Morgunblaðið - 24.03.1954, Blaðsíða 6

C
MOHGUIS8LAÐIÐ
Miðvikudagur 24. marz 1954
Egger! Jénsson, framkvæmdastjóri Landssambands iónadarmanna:
Irnilendar skipasmiðar
Landssamband iðnaSarmanna fíefir haft
forystu í baráttunni fyrir framtíð þeirra
ÞAÐ HLÝTUR jafnan að vera mikilvægt hagsmunamál fyrir
íslenzkan sjávarútveg, að hægt sé fljótt og vel að fá gert við
öll þau skip„ er verða fyrir áföllum, bila eða þarfnast viðgerða
af öðrum orsökum, en til þess þurfa jafnan að vera hér starfandi
hæfilega margar skipasmíðastöðvar með nægilega marga kunnáttu-
menn í skipasmíði. Til þess að tryggja eðlilegan rekstur skipa
smíðastöðvanna, þurfa þær jafnan að hafa hæfileg verkefni við
nýsmíði skipa til verkjöfnunar milli viðgerða, en á því hefir verið
alvarlegur skortur síðustu árin. Landssamband iðnaðarmanna hefir
nú um nær tveggja ára skeið unnið kappsamlega að því, að fá
bætt úr þessu alvarlega ástandi, og hefir í bili náðst sá árangur,
að á s.l. ári var samið um smíði 9 fiskiskipa hérlendis, en á s.b
hausti var einnig veitt leyfi til innflutnings á 21 bát. Nú er því
brýn þörf að tryggja það, áður en Alþingi lýkur störfum, að sú
saga þurfi eigi að endurtaka sig, heldur fái innlendar skipasmíða-
stöðvar framvegis að sitja fyrir allri þeirri nýsmíði, sem nauðsyn-
leg er til þess að tryggja eðlilegan rekstur þeirra og þar með
öryggi bátaútvegsins.
UGGVÆNLEGAR HORFUR
Fyrir tæpum tveimur árum
horfði mjög óvænlega fyrir ís-
lenzkum skipasmíðastöðvum, og
var eigi annað sýnna en margar
þeirra yrðu þá og þegar að hætta
starfrækslu sinni með öllu. Eng-
inn bátur var í smíðum á öllu
landinu, og skipasmíðastöðvarn-
ar höfðu nær engin verkefni,
nema þau tímabil ársins, er unnið
var að því að búa bátaflotann á
veiðar fyrir vertíðir. Auk þessa
höfðu stöðvarnar orðið fyrir veru
legu tjóni vegna skuldaskila báta
útvegsins, en þeim var þá nýlok-
ið. Ljóst merki þess, hvert stefndi
í skipasmíðaiðnaðinum var það,
að frá því á árinu 1946 og til árs-
ins 1951 hafði starfandi mönnum
í iðninni fækkað um þriðjung.
Þar sem sýnt var, að hér stefndi
í fullkomið óefni, var að tilhlutun
Landssambands Iðnaðarmanna
boðað til fundar með fulltrúum
skipasmíðastöðvanna sumarið
1952, til þess að ræða, hvaða leið-
ir hægt væri að fara, til þess að
leysa þetta alvarlega vandamál.
Fund þennan sóttu allmargir full
trúar skipasmíðastöðva í Reykja
vík og nágrenni. Var það einróma
álit fundarmanna, að ef skipa-
smíðastöðvarnar fengju ekki næg
verkefni við nýsmíði jafnhliða
viðgerðum, drægi brátt að því,
að margar þeirra yrðu með öllu
að hætta störfum. Fundurinn
kaus þá Bjarna Einarsson, Sigur-
jón Einarsson og Þorgeir Jósefs-
son í nefnd til þess að vinna að
framgangi málsins og hefi ég
einnig jafnan unnið með nefnd-
inni.
TILLÖGUR NEFNDARINNAR
Nefndin tók þegar til starfa og
hafði gengið frá tillögum sínum
er Alþingi kom saman haustið
1952. Var í tillögum þessum lögð
megináherzla á það, að nauðsyn-
legt væri að skipasmíðastöðvun-
um yrði gert kleift að smíða skip
fyrir eigin reikning, en til þess
þyrftu þær fyrst og fremst að
eiga kost á hagstæðum lánum.
Var í því sambandi lagt til að
skipasmíðastöðvunum yrði veitt-
ur aðgangur að lánum úr Fisk-
veiðasjóði til þess að smíða skip
íyrir eigin reikning, með sömu
kjörum og útgerðarmenn eiga
kóst á slíkum lánum til nýsmíða.
Skyldu og lán þessi fylgja skip-
unum til kaupenda. Þá var og
lagt til, að endurgreiddir yrðu
tdllar, söluskattur og bátagjald-
eýrir af efni og vélum til skipa
smíðaðra héiTendis.
Tillögum nefndarinnar fylgdu
nákvæmir útreikningar á efnis-
yerði 60 rúmlesta báts, gerðir af
skipasmíðaráðunaut Fiskifélags
Isjands, hr. Bárði G. Tómassyni,
en hann hefir um langt árabil
safnað skýrslum um íslenzkan
skipastól, íyrningu hans og end-
urnýjun, nýsmíði skipa og sam-
anburð á verði þeirra hér og er-
lendis, svo og skýrslum um inn-
lendar skipasmíðastöðvar. Hefir
nefndin notið dýrmætrar aðstoð-
ar hans í málum þessum.
Nefndin kom tillögum sinum
þegar á framfæri við sjávarút-
vegsnefndir beggja deilda Al-
þingis, og voru þær þar ræddar
ítarlega á sameiginlegum fundi
Þá voru og tillögurnar ræddar
ítarlega við sjávarútvegsmálaráð-
herra, iðnaðarmálaráðherra, iðn-
aðarnefndir Alþingis, marga ein-
staka alþingismenn og ýmsa aðra
aðila, er mál þetta varðaði miklu,
þar á meðal stjórn L.I.U. og for-
stöðumann Fiskveiðasjóðs.
Tillögum nefndarinnar var yfir
leitt tekið af vinsemd og skiln-
ingi, af þeim aðilum er við var
rætt, en þó náðist eigi annar ár-
angur á Alþingi 1952 en sá, að
þingið samþykkti heimild til
handa fjármálaráðuneytinu til
þess að endurgreiða tolla og sölu-
skatt af efni og vélum til skipa.
Var það sjálfsagt réttlætismál, en
eitt sér var það engin lausn.
Nefndin hélt áfram að vinna að
því að fá aðgang að lánum úr
Fiskveiðasjóði, eftir að þingi
láuk, en það bar þó eigi annan
árangur en að L.Í.Ú. vildi gera
slika tilraun með lán til 3—4
skipa.
NÝ RANNSÓKN
FISKIFÉLAGSINS
Þar sem málum þessum var
fylgt fast eftir af hálfu Lands-
sambandsins og þar sem nefndin
hélt því ákveðið fram, að verð-
munur íslenzkra og erlendra báta
væri hvergi nærri svo mikill sem
margir vildu vera láta og alls
eigi meiri en kr. 2.500,00 —
3.000,00 pr. rúmlest 20—80 rúm-
lesta báta, þá fól sjávarútvegs-
málaráðuneytð Fiskifélagi ís-
lands snemma á s.I. ári að rann-
saka verðmismun innlendra og
erlendra báta. I því skyni leitaði
Fiskifélagið tilboða í 35 rúmlesta
bát. Alls bárust 11 íslenzk tilboð
og 5 dönsk og samkvæmt þeim
varð meða'lverðmunur íslenzku
og dönsku tilboðanna rúmlega kr.
3.000,00 pr. rúmlest. Þar sem
dönsku tilboðin voru mjög mis-
jöfn, sendi ég þau danska skipa-
smiðasambandinu til umsagnar
og fékk aftur þær upplýsingar,
að tilboðin væru meira og minna
gerð út í bláinn og að hið raun-
verulega verð væri töluvert
hærra, en meðalverð tilboðanna
var. Var skýrt frá því að sum
dönsk vélafirmu reyndu að bjóða
skipin niður fyrir sannvirði, til
þess að geta selt vélar sínar, og
þekktu þeir dæmi þess, að þegar
slíkir samningar hefðu verið gerð
ir um smíði skips undir sannvirði,
hefði afhending aldrei farið fram
og kaupandinn orðið fyrir veru-
legu tjþni. Fiskjfélagíð staðfesti
smiðasambandsins væru kunnir
og áreiðanlegir menn, er nytu
mikils trausts í heimalandi sínu,
og er því óhætt að telja upplýs-
ingar þeirra áreiðanlegar.
Er reiknað var með því verði
skipa, er danska skipasmiðasam-
bandið taldi rétt, og er einnig var
sleppt þeim tveimur íslenzku til-
boðum, er voru langsamlega
hæst og fjarri réttu lagi, þá varð
niðurstaðan af verðsamanburðin-
um sú, að verðmunurinn r-ivndi
eigi meiri en um kr. 2.300,00 pr.
rúmlest, og er sá verðmunur
stórum minni, en flestir höfðu
áður talið.
Niðurstöður af verðsámanburði
Fiskifélagsins ásamt upplýsing-
um þeim, er fengust frá danska
skipasmiðasambandinu, og um-
reikningi með tilliti til þeirra
voru sendar atvinnumálaráðu-
neytinu, Fjárhagsráði, Landssam-
bandi ísl. útvegsmanna og Fisk-
veiðasjóði íslands. Jafnframt var
haldið áfram viðræðum við þessa
aðila, til þess að vinna að varan-
legri lausn málsins.
SMÍÐASAMNINGAR GERÐIR
Þegar Fiskifélagi hóf áður-
greinda rannsókn sína skrifaði ég
í byrjun marz 1953 Fjárhagsráði
og fór þess á leit, að eigi yrðu
veitt gjaldeyris- og innflutnings-
leyfi fyrir fiskiskipum, meðan á
rannsókn þessari stæði. Er nið-
urstöður rannsóknarinnar lágu
fyrir, sendi ég þær einnig til Fjár
hagsráðs með endurteknum til-
mælum um, að leyfi yrðu ekki
veitt, þar sem verðmunurinn
væri mjög viðráðanlegur og inn-
lendar skipasmíðastöðvar skorti
stórlega verkefni. Fjárhagsráð
varð við þessum tilmælum og
voru engin leyfi veitt á tímabil-
inu frá því í marzbyrjun og til
septemberloka s.l. ár. Leiddi
þessi stöðvun til þess, að á s.l.
ári voru gerðir smíðasamningar
um 9 fiskiskip hérlendis og má
óhætt telja þessa samninga bein-
an árangur af baráttu Landssam-
bands iðnaðarmanna fyrir fram-
gangi þessara mála.
INNFLUTNINGSLEYFI VEITT
í októberbyrjun s.l. afgreiddi
Fjárhagsráð allar þær umsóknir,
um innflutning fiskibáta, er þá
höfðu safnazt fyrir og veitti leyfi
til innflutnings á 21 bát. Var það
gert samkvæmt ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar. Iðnaðarmálaráð-
herra lýsti því þá yfir, að þessat
leyfisveitingar hefðu verið óhjá-
kvæmilegar, vegna þess að bát-
ana hefði þurft að fá fyrir^fctr-
arvertíð, en hann hefði gefið
Fjárhagsráði fyrirmæli um að
veita ekki frekari leyfi, heldur
benda umsækjendum á að snúa
sér til innlendra skipasmiða-
stöðva. Fulltrúar frá 15. Iðnþingi
íslendinga, er sat að störfum fyrri
hluta októbermánaðar s.L, áttu
fund með forsætisráðherra og
iðnaðarmálaráðherra ásamt full-
trúum frá Landssambandi ísl.
útvegsmanna um mál þessi. Voru
menn þar á einu máli um nauð-
syn þess að tryggja, að innlendar
skipasmíðastöðvar gætu starfað
með eðlilegum hætti. Lýsti for-
sætisráðherra því yfir, að stjórn-
arflokkarnir myndu tilnefna sinn
fulltrúann hvor til þess að gera
tillögur um þessi mál í samráði
við fulltrúa skipasmiða og út-
vegsmanna. Væri þess að vænta,
að þannig yrði unnt að finna
viðhlítandi lausn þessa máls.
NÝJAR TILLÖGUR
Framangreindir aðiiar hófu
brátt viðræður og voru fulltrúar
stjórnarflokkanna alþingismenn-
irnir Jóhann Þ Jósefsson og
Skúli Guðmundsson. Skipasmíða-
nefnd Landssambands iðnaðar-
manna lagði í upphafi þessara
viðræðna fram eftirfarandi til-
að forstöðumenn dar/ska skipa-logur:
1. Innlendum skipasmíðastöðv-
um verði tryggt, að þær fái að
sitja fyrir allri þeirri nýsmíði,
sem þær geta leyst af hendi með
eðlilegri starfrækslu.
2. Skipasmíðastöðvarnar fái að-
stöðu til þess að smíða skip fyrir
eigin reikning.
3. Tryggð verði lán til skipa-
smíðanna er nemi 85% af kostn-
aðarverði skipanna, og verði lán-
in veitt með sömu kjörum og lán
úr Fiskveiðasjóði til nýsmíða.
4. Tryggð verði varanlega með
lögum endurgreiðsla allra að-
flutnings^jalda af efni og vélum
til skipa, og eigi verði lagður sölu
skattur á skipin fullsmíðuð
Nokkrir fundir voru haldnir og
komu einnig fram tillögur um
það, bæði frá útvegsmönnum og
skipasmiðum, að nauðsynlegt
myndi að ríkisstjórnin greiddi
þann mismun, er væri á verði
innlendra og erlendra fiskiskipa.
Ekki voru gerðar neinar formleg-
ar samþykktir á fundum þessum,
en fulltrúar stjórnarflokkanna
söfnuðu tillögum þeim og upp-
lýsingum, er fram komu og þeir
töldu nauðsynlegar, í því skyni
að leggja fram sínar greinar-
gerðir innan þingflokkanna. Hafa
þeir og gert það, en þrátt fyrir
það hefir ríkisstjórnin enn eigi
lagt fram neinar tillögur í mál-
inu. Ætti það þó að vera næsta
skrefið, og er orðið aðkallandi að
bera þær fram, þar sem nú er
mjög liðið á þingtímann.
SKÝRSLA IÐNAÐARMÁLA-
STOFNUNARINNAR
í nóvember s.l. fól Fjárhagsráð
Iðnaðarmálastofnun Islands að
gera athugun á samkeppnishæfni
og starfsskilyrðum innlends tré-
skipaiðnaðar, og hefir skýrsla um
athugun "þessa nýlega verið birt.
Skýrsla þessi byggir í verulegum
atriðum á gögnum þeim, er hr.
Bárður G. Tómasson hefir látið
stofnuninni í té og upplýsingum
frá einstökum meðlimum skipa-
smíðanefndar Landssambands
iðnaðarmanna. — Gerður er
verðsamanburður á nýjasta fiski-
bátnum, er smíðaður hefir verið
i Danmörku fyrir íslenzka aðila,
og bát sömu tegundar, er smíð-
aður væri hérlendis, og fylgja því
ítarlegir útreikningar. Heildar-
niðurstöður þeirra útreikninga
eru þær, að er öll aðflutnings-
gjöld hafi verið greidd með kr.
1.362,00 pr. rúmlest, þurfi að
greiða kr. 2.300,00 pr. rúmlest,
til þess að íslenzki báturinn verði
samkeppnisfær um verð. Er það
i fullu samræmi við þær niður-
stöður, er fengust af rannsókn
Fiskifélagsins á s.l. vori, að með-
reiknuðum upplýsingum danska
skipasmiðasambandsins, svo sem
að framan greinir.
ORSAKIR VERÐMUNARINS
Það hefir margsinnis verið
sannað, enda aldrei véfengt, að
íslenzkir skipasmiðir eru fylli-
lega samkeppnisfærir um afköst
við stéttarbræður sína í Dan-
mörku, og reikna íslenzkar skipa-
smíðastöðvar alls eigi með hærri
vinnustundafjölda pr. rúmlest, en
hinar dönsku. Þá eru og íslenzku
skipin almennt talin skara fram
úr að gæðum, og eru þau af þeim
sökum raunverulega verðmætari.
Orsakir þess, hve íslenzku skipin
eru dýrari, eru því eingöngu þær,
að hér er hærra kaupgjald og
verðlag en í Danmörku. Verð-
munurinn á eingöngu rætur sín-
ar að rekja til dýrtíðarinnar í
landinu, og getur enginn með
sanngirni ætlast til þess að inn-
lend skipasmíði geti fremur en
aðrar atvinnugreinar staðið und-
ir þeim mismun. Vegna dýrtíðaé-
innar þarfnast iðnaðurinn auk-
inna verndartolla, vegna dýrtíð-
arinnar hafa landbúnaðarafurðir
verið greiddar niður og innflutn-
ingur á þeim bannaður, og vegna
dýrtíðarinnar hefir orðið að veita
sjávarútveginum margvísleg fríð-
indi, nú síðast bátagjaldeyri, og
þó er hann á heljarþröm, Hvernig
ættu þá innlendar skipasmíða-
stöðvar einar að geta komizt af
án nokkurrar verndar eða aðstoð
ar? Skipasmíðastöðvarnar gætu
verið ágætlega samkeppnisfæ 'ar,
ef þær nytu 12—15% tollverndar,
og mun það minni vernd, fen
margar aðrar átvinnugreinar
þurfa, en útgerðin er eigi talin
hafa getu til þess að greiða þann
toll. Verður því að leita annarra
ráða, enda getur útgerðin heldur
eigi ve-rið án skipasmíðastöðv-
anna, en þau einu ráð, sem bent
hefir verið á, eru hagstæðari lán
til skipa smíðaðra hér en erlend-
is, eða framlög úr ríkissjóði til
greiðslu á verðmismuninum
NÚ VERÐUR AÐ LEYSA
VANDANN
Þar sem nú er orðið mjög áliðið
þings, þolir mál þetta ekki leng-
ur bið. Ríkisstjórn og Alþingi
verða nú að taka afstöðu til
þeirra úrræða, sem hér að fram-
an er vikið að, og gera nauðsyn-
legar ráðstafanir til þess að leysa
mál þetta, áður en þingi lýkur.
Þegar innflutningsleyfi voru veitt
fyrir 21 bát á s.l. hausti, þá tóku
samtök iðnaðarmanna til greina
þær röksemdir, er ríkisstjórnin
bar fram fyrir þeirri ráðstöfun,
þótt þá væri meira en ár liðið
frá því er Landssamband iðnað-
armanna hóf skipulega sókn til
þess að flytja nýsmíði fiskibáta
inn í Iandið, og á þeim tíma
hefði verið hægt að smíða hér-
lendis marga báta, ef strax hefði
verið tekið á málunum með
festu. í viðræðunum við ríkis-
stjórnina lýsti ég yfir því, að ef
þessar leyfaveitingar yrðu til
þess að tryggja framtíðarlausn
málsins á yfirstandandi Alþingi,
þá væri ekki ástæða til þess fyr-
Jr iðnaðarmenn að harma þær,
og stórum væri meira um vert
að tekizt gæti jákvætt samstarf
er stefndi að skjótri lausn máls-
ins, heldur en að hafðar væru
uppi harðar deilur á það, sem
búið væri að gera, og samstarfs-
möguleikum þar með spillt. Iðn-
þingið tók einnig jákvæða af-
stöðu til málsins í trausti þess að
ríkisstjórn og Alþingi myndu
leggja kapp á að leysa það Iðn-
aðarmenn munu ógjarnan vilja
trúa því fyrr en í síðustu lög, að
ríkisstjórnin og Alþingi bregðist
því trausti, en verði ekkert gert,
áður en Alþingi lýkur nú störf-
um, verði allt dregið á langinn
þar til á næsta hausti, og þá aft-
ur veitt innflutningsleyfi fyrir
mörgum bátum, þá er hætt við að
iðnaðarmenn vilji ekki aftur taka
gildar þær röksamdir ríkisstjórn-
arinnar, að þær leyfisveitingar
hafi verið nauðsynlegar, þar sem
bátarnir þyrftu að vera tilbúnir
fyrir vetrarvertíð. Ég vil leyfa
mér að vænta þess, að til þess
þurfi eigi að koma, heldur beiti
ríkisstjórnin sér nú með einurð
og festu fyrir hagkvæmri lausn
á vandamálum skipasmíðastöðv-
anna til öryggis fyrir sjávarútveg
inn og bagsbóta fyrir þjóðina í
heild.
_ ______Eggert Jónsson.
r
áskoruðarlhisr
kalíaðir inn
SEM kunnugt er, stendur yfir
hér í Reykjavík söfnun undir-
skrifta undir áskorun til Alþingis
manna um að samþykkja áfengis
lagafrumvarpið með ákvæðunum
um vínandainnihald bjórsins.
Munu um 700 slíkir listar vera
í umferð. Verða listarnir nú all-
ir kallaðir inn hið fyrsta og eru
menn beðnir að skila þeim í
Austurstræti 17, uppi.