið.
Og síðan var dansað af miklu
fjöri um stræti og torg. Minna
varð úr þjóðdansasýningunni
heldur en fólk hafði gert sér
vonir um. Hefir sjálfsagt verið
mjög erfitt að koma henni við
þarna í mannþrönginni allri.
Hugmyndin var ágæt og viðleitn-
in til að framkvæma hana virð-
ingarverð en betur mun þurfa að
skipuleggja þetta atriði á næstu
þjóðhátíð.
Kaupskapur var rekinn af
miklu kappi og höfðu pylsusal-
arnir varla undan að afgreiða
alla hina pylsuþurfandi við-
skiptavini.^Mörgum fannst þó, að
þeir myndu ekki geta leyft sér
að kaupa eina pylsu fyrir fjórar
krónur, — nema þá aðeins af því
að það var 17. júní.
Ekki var mikið um drykkju-
skap og drykkjulæti — þó meira,
en sæmandi er vel siðuðum höf-
uðstaðarbúum.
Ljósasúlur
í Dómkirkjunni.
EITT sóknarbarn Dómkirkjunn-
ar hefir skrifað mér eftirfar-
andi bréf:
„Kæri Velvakandi!
Fyrir nokkrum árum voru
Dómkirkju'ríni gefnar tvær ljóm-
andi fállegar bronsaðar ljósasúl-
ur. Voru þær fyrst í stað hafðar
í kirkjunni sín hvoru megin við
kórdyrnar og sómdu sér þar
.r. ■ .
prýðilega. En svo bar svo kyn-
lega við, að þær hurfu þaðan og
hafa ekki sézt í kirkjunni um
árabil, þangað til nú í vetur, að
þær komy aftur. Munu þær hafa
verið geymdar uppi á kirkjulofti
— hversvegna, veit ég ekki. En
þar með er ekki sagan öll. Örlög
þessara súlna eru óneitanlega
nokkuð einkennileg. Aftur hurfu
þær á brott úr kirkjunni, í þetta
skipti lánaðar til leiksýninga upp
í Þjóðleikhús — án vitundar
dómkirkjuprestanna, þótt ein-
kennilegt kunni að virðast.
Rangt gagnvart
helgidóminum.
FYRIR nokkru birtust súlurnar
aftur í kirkjunni — en aðeins
þó til nokkurra daga. Nú eru þær
á ný horfnar upp í Þjóðleikhús.
Mér finnst þetta algjörlega
rangt að farið. Þessar súlur eru
kjörgripir, sem gefnar voru Dóm-
kirkjunni og þar eiga þær heima
og hvergi annars staðar. Mér
finnst það stappa nærri helgi-
spjöllum að flytja þær á brott úr
helgidóminum til að nota þær til
skreytingar á leikhússviði ■— jafn
vel þótt sjálft Þjóðleikhúsið sé
annars vegar. Kirkjurnar okkar
eru ekki svo auðugar að fögrum
munum, að þær megi við að
seilzt sé eftir því fáa, sem þær
eiga af því tagi utan að frá. Ég,
sem einn safnaðarmeðlimur Dóm
kirkjunnar get ekki orða bundizt
yfir slíkri aðferð, og fróðlegt
þætti mér að vita nánar um sögu
þessara súlna frá þeim aðilum,
sem hér eiga hlut að máli. — Ég
þakka fyrir birtinguna. — Eitt
sóknarbarn Dómkirkjunnar“.
Vit og vilji eru
vopnin, sem þú
verður að nota
til að afla þér
hamingjunnar.
venjulegt er í öðrum löndum og
stafar það fyrst og fremst af því
að pappírsrusli er nú hent í tunn-
urnar, en því var áður en hita-
veitan kom til sögunnar brent í
heimahúsum.
Kostnaðurinn
við þetta er gífurlegur. Níu
bílar, sem nú þarfnast mjög end-
urnýjunar, og 50 menn. Samtals
eru tæmdar um 5—600000 sorp-
tunnur árlega og kostar um 4
krónur að losa hverja tunnu.
Heildarkostnaður við sorphreins-
unina 1951 varð 2.259,322,60 kr.
Verðmætin
í sorpinu eru mikil. Það er
hópur manna sem lifir góðu
lífi af því einu að krafla í
öskuhaugunum vesturfrá,
hirða flöskur eða járnarusl og
selja. En um leið skemma þeir
haugana, hirða úr þeim járn-
ið og annað er kann að halda
haugunum saman. Eftir verð-
ur askan og bréfaruslið og á
vetrum er brimar saxast á
haugana. Sorpið sem fleygt
var' út í tunnu uppi í Hlíðum
eða inni í Kleppsholti sogast
með briminu út í Faxaflóa og
hver veit hvert?
Tæknin
við sorphreinsunina hefur
dregið úr kostnaði. Litlu trillurn-
ar, sem sorphreinsunarmennirnir
nota, hafa gert það að verkum að
fækkað hefur verið um 12 menn
við sorphreinsun frá 1947 þó bær-
inn hafi á sama tíma þanizt út og
sorpmagnið, sem hreinsa þarf
aukizt. Áður, þegar tveir menn
sóttu hverja tunnu eða báru
sorpið í bala, út í bílana þurfti
fleiri menn og með sama fyrir-
komulagi þyrfti nú um 100 menn
til sorphreinsunar. Nú er verið
að reyna nýja gerð sorptunna,
sem munu ódýrari í rekstri. Og
ef fólk myndi vefja bréfi utan um
matarleifarnar mundi sorphreins-
unin verða ódýrari.
LOKS er svo að gæta fram-
tíðardraumsins í sambandi
við sorphreinsunina. Glæsileg
sorpeyðingarstöð, sem rísa á
inn við Elliðaár. Þangað er
sorpinu ekið, þróttmiklir blás-
arar aðskilja sorp og bréfa-
rusl, en í bréfaruslinu og
járnadraslinu í sorpinu eru
fólgin mikil verðmæti. Siðast
fer sorpið í gegnum ótal vélar,
breytist "Stlg af stigi og verð-
ur síðast eftir lífrænn áburður
sem notaður er í garða. Slík
stöð á að skila hagnaði um
leið og hún er til þrifa og
mikilla bóta.
— A. St.
Þjóðhátíðisi á
Akranesi
AKRANESI, 18. júní — Þjóð-
hátíðin var haldin hátiðleg á
Akranesi í gær. Hófust þau með
skrúðgöngu kl. 1,30. Var farið
frá Gagnfræðaskólablettinum,
gengið um bæinn og haldið aftur
til sama staðar. Þar flutti Val-
garð Kristjánsson lögfr., ávarp.
Karlakórinn Svanir söng tvívegis
nokkur lög undir stjórn Geir-
laugs Árnasonar. Séra Sigurbjörn
Einarsson flutti ræðu. Þá var
flutt ávarp Fjallkonunnar og
gerði það Bjarnfríður Leosdótt-
ir. Að því loknu las Ragnar Jó-
hannggson upp. Á eftir var al-
mennur isöngur- Úm kvöldið vai'
dansað ;á þrem stöðum. Hátíða-
höldin ifóru í alla staði vel fram.
Veður var svipað og í Reykjavík.
'•—Oddur.