Morgunblaðið - 24.12.1954, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 24. des. 1954

© |
?
l
£
•5)
GRASSE
^J^uenjyjó <fin — ^JJeimiiiÉ
l
h
?
1

BORG BLÓMANNA"
HÚN heitir Grasse — „borg
blómanna“ — sem hreykir
sér af því að vera höfuðborg alls
heimsins í framleiðslu ilmvatna.
Móðir náttúra hefir verið henni
hliðholl; að baki hefir hún Alp-
ana sem hlífiskjöld gegn næð-
ingum og kuldum norðursins —
fyrir framan hana, í 17 km. fjar-
lægð, breiðir sig dimmblátt Mið-
jarðarhafið og Riviera-ströndin
franska með ótæmandi fjölbreyti-
leik og fegurð, sem ekki á sinn
líka.
FRIÐSÆLT UMHVERFI
OG FAGURT
Annars virðist okkur Grasse
ekkert sérstök borg, þegar við
komum þangað fyrst. Ef við för-
um og setjum okkur niður á upp-
hækkuðu torgi í um það bil
miðri borginni komumst við samt
ekki hjá því, að veita eftirtekt
hinni undurfögru útsýn. Okkur
finnst einna helzt, að við séum
stödd í feikilega miklu hring-
leikahúsi, friðsælu og hávaða-
lausu, fullu af allskonar gróðri,
trjám og blómum, sem anda frá
sér hlýjum og þægilegum ilmi.
Þegar við lítum nær okkur sjá-
um við marga Ijóta verksmiðju-
reykháfa, sem okkur finnst stinga
Við eina af hinum þröngu göt-
um í Grasse hefir Galimard ilm-
vatnsverksmiðjan, sú elzta í
Frakklandi, bækistöð sína í grá-
um húskumbalda frá miðöldum.
leiðinlega í stúf við hina mynd-
rænu legu borgarinnar. Þessar
verksmiðjur gætu framleitt hvað
sem vera vill, útlitið gefur ekk-
ert til kynna um það. En það
er nú sama, þær framleiða allar
þáð sama — ilmvötn. Verksmiðj-
urnar eru nú rúmlega 30 talsins.
MERGÐ AF BLÓMUM
En af hverju ilmvötn? — Getur
ekki hvaða borg sem er fram-
leritt þessa unaðslegu vöruteg-
und?
Nei, það vantar nú mikið á
það. Grasse er nefnilega sann-
kölluð „borg blómana“ og það
er þar, sem skýringin er fólgin
og það er vegna þess að allur
heimurinn á að sækja til þess-
arar smáborgar í Suður-Frakk-
landi, þegar ilmvatnagerð er
annars vegar.
HÖFUÐBOR G ALLS HEIMSINS
í FRAMLEIÐSLU ILMVATNA
Heimsókn í elztu ilmvatnsverksmiðju
Frakklands — „Galimard"
í lág-Ölpunum umhverfis
Grasse vex nefnilega ótöluleg
mergð blómjurta og meðal þeirra
allar helztu ilmjurtir, sem notað-
ar eru í ilmvötn. Um 25 þúsund
bændur í umliggjandi héraði lifa
á því að tína ilmjurtir og selja
þröngum hallandi göttum —
þannig eru þær margar í Grasse
— og komum innan skamms að
gráum húskumbalda, fornlegum
útlits í heldur kytrulegu um-
hverfi. Þetta er hin fræga ilm-
vatnsverksmiðja „Galimard“, hin
síðan ilmvatnsframleiðendum í
Grasse.
ÞEGAR BLÓMIN
ERU TfND
En það er ekki alveg sama,
hvernig farið er að við blóma-
tínsluna, þvert á móti þarf til
þess bæði kunnáttu og þekkingu.
Blómgunartími hinna ýmsu ilm-
jurta er með mjög misjöfnu móti
og ótal margt annað viðvíkjandi
blómgun þeirra og vexti þurfa
bændurnir að vita. Meðal mest
eftirsóttu og mikilvægqstu ilm-
jurtanna sem vaxa í nágrenni
Grasse mætti nefna jasmínu,
rós, lavender, mímósu, hyasintu.
narcissu, appelsínublóm, svo að
fá séu talin af miklum fjölda.
Jasmínan er með þeim ósköp-
um gerð, að nái fyrstu geislar
morgunsólarinnar að skína á
hana sama daginn og hún er tínd
til notkunar í ilmvatnsverksmiðj-
unni, missir hún að verulegu
leyti sína Ijúfu angan. Þessvegna
verða blómabændurnir að haga
sér eftir því og vera uppi eld-
snemma, ekki síðar en kl. 5 aó
morgni, til að forða því fári.
Með rósina er þetta þveröfugt,
hana á áð tína á kvöldin — og
aðeins þá. Blómatíð rósanna er
takmarkaðri en flestra hinna
ilmjurtanna, — hún stendur yfir
í einn mánuð — maí.
ÞÆR HAFA GERT GARÐINN
FRÆGAN
En nú væri ekki úr vegi að
fá að skyggnast inn í einhverja
af hinum 32 verksmiðjum, sem
gert hafa garðinn frægan. Þær
eru misjafnar að stærð og aldri
— og allar telja þær sig auðvit-
að — hver fyrir sig, hafa ótal
margt sér til ágætis fram yfir
allar hinar! Samkeppnin hefir
ekki látið á sér standa hér í þess-
ari blómanna borg fremur en
annars staðar í nútíma iðnaði.
HJÁ „GALIMARD“
Við skulum knýja dyra á þeirri
elztu, þar sem líklegast er að
við höfum mest upp úr krafsinu.
Við leggjum leið okkar eftir
elzta í öllu Frakklandi og þó
víðar væri leitað, stofnuð árið
1747 af Jean Galimard, sem verk-
smiðjan er kennd við. Húsið
sjálft er frá 13. öld og var lengi
í eigu auðugra aðalsmanna, enda
ber það því á ýmsan hátt vitni,
þegar inn er komið.
EKKI UM AÐ VILLAST
Við bönkum á dyr og út kem-
ur lagleg frönsk lipurtá, sem
tekur okkur með kurt og pí og
kveðst reiðubúin til að veita okk-
ur þá leiðsögn og fræðslu, sem
hún má. Nú er ekki lengur um
J. Carles — ilmvatnskóngurinn
í Grasse, sem bjó til „bezta ilm-
vatnið í heimi“.
að villast hvar við erum stödd.
Hurðin hefir ekki fyrr lokizt frá
stöfum, en sæta og þægilega
angan leggur á móti okkur. Loft-
ið er mettað af ilmi dáinna
blóma, sem áður skörtuðu í lág-
hlíðum Alpanna umhverfis
Grasse, vaggandi litauðugum
blómkrónum sínum í hlýju og
sól Miðjarðarhafsstrandarinnar
— þá var unaðslegt fyrir rósina
og narcissuna að vera til.
ÁÐUR VAR HÉR FANGELSI
En við höfum aðeins skamma
dvöl þarna í fordyrinu. Hin
franska leiðsögukona okkar biður
okkur að fylgja sér niður í
kjallarann þar sem sjálf ilm-
vatnsgerðin fer fram. Þar er lágt
undir loft og gangar þröngir og
skuggalegir. Áður fyrr voru sum-
ar af þessum steinhvelfdu vist-
arverum notaðar sem fanga-
geymslur — það er eins og skuggi
miðaldanna hvíli yfir þeim enn
þann dag í dag.
En nú skulum við forvitnast
um hvernig farið er að framleiða
þessa dáindis vöru — ilmvatnið,
sem þúsundir og milljónir kvenna
um gjörvallan heim telja ómiss-
andi yndisþokka sínum og að-
dráttarafli! — Reyndar eru þær
nú ekki einar um hituna, er
það?
HINIR DÝRMÆTU GRASSE
„ESSENCAR“
Það er bezt að byrja á byrjun-
inni -— og okkur er sýnt hvernig
blómin eru lögð, þegar blóma-
bóndinn hefir fært þau verksmiðj
unni, á stóra glerplötu, sem mök-
uð er allþykku lagi af svína- eða
uxafeiti. Þar eru þau látin liggja
daglangt þangað til fitan er orð-
in ilmandi. Þá er ný fita og ný
blóm sett á glerið.
Hin ilmandi fita er síðan sett
í vökva, sem inniheldur 45% af
alkóhóli — hún er þvegin sem
kallað er og „þvotturinn" stend-
ur yfir í einn sólarhring. Á þeim
tíma drekkur alkóhólið í sig ilm-
efnin úr fítunni. Næst er svo
alkóhólið eimað, þannig að frá
því skilst sjálfur ilmkjarninn —
hinn svokallaði „essence". Hann
er mjög ilmsterkur, alltof sterk-
ur til að mögulegt sé að nota
hann eins og venjulegt ilmvatn
— og líka í dýrara lagi, því að
Grasse-„essencar“ er ein hin
verðmætasta vara, sem um get-
ur. Þeir dýrustu kosta allt að
því 100 þús. krónur hvert kíló
— við hugsum ekki lengra!
En það þarf einnig mikið til
að framleiða heilt kíló af slíkum
ilmkjarna. Þannig þarf ekki
minna en 2000 kíló af jasmínum
til að framleiða eitt kíló af
jasmin-essence.
HANDAVERKIÐ
— AÐ BLANDA
En þetta er nú aðeins undir-
búningurinn, sem skýrður hefir
verið í stærstu dráttum. Eftir
er hið mikla vandaverk: að
blanda ilmkjarnana til að úr
verði ilmvatn, sem hinar vandlát-
ustu hefðarfrúr vilji anga af.
Fá góð ilmvötn eru saman sett
úr minna en 50 mismunandi ilm-
kjörnum og í sumum þeirra, sem
mest er vandað til nálgast þeir
hundraðið. En samt — gæði ilm-
vatnsins eru ekki einungis undir
því komin, að það innihaldi sem
flesta og sem dýrasta ilmkjarna,
heldur og hinu, að þeir séu bland-
aðir í hæfilegum hlutföllum.
HEIMSMEISTARINN
J. CARLES
Grasse á marga afburða ilm-
vatnssérfræðinga, sem vænta
má, enda koma þangað menn af
öllum þjóðernum, frá öllum
heimsins afkimum til að nema list
þeirra — því að framleiðsla ilm-
vatns er list fremur en vísindi
— segir heimsmeistarinn í ilm-
vatnsgerð, J. Carles — þó að við-
urkennt sé, að efnafræðivísindin
séu hans stoð og stytta.
J. Carles vann verðlaun sem
veitt voru í alþjóðasamkeppni
um „bezta ilmvatn heimsins"
fyrir nokkru. — Auðvitað er
hann frá Grasse. Önnur verð-
laun hlaut efnafræðingur einn
frá Leipzig, sem viðurkennt er
að standi Grasse næst í þessum
iðnaði.
NÆSTUM YFIRNÁTTÚRLEGT
Næm ilmskynjan er frumskil-
yrði fyrir góðum árangri í ilm-
vatnsgerð — já, næstum yfir-
náttúrlegt ilmnæmi, liggur okk-
ur við að halda. Hinir slyngustu
sérfræðingar á þessu sviði geta
greint með nafni 7 þúsund mis-
munandi ilmtegundir — og það
er jafnvel borið á borð fyrir okk-
ur í blákaldri alvöru að hinir
gömlu kunnáttumenn í Grasse
hafi á augabragði getað sagt
um á hvaða svæði ilmjurtirnar
hefði vaxið, sem notaðir hefðu
verið ilmkjarnar úr til fram-
leiðslu á þessu eða hinu ilmvatni,
sem þeim var fengið í hendur!
— Nokkuð þjóðsögukennt finnst
jafnvel sjálfum J. Carles, sem
tekur tappa úr ilmvatnsglasi —
hverju sem er — andar að sér
ilminum — fær sér blað og blý-
ant og skrifar niður nokkurnveg-
inn hiklaust nöfnin á þeim 50—
100 essencum, sem það saman-
stendur af.
LÖNG REYNSLA —
ÓSKAPLEG NÁKVÆMNI
En enginn verður óbarinn
biskup — og til þess að ná slíkri
Hver sem heimsækir „Galimard“
er, áður en hann hverfur þaðan,
leiddur inn í stóran glæsilegan
og gamallegan sal, fullan af sýn-
ishornum af öllum þeim mörgu
ilmvörum, sem verksmiðjan
framleiðir. — Glasið, sem mynd-
in sýnir lætur ekki mikið yfir
sér en í því eru samanblandaðir
í hárnákvæmum hlutföllum ekki
færri en 89 mismunandi ilm-
kjarnar.
fullkomnun í þekkingu á ilm-
vötnum og framleiðslu þeirra,
þarf mikið nám, langa reynslu
og óskaplega nákvæmni. Tóbaks-
notkun forboðin og annað sem
sljóvgað geti og skaðað hinar
fínustu ilmtaugar.
Þegar J. Carles eða aðrir at-
vinnubræður hans þurfa að
dæma um gæði ilmvatns, fá þeir
sér þerriblað og dýfa einni rönd-
inni sem ýfð hefir verið í sárið,
Framh. á bls. 14