Morgunblaðið - 10.02.1954, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 10. febrúar 1954
MORGVNBLAÐIÐ
9
ÆSKAN OG FRAMTÍÐIN ...

VÖRÐUR, F.U.S. Á AKUREYRI, 25 ÁRA
Saga Varðar er saga frjálshuga og þróttmikillar æslai Þættir úr söfu Vorönr
Effir Vigsi 6uÖmuRdssonr formann félagsins
Núverandi stjórn „Varðar“. — Fremri röð frá vinstri: Páll Axels-
son, Jóhanna Pálsdóttir ritari, Vignir Guðmundsson formaður, Árni
Bjarman, Sigurður Jónasson gjaldkeri, Magnús Björnsson varaform.,
Valdemar Jakobsson.
Effir Gunnar G. Schram
'„PERSÓNULEGT athafnafrelsi
einstaklingsins sé varðveitt svo
sem frekast má verða“. Þannig
hljóðar grundvöllurinn að lögum
„Varðar", félags ungra Sjálf-
stæðismanna á Akureyri, sem um
þessar mundir hefir starfað í
aldarfjórðung. Á þessum grunni
hafa fjölmennustu félagssamtök
unga fólksins á Akureyri reist
höll skoðana sinna á sviði ís-
lenzkra þjóðmála. Á þessari
gnmdvallar mannréttindakröfu,
og henni einni, hyggst það byggja
sitt andlega og veraldlega líf. Það
þarf engan að undra þótt æska
þessarar þjóðar geri þessa frum-
kröfu til þess að hægt sé að verða
að manni. Þvi hvers erum vér
megnugir, ef vér erum fjötrum
vafðir? Saga þjóðarinnar um
aldaraðir er líka sorglegt dæmi
um þá eymd og það einskis nýta
lif, sem hlekkjaðir þrælar verða
að lifa. Og spurði ekki listaskáld-
ið góða: „Hvar er þín fornaldar
frægð, frelsið og manndáðin
bezt?“ Var ekki von að hann
spyrði. Hvar er hægt að finna
frægð og manndáð, ef frelsinu er
glatað? Það furðar því engan,
þótt viðsýnasta æskufólk tuttug-
ustu aldarinnar velji sér frelsið
að kjörorði.
J»AR VAR VEGIZT —
OG LAUSN FUNDIN
Mér hefir ávallt fundizt, að
höfuð einkenni ungra Sjálfstæð-
ismanna væri djarfur málflutn-
ingur og trúin á mátt sinn og
megin. Enn órækari sannanir
hlaut ég fyrir þessu við lestuf
gjörðabóka þessa félags okkar.
Hugmyndaauðgin, þrótturinn og
lifsgleðin lýsir þar af hverri síðu.
Það er langt frá því, að þessir
fáu, ungu menn, er fyrir tuttugu
<og fimm árum mæltu sér mót í
Verzlunarmannahúsinu hér í bæn
um, væru allir sammála um ein-
staka menn og málefni. Þeir
deildu fast, báru fram vítur og
vantraust hver á annan, háðu
einvígi og fjöldaorrustur og oft
hafa orðsins brandar verið beitt-
ir og þeim bæði hart og títt
brugðið En að lokinni fjörugri
sennu fundu þeir ávallt leið, er
þeir flestir, eða allir gátu hugsað
sér að ganga. Og líkt og í Val-
höll forðum, voru sárin gróin að
ikveldi, er þeir sáttir yíirgáfu
orrustuvöllinn.
Segja má að Vaðarfélagar létu
sér ekkert mál óviðkomandi.
Þeir ræddu um frjálsa verzlun,
þingræði og þjóðskipulag, verk-
föll, vinnudóma, þegnskyldu-
vinnu, þjóðnýtingu, jafnaðar-
stefnu, sambandslögin, stjórn-
leysi, kjördæmaskipun, fátækra-
löggjöf og margt fleira. Sá hátt-
ur var hafður á, að í lok hvers
fundar var skipuð málefnanefnd,
og skyldu nefndarmenn, einn eða
fleiri, hafa framsögu um einhver
mál, er þeir vildu að fundirnir
tækju til meðferðar. Virðíst þetta
hafa gefizt vel, og er þess oft
getið, að þessi eða hinn hafi flutt
snjallt erindi um eitt eða annað
málefni.
FÉLAGSMÁL OG
ÞJÓÐMÁL
Fyrst í stað virðist félagslífið
snúast svo sem eingöngu um þjóð
jmál og önnur mál alvarlegs efn-
is. Virðist starfið hafa verið fjöl-
þætt og staðið með hinum mesta
blóma. Strax á fyrsta ári var
samþykkt að gefa út blað á veg-
um félagsins og voru kjörnir þrír
ritstjórar þess, þeir Eiður Thor-
arensen, Tómas Steingrímsson og
Þorsteinn Sigvaldason. Ekki fylg-
ir sögunni, hvort blaðið hafi ver-
ið gefið tit í mörgum eintökum,
en víða má sjá, að fundirnir hafa
endað á því að „Gellir" var les-
inn upp, en auk þessa nafns, er
blaðið endanlega hlaut var stung-
ið upp á nöfnunum „Gleiðgosi"
og „Flautaþyrill", og má af þessu
ráða, að fleira hefir blaðið inni-
haldið en málefni alvarlegs efnis.
Loks, þegar komið er fram í
maí, og búizt er við að fundum
fari nú að fækka í félaginu og
að þessu fyrsta starfsári þess
væri að ljúka, ber einn félags-
manna upp þá snjöllu tillögu, að
í lokin skuli efnt til gleðikvölds.
Þótt tillagan væri samþykkt,
hlaut hún samt tvö mótatkvæði,
en samt var nú kosin skemmti-
nefnd og skyldi hún skila áliti á
næsta fundi. Og álitið kom. Ekki
leit nú vel út með skemmtunina.
Dýr mundi gleðin verða, þegar
smurt brauð og öl átti að kosta
3 kr. á mann. Eítir miklar og
harðar umræður var þó sam-
þykkt að halda gleðikvöldið h. 25.
maí og skyldi það hefjast með
borðhaldi og síðan átti að dansa.
Þannig hiaut fyrsta skemmtun
„Varðar" farsælar lyktir.
MÓTMÆLI
Stofnfélagar í „Verði“ voru 15
talsins og fyrstu stjórnina skip-
uðu þeir Árni Sigurðsson, for-
maður, Jón Sólnes, gjaldkeri, og
Vigfús Einarsson, ritari. En
„Verði“ var áskapað að vaxa,
þroskast og dafna. Brátt fjölgaði
félögunum og ekki leið á löngu
þangað til skólapiltar tóku að
ganga í félagið. Strax á öðru ári
munu þeir hafa verið orðnir fjöl-
mennir í félaginu. Svo er að sjá
sem árið 1930 hafi ríkisstjórnin
gefið út skólareglugerð, er að
einhverju leyti fyrirmunaði nem-
endum að skipta sér af stjórnmál-
um. Var borin upp tillaga um að
víta stjórnina opinberlega fyrir
að bjóða ungum og upprennandi
menntamönnum þjóðarinnar
slíka reglugerð, sem hefti skoð-
ana- og ritfrelsi þeirra. Tillagan
mun þó ekki hafa náð fram að
ganga, og munu skólapiltar hafa
ráðið mestu um það. Er svo að
sjá sem þetta hafi dregið eitt-
hvað úr afskiptum þeirra af fé-
lagsmálum fyrst í stað. En þetta
virðist þó aftur hafa lagazt og
brátt eru skólanemendur enn
orðnir starfandi félagar, enda
hefir „Vörður“ jafnan sótt marga
sína ötulustu félaga inn í raðir
skólaæsku þessa bæjar og er svo
enn í dag.
Árin líða. Starfsemi félagsins
er mismunandi mikil frá ári til
árs. Stjórnir eru kosnar nýjar,
en hinar gömlu leggja niðu störf.
Gamla sagan endurtekur sig, sem
við könnumst svo vel við. Starf-
semin glæðist og starfskröftunum
fjölgar fyrir hverjar kosningar.
Nýir forustumenn koma til skjal-
anna. Félagið tekur þátt í stofn-
un Sambands ungra Sjálfstæðis-
manna á Þingvöllum árið 1930.
Félagið samþykkir áskorun til
þingmanna Sjálfstæðisflokksins
að beita sér fyrir því að kosninga
lögunum verði breytt og að ald-
urstakmark til kjörgengis verði
lækkað og að framfærslustyrkur
varði ekki missi kosningaréttar.
Er það mikið þakkað harðfylgi
ungra Sjálfstæðismanna að breyt
ingar þessar fengu farsælan endi.
Félagið heldur útbreiðslufundi og
og stofnsetur lesstofu. Af stofn-
setningu lesstofunnar má siá, hve
umhugað félagið hefir látið sér
um menningarmál, en við borð
hefir legið að lesstofa þessi riði
fjárhag félagsins að fullu.
Saga „Varðar“ geymir líka sína
sorglegu viðburði. Með fárra ára
millibili missir félagið tvo af for-
mönnum sínum, er báðir féllu frá
i blóma lífsins. Voru það þeir
Alfreð Jónsson, tollvörður og
Jónas Jensson, símritari. Voru
þeir báðir hinir færustu og ötul-
ustu formenn og dafnaði félagið
og blómgaðist í formannstíð
þeirra.
BLÓMIÆGT FÉLAGSLÍF
Svo er að sjá, sem úr starf-
semi félagsins dragi nokkuð eftir
árið 1942 og sé svo allt fram í
ársbyrjun 1945. Þá færist aftur
fjör í félagslífið og síðan hefir
það staðið með blóma.
Snemma tók félagið að hafa
samband við önnur félög ungra
Sjálfstæðismanna. Að sjálfsögðu
átti það ávallt fulltrúa á sam-
bandsþingum félaganna, en auk
þess heimsóttu það félagar úr
Heimdalli í Reykjavík, sem stofn-
sett hafði verið tveimur árúm
áður en „Vörður" var stofnaður
hér. Þetta glæddi og örfaði fé-
lagslífið, auk þess_ að fræða og
þroska félagana. Á síðari árum
hafa allmörg stjórnmálanámskeið
verið haldin á vegum félagsins
og, hafa þau undantekningarlaust
verið fjölsótt og vel heppnuð.
Framh. á bls. 11.
TUTTUGU og fímm ár eru ekki
ýkja langiJi timi af mannsævinni.
Þegar um félag er hins vegar að
ræða, horfir málið öðruvísi við,
því þeim verður oft harla
skammra Jifdaga auðið, þótt
markið sé hiiit reist í byrjun og
stórhugur isaikill á stofnfundun-
um. Þau naunu ekki vera mörg
stjórnmálaíéJhgjn úti á lands-
byggðinni, sexn. eiga nokkurra
áratuga starfsaldur að baki sér,
enda er það ekki furða, þar sem
enginn þeirra stjórnmálaflokka,
sem nú starfa í landinu hafði séð
dagsins Ijós.fyrr en á heimsstyrj-
aldarárunum fyrri, en aðrir komu
miklu seinna til sögunnar.
Það má því til nokkurra tíð-
inda teljast, að „Vörður" félag
ungra Sjálfstæðismanna hér í bæ
(Akureyri) skuli nú hafa starfað
óslitið í hálfan þriðja áratug.
Þótt Islendinga skorti margt
fremur en eldheitan stjórnmála-
áhuga hefur það jafnan reynzt
erfiðleikum bundið að halda uppi
skipulagðri stjórnmálastarfsemi
innan vébanda flokkanna, eink-
um utan höfuðborgarinnar. Ald-
arfjórðungsafmæli „Varðar“ er
því allmerkur áfangi í sögu Sjálf-
stæðisflokksins á Norðurlandi og
jafnframt í starfssögu Sambands
ungra Sjálfstæðismanna, sem
stofnað var ári síðar en „Vörður".
„Vörður“ er stærsta félagið inn-
an sambandsins, að undanskild-
um F.U.S. Heimdalli í Reykjavík,
og hefur jafnan veitt því fullan
og óskoraðan stuðning í starf-
semi þess og baráttu.
VÍGI SJÁLFSTÆÐIS-
FLOKKSINS
Allt frá stofnun hefur „Vörð-
ur“ og verið langstærsta stjórn-
málafélagið hér í bæ og eru nú
félagsmenn hátt á þriðja hundr-
aðið. E'élagið hefur jafnan unnið
ötullega að framgangi allra
stefnumála ungra Sjálfstæðis-
manna meðal akureyrskrar æsku
og átt hvað drýgstan þátt í þeim
sigrum, sem flokkurinn hefur
unnið á seinni árum hér í bæ.
Þess er að vænta, að á næstu
árum muni félagið enn herða
sóknina fyrir stefnumálum sín-
um og berjast drengilega og
djarflega fyrir öllu því, er til
heilla og framfara horfir í þjóð-
og bæjarmálum.
★
Einna gleggst má kynnast
starfssögu „Varðar“ undanfarin
tuttugu og fimm ár, þegar blaðað
er í gegnum gamla árganga af
íálendingi. Þar gefur öðru hvoru
á að líta fréttir af félagsstarf-
seminni og greinar um þau höf-
uðmál, sem Varðarfélagar hafa
beitt sér fyrir á liðnum árum.
Félagið er stofnag 10. febrúar
1929. Hinn 15. febrúar birtist-
eftirfarandi fréttaklausa me'ð’
smáu letri í bæjarfréttum ís-
lendings:
„VÖRÐUR Iieitir féiag, cv
nokkrir ungir Ihaldsmenn hafa>
stofnað hér í bænum og á aðb
gefa sig að landsmálum. í stjörtv
þess eru: Árni Sigurðsson, verzl-
unarmaður, formaður, Vigfús'
Einarsson, bankaritari, skrifari
og Jón Sólnes, bankaritari, gjald-
keri. — Næsti fundur félagsins
verður haldinn á sunnudaginn-
kemur kl. 3XA í Verzlunarmanna-
félagshúsinu.“
Þetta er fyrsta fréttin, senv
birtist um starfsemi „Varðar‘‘,
en þeim átti eftir að fjölga ört
á næstu árum. Starfsemi félags-
ins varð brátt með miklum
blóma, fundir voru tíðir og marg-
vísleg mál tekin til umræðu.
FJÖLBREYTT FÉLAGSLÍF
í íslendingi 10. febrúar 1935, á
tíu ára afmælinu, er eftirfar-
andi frásögn af upphafi félagsins:
„Félagslíf Varðar stóð með
miklum blóma fyrsta árið. Haldn
ir voru 8 fundir á tímabilinu 10.
febrúar til 1. júní, að stofnfund-
inum meðtöldum, en alls urðu
fundirnir 15 að tölu fyrsta starfs-
árið.
Ymis merkileg mál voru flutt
og rædd á fundum þessum: Fá-
tækralöggjöfin, Kjördæmaskip-
unin, Jafnaðarstefnari, Sambands
lögin, Stjórnleysi (Anarkismi),
Verkföll, Vinnudómar, Þegn-
skylduvinna, Þingræði og Þjóð-
skipulag, Þjóðnýting. Ber funda-
fjöldinn og hin mörgu mál, er
koma þar til umræðu vott' um
óvenju vel vakandi félagsskap.“
í lögum félagsins er tilgangi
þess lýst á þessa lund:
„Vinna skal að því, að per-
sónulegt athafnáfrelsi einstakl-
ingsins sé varðveitt, svo sem frek
ast má verða í allri löggjöf, —
að frjáls viðskipti ríki á öllum
sviðum og þing og stjóm styðji
að aukinni framleiðslu og bættri
verzlun á grundvelli frjálsra
viðskipta, — og sporna við þvi,
að löggjafarvaldið veiti ríkinu,
félögum eða einstaklingum sér-
réttindi til verzlunarreksturs eða
í öðrum atvinnugreinum.“
Stofnendur félagsins voru 15
talsins en á öðrum fundinum
gengu 8 nýir félagar inn.
★
Árið 1930 opnar félagið les-
stofu og tekur Sama ár þátt í
stofnun S. U. S. á Þingvöllum. í
ársbyrjun 1931 heldur félagið
síðan fyrsta útbreiðslufund sinn.
Björn Líndal þáverandi þingmað
ur Akureyrarkaupstaðar flutti
þar erindi og formaður félagsins,
Frh. á bls. 11.
Stjórnmálanámskeið „Varðar“ 1950