Morgunblaðið - 24.08.1954, Blaðsíða 9

ÞriSjudagur 24. ágúst 1954
MORGUNBLAÐIÐ
I
Aakin efaiahcgssantvinna Norðurlanda var aial-
viðiangsefni iundarins 1 Osló
Norðurlandaráðið lýsti yfir eindreginni sam-
úð með aðgerðum íslendinga í landhelgis-
málinu.
Utvarpsræis Siproar Bjarnascnar í gærkvöldi
I í FKÉTTATÍMA útvarpsins í
j gærkvöldi gaf Signrður
J Ejarnason, formaður íslands-
j dcildar • Norðurlandaráðsins,
j eítrfarandi yfirlit um störf
J ráðsfundarins í Osló:
Eins og skýrt hefur verið frá
lauk öðrum fundi Norðurlanda-
ráðsins í Osló miðvikudaginn 18.
ágúst s.l. Hafði hann þá staðið
yfir í 9 daga.
Fundinn sátu 16 fulltrúar frá
hverju þjóðþingi í Noregi, Dan-
mörku og Svíþjóð og 5 frá Al-
þingi íslendinga. Þar að auki
6átu þar fulltrúar frá ríkisstjórn-
Um landanna og munu samtals
hafa verið þar um 20 ráðherrar,
þar á meðal allir forsætisráð-
herrar þeirra og þrír utanríkis-
ráðherrar.
Loks var fjöldi sérfræðinga á
ýmsum sviðum í fylgd með öll-
Um sendinefndunum nema þeirri
íslenzku. Samtals munu því nokk
Uð á annað hundrað manns hafa
Bótt fundinn eða gegnt störfum
í sambandi við hann.
Af hálfu íslands sátu fundinn
ráðherrarnir Ólafur Thors, for-
sætisráðherra og Steingrímur
Steinþórsson, félagsmálaráð-
herra og alþingismennirnir Bern
harð Stefánsson, Gísli Jónsson,
Hannibal Valdemarsson, Jörund-
Ur Brynjólfsson og Sigurður
Bjarnason. Ritari íslenzku full-
trúanna var Jón Sigurðsson,
6krifstofustjóri Alþingis.
Fyrir fundinum lágú 35 mál,
gem flutt voru af ríkisstjórnun-
um eða einstökum fulltrúum frá
hinum fjórum þátttökuríkjum
Norðurlandaráðsins. Hlutu þau
öll einhverja afgreiðslu.
TILLAGA ÍSLANDS
Áður en ég sný mér að því, að
gefa stutt yfirlit um störf og sam
þykktir fundarins er rétt að gera
grein fyrir afgreiðslu þess máls,
- sem fulltrúar íslands fluttu þar.
Var það tillaga varðandi land-
helgismálið. Með henni var lagt
til að Norðurlandaráðið beindi
því til ríkisstjórnanna, að þær at-
huguðu, á hvern hátt væri unnt
að styðja íslendinga í viðleitni
þeirra til verndunar íslenzkum
fiskimiðum.
Það, sem vakti fyrir fluttnings-
mönnum tillögunnar, var fyrst
Og fremst það, að fá yfirlýsingu
um samúð og stuðning frænd-
þjóðanna á Norðurlöndum við
aðgerðir íslenzku þjóðarinnar í
þessu mjkla hagsmunamáli henn-
ar. Töldu þeir, að slík yfirlýs-
ing gæti á ýmsan hátt orðið hin-
lim íslenzka málstað gagnleg í
þeirri baráttu, sem enn stendur
yfir.
Var áherzla lögð á þetta í ræð-
um fulltrúa íslands á þinginu og
í fjárhagsnefnd þess, sem fjall-
aði um tillöguna.
Niðurstaðan varff svo sú, að
; i ályktun þeirrl, sem fundur-
' inn samþykkti um málið, lýsti
Norðurlandaráðið því yfir, að
brýna nauðsyn bæri til
verndar fiskimiðunum við
strendur fslands og að íslend-
ingum væru þær aðgerðir
lífsnauðsyn, sem þar hefðu
J verið framkvæmdar.
Að því leyti, sem þær ráðstaf-
anir, sem þegar hefðu verið
gerðar væru deilumál milli ís-
lands og annars ríkis teldi Norð-
Urlandaráðið sig hinsvegar ekki
bært um að láta í ljós álit sitt.
Réttur vettvangur til þess að
komast að þjóðréttarlegri niður-
stöðu um það ágreiningsefni
væri Haagdómstóllinn, en hvorki
Norðurlandaráðið né Evrópuráð-
ið. Þessari ályktun sinni ákvað
ráðið að beina til ríkisstjórna
þeirra landa, sem aðild eiga að
því.
AFDRÁTTARLAUS
SAMÚÐARYFIRLÝSING
íslenzku fulltrúarnir töldu
að með þessaii samþykkt ráðs
f ins væri megintilgangi þeirra
með flutningi tillögu sinnar
náð. Norðurlandaráðið lýsti
skýrt og afdráttarlaust yfir
skilningi sínum og samúð með
aðgerðum íslendinga í land-
helgismálinu. Það taldi enn-
fremur, að Evrópuráðið, sem
Bretar og fleiri þjóðir hafa
lagt málið fyrir, ætti ekki um
það að fjalla.
Um lögmæti hinna íslenzku
ráðstafana bæri alþjóðadóm-
stól að skera úr en til þeirrar
málsmeðferðar hafa íslending
ar jafnan verið reiðubúnir, að
því tilskildu að úrskurður
hans þýddi raunveruleg mála-
lok.
Iíinn íslenzki málstaður lief
ur því hlotið ótvíræðan stuðn-
ing í samþykkt Norðurlanda-
ráðsins varðandi landhelgis-
málið. Standa vonir til þess,
að af því megi nokkurt gagn
verða í áframhaldandi bar-
áttu íslenzku þjóðarinnar gegn
því ofbeldi og þeirri óbilgirni,
sem hún hefur mætt af hálfu
fámennra liagsmunasamtaka
brezkra togaraeigenda.
f þessu sambandi vil ég loks
geta þess, að norsk blöð
ræddu tillögu íslendinga og
aðgerðir þeirra í landhelgis-
málinu meira en nokkurt ann-
að mál, sem fyrir fundi Norð-
urlandaráðsins lá. Kom þar
fram svo að segja einróma
stuðningur við málstað ís-
lands.
SAMEIGINLEGUR
MARKAÐUR
Það mál, sem segja má, að hafi
verið aðalviðfangsefni þingsins
var aukin samvinna Norðurlanda
á sviði efnahagsmála. Hafði það
verið undirbúið vendilega af
hálfu ríkisstjórna Danmerkur,
Noregs og Svíþjóðar.
Meginefni þeirra tillagna, sem
samþykktar voru í málinu voru
þessar:
Norðurlandaráðið beinir því
til ríkisstjórnanna, að vinna að
aukinni efnahagssamvinnu Norð-
urlanda og bendir sérstaklega á
nauðsyn þess að skapa skilyrði
fyrir sameiginlegum markaði
þessara landa á eins víðtækum
grundvelli og unnt sé. Tollalög-
gjöf verði samræmd og unnið að
því að afnema tolla og viðskipta-
hömlur milli Norðurlandanna svo
sem frekast samræmist hagsmun
um einstakra landa.
Jafnframt taki ríkisstjórnirnar
upp nána samvinnu um aukningu
framleiðslunnar og bætt lífskjör
meðal hinna norrænu þjóða. í
þessu sambandi beri einnig að
leggja áherzlu á samvinnu á sviði
náttúru- landbúnaðar og tækni-
vísinda.
Töluverður ágreiningur ríkti
um þessar tillögur á fundinum.
Voru það einkum fulltrúar borg-
araflokkanna í Noregi, sem sner-
ust gegn þeim. Þeir lýstu því að
vísu yfir, að þeir teldu sjálfsagt
að vinna að aukinni efnahags-
samvinnu Norðurlanda. En þeir
vildu að norska þingið fengi
tækifæri til þess að fjalla um
þær tillögur, sem fyrir lágu, áður
en Norðurlandaráðið afgreiddi
þær til ríkisstjórnanna.
SÉSTAÐA ÍSLANDS
Af hálfu Islendinga var því
lýst yfir, að þar sem þeir hefðu
ekki tekið þátt í undirbúningi
tillagnanna og byggju þar að
auki við margvíslega sérstöðu á
sviði efnahags- og tollamála,
sæju þeir sér ekki fært, að taka
afstöðu til einstakra atriða
þeirra á þessu stigi málsins. En
íslendingar teldu nauðsyn bera
til aukinnar efnahagssamvinnu
Norðurlanda og myndu því
greiða atkvæði með tillögum
Sigurður Bjarnason, alþm.
meirihlutans í heild með þeim
fyrirvara, sem fyrr greinir.
PÓST- OG SÍMAMÁL
Af öðrum samþykktum fundar-
ins um efnahagsmál má nefna
ályktun um samvinnu á sviði
póst- og símamála. Var sam-
þykkt að beina til ríkisstjórn-
anna að koma á samnorrænum
taxta fyrir burðargjald bréfa allt
að 500 gr. milli Norðurlandanna.
Verði sama gjald fyrir flutning
þessara bréfa og gildir innan-
lands í hverju landi. Fvrir
þyngri bréf verði komið á all-
miklu lægri taxta en nú gildir.
Innanlandstaxtar verði einnig
notaðir við sendingu símskeyta
milli Danmerkur, Noregs og Sví-
þjóðar og reynt að setja sam-
ræmda gjaldtaxta fyrir símskeyti
milli íslands og Finnlands annars
vegar og annara Norðurlanda
hins vegar.
Þá var þeirri áskorun beint til
ríkisstjórnanna, að beita sér fyrir
því að samtök sjómanna á Norð-
urlöndum athugi möguleika á
gagnkvæmri fyrirgreiðslu við
löndun og flutning á fiski. Er þar
um að ræða stórt mál og gamal-
kunnugt íslendingum, sem bæði
fyrr og nú hljóta að hafa þar
verulega sérstöðu. Var greini-
lega á það bent af Ólafi Thors,
forsætisráðherra, í samtali við
eitt Oslóarblaðanna.
í nefnd þeirri, sem fjallaði um
efnahagsmál á fundinum átti
Hannibal Valdemarsson sæti af
hálfu íslands.
SAMVINNA Á SVIÐI
MENNINGARMÁLA
Margar tillögur voru sam-
þykktar í ráðinu varðandi menn-
ingarmál. Af þeim má nefna
ályktun um námsstyrki og annan
stuðning við skólafólk, sem sæk-
ir lýðháskóla á Norðurlöndum,
og setja á stofn sérstaka nefnd
til þess að ræða nánar tillöguna
um stofnun norræns lýðháskóla.
Ákveðið var að ráðið tæki til
nánari athugunar aukna sam-
vinnu á sviði útvarps og sjón-
varps. En í Noregi, Svíþjóð og
Danmörku ríkir nú mikill áhugi
fyrir byggingu og rekstri sjón-
varpsstöðva. Munu Danir vera
komnir einna lengst í tilraunum
sínum á því sviði.
Samþykkt var að beina til
ríkisstjórnanna áskorun um að
setja reglur, sem gerðu það
mögulegt að Norðurlpnd skiptust
á fræðslukvikmyndum og öðru
kvikmyndaefni, sem hefði menn-
ingarlegt og vísindalegt gildi, án
þess að greiða af þeim tolla. Þá
var ákveðið að hefja á næstunni
útgáfu samnorrænna þingtíðinda,
í þeim tilgangi að skapa hinum
norrænu þjóðum bætta aðstöðu
til þess að fylgjast með löggjafar-
málum á þjóðþingum þeirra.
Ennfremur var þeirri áskorun
beint til ríkisstjórnanna að at-
huga á samráði við norrænu
menningarmálanefndina mögu-
leika á því, að gefa öndvegisrit
Norðurlandaþjóðanna út á heims
málum, og þá fyrst og fremst
ensku.
Fulltrúi íslands í menningar-
málanefndinni var Jörundur
Brynjólfsson,
IIEILBRIGÐISÞJÓNUSTA
Á sviði félagsmála fjallaði ráð-
ið um fjölda mála. Samþykkt var
að mæla með því við ríkisstjórn-
irnar, að hraðað yrði staðfestingu
ásamþykktum alþjóða vinnumála
stofnunarinnar og ýmsar álykt-
anir gerðar, sem stefna að auk-
inni samvinnu á sviði heilbrigðis-
mála, m.a. um gagnkvæma fyrir-
greiðslu norræns fólks á sjúkra-
húsum þátttökuríkjanna og sam-
eiginlega fræðslu á»sviði heilsu-
verndar og hjúkrunarmála.
Ráðið beindi til ríkisstjórna
allra Norðurlandanna, einnig
Finnlands, sem ekki er aðili að
ráðinu, að undirbúa sameigin-
lega heilbrigðisþjónustu í öðrum
löndum fyrir farmenn og sjó-
menn. Er þar um að ræða ráð-
stafanir, sem vafalaust gætu orð-
ið til mikils gagns.
Samþykkt var ályktun um
gagnkvæm skipti á læknum og
hjúkrunarfólki með það fyrir
augum að skapa samnorrænan
vinnumarkað fyrir fólk með
slíka menntun.
Fulltrúar íslands í félagsmála-
nefndinni voru Gísli Jónsson,
jafnframt var varaformaður
hennar, og Bernharð Stefánsson.
GÆGNKVÆM SKIPTI
RÍKISSTARFSMANNA
Af málum, sem laganefnd
fundarins fjallaði um má nefna
tillögu' um breytingu á starfs-
reglunm þess. Voru samþykktar
nokkrar smábreytingar á þeim,
sem miða að því að gera starf-
semi þess léttari í vöfum. Þá var
mælt með því við ríkisstjórn-
irnar, að unnið yrði að því að
auðvelda gagnkvæm skipti á
starfsmönnum ríkisins milli Norð
urlandanna og auka námsstyrki
í því skyni.
Fulltrúi íslands i þessari nefnd
var Sigurður Bjarnason, sem
jafnframt var varaformaðmr
hennar.
RAUNIIÆFARI OG
VÍÐTÆKARI SAMVINNA
Enda þótt þetta þing Norður-
landaráðsins hafi ekki fjallað
um mörg stórmál, er óhætt að
fullyrða, að það hafi afkastað
ýmsu, sem í framííðinni mun
gera norræna samvinnu raun-
hæfari og víðtækari. Ef sam-
þykktir þess komast allar í fram
kvæmd mun það með ýinsum
hætti auðvelda efnahagsleg,
menningarleg og félagsleg skipti
þeirra náskyldu þjóða, sem að
þessum samtökum standa. Og
það er einmitt tilgangur Norður-
landaráðsins.
FRÁBÆRAR MÓTTÖKUR
AF HÁLFU NORÐMANNA
Ég vil að lokum geta þess,
að allur undirbúningur Norð-
manna að þessum fundi ráðs-
ins var með ágætum. Við ís-
lenzku fulltrúarnir hljótum
einnig að minnast með sér-
stöku þakklæti þeirrar hlýju
og alúðar, sem okkur . mætti
hvarvetna af hálfu okkar
norsku frænda og vina.
Minningin um sameiginleg-
an uppruna íslendinga og
Norðmanna, sögu og menn-
ingu lifir í dag ekki síður í
Noregi en á íslandi.
Landsleikuniin í kvöld
Geta Sveinn og Giið]ón
haldið innherjunmn niðri?
í KVÖLD mætir íslenzka lands-
liðið hinu sterka sænska lands-
liði er nýlega sigraði Finna með
10 mörkum gegn 1. Islenzka liðið
kom til Kalmar, þar sem leikuf-
inn fer fram á sunnudaginn og
hugðist skoða aðstæður vel áður
en til leiks yrði gengið. í Kalmar
var uppi fótur og fit og höfðu
selzt þar fleiri aðgöngumiðar
fyrirfram en dæmi eru til áður
í sambandi við knattspyrnuleik.
ENGINN mun krefjast þess
af íslenzka liðinu að það komi
heim með sigur, að lokinni viður-
ei.gn við sænska liðið, en Svíar
eru ein fremsta knattspyrnuþjóð
heims og er þess skemmst að
minnast að þeir urðu Olympíu-
meistarar 1948. Þó þeir séu ekki
eins góðir nú og þá, blandast
engum hugur um að íslenzka lið-
ið á við ofjarl að etja. — Flestir
mundu telja að 4:5 sé ágæt
frammistaða íslendinga, — nái
þeir því. Og víst er um það, að
héðan fylgja þeim allar þeztu
óskir um góða frammistöðu.
OSJALFRATT verður mönnum
á að hugsa til leiks sænska liðs-
ins við Finna, en sá leikur fór
fram á heimavelli Finna — en
samt töpuðu þeir með 10:1. Af
fréttum sem borizt hafa af
leiknum má ráða, að vegna lé-
legrar frammistöðu hliðarfram-
varða Finna, hafði miðjutríó
Svíanna fengið að leika lausum
hala og undirbúa hverja sóknar-
lotuna af annari — með þeim
árangri er áður greinir.
AÐ sjálfsögðu mun íslenzka liðið
þárfnast alls þess bezta er hver
leikmaður á til. En þegar maður
heyrir þessi ummæli um leik Svía
og Finna verður manni á að
hugsa til Sveins Teitssonar og
Guðjóns Finnbogasonar — hliðar
framvarða íslendinga. Verða það
þeir er geta afstýrt hárri marka-
tölu? Tekst þeim að halda inn-
herjum Svíanna niðri — eða
taka Svíarnir upp einhverja aðra
leikaðferð en gegnFinnunum? Að
sjálfsögðu gcta Sveinn og Guð-
Frh. á bls. 11.