Morgunblaðið - 24.08.1954, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 24. ágúst 1954
Ferð Varðar um sögustaði Rangárvallasýslu
KLUKKAN var rúmlega níu
á sunnudagsmorgun, er
14 stórir bílar runnu af stað
frá Austurvelli. Með þeim
voru um 400 Varðar-félagar
og gestir þeirra. Förinni var
heitið austur í sveitir Rangár-
vallasýslu, þar sem heimsóttir
skyldu helztu sögustaðir.
Veður var milt og sóiarlaust,
en þegar komið var austur á
Kamba blasti þar við hin feg-
ursta sjón, Suðurlandsundir-
lendið baðað í sólskini.
MIKIL BREYTING FRÁ
FYRRI TÍÐ
Á Kambabrún kom Sigurð-
ur Óli Ólafsson, alþm., til móts
við ferðafólkið og bauð það
velkomið í Árnessýslu. Hann
drap í stuttri ræðu á það
heizta, sem fyrir augun bar
þarna af brúninni og þær
miklu breytingar, sem á hafa
orðið síðustu áratugina í at-
vinnu- og lifnaðarháttum íbú-
anna með auknum samgöng-
um, menntun og hinni öru
tækniþróun, hvernig miðstöð
héraðsins hefði færzt frá Eyr-
arbakka, sem um aldir var
einn aðal-verzlunarstaður
landsins, til Selfoss, sem nú
væri 1200 manna bær í mikl-
um vexti.
I stað torfbæja og lítilla
túnskika í kringum þá, blasa
nú hvarvetna við reisuleg hús
með miklum og sléttum tún-
um. —
Þetta sézt ef til vill bezt og
bitur en orð fá lýst, þegar litið
ier heim að Gljúfurárholti, sem
áður var smákot.
tókst með afbrigðum vel
★ Þátttakendur voru alls um
Séð heim að Hlíðarenda. Fremst á myndinni sjást nokkrir úr hópnum sitja að snæðingi.
(Ljósm. tók Pétur Thomsen).
mikil landflæmi, sem ræktan-
Ieg eru.
Tók ráðherrann sem dæmi
að landið milli Ytri Rangár og
Þjórsár væri allt samfellt
gróðurland. Ýmsurn fyndist
hörmulegt, hve lítið af því
væri ræktað, en þeir fáu
bændur, sem þar byggju hefðu
á undanförnum árum gert
síærra átak hvað ræktun
snerti en hægt væri að ltrefj-
Frá Odda á Rangárvöllum.
TENGSLIN VIÐ SÖGUNA
OG FORTÍÐINA
Af Kambabrún var haldið við- j
Stöðulaust austur yfir Þjórsá og !
stanzað við Þjórártún. Þar var [
fyrir Ingólfur Jónsson, ráðherra.
Fagnaði hann komu hins mikla
fjölda til þess að kynnast af eig-
3n raun sögustöðum Rangár-
vallasýslu, og flutti snjallt mál.
Minnti ráðherrann á, hversu
nauðsynlegt það væri að halda
tengslum við söguna og fortíðii'a
ast af þeim. Þeir hefðu ekki
legið á liði sinu.
Þessar sveitir byðu aðeins
fleira fólki lífsskilyrði. í
Árnes-, Rangárvalla- og Vest-
ur-Skaftaíelissýslum byggju
nú 12 þúsundir manna, á landi, i
s»m gæti brauðfæít hundruðir j
þúsunda. Það væri gott fyrir |
okkur að eiga slíkan varasjóð. j
Þá vakti Ingólfur Jónsson og i
sérstaka athygli á því, að á Rang-
árvöllum, þar sem mikið er af i
þeir t. d. alls 12. Surnir þeirra eru
gerðir á síðustu öld, en aðrir eru
svo gamlir, að menn vita ekki
um aldur þeirra, en eitt er víst,
þeir eru elztu ,,hús“, sem nú eru j
á landi hér.
Þorgils Jónsson, bóndi að Æg-
issíðu, tók sjálfur á móti hópn-
um og vísaði á stærstu hellana
og var þröng mikil við op þeirra,
en það var ekkert að því að bíða
úti í sólskininu. Þótti mönnum
ævintýri líkast, að koma þar inn,
og ærið hefir verk hinna fornu
,,smiða“ verið með frumstæðum
verkfærum. Nú eru hellarnir not-
aðir sem hlöður, fjárhús og
geymslur. ^
MENNINGARMEÐSTÖÐ OG
KÖFUÐBÓL
Oddi á Rangárvöllum var næsti
viðkomustaður. Þar var um langt
skeið aðal-menningarmiðstöð
landsins, aðsetursstaður Sæmund
ar fróða, og þar sat Jón Loftsson,
hinn mikilhæfi Oddverji, hinn
ókrýndi konungur landsins á
sinni tíð, eins og Árni Óla komst
að orði. En staðurinn sá tímana
tvenna. Þaðan átti síðar rót sína
að rekja þeir atburðir, sem leiddu
til þess að konungar Noregs urðu
afskiptasamari um málefni Is-
lands, er lauk með því að landið
missti frelsi sitt.
Nú er prestur í Odda ungur
maður, Arngrímur Jónsson.1
Ilann tók á mótinu ferðafólk-
inu í kirkju staðarins, sem er
lítið en fallegt guðshús. Lýsti
hann kirkjunni og gripum
hennar, en siðan lék ein kona
úr hópnum á orgel og sálmur
var sunginn. Var þessi stund
þeim, sem í kirkjuna komust,
hin ánægjulegasta.
HÁDEGISVERÐUR, Á
FÖGRUM GRUNDUM
Fyrir utan túngarðinn að Odda
t)g sleppa ekki þsim verðmætum, j söndum og þeir herjað á hið
sem í þvj eru fólgin. Það heiði gróna land, séu nú stærstu sam-
margur Islendingurinn sótt þrótt
sinn og þrek í sögurnar til þess
að sigrast á erfiðleikum þeim,
sem við hefir verið að glíma.
k .
SVEITIRNAP. BJÓÐA
FLÉIRA. FÓLKI
LÍFSSKILYRÐI
Þá minnti ráðherrann á þá
miklu möguleika og þá auð-
legð, sem landið hefði upp á
að bjóða. Hér er Þjórsá með
3 millj. hestafla virkjanlegri
orku, sagði bann, og hér eru
fleiri ár með mikla virkjun-
armöguleika. Hér eru einnig
felld tún. á Islandi, þar ssm sand-
græðslan. er.
Óskaði ráðhcrrann þess að dag-
ur þessi mætti verða ferðafóik-
inu til hinnar mestu ánægju.
HELLARNIR Á. ÆGISSÍDU
Þá var ekið að Ægissíðu og
staðnæmzt þar. Áður en gengið
var heim á túnið, þar sem nokkr-
ir hellanna skyldu skoðaðir, sagði
Árni Óla, ritstjóri, sem var leið-
sögumaður í ferðinni, nokkuð frá
þeim, en þeir eru fjölmargir á
öllu svæðinu frá Ölfusá að Eystri-
Rangá. í túninu á Ægissíðu eru
ilugsanlegt er að séu frá þeim
fíma, en það er það eina. —ý Aft-
ur á móti gat hér að líta fágra
sjón til Vestmannaeyja, þar sem
þær rísa hrikalegar úr sæ.
GÓÐ SAMVINNA SVEITA-
OG KAUPSTADAFÓLKS
Frá Bergþórshvoli var ekið
að Hlíðarenda. Áður en geng-
ið var upp að bænum kvaddi
Bjami Benediktsson, ráðherra,
sér hljóðs, og bar fram þakk-
ir ferðafólksins til þeirra, sem
veitt hefðu því svona ágætan
dag. Þá minnti hann m. a. á
nauðsyn þess að samvinnan
milli þeirra, sem í sveitum og
við sjávarsíðuna búa, væri
sem bezt, og varaði við þeim
öflum, sem vildu skapa úlfúð
og sundrung þar á milli. ís-
lenzka þjóðin mætti ekki
missa þann manndóm, kraft
og þrek, sem frá sveitunum
kæmí.
VIÐ SKÁLA GUNNARS
Þá tók til máls Hslgi bóndi
Erlendsson að Hlíðarenda. Benti
hann mönnum á hina sögufrægu
staði og gekk síðan með þeim
á stað þann, sem ýmsir álíta
skálastæði Gunnars og taldi
miklar líkur til þess að svo væri.
Bæði var maturinn ágætur og Þótti mönnum gaman og fróðlegt
var setzt að snæðingi og nutu
menn matarins, sem fram var
reiddur í pökkum í ríkum mæli.
Hér er beðið eftir því að komast inn í
Ægíssíðu.
einn hellinn í túninu á
vistlegri „borðsal" er tæpast
hægt að kjósa sér en fagrar
grundir, og þótt fjöldinn væri
mikill var enginn hætta á að
þrengdi að neinum.
að litast um á þessum slóðum og
atburðirnir í Njálu urðu skýrar
greiptir i hugum manna.
Við Hlíðarenda var snæddur
kvöldverður með sama hætti og
hádegisverðurinn fyrr um daginn
undir berum himni. .
ENGAR FORNMINJAR AÐ
BERGÞÓRSHVOLI
En hér sem fyrr verður fljótt. ELZTA HUS Á ÍSLANDI
farið yfir sögu, og nú var haldið I Og nú var haldið að Keldum.
niður í Landeyjar að Bergþórs- , Þegar grænt túnið þar blasti við,
hvoli. Hér er ekkert um forn- i var eins og vin risi úr sand-
minjar, en þó hefir hvergi hér
á landi verið kappkostað eins að
fá sannanir fyrir gildi sögunnnr,
með leit að brunarústum frá hús-
um Njáls og Bergþóru. Á einum
stað var með greftri komið nið-
ur á tvö hús, fjós og sofnhús, sem
eyðimörkinni, og' er litast var um
heima á staðnum og menn virtu
fyrir sér skálann og gömlu bæjar-
húsin, vár eins og áhorfandinn
væri kominn langt aftur í tím-
ann — og ekki síður þegar geng-
Frajmh. a bla. 12
Við Þjórsárbrú. Á myndinni sést nokkur hluti þátttakenda og allmargir bílanna.