Morgunblaðið - 01.06.1954, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 1. júní 1954
MORGVNBLAÐIÐ
7
Rafvirkjameisfarar nndirbáa
Nýi klúbburinn við Aðalstræti, 1854.
Leiksvið Reykjavíkur 100 úra
Í>ESS var getið í sambandi við an að hafa þessar sýningar fyrir Matthíasar Jochumssonar voru
sýningu Leikfélags Reykjavíkur
á gamanleiknum Gimbli eftir
"Vorn einlægan, að félagið minnt-
ist þesf jm ieið og það hóf sýn-
boðsgesti eina og komust þess
vegna færri en vildu á gleðina.
Sama hátt höfðu stiptamtmenn-
sýndlr veturinn 1865—’36 var
bætt \7ið 30 sætum í salinn.
Veturinn 1865—-’66 var einmitt
irnir, þegar þeir sýndu sjónleiki stigið stærsta sporið í þá átt að
íngar a leikrmm. að í ár eru rétt í heimahúsum (Stjórnarráðshús-
100 ár s;ðnn Jón Guðmundsson1 inu). Þess vegna mæltist nýung
ritstjóvi ko n upp fyrsta leiksviði j Jóns Guðmundssonar vel fyrir
í Revkjavík. Leiksvið þetta end-- hjá bæjarbúum, þó að aðgangs-
uirbætti Sigurður málari veturinn j eyrir þætti nokkuð hár, 3 m. 8
1858—’59 og setti yfir það með ( sk. beztu sæti, lakari 3 mörk,
..m'arg'itnm, lýsandi eða gagn- barnasæti og stahdandi 2 mörk.
sæjum stöfum“, þessi orð' Gam- j Á sex sýningum hafði hann upp
an og alvara. Þetta var kjörorð, í allan kostnað og nokkurn af-
reykvíska leiksviðsins allt til þess , gang handa 11 leikendum og for-
að Góðtemplarar byggðu leiksvið
út úr samkomuhúsi sínu, en þar
var fyrst leikið veturinn 1888—
1889. Nokkrum árum síðai eign-
aðist bærinn annað fast leiksvið,
í Breiðfjörðshúsi (Fjalakettinum)
og loks 1897 þriðja leiksviðið, í
Iðnó, sem Iðnaðarmenn b.yggðu.
Um aldamótin 1900 voru nvorki
meira né minna en þrjú leikhús
í bænum.
En leiks .nðtð. ;.em dugði bæj-
armönr.um rá .<.54 til 1888, að
stofni til leiksvið Júns Guómunds
sonar, var ekki „fast“. Það varð
að setja bnð upp og taka það
ofan arnr *ý7rir og eftir sýning-
ar á hverjum vetri. Að sjálf-
sögðu var hægt að æfa sjónleik-
ina í heimahúsum, en húsakynn-
in, þar scm ieikirnir fóru fram,
voru ætluð til annars, og þess
vegna varð að ljúka sýningum
á sem stvztum tíma og hafa þær,
þegar flectir höfðu tóm til að
sinr.a þessari skemmtun. Einkum
var þetta áríðandi, hvað presta-
og læknaskólamenn snerti, en úr
þeirra hópi komu aðalleikendur
bæjarins lengi vel, og voru því
göngumönnum leikanna.
Það var gamanleikurinn „Pakk“
eftir Tómas OverskoU, sem Varð
fyrir vahnu til fyrstu opinberu
leiksýningarinnar í Reykjavík.
Til sýningarinnar fékk Jón liðs-
auká frá skálapiltunum 1848—-’50,
sem nú voru orðnir stúdentar og
kandidatar. Magnús Grímsson og
Jún Þorle'fsson þýddu leikritið
úsamt Jóni sjálfum og Benedikt
Grbndal, en Magnús og Stefán
Thorarensen voru meðal leikenda
og raunar líka Benedikt Giöndal.
Úr annarri átt fékk Jón liðsauka.
Kvenfólk l°k nú í fyrsta skipti á
leiksviði hér á landi. Fyrstu leik-
konur hér á landi voru: Sigriður
Einarsdóttir frá Brekkubæ Rann
veig Sivertsen, Guðrún Thor-
steinsen og kona Jóns Guðmunds-
sonar, Hólmfríður Þorvaldsdótt- j
ir. Næsta vetur ællaði þetta sama
fólk að leika aftur, en það fórst
fyrir, ef til vill vegna klaufa- j
legral’ ritdeilu um leikina í
..Þjóðólfi". í þess stað sýndi
Trampe greifi og stiptamtmaður J
tvo smáleiki heima hjá sér, og
var annar þeirra valinr, með
tryggja áframhald á leiklistar-
viðleitni í bænum. Þá var stofn-
aður Kúlissusjóður bæjarins og
varð leiksvið Jóns Guðmunds-
sonar, gjöf stiptamtmanns og
eignaaukning eftir 1858, leik-
tjöld og leikáhöld Sigurðai "mál-
ara, fyrsta eign sjóðsins., auk
100 ríkisdala framlags frá þeim
Kvöldfélagsmönnum. Var svo
ákveðið, að peningaeign sjóðsins
skyldi aukin árlega með vöxtum
og leigu fyrir leiksviðsáhöldin,
en að lokum skyldi verja henni
til að byggja ,,scenuhús“, þ. e.
leiksvið „út úr almennu og sam-
eiginlegu samkvæmishúsi bæjar-
manna“. Á þennan hátt Var veg-
urinn varðaður frá hinu lausa og
fyrirhafnarsama leiksviði Jóns
Guðmundssonar til leiksviðs bæj-
armanna í Iðnó, sem verið hefur
í 57 ár, því að Iðnaðarmenn
fengu sjóoinn 1897 til að byggja
leiksv'ð við hið nýja samkomU-
hús sitt 'hjá Tjörninni. L. S.
leikir bún'r undir í jólaleyfinu annað augað á þessari fvrstu
en sýningar oftast upp úr nýár-
inu. Meðan á sjónleikjahaldinu
stóð, var bærinn í hálfgerðu upp-
námi, eins og Benedikt Gröndal
orðar það, a. m. k. er til bæjar-
stjórnarbann við sjónleikjahaldi,
þar eð komið hafði í Ijós, að kona
nokkur hafði selt sængurfata-
kodda til nð komast á leikina.
Fyrsta „leikhúsið", þar sem leik-
svið Jóns Guðmundssonar var
sett Upp veturinn 1853—’54, var
Nýi klúbbur, síðar sjúkrahús
bæjarins og gistihús, „Hótel
Skandinavía“ og loks fyrsta her-
stöð Hjálpræðishersins, en húsið
riíið 1916. Siðar var léiksviðið
sett upp í pakkhúsi „Glasgow“-
verzlunar, sem var mun rýmra. Á
milli leika var leiksviðið, sund-
urtekið, gevmt á örugguni stað,
á lofti Hegningarhússins eftir
1873, þegar það hús var tekið í
notkun.
Áður en Jón Guðmundsson
réðist í að búa til frá stofni leik-
svið og önnur leikáhöld, sem
kostpðu samtals .rúma. 160, .rílús-f léjkír, stórir og smáir, og er það
dali,- mikið fé í þá daga, höfðu
að vísu verið leiksýningar í bæn-
um og þá fyrir skemmstu sýning-
ar skólapilt.a á Holbérgsleikritun-
um Timaleysingjanum og Eras-
jmisi Montanusi, en það vat venj-
deilu út af leikgagnrýni, þvú leik-
urinn var ..Ritdómarinn og dýr-
ið“ eftir Heiberg. Auðvitað var
leikið á dönsku hjá stiptamt-
manni, en framtakssemi greifans
fékk þó nokkra þýðingu fvrir
íslenzka leiklist, þar eð hann gaf
leikfldkki Jóns Guðmundssonar
leiktjöld og búninga eftir leik-
ina. svo að nú áttu bæjarmenn
töluverðan kost leikáhalda.
Þegar leiksýningar hófust að
nýju undir forustu Kvöldfélags-
ins 1858’—59, sem hét Leikfélag
andans í fyrstu og var leynifélag,
kom þessi eign i góðar þarfir.
Helgi E. Helgesen skólastjóri og
Sigurður Guðmundsson málari
stóðu nú fyrir leikjum, en eink-
um var það listfengi og fram-
takssemi Sigurðar að þakka, að
stofntillag Jóns Guðmundssonar
ávaxtaði^t svo vel, sem raun bar
vitni um. A fyrstu 20 árum leik-
listarinnar í bænum, frá 1854 til
1874, þegar Sigurður málari féll
frá, voru sýndir 31 eða 32 sjón-
elikþrt smáræði, þegar þess er
g'áeti a&. ihjíar..h<»iariná v.oru ,uu>:;
1200 fnunán af þettá'timabij og
fjölgaði haégtl Nýi ldúbbui, þar
sran ÍeÍÍíið'Yár, rúmaði 170—180
manns en þegar ,,Útilegumenn“
ÞANN 26. maí var haldinn hér
í Reykjavík undirbúnings-
fundur að stofnun víðtæks verk-
taka félagsskapar með löggiltum
raivirkjameisturum.
UMFANGSMIKIL VERKEFNI
Í3® Rafvirkjameístarar telja, að
hinni miklu þróun í raforkumál-
uraum, sem fram undan er, muni
skapast svo umfangsmikil verk-
efni, fýrir stéttina, að mörg þeirra
hljóti að verða venjulegum
einkafyrirtækjum ofviða.
H® En til þess, að stéttin geti
á hverjum tíma orðið við þeim
kröfum, sam til hennar eru gerð-
ar, ef þessi verktaka félagsskap-
ur stofnaður og er honum, fyrst
og fremst, ætlað að inna af her.di
þær framkvæmdir,. ssm einka-
fyrirtækin geta ekki annazt.
FRJÁLSAR
VIÐSKIPTAVENJUR
B® Svo er til ætlazt, að starf-
semi þessa verktaka félagsskap-
ar verði grundvölluð á almenn-
um frjálsum viðskiptavenjum, án
allra óeðlilegra kvaða, eða skuld- j
bindinga af hendi viðskipta-
manna.
H® Á framangreindum undir-
búningsfundi ríkti mikill áhugi
fyrir málefninu og lýstu eftirtald-
ir rafvirkjameistarar yfir þátt
töku sinni í félagsskapnum.
Amper h/f.
Gísli Ingibergsson,
Halldór Ólafsson,
Júlíus Björnsson,
Norðurljós,
Rafall h/f,
Rafneisti h/f.;
Raftækjastöðin,
Rafvirkinn s.f.,
Sigurður Bjarnason,
Volti s.f.,
Þorlákur Jónsson,
Einar Bjarnason,
Gissur Pálsson,
Ljós & hiti,
Jónas Guðmundsson,
Magnús Kristjánsson,
Ólafur Jensen,
Rafföng s.f.,
Raforka,
Raftvst. Hauks og Ólafs,
Ríkharður Sigmundsson,
Snæljós h/f.,
Þórður Finnbogason.
Reynl að bjarga
ífisson
si
NICOSIA á Kyprus 25. maí. —
j Fjöldi manna fylgist nú með því,
| af miklum ákafa, hvort takast
: megi að bjarga lífi 11 ára drengs,
: sem er af flóttafólki í Palestínu
j kominn. Nauðsynlegt er að fram-
kvæma neilaskurð á drengnum
! og ba'iðst flugfélagið til að fljúga
með hann til Lundúna, en þar
hefir frægur brezkur skurðlækn-
ir boðizt til að framkvæma að-
gerðina án greiðslu. —Reuter.
ATTRÆÐUR varð í gær Guðjón
Sigurðsson, frá Dægru í Inmi
Akraneshreppi. Er hann nú til
heimilis hjá Sigríði dóttur simú
að Þrastargötu 5 hér i bæ.
Guðjón er Borgfirðingur að
ætt og hefur alið þar allan sinn
aldur, þar af bjó hann á Dægru
40 ár. Hann var vel metinn i
sínu byggðarlagi, gegndi þar
mörgum trúnaðarstöðum, m.a.
var hann póstur á annan tug ára.
Guðjón er skáldmæltur mjög,
þótt hann hafi látið lítig liggja
eftir sig á prenti. Hann var hrók-
ur alls fagnaðar og lyftistöng í
skemmtanalífi sveitarinnar. Ort.i
hann mikið af tækifærisljóðum,
unga fólkinu í sveitinni til upp-
örfunar.
Guðjón er enn ern og skemmti-
legur heim að sækja. því hann
er fróðleiksmaður liinn mesti. —
Sigríði, konu sína, missti hann
fyrir 3 árum, hin ágætasta kona.
Sveitungar hans óska honum
til hamingju með afmælið.
O. O.
Iþróflainaður
slasasf
EINN at' b»ztu iþróttamönnum
þessa lánds, Kristján Jóhanns-
son lenti í bifreiðaslysi á laug-
ardaginn og slasaðist illa. Krist-
ján var á mótörhjóli ásamt öðr-
ufn rnanni norður í Eyjafirði, en
þgr er hann kennari í sumar.
Varð harkalegur árekstur milli
mótorhjólsins og jeppabíls. — í
árekstrinum mun Kristjár. hafa
.istarbrot.i'að og hlotið önnur
meiðsli.
LONDON — Steinstytta af Kristi,
sem gjörð var á 16. öld fannst
undir kirkjugólfi í London ný-
lega, en kirk'an eyðilagðist í loft-
árásum. Er fundurinn einn merk-
asti fornleifafundur ársins í Eng-
landi.
Bændiír í A-Skafta-
lellssýtfu ráðgera
a!ör a? Hólum
HÖFN í Hornafirði, 24. maí. —
Búnaðarsamband A.-Skaftfell -
inga hélt aðalfund að Holtum á
Mýrum dagana 15.—16. maí. —
Sóttu fundinn auk stjórnar sani-
bandsins og trúnaðarmanna, 11
fulltrúar.
Áætlaðar tekjur sambandsins
voru 23 þús. kr. Hrein eign nam
um seinustu áramót 33 þús. kr.,
auk Bændasjóðs, sem var 10 þú'
krónur.
Ráðgerð er bændaför að Hói-
um í Hjaltadal, ef næg þátttaka
verður.
I stjórn voru kosnir: Steinþór
Þórðarson, Hala, formaður, Krist
ján Benediktsson, Einholti, fú-
hiröir, og Stefán Jónsson. Hlið.
ritari, en þeir f jórmenningar
voru allir endurkjörnir.
— Gunnar.
Þnkpspp!
Handborinn þakpappi, fyriríiggiandi
Einnig öryggisgler.
Pétur Pétursson
Hafnarstræti 7 — Sínii 1219