Morgunblaðið - 12.11.1953, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 12 nóv. 1953

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Öla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
^ ÚR DAGLEGA LÍFINU
Reynt að létta skipaút-
gerðinni aí almenningi
SKIPAÚTGERÐ ríkisins hefur
frá því er til hennar var stofn-
að, verið þungur fjárhagslegur
baggi á ríkissj-óði. Hafa framlög
ríkisins til útgerðarinnar farið
síhækkandi með ári hverju.
Á fjárlögum fyrir árið 1952
var tillag ríkissjóðs til Skipaút-
gerðarinnar áætlað kr. 3.620.000,
en til flóabátanna kr. 1.152.000,
eða samtals tæpar 5 milljónir
króna. En samkvæmt ríkisreikn-
ingunum hefur framlagið orðið
yfir 10 milljónir króna eða rúm-
lega tvöfalt hærra en áætlað var.
Höfðu þó engar umbætur verið
gerðar á samgöngukerfinu á
þessu ári.
Tölur þessar tala sínu máli.
Allir heilvita menn sjá að hér
verður að spyrna við fæti og
leitast við að finna á þessu máli
þá lausn er orðið geti öllum að-
ilum til hagræðis og hagsbóta.
Að því stefnir þirigsályktunartil-
laga þeirra Gísla Jónssonar og
Sigurðar Ágústssonar, er þeir
hafa flutt í sameinuðu þiagi um
að fela ríkisstjórninni áð leita
samninga við Eimskipafélag ís-
lands og Samband ísl: samvinnu-
félaga um, að þau taki að sér
frá næstu áramótum eða svo
fljótt sem auðið er allar strand-
ferðir og flóabátaferðir umhverf-
is landið.
Reynsla undanfarinna ára hef-
ur sýnt það og sannað, að hagur
Skipaútgerðarinnar fer versn-
andi með hverju árinu sem líð-
ur. og svo mun verða áfram eftir
því sem Eimskipafélag íslands
og Skipadeild Sambandsins efl-
ast og geta látið strandferðirnar
meira til sín taka.
Skipaútgerðin hefur, þrátt fyr-
ir tvö ný strandferðaskip ekki
getað haldið hlut sínum í sam-
keppni við félög þessi, enda
beinlínis dæmd til að tapa í
þeim viðskiptum og er nú svo
komið, sem allir vita, að annað
hiima nýja strandférðaskipa út-
gérðarinnar, ög það þeirra, sem
betra er, hefur hin síðustu ár
verið tekið fi*á strandferðunum
marga mánuði á ári, til þess að
annast skemmtiferðir til suð-
rænna landa. Þar við bætist, að
ferðir þessar háfa hvergi nærri
borið sig fjárhagslega, en almenn
ingur hefur orðið áð greiða hall-
ann með auknum sköttum.
Raunsæir menn og ábyrgir
hafa reynt að ráða bót á þessu
ófremdarástandi Skipaútgerðar-
innar, en lítið orðið ágengt í því
efni til þessa, því að sterk öfl
hafá staðið þar í móti. Einkum
virðast 'Framsóknarmenn hafa
verið viðkvæmir fyrir því að
hróflað væri við Skipaútgerðinni.
Er þess skemmst að minnast er
Jóhann Þ. Jósefsson, á árunum
1949—1950, er hann var sam-
göngumálaráðherra fól tveimur
mönnum að athúga hag og rekst-
ur Skipaútgerðarinnar. Á sama
tíma fór fram dthugun á rekstri
sérleyfisferða póststjórnarinnar.
Nokkru síðar tók Framsóknar-
flokkurinn við stjórn samgöngu-
málanna og fyrirskipaði þegar að
hætt skyldi rannsókninni á
rekstri Skipaútgerðarinnar.
Hinsvegar var haldið áfram
athugun á rekstri sérleyfisferða
póststjórnarinnar, með " þeim
árangri, sem kúnriugt er, að
póststjórnin hætti þessum
rekstri, en hann.var fenginn ein-
staklingum í' héndur. Með þessu1
var létt af ríkissjóði stórkostleg-
um fjárútlátum árlega vegna
rekstrarhalla þessa fyrirtækis, en
jafnframt fóru fram miklar um-
bætur á fyrirkomulagi ferðanna
og allur aðbúnaður farþega varð
stórum betri en áður, án þess að
þjónustan yrði dýrari.
Framsóknarmenn viðurkenna
að vísu öngþveiti það, sem Skipa- j
útgerð ríkisins er í, og getuleysi
hennar til þess að annast strand-
ferðirnar svo að viðhlítandi sé.
En þeir hafa ekki hingað til séð
aðra leið til þess að bjarga út-
gerðinni út úr ógöngunum, en þá,
að skapa henni algera einokunar-
aðstöðu að því er snertir strand-
ferðirnar.
Því hafa þeir lagt það til, að
Iöggiltar yrðu fjórar innflutn-
ingshafnir í landinu, ein í hverj-
um landsfjórðungi, þ. e. Reykja-
vík, ísafjörður, Akureyri og
Seyðisfjörður, og að engum
öðrum en Skipaútgerðinni yrði
leyft að annast vöruflutninga frá
þessum innflutningshöfnum út
um byggðir landsins. I
Það er augljóst mál að með
því að fara þessa leið tíl þess að
bjarga Skipaútgerðinni, væri
stigið stórt spor aftur á bak í-
samgöngumálum þjóðarinnar. —
Afleiðingin .mundi verða miklar
tafir á vöruflutningum, dýr um-
skipun vörunnar, mikill geymslu
kostnaður og vörurýrnun og auk
þess vafalaust hækkuð farm-
gjöld og fargjöld vegna einokun-
araðstöðu útgerðarinnar. En allt
þetta mundi vitanlega koma
fram í hækkuðu vöruverði.
Ótrúlegt er að landsmenn
mundu kjósa þessa lausn máls-
ins. Hér er því í rauninni ekki
nema um tvær leiðir að velja.
Annaðhvort að láta reka á
reiðanum í því horfi sem nú er,
með fyrirsjáanlegt milljónatap
ríkissjóðs árlega, <
eða að ganga hiklaust að verki
um gagngerða breytingu á fram-
kvæmd þessara mála, þar sem
það sjónarmið eitt væri látið
ráða, að fá sem bezta þjónusta
á sem ódýrastan hátt. j
Liggur þá beint við, enda
eðlilegast, eins og segir í áliti
flutningsmanná þingsályktunar-
tillögunnar, sem að ofan geririir,1
að leita eftir samkomulagi Við
Eimskipafélag íslands og Sam-
band ísl. samvinnufélaga, um
að þau „taki að sér þessd 'þjóri-
ustu við fólkið sem Skipaútgerð-
in hefur enn á hendi, og tryggja
það jafnframt, að hún verði bæði
betri og ódýrari fyrir alla aðila.“
Myndu þá þessurri félögum að
sjálfsögðu einnig verða falið hlut
verk flóabátanna. Vitanlega yrði
þá að láta af hendi við þann eða
þá aðila, sem tæki þetta að sér,
þá farkosti, sem þeir teldu sér
bezt henta, en Skipaútgerðin hef-
ur nú yfir að ráða, allt eftir
nánari samningum. Er þess að
vænta að forystumenn þjóðar-
innar beri gæfu til að samein-
ast um þetta nauðsynjamál svo
að það verði leyst sem fyrst á
þeim grundvelli, sem lagður er
með umræddri þingsályktunar-
tillögu.
Ef þetta næði fram að ganga'
yrði þungri fjárhagsbyrði létt af i
ríkissjóði, og þar með mundi á j
heppilegan hátt lokið raunasögu
Skipaútgerðar ríkisins, sem
reyndar þegar er orðin allt of
löng. í
★ ★ VIÐ LESUM flést einhyern
tíma um mikilmenni sög-'
unnar, kynrium okkur ævi þeirra
og störf, dáum þau fyrir afrek
þeirra eða hötum fyrir misgerðir
og mannvonzku. — Skáldin hafa
lengstum orkt ljóð um mörg
þeirra, rithöfundarnir skrifað um
þau skáldsögur og leikrit og farið
þar sínar eigin götur, reynt að
skýra. sumt í lífi þeirra en annað
ekki. En við sem einungis kynn-
umst þeim méð því áð lesa rit |
sagnfræðinganna, höfum við
sjálf reynt að leita orsakanna fyr |
ir gerðum og líferni þeirra manna
sem mest hafa mótað heimssög-
una? Eða höfum við orðið hleypi-
dómunum að bráð og mistúlkun
lítilsgildra sagnfræðinga? J
—★—
★ EIN þessara sögupersóna
sem hér um ræðir er t. d.
Hinrik Bretakonungur sjöundi.
Við höfum lesið leikrit um ævi
hans og þekkjum hann gjörlá af
frásögnum sagnritaranna, eri höf-
um við reynt að gera okkur far
UJinrih 7.
°9
um að skilja athafnir hans, hug-
sjónir og líf, — höfum við nokk-
urn tíma spurt sjálf okkur hinn-
ar mikilvægu spurningar: —
Hvers vegna, hvers vegna.... ?
—★—
★ ★ ÞAÐ HLJÓMAR e. t. v ein-
kennilega í eyrum ykkar,
lesendur góðir, að milljónir
manna hafa liðið hryllilegar sál-
arkvalir og jafnvel gengið í op-
inn dauðann, einungis vegna þess
að Lúther átti við sjúkdóm að
stríða sem hann vissi ekki deili
á. Einnig er ósennilegt, að leik-
ritið Hinrik VII. hefði nokkurn
tíma verið skrifað, ef Kolumbus
hefði ekki fundið Ameríku og
varla hefði Jeanne d’Arc orðið
dýrlingur, ef hún hefði farið til
góðs kvensjúkdómafræðings. —
uu andi áhri^ar:
Ljós á Skólavörðuholtið.
MÉR hefir oft dottið í hug, þeg-
ar ég hefi átt leið upp Skóla
vörðustíginn að kvöldlagi, hve
mikil prýði væri að því að lýsa
upp Skólavörðuholtið. Að vísu
ifiá til sanns vegar færa að ekki
sé það fagurt um að litast á þess-
um stað, að ástæða sé til að varpa
yfir hann sérstöku Ijósi til að
minna því greinilegar á niður-
læginguna. En Leifsstyttán er þar
hvað sem öðru líðurogþað erhún
sem ég hefi aðallega í huga. Það
færi ákaflega vel á að lýsa hana
upp með kastljósum — en fyrir
alla muni ekki á sama hátt og
farið var að með Forseta-styttuna
á Austúrvelli,með þremuf stærðar
stöngum, sem næstum því yfir-
skyggja sjálfa styttuna — óg eru
til gróflegrar óprýði, heldur með
ljósum, sem komið væri fyrir á
jörðunni og köstuðust úpp á við
r—’Það gerir allan muninn.
Á eftir að breytast.
ÞAÐ er ekki vansalaust í hve
mikilli niðurlægingu Skóla-
ýörðuholtið er í dag. Þetta gæti
verið einn allra fallegasti reitur
bæjarins, ef að horium væri hlúð
sem skyldi, enda er ég í engum
vafa um, að það á eftir að taka
miklum stakkaskiþtum frá því
sem nú er með tímanum. Reyk-
víkingar finna vel til þess sjálfir,
að hér þarf úrbóta við og ekki
hvað sízt, þegar hin glæsilegá
Hallgrímskirkja verður risin þar
af grunni, mun ekki líðast sá
skranbragur sem nú er þar á
hlutunum.
En við þurfum ekki að bíða
eftir Hallgrímskirkjunni með að
lýsa Leif gamla upp. Það ætti að
gera þegar í stað, og ég er sann-
færður um, að það yrði mjög
vinsæl ráðstöfun.
Egill reisir níðstöng.
OK ER þeir váru seglbúnir,
gekk Egill upp í eyna. Hann
tók sér í hönd heslistöng ok gekk
á bergsnös nökkura, þá er vissi
til lands inn. Þá tók hann hross-
höfuð ok setti upp á stöngina.
Síðan veitti hann formála ok
mælti svá: „Hér set ek upp níð-
stöng, ok sný ek þessu niði á
hönd Eiríki konungi ok Gunn-
hildi dróttningu," — hann sneri
hrosshöfðinu inn á land, — „sný
ek þessu níði á lándvættir, er
land þetta byggva, svá at allar
fari þær villar vega engi hendi
né hitti sitt inni, fyrr en þær
reka Eirík konung ok Gunnhildi
ór landi“.
Síðan skýtr hann stönginni
niðr í bjargrifu ok lét þar standa.
Hann sneri ok höfðinu inn á
land, en hann reist rúnar á
stöngina, ok segja þær formála
þenna allan (Úr Egils sögu).
M
Húsmóðir „kvakar
þakkarorði“.
ÉR hefir borizt bréf frá hús-
móður þeirri, sem fyrir
nokkru kvartaði hér í dálkunum
yfir ónógum og illum fiski, sem
væri á boðstólum í fiskverzlun-
um bæjarins. Nú kveður við ann-
an tón:
„Velvakandi góður!
Mig langar til að biðja þig að
koma fyrix mig á framfæri þakk-
læti til fisksalanna fyrir góða
fiskinn, sem komið hefir í fisk-
verzlanir síðan ég kvartaði hér á
dögunum. Nú er daglega hægt að
fá fyrirtaks góða nýja ýsu — það
er þó eitthvað annað en áður
var — og annað góðfiski.
Hafa brugðizt vel við.
ÞAÐ er ánægjulegt hve fisksal-
arnir hafa brugðizt vel við,
og víst er það næg sönnun þess,
að aðfinnslan var réttmæt. En
hvað um það, okkur húsmæðrun-
um finnst ekkert sérstaklega
gaman að þurfa sífellt að vera
nöldrandi yfir þessu eða hinu, en
það verðurn við nú samt að gera
til að fá okkar fram — og ánægju
legt er það, þegar nöldrið ber
einhvern árangur, þannig að við
fáum stundum tækifæri til að
þákka. Bara að ekki sæki nú í
sama horfið óftur — en þá er
okkur að mæta á ný. — Húsmóð-
ir.“
Dæmdu aldrei
náungann,
fyrr en þú hef-
ir staðið í
sporum hans.
Og hvers vegna spyrjið þið auð-
vitað af mannlegri vantrú og
svarið verður einfaldlega eitt-
hvað á þessa leið: — Jú, sjúk-
dómar ýmiss konar hafa miklu
valdið um þróun sögunnar og
gerðir þeirra sem hana mótuðu.
— Verður leitast við að skýra
þetta nokkru nánar hér á eftir.
—★—
★ ★ ÁRIÐ 1930 kom út merki-
leg bók eftir skozka lækn-
inn C. MacLaurin, sem svo mikla
athygli vakti á sínum tíma, að
hún var bókstaflega etin upp, ef
svo mætti segja, og er nú með
öllu ófáanleg. Bókin heitir Post
mortems of mere mortals og er
þar fjallað um sjúkdóma sem
ýmsar frægar sögupersónur voru
helteknar af. Höfundur rannsak-
aði þetta efni um langt skeið og
eru niðurstöður hans settar fram
í fyrr nefndri bók.
—★—
★ ★ HAFIÐ þið nokkru sinni
veitt því eftirtekt, að Hin-
rik 7. stendur alltaf gleiður á
gömlum mynd
um sem til eru
af honum? Það
er að vísu ekki
sérlega kon-
ungleg stelling,
en svo er það
nú samt. —
Ástæðan er lík
legast sú, að
hann hafi
þjáðst af sára-
, sótt (syfilis),
en sem kunnugt er, leggur þessi
hryllilegá veiki fórnardýr sín af
velli á mörgum árum og eitt sjúk
’dómseinkennið er það, að sjúkl-
mgarnir standa einmitt gleiðir.
Ástæðan er sú, að sýklarnir eyði-
leggja ákveðnar taugabrautir. Af
sömu ástæðu lyfta sjúklingarnir
fótunum hátt þegar þeir ganga,
því að þeir eiga erfitt með að
átta sig á jafnvæginu.
—★—
★ ★ HINRIK 7. var næst elzti
sonur föður síns og kvænt-
ist ekkju bróður síns látins,
Katrínu af Aragoníu. Slíkt hjóna
band gekk algerlega í berhögg
við fyrirmæli Pófadóms, en þeg-
ar Hinrik hafði fullvissað Hans
heilagleik um, að hjónaband
Katrínar ög bróður hans hafi ver-
ið ólöglegt, lagði páfi loks bless-
un sína yfir fyrirtækið. — Drottn
ing var lengstum mjög ófrjósöm
og leit helzt út fyrir, að konungi
mundi alls ekki takazt að eign-
ast með henni barn, en þar kom
þó að lokum, að þau eignuðust
dóttur, er síðar hlaut nafngiftina
Blóð-María.
—★—
★ ★ EFTIR 17 ára hjónaband
varð konungur ástfanginn
í einni af hirðmeyjum drottning-
ar, Önriu Boleyn. — Rann það þá
skyndilega upp fyrir honum, að
hann hefði lifað í synd og saur-
lifnað, þar eð eiginkona hans
hafði verið eiginkona bróður hans
og vildi láta páfa ógilda allt sam-
an. En hann hélt fast við fyrri
gerðir sínar og rak þá að því, að
konungur skikkaði sjálfan sig
yfirmann ensku kirkjunnar og
kvæntist Önnu Boleyn í trássi
við vilja páfa.
—★—
★ ★ SÍÐAR leiddist honum vin-
skapurinn og lét hann
höggva Boleyn, en tók jafnframt
saman við Jane Seymour. Fæddi
hún honum son, en lézt nokkru
síðar. — Þá vingaðist hann við
Önnu af Cleve sem hann hafði
aldrei séð og kvaddi stuttu síðar
með þessum orðum: — Ég vil
ekki sitja uppi með þessa
feitú flæmsku rney. í burt með
hana! — Næst tók hann Katrínu
Howard á sína arma, en lét háls-
höggva hana, kvæntist síðan
Kátrínu Parr, sem lifði þennan
ófyrirleitna kvennamorðingja.
Framh. á bls. 11.