Morgunblaðið - 12.11.1953, Blaðsíða 2

2
i f
MORGllJSBLAÐIÐ
Fimmtudagur 12. nóv. 1953
(
Atvinnumálaráðherra svamr
lyrirspurnum um umkvartanir
tegni gæða Sisks
Ráðuneytið hefir tekiðfast
og röggsamlega á málinu
í GÆR kom til umræðu á fundi
Sameinaðs þings fyrirspurn til
ríkisstjórnarinnar um rannsókn
íiskskemmda. Fyrirspurnin var
flutt af Gils Guðmundssyni og
var í 3 liðum.
1. Hefur ríkisstjórnin látið
framkvæma rannsókn á skemmd-
um þeim á hraðfrystum fiski,
sem vart varð við s. 1. vor?
2. Hafi sú rannsókn verið
gerð, hver varð niðurstaða
hennar.
3. Hvaða ráðstafanir hyggst
fiskmat ríkisins eða ríkisstjórn-
in að gera til að koma í veg
fyrir slíkar fiskskemmdir?
Óiafur Thors forsætis- og at-
vinnumálaráðherra varð fyrir
svörum og komst m. a. svo að
orði:
— Fyrstu þrjá mánuði þessa
árs, voru þeir Pctur Thorsteins-
son, nú sendiherra og dr. Odd-
ur Guðjónsson erlendis, á vegum
xíkisstjórnarinnar. í þeim erind-
um að semja um verzlunarvið-
skipti milli íslands og ýmsra
xíkja í Mið-Evrópu. Strax eftir
heimkomu sína tjáðu þeir at-
vinnumálaráðuneytinu, að við-
skiptaaðiljar í Tékkóslóvakíu og
Austurríki hefði skýrt þeim frá
l>ví, að verulegra skerrímda og
ills frágangs hefði orðið vart í
islenzkum hraðfrystum fiski,
sem sendur hefði verið til þess-
ara landa um síðustu áramót.t
hetta mun hafa verið í fyrsta
skipti, sem kvartanir bárust frá
J»essum löndum yfir gæðum
hraðfrysts fisks. Sama dag og
xáðuneytinu barst þessi vitneskja
boðaði það ýmsa aðilja þessa
xnáls til fundar, sem haldinn var.
xiæsta dag. Mættu þar stjórn og
varastjórn Sölumiðstöðvar hrað-
frystihúsanna, framkvæmdar-
stjóri útflutningsdeildar Sam-
bands ísl. samvinnufélaga, for-
stjóri Fiskiðjuvers ríkisins, fisk-
inatsstjóri, yfirfiskmatsmenn og
xiokkrir fleiri. Á fundi þessum
skýrðu þeir Pétur Thorsteinsson
og dr. Oddur Guðjónsson frá því,
sem þeir höfðu áður tjáð ráðu-j
xieytinu, um fiskskemmdirnar.
Umræður urðu allmiklar um
xnálið og voru allir fundarmenn
á einu máli um það, að grafast
yrði þegar í stað fyrir orsakir
■til þessara fiskskemmda og að
jieir, sem sekir reyndust sættu
verðskulduðum viðurlögum. í
fundarlokin var samþykkt að
framkvæmd yrði rannsókn í
hverju einasta frystihúsi lands-
ins og að fulltrúum fiskfram-|
leiðenda og fiskmatinu yrði fal-
ið að annast þessa rannsókn. !
Jafnframt var skipuð nefnd til|
athugunar á þessum málum, og
skyldi hún taka strax til starfa.!
Nefndína skipuðu: Helgi Péturs-
son, framkvæmdarstjóri inn-
flutningsdeildar SÍS, Ólafur
•Jónsson, framkvæmdarstjóri,
Sandgerði, frá Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna, dr. Jakob Sigurðs-
son og fiskmatsstjóri ríkisins.
Nefndin ákvað að miða fyrstu
störf sín í aðalatriðum við eftir-
farandi:
1. Hefja þegar athuganir á
gæðum allrar freðfiskframleiðslu
landsmanna, svo að hægt væri
að koma í veg fyrir útflutning,
ef skemmdir kæmu fram í ein-
hverjum frystihúsum.
2. Komast fyrir um orsakir
Jþess, að gölluð vara væri fram-
leidd og flutt út sem fullgild.
3. Gera tillogur um raunhæf-
ar úrbætur, sem tryggðu, að
slíkir gallar á framleiðslunni
endurtækju sig ekki í framtíð-
inni.
Næstu daga var safnað fjölda
sýnishorna úr hraðfrystihúsum
við Faxaflóa og þau síðan at-
huguð gaumgæfílega hér í Rvík.
Sýnishorn þessi reyndust vera
algjörlega óskemmd vara. Jafn-
framt voru sendir sérstakir menn
til þess að taka hæfilegan fjölda
sýnisliorna úr öðrum frystihús-
um landsins og senda þau til
Jteykjavíkur til athugunar. Sýn-
ishornin voru þídd upp og met-
in eftir sérstökum reglum og
gerðar nákvæmar skýrslur um
skoðun og mat á þeim. Mat
sýnishornanna fór þannig fram,
að ávalt skoðuðu þau tveir yfir-
fiskmatsmenn, einn matsmaður
frá S. H. og einn matsmaður
frá SÍS. Fiskmatsstjóri var ætíð
viðstaddur skoðunina og jafn-
framt framkvæmdarstjórar sölu-
samtakanna eða fulltrúar þeirra.
Eftir þessar athuganir á
gæðum fisksins úti á landi,
var stöðvaður í bili útflutn-
ingur á öílum fiski er vafa-
samur þótti að gæðum, og
haí'nar á honum nánari rann-
sóknir. Niðurstaða þeirra
rannsókna varð sú, að nokkuð
af fiski varð endanlega dæmt
annars flokks, en þó verzlun-
arhæf matvara.
Magn þeirrar vöru, sem þann-
ig varð dæmd annars flokks af
framleiðslu ársins 1952, varð end
anlega um 500 smálestir, og var
selt sem annars flokks vara á
lægra verði. Tel ég það óhæfi-
lega mikið.
í þessu sambandi er rétt að
geta þess, að annars flokks hrað-
frystur fiskur er ekki neitt nýtt
fyrirbæri, því af svo miklu
magni, sem framleitt er hér ár-
lega, kemur æfinlega fram eitt-
hvert magn af fiski með geymslu
skemmdum, svo sem þornun o.
fl. Hefir þessi fiskur jafnan ver-
ið seldur sem annars flokks
vara.
Þessi fyrsta athugun leiddi í
ljós eftirfarandi:
a) Reynt hafði verið að hag-
nýta togarafarma til vinnslu í
frystihúsum úti á landi, sem
hvorki höfðu afkastagetu né að-
búnað til þess að vinna fiskinn
nægilega fljótt.
b) Aðbúnaði og áhöldum frysti
húsa var að ýmsu leyti ábóta-
vant, svo fullkomins öryggis
gætti við framleiðsluna.
c) Matsmenn og framleiðendur
virtust í einstaka tilfellum hafa
sýnt tómlæti um vöruvöndun.
I framhaldi af þessum athug-
unum fól ráðuneytið þeim dr.
Jakob Sigurðssyni og dr. Þórði
Þorbjarnarsyni með bréfi, dags.
12. júní að ferðast um landið og
halda áfram rannsókn þessa
máls.
I bréfi ráðuneytisins segir svo
meðal annars:
„Æskilegt er að rannsóknin
beinist aðallega að þessum atrið-
um:
1. Hefir hráefnið verið hæft
til vinnslu.
2. Hefir útbúnaður frystihús-
anna verið fullnægjandi.
3. Hafa undirmatsmenn og
verkstjórar verið starfi sínu
vaxnir.
4. Hafa hlutaðeigandi yfir-
matsmenn Vanrækt starf sitt eða
hafa mistök átt sér stað hjá yfir-
stjórn fiskmatsins í Reykjavík.
Ráðuneytið hefir falið fisk-
matsstjóra og yfirfiskmatsmönn-
um að veita ránnsóknarnefnd-
inni alla þá aðstoð, sem þeir
geta í té látið.“
Þessi síðari rannsókn leiddi
í Ijós, eins og sú fyrri, að út-
búnaði frystihúsa væri sum-
staðar ábótavant. Ennfremur
að hráefnið hefði stundum
verið gallað og lestarhreins-
un í bátum ábótavant. Síðan
þessi rannsókn fór fram, hef-
ur Fiskmat ríkisins ásamt S.
H. og SÍS unnið að gagngerð-
um endurbótum þessara mála,
og hcfir hin bezta samvinna
ríkt milli þessara aðila.
Mörg frystihús voru látin
hætta framleiðslu og er unnið
að endurbótum á þeim.
Nokkrir matsmenn hafa verið
látnir hætta störfum og aðrir
settir í þeirra stað.
í sambandi við þessar ráð-
stafanir var reglugerð um mat
á hraðfrystum fiski endur-
skoðað og hert á ýmsum á-
kvæðum um kröfur um gæði
hráefnis og útbúnað vinnsiu-
stöðva. Fyrirmæli um þessi
efni höfðu áður verið gefin
af fiskmatsstjóra í leiðbein-
ingarformi, en nú voru tek-
in upp í reglugerð skýr og
ótvíræð ákvæði um þctta.
Segja má að eftirlit með allri
framieiðslu hafi verið hert til
muna.
Að lokum er rétt að geta
þess að síðan þessar aðgerðir
hófust, hafa ekki borizt kvart
anir um gæði á hraðfrystum
fiskflökum frá erlendum
kaupendum. Nær öll fram-
leiðslu þessa árs hefir nú þeg-
ar verið flutt út og seld án
þess að kaupendur hafi kvart-
að yfir gæðum.
Framleiðsla yfirstandandi
árs mun að magni til vera
komin fram úr meðalfram-
leiðslu undanfarandi ára.
Af því er ég nú hefi sagt, ætla
ég að mehh skilji að þegar í stað
er atvinnumálaráðuneytinu barst
vitneskja um umkvartanir út af
gæðum hraðfrysts fisks brást það
snöggt og hart við. Sama dag-
inn, sem umkvörtunin barst var
boðað til fundar allra þeirra að-
ila, sem nærtækir voru og dóm-
bærastir þóttu. Fundurinn var
haldinn þegar á næsta degi.
Hann gerði ályktanir, sem taf-
arlaust var fylgt á eftir með
víðtækum rannsóknum. Og þeg-
ar í stað er niðurstöður rann-
sóknanna fóru að berast ráðu-
neytinu voru gerðar ráðstafan-
! ir til úrbóta. Matsmönnum var
vikið frá starfi, frystihús
— alls 13 — voru stöðvuð þar
til nauðsynlegar viðgerðir hefðu
fram farið o. s. frv. Og loks voru
Svo fyrirskipaðar framhaldsrann-
sóknir og til þeirra valdir hinir
hæfustu vísindamenn, en lagt
(fyrir fiskimatsstjóra og yfir-
fiskimatsmenn að vera þeim
hvívetna til aðstoðar.
Þetta og annað sýnir að ráðu-
neytið gerir sér fulla grein fyr-
ir gildi vöruvöndunar og lætur
ékki standa við fornar hugsan-
i ir einar, enda fer einn allra viti-
bornasti og hæfasti starfsmaður
íslenzka ríkisins, Gunnlaugur E.
Briem skrifstofustjóri í Atvinnu-
málaráðuneytinu með þessi mál,
maður löngu landskunnur að
ágætum..
Um afskipti mín er það eitt
að segja að ég vil feginn eiga
minn þátt í þvi að létta af þjóð-
inni skömm og skaða vörusvika,
og enga linkind sýna í þeim efn-
um, hvort sem valda vanræksla
eða ásetningssyndir.
Enn tóku þeir Gils Guðmunds-
sorr og Hannibal Valdimarsson til
máls um fyrirspurnina. Voru þeir
á einu máli um að röggsamlega
hefði verið á þessum málum
haldið af hálfu atvinnumálaráðu-
neytisins.
Pk'-A-
Hæii drykkjiisjiildinga
ííefur risið næsta sumar
Gylfi Þ. Gíslason greiddi ekki atkvæði með bví að
tiiiaga hans fengi frekari afgreiðsin á þingi
FYRIR sameinuðu þingi liggur þingsályktunartillaga frá þeim
Gylfa Þ. Gíslasyni og Helga Jónassyni um meðíerð ölvaðra manna
og drykkjusjúkra. Tillagan kom til umræðu á fundi sameinaða
þings í gter og urðu umræður allmiklar.
NAUÐSYN ATHAFNA
Gylfi Þ. Gíslason fylgdi tillög-
unni úr hlaði og benti með réttu
á það neyðarástand sem ríkir í
málum þeim er lúta að meðferð
ölvaðra manna og drykkjusjúkra
og drap á nauðsyn þess að komið
væri upp gæzluvistarhæli fyrir
drykkjusjúka menn.
Undir mál hans tóku heil-
brigðismálaráðherra Ingólfur
Jónsson og Gísli Jónsson, þingm.
Barðstrendinga, Bentu þeir báðir
á þá staðreynd að óréttlátt væri
að ætlast til þess að sveitafélög-
in stæðu að byggingu hæla fyrir
drykkjusjúka. Kvað Gísli það
skyldu ríkisins, sem hefði allan
ágóðann af sölu áfengis, að stand
ast kostnað af hinni hlið máls-
ins, — að sjá þeim mönnum sem
drykkjusjúklingar yrðu fyrir
hælisvist og læknisaðstoð.
SKOÐANIR LANDLÆKNIS
Gísli Jónsson kvaðst gleðjast
yfir því að þetta mál væri komið
til umræðu, en kvaðst vilja rekja
sögu þess nokkuð. Minnti hann á
að hann hefði á þingi borið fram
tillögu um að greina drlykkju-
sjúklinga frá geðveikrasjúkling-
um og meðferð þeirra skyldi vera
í samræmi við það. Hann kvað
landlækni — yfirmann heilbrigð-
ismála á íslandi — hafa talið það
fjarri öllum sanni að fara svo
með drykkjusjúklinga, og ég
hygg, sagði Gísli að sú skoðun
landlæknis hafi ráðið mestu um
að ekki var farið inn á þá braut,
sem þá var stungið upp á.
TILLÖGUR GÍSLA JÓNSSONAR
Gísli Jónsson rakti síðan frek-
ar efni tillögu þeirrar, sem hann
hafði borið fram á þingi. Var þar
gert ráð fyrir, að reist yrði
gæzluvistarhæli Þangað yrði far
ið með alla þá er handteknir
væru drukknir. Þar fengju þeir
mannúðlega meðferð, bað, mat
o. s. frv., læknir mundi rannsaka
þá, og kæmi í ljós að drykkjan
stafaði ekki af sjúkleika manns-
ins, væri hann frjáls sinna
ferða eftir að hafa greitt fyrir það
sem gert hafði verið fyrir hann,
En stafaði drykkjan af drykkju-
sýki yrði hann áfram á gæzlu-
vistarhælinu, þar til læknar teldu
hann hæfan til þess að hverfa
þaðan.
ÞessU atriði tillögunnar, hélt
Gísli áfram, var landlæknir einn-
ig á móti, því þar greindi á milli
að ég taldi að ríkið ætti að greiða
kostnað þessa heimilis og bygg-
ingu, en hann taldi að sveitar-
félögunum bæri skylda til þess.
Ég leyfi mér að fullyrða, að það
er vegna þessarar skoðunar land
læknis, sem gæzluvistarheimili
er ekki til í dag, sagði Gísli
Jónsson.
HVER VAR AFSTAÐA GYLFA?
Síðan rakti Gísli hverja af-
greiðslu sínar tillögur hefðu
fengið á þingi, og hvernig flutn
ingsmenn þeirrar tillögu sem nú
liggur fyrir hefðu reynt, og tek-
izt að koma í veg fyrir afgreiðslu
þeirra. Hann kvaðst samt gleðj-
ast yfir því, ef um hugarfars-
breytingu væri að ræða hjá þess-
um þingmönnum, og að þeim
mundi takast að breyta skoðun-
um landlæknis til málsins.
Milljónir króna eru til í sjóði,
sagði Gísli, sem ætlaður er til
þess að reisa drykkjumannahæli
og þess vegna væri hægt þegar
á næsta ári að byggja gæzlúvist-
arhæli fyrir drykkjusjúklinga.
Það mætti framkvæma ef rnenn
féllust á að ríkið, sem fær allan
gróðann af áfengissölunni, yrði
einnig látið sjá um hina hlið
málsins — að sjá drykkjusjúkling
um fyrir mannúðlegri meðferð.
Ráðlagði hann síðan framsögu-
manni tillögunnar að taka upp
baráttu fyrir þeim breytingum á
högum þessara bágstöddu manna
sem hann hefði barizt á móti ár-
um saman.
Svo illa leið Gylfa Þ. Gíslasyni
undir umræðunum, að hann yfir-
gaf þingsalinn áður en atkvæða-
greiðsla fór fram, svo að ekki
studdi hann að því að málið fær
frekari athugun þingsins.
Rætt um lög um manna-
nöfn sem sett voru 1952
I GÆR kom til Umræðu á fundi sameinaðs þings fyrirspurn til
menntamálaráðherra um framkvæmd laga um mannanöfn. Þau
lög voru sett 1925 og mæltu svo fyrir að hver maður skyldi heita
einU islenzku nafni éða tveim, settarnafn mætti engin taka, menn
mættu ekki bera önnur nöfn en þau, sem rétt eru að lögum ísl,
tungu og skyldu prestar gæta þess, en jafnframt skyldi stjórnar-
iáðið gefa út skrá yfir þau mannanöfn, sem bönnuð væru í ísl,
tungu.
MÁLIÐ ER I RANNSÓKN
Fyrirspyrjandi, Gils Guð-
mundsson, kvaðst lauslega hafa
rannsakað kirkjubækur. Af 500
nöfnum, sem hann skoðaði hefðu
100 nöfn ekki verið íslenzk. 37
börn fædd eftir 1930 hefðu verið
skýrð 3 nöfnum, 5 börn hefðu
hlotið 4 nöfn og eitt hefði hlotið
5 nöfn.
Bjarni Benediktsson dóms- og
menntamálaráðherra varð fyrir
svörum. Hann kvað engan af
starfsmönnum stjórnarráðsins
vita til þess að farið væri eftir
þessari löggjöf, þar til að fyrir-
rennari hans, Björn Ólafsson,
hefði árið 1952 fyrirskipað rann-
sókn á íslenzkum manhanöfnum.
Fól hann Þorsteini Þorsteinssyni,
fyrrv. Hagstofustjóra, að annast
rannsóknina. Vinnur Þorsteinn
nú úr skýrslum þeim, sem hann
hefur aflað sér hjá prestum
landsins um mannanöfn á ís-
landi.
Ráðherrann kvað Björn Ólafs-
son hafa haft í huga að skipa
nefnd til að endurskoða lögin
um mannanöfn. Nefndin hefði
ekki verið skipuð vegna þess að
beðið væri eftir skýrslu Þor-
steins.
Framh. á bls. 12. j-