Morgunblaðið - 26.08.1954, Qupperneq 2
2
MORGUISBLAÐIÐ
FimmtudagUr 26. águst 195.4
Fróðlegjur fyrirlestur um
söfju otj menti á Búðum
Á Snæfellingamóti að Búðum 2. águst
HIN árlega Snæfellingahátíð
var haldin 1. ágúst vestur á
Búðum á Snæfellsnesi. Það var
Snæfellingafélagið í Reykjavík,
sem efndi til hátíðarinnar.
Mótið setti formaður Snæfell-
ingafélagsins, Ásgeir Ásgeirsson
frá Fróðá, með nokkrum velvöld-
um orðum og skýrði dagskrá, sem
hófst með guðsþjónustu. Séra
Magnús Guðmundsson í Ólafsvík
predikaði og söng annaðist kirkju
kór Ólafsvíkurkirkju, undir
stjórn Kristjönu Sigþórsdóttur.
Þar næst hélt erindi Bjarni
Kjartansson, sem mun vera elzt-
Ur og fróðastur eldri Snæfellinga.
— Rakti hann sögu Búða í stór-
um dráttum' allt frá dögum
Björns Breiðvíkingakapp og bróð
ur hans er keypti land af Bakka
(Hraunhafnarbakka). Rakti hann
svo söguna á ýmsa lund, svo sem
verzlun Hansa-kaupmanna, allt
fram að dögum Bent Lauritsen,
er hóf með þeim fyrstu byggð á
Búðum, i Bentsbæ, og byggði þar
kirkju í kfingum árið 1700.
Stendur sú kirkja á sama grunni
enn í dag og mun ekki hafa verið
nema tvisvar endurbyggð.
Þá rakti Bjarni framfarasögu
Búða, því eftir þetta urðu Búðir
nokkurskonar höfuðstaður Snæ-
fellsnes, sunnan fjails, allt vestan
frá Öndverðanesi, að Straumfirði
hinum syðri. Bjuggu þar ýmsir
mektar menn svo sem afi Jóns
Espólíns, sagnfræðingsins al-
kunna, Jakob Benediktsson og
Jakob stóri Eiríksson. Var Jakob
mestur framkvædamaður talinn
á Búðum á 18. öld. Þá Niels Juul,
danskur kaupmaður, þá Hans
Hjaltalín, er var mikill kaupmað-
ur á Búðum og Stapa fram undir
1820. Eftir það lék á lausu með
kaupmennskuna þangað til 1837.
— Þá kemur til skjalanna mikill
og Voldugur kaupmaður, Hans
Arboe Clausen, afi þeirra Clau-
sen-bræðra. Var hann kaupmað-
ur á Snæfellsnesi, eða öllu held-
ur, að fyrirtæki hans stóð þar
upp undir heila öid. — í þjónustu
hans sem faktor og kaupmaður
voru miklir og mætir menn svo
sem Guðmundur Guðmundsson
og Sveinn sonur hans, sem alltaf
var kallaður Gúmesen, mætis-
maður og framkvæmdamaður..
Hann var afi Önnu prestsfrúar í
Reykholti, kona séra Einars, og
stóð verzlun hans framundir
1876. — Þá tók við verzluninni
og forustu hennar Hagbert Theil,
afi Helga Tómassonar, læknis á
Kleppi. Eftir hann kom maður
sunnan úr Staðarsveit, Kjartan
Þorkelsson prests Eyjólfssonar,
að Staðarstað, en Kjartan var
faðir ræðumanns. Hóf hann bú-
skap með verzluninni í smærri
stíl og var til ársins 1906. Þá
flutti að Búðum síðasti kaupmað
Urinn, en jafnframt sá voldug*-
asti á seinni tíð, Finnbogi Lárus-
son frá Gerðum. Hóf hann þar
verzlun og útgerð og átti hann
um 1100 fjár af íjalli, þegar flest
var.
Þá sagði Bjarni frá uppruna
margra mætra manna, sem eiga
kyn sitt að rekja til Hraunahafn-
arbænda, svo sem Þorbjörgu,
konu Thor Jensens, útgerðar-
manns og móður þeirra kunnu
bræðra, en meðal þeirra er Ólaf-
ur Thors, forsætisráðherra, sem
Bjarni komst þannig að orði um,
að þó Ólafs yrði ekki að öðru
getið í sögunni, en djarfsækni
hans, drengskapar og dug í lífs-
nauðsynlegu máli þjóðarinnar,
landhelgismálinu, þá væri það
ærið nóg til að halda nafni hans
Uppi ,bæði í nútíð og framtíð.
Þá gat Bjarni einnig annarar kyn
kvísiar frá Hraunhöfn, en það
var Ásdís Gísladóttir, kona Þórð-
ar Dannebrogsmanns og alþingis-
munns á Rauðkollsstöðum, en
einn af afkomendum hans er Ás-
geir frá Fróðá, formaður Snæ-
fellingafélagsins, sem er sonar-
sonarsonur þeirra.
í ræðu sinni rakti Bjarni við-
burði bæði í sögu þessara manna
og það sem skeð hafði á fyrri
tímum, svo sem um draugagang-
inn á Fróðarheiði, spáfarirnar
undir Fróðárheiði, reimleikana í
Garðalandi, peningalogánn við
danska stekk og margt fleira.
Mikill mannfjöldi var á hátíð-
inni og var þessu fróðlega og
skemmtilega erindi Bjarna tekið
með miklu lófataki.
Allt fór mótið frarrt með mik-
illi prýði og áfengi var þar ekki
haft um hönd til neinna lýta. —
Aftur á móti urðu ýmis skemmti-
atriði að falla niður vegna óhag-
stæos veðurs.
Áður en Bjarni lauk máli
sínu, gat hann starfsemi Snæ-
felingafélagsins, svo sem endur-
bótanna á hinu gamla íbúðarhúsi
á Búðum, sem nú er á annað
hundrað ára gamalt, en það
byggði Clausen kaupmaður upp
að mestu leyti, handa tengdaföð-
ur sínum Sandholt og hlaut hús-
ið nafnið Sandholts-hús. Undir
forustu hins ágæta formanns á
Snæfellingafélagið þakkir skilið
fyrir þetta framtak, að breyta
hinu gamla húsi í veglegt gisti-
hús, Hótel Búðir, svo vegalagn-
inguna frá Fróðárheiði að Búð-
um, sem mjög auðveldar allar
samgöngur til Búða.
Læroi aS synda í susnar cg !a uk sundinu
IGÆRMORGUN kom 4 ára ungfrú í Sundhöll Reykjavíkur og
tjáði sundeftirlitsmanninum að hún ætlaði að synda 200 metr-
ana. Eftirlitsmanninum brá í brún og taldi engar líkur til þess að
hún gæti þetta. En sú litla var hvergi smeyk, og eftir að hafa
gengið rækilega frá því, að mamma hennar færi ekkert burtu á
meðan hún væri að synda, lagði hún til sunds og synti vegalengd-
ina og er þar með yngsti þátttakandi landsins í samnorrænu sund-
keppninni.
OLL SYSTKININ
LOKIÐ 2C0 M
j Þetta var Soífía Ragnhildur
Guðmundsdóttir til heimilis að
Sörlaskjóli 70, dóttir hjónanna
Ingibjargar Jónsdóttur og Guð-
, mundar Ásgeirssonar, pípulagn-
ingarmeistara, sem innti þetta
j afrek af höndum. En systkini
j hennar tvö, Ásgeir, 7 ára og Jóna
Ingibjörg, 5 ára, hafa einnig synt
, tvöhundruð metrana í sumar og
mun það vera einsdæmi að svo
Verður Siklley
fluininga
★ PALERMO, 25. ágúst: —
Olíuflutningakongurinn Aristot-
eles Onassis, sem kunnur er fyrir
hin miklu áform, sem hann hef-
ur á prjónunum í sambandi við
olíuflutninga frá Persíu, er
væntanlegur til Palermo á laug-
ardaginn kemur. Ætlar hann að
kynna sér möguleika á því, að
fá að skrá einhvern hluta skipa-
stóls síns á Sikiley, eftir því sem
segir í kunnugum heimildum.
★ Sikiley nýtur á ýmsan hátt
réttinda sem sjálfstætt ríki og
getur ívilnað erlendum skipafé-
lögum með því að leysa þau
undan innanlandssköttum gegn
fastagjaldi.
Á Onassis mun hafa sett sig
í samband við stjórn eyjarinnar
og skýrt frá fyrirætlunum sín-
um. — Reuter-NTB,
Soffía litla.
ungur systkinahópur hafi lokið
200 metrunum.
Morgunblaðið átti viðtal við
Soffíu litlu í gær er hún hafði
nýlokið sundinu og gaf hún greið
svör við öllum spurningum.
MUNCHEN, Reuter.
it Amerísk flugvél lagði af stað
frá Múnchen til Boston á laugar-
daginn í kappfiugi við dauðann.
Flugvélin átti að flytja þriggja
mánaða gamla þýzka telpu til
Boston, þar sem hinn heimskunni
sérfræðingur í heilaskurðaðgerð-
um, dr. Ronald Matson, mun gera
mjög vandasama skurðaðgerð á
henni.
■jír Telpa þesi, sem heitir Kristín
Túgel, þiáist af heilasjúkdómi, sem
þýzkir sérfræðingar seg.ja, að að-
eins dr. Matson geti læknað hana
af.
Bandaríska untanríkisráðu-
neytið undirbjó ferðapapþíra
telpunnar með amerískum hraða
og amerískt ílugfélag flutti stúlk-
una ákeypis yfir hafið.
EKKERT HRÆDB
— Hve gömul ertu?
— Ég er fjögra ára.
— Er langt síðan þú lærðir að
synda?
j — Já, já, ég lærði í sumar ein-
I hverntíma, mamma segir að það
séu næstum þrír mánuðir síðan.
— Hjá hverjum lærðirðu?
— Ég lærði hjá konu sem heit-
ir Kristjana Jónsdóttir, inn í
Sundhöll.
— Ekki hefurðu farið ein í
sundtímana?
j — Nei, mamma fór með mér
j og pabbi stundum, en þau þurftu
þess ekkert. Ég rata þett.a alveg.
— Varstu aldrei neitt hrædd í
vatninu?
— Ja, pínulítið fyrst, en svo
hætti ég að vera hrædd, Jóna og
Ásgeir voru oft með mér í vatn-
inu og þau voru ekkert hrædd.
En þegar Soffía litla var spurð,
j hvað hún hefði tekið marga
1 sundtíma, leit hún spurnaraug-
um á mömmu sína, sem leysti
hana frá að svara því vandamáli,
og sagði að hún hefði tekið 200
metrana eftir 24 kennslutíma,
systir hennar Jóna, lauk sund-
inu eftir 16 tíma, en Ájgeir stóri
bróðir, eftir 14 tíma.
F/ER EKKI ENN AÐ
FARA í SVEIT
— Hvar eru systkini þín?
— Þau eru í sveitinni á Pat-
reksfirði hjá ömmu minni, ég er
svo lítil að ég fæ ekki ennþá að
fara í sveit, segir mamma. En
hvað er þessi maður að gera? Af
hverju ætiar hann að taka af
tnér mynd? bætti hún við og leit
þykkjuþung á ljósmyndarann.
Samkomulagið batnaði þó á milli
þeirra og að endingu sendi hún
honum sitt blíðasta bros.
Ef allir foreldrar væru jafn
óhugasamir að láta börn sín læra
að synda ung, og foreldrar Soffíu
litlu, væri meiri þátttaka barna
í samnorrænu sundkeppninni en
raun ber vitni um. Nú fer að
verða hver seinastur, en þó gætu
mörg hundruð börn synt ennþá,
jafnvel þótt þau þyrftu nokkra
æfingu. Soffía og systkini henn-
ar hafa leyst sitt hlutverk með
miklum sóma og er vonandi að
það verði hvatning til annarra
barna og þau fylgi dæmi þeirra.
— M. Th.
Hðllgríiif
AKRANESI, 25. ágúst — Smíðl
Hallgrímskirkju í Saurbæ geng-
ur ágætlega. Lokið er nú við að
heita má að steypa veggi og gafla
kirkjunnar upp að risi, sagðl
Sigurjón prófastur mér í dag,
þannig að góðar horfur eru á'
því að kirkjan verði gerð fok-
held í haust.
í fréttum af Haligrímskirkju I
blaðinu fyrr í sumar taldi ég
Loft Bjarnason útgerðarmann og
frú Ásgerði Þorgilsdóttur í vara-<
stjórn en hið sanna er að nefnd*
in, sem í eru 5 manns er öll eirj
aðalstjórn. —Oddur.
SVENSKA DAGBLADET ræðir
s.l. þriðjudag nokkuð um lands-
leikinn í Kalmar, en leikurinn
fór fram þann dag.
Segir blaðið, að ýmsir hafi deilt
á þá ákvörðun, að senda A-liðið
gegn íslendingum, lið, sem hefði
markstöðuna 25:2 úr fjórum síð-
ustu landsleikjum sínum. Hvort
það væri rétt að leggja svo mikið
kapp á að „bursta“ íslenzka liðið.
Anton Lindbergh, sem var far-
arstjóri Svíanna, er þeir töpuðu
3:4 í Reykjavík, sagðist hafa
góða ástæðu til þess að efast um
að þetta yröi eins auðvelt og af
væri látið.
SKAGASTRÖND, 23. ágús'. —
Á milli 40—50 bátar stunda núi
reknetaveiðar á Húnaflóa, or hef-
ur veiði verið sæmileg. 1 dag voru
þeir með 15-—60 tunnur á b'.t. —
Tvær söltunarstöðvar og og tvö
frystihús taka á móti síldir.ni, og
hafa nú verið saltaðar 700 tun.rur
og 800 frystar. — 1 dag sást síld
vaða út af Reyltjarfirði. Fún var
smá, en feit. — Fréttaritari.
AKRANES, 25. ágúst. — Hingað
komu 12 reknetjabátar í clag rneS
síld. Afli var áþekkur og í gær»
frá 16—90 tunnur. Aflahæst var
Aðalbjörg.
Vélbáturinn Böðvar, sem fór
héðan út í fyrradag með hring-
nót að leita síldar var vestur
undir Látrabjargi í gærkveldi.
Ekkert hefur heyrzt frá honuní
í dag. Böðvar er útbúmn með
asdic-tæki. Sér í því einn km í
allar áttir. — Oddur.
Kveikt í heyi
— Eg hef ckki gleymt þvi,
hvernig þrssi Eíkarður Jóns-
son hljóp í gegnum vörn okk-
ar og skoraði fjögur rnörk,
sagði Lindbergh. Hann er
skotmaður af guðs náð og; T x ,
myndi sóma sér í hvaða stór-1 Laugarnesveg, en þar varð hey-
UM nónbil í gær var slökkviliðið
• kallað inn að Bjarmalandi við
liði sem væri.
Sigurður Jónsson, formaður
KSI vildi engu spá um úrslitin,
en gat þess, að ýmsir heima hefðu
ráðlagt knattspyrnumönnunum
að hætta við förina eftir ósigur
Finna 1:10. En við erum ókveðn-
ir í að gera okkar bezta, sagði
hann.
bruni.
Þegar slökkviliðið kom á vett-
vang stóð lítill skúr, sem fullur
var af heyi í björtu bá.'i. Fljót-
lega tókst að kæfa eldinn í hey-
inu, en allt mun það þó hafa
eyðilagzt.
Grunur leikur á að eldurinn
hafi verið af mannavöldum.
3 igéiiðnni s S
FYRIR nokkru var opnuð á Seyðisfirði sjómannastofa fyrir norska
sjómenn og er það heimatrúboð sjómanna í Noregi, sem hefufl
gengizt fyrir opnun þessa heimilis. Heimatrúboðið hefur um langt
skeið rekið díka sjómannastofu á Siglufirði, en þar sem fiskiskipiní
norsku hafa meira og meira fært sig austur fyrir landið, hefuE!
Seyðisfjörður orðið einna helzta miðstöð þeirra.
SJÚKRASKÝLI FYRIR
SJÓMENN
Árið 1953 gerði heimatrúboðið
tilraun með slíka sjómannastofu
á Seyðisfirði, og kom brátt í ljós
að aðsókn að henni var geysi
mikil af norskum sjómönnum.
Það ár ákvað bæjarstjórnin í
Bergen að kaupa hús handa
stofnun þessari á Seyðisfirði, ef
unnt væri. f sumar var fest kaup
á húseign Halldórs Jónssonar og
var þar opnuð sjómannastofa
heimatrúboðs norskra sjómanna.
í Sjómannaheimilinu er rúmgóð
lesstofa fyrir 50—60 manns og
einnig er hægt að fá veitingar.
Þá er þar einnig sjúkraskýli sem
rúmar 6—7 sjúklinga.
bænastundir
Sjómennirnir hafa með vissu
millibili bænastundir, ýmist í
sjómannaheimilinu eða í kirkj-
unni 0g hefur sóknarpresturinn
a Seyðisfirði annast þessar and-
aktsstundir. Norðmennirir eru
mjög glaðir yfir þessari stofnun
og þakklátir Seyðisfjarðarbúum
fyrir þann velvilja sem þeir hafa
sýnt heimatrúboðsstarfserr. innx
og telja að þetta megi verða til
góðs fyrir bæði íslenzka og
norska sjómenn. — Fréttaritarij