Morgunblaðið - 24.12.1954, Blaðsíða 14

14
MORGUN BLAÐIÐ
Föstudagur 24. des. 1954
ÞEIR KOMA í HAUST
Frainh. af bls. 2
Grávörur og rostungstennur
hafa fallið mjög í verði á „heims-
markaðinum“ við nýjar sam-
gönguleiðir til Síberíu og Afríku
(fílabein), svo að áhættusöm
sigling við aukið ísrek borgar
sig ekki lengur, enda er þá ein-
«kunarverzlun Noregskonungs að
líða undir lok. — Landið hefur
blásið upp við hóflausa rányrkju
■og harðnandi veðurfar og Græn-
lendingar sitja eftir einangraðir
■og skipalausir með slitin vopn,
«n fjölkynngismenn og seið-
ákratta á næsta leiti. Vopn Græn-
lendinga ganga úr sér, en skræl-
Ingjar færast nær; þannig hverfa
binir norrænu menn okkur sjón-
■um. Járnöldin líður undir lok í
Grænlandi eftir 500 ára viðnám,
•en myrkur steinaldarinnar grúfir
aftur yfir allt.
Hver afdrif Grænlendinga urðu
veit nú enginn fyrir víst og hafa
menn leitað svars þeirrar spurn-
ingar í fornum húsarústum og
gröfum, hvort þeir hafi orðið
bungurmorða, fallið fyrir skræl-
ingjum eða blandazt þeim og
■dreifzt um víðar slóðir norður-
hjarans.
TILRAUNIN
MISTÓKST
Tilraunin í Grænlandi mis-
tókst. Megin straumur víkingar-
innar hafði legið sunnar til betri
landa, en nokkur hluti hennar
stéfndi norður til háskalegri bú-
staða, byggði ísland, fann Vín-
land og þraukaði í Grænlandi í
einar fimm aldir, unz yfir lauk.
— Um svipað leyti og Grænlend-
ingar eru að líða undir lok eru
frændur þeirra sunnar sem voru
forsjáili í bústaðavali að hefjast
til mikils veldis.
Nú má deila um það, hvort
Grænlendingar hafi þurft að líða
undir lok, ef þeir hefðu betur
kunnað að búa í landinu og haga
sér eftir staðháttum. Og komum
við þá að þeirri spurningu, hvers
vegna þjóðir líða undir lok, en
þess eru mörg dæmi í sögunni.
í jarðleifum hafa fundizt leifar
ýmissa dýrategunda, stórra og
smárra, sem lifað hafa á jörðinni,
en löngu eru útdauðar. Náttúru-
fræðingar eru nú sammála um að
þessi dýr hafi dáið út vegna þess
að þau hafi ekki getað aðlagað
sig breyttum aðstæðum. Lífið er
sífelld ummyndun og breyting og
sá sem er ekki nógu sveigjan-
legur, visnar og deyr. Þannig fer
eins fyrir þjóðum og dýrategund-
um — ef þær staðnast í úreltu
lífsviðhorfi og geta ekki brugðizt
lengur við vandamálum samtíðar
sinnar.
ÁSTIR —
OG DÖPUR ÖRLÖG
— Má því segja að þetta sé
inntak leikritsins?
— Eins og ég sagði áðan, er
leikritið að miklu leyti persónu-
drama, þar sem tveir mgnn keppa
um sömu konu — Þóru höfð-
ingjadótturina. En í baksýn er
þessi óvissa, þó að landsmenn
sjálfir geri sér ekki fulla grein
í.yrir ástandinu.
Ekkert skip hefur árum saman
komið út, en skemmur biskups-
stólsins eru fullar af skinnum og
verðmætri útflutningsvöru.
Sr. Steinþór officialis og um-
boðsmaður Grænlandsbiskups i
Noregi situr á Görðum. Hann er
fulltrúi kirkjuvaldsins, einsýnn
maður og óvæginn. Elur hann
miskunnarlaust á óttanum við
skrælingja, en leiðangrar sem
liafa farið til fanga í Norðursetu
hafa týnzt — og skræingjar færzt
nær. Vopn Grænlendinga hafa
gengið úr sér og búskapurinn er
kominn á vonarvöl. Sr. Steinþór
brýnir fyrir mönnum að bregðast
ekki heilögum dýrlingum — og
þá munu skip koma út. Allar
náuðsynjar geti menn þá keypt
sér og vopn, svo að þeim sé eng-
inn háski lengur búinn af skræl-
ingjum. — Vel má vera, að sr.
Steinþór hefði haft rétt fyrir sér,
eí1 skip hefði ekki komið til Græn-
laiids í tæka tíð með nýjustu skot-
vopn frá Evrópu. En þá var kaup-
sigling til Grænlands hætt og að-
eins fiskiduggur hröktust þangað
stöku sinnum undan veðrum.
Búningar sem fundust við upp-
gröftinn í Herjólfsnesi fyrir um
30 árum sýna tízku sem var í
Evrópu rétt fyrir 1400, og eru
hetturnar sérstaklega einkenn-
andi fyrir þann klæðnað. Við
könnumst við þær af manna-
myndum frá þeim tímum (Dante,
Hrói höttur), Grænlendingar
virðast meir hafa kostað kapps
um að tolla í tízkunni en klæða
sig eftir veðurfarinu. Og í þess
konar búningum koma leikar-
arnir auðvitað fram.
kaupmönnum, heidur sér hann
hvorttveggja í senn — hættuna
af nálægð skrælingja og ofur-
kappi sr. Steinþórs. Á þann hátt
er hann að vissu leyti klofinn
milli tveggja sjónarmiða og getur
því ekki eins einbeitt sér, þótt
hann geti orðið harður í horn að
taka, ef því er að skipta.
Kolbeinn, hinn ungi ofsamað-
ur, hefur kynnzt háttum skræl-
ingja í Norðursetu. Hann sér að
með áframhaldandi leiðöngrum
er öllu stefnt í bráðan voða. Is-
Halli frændi hans hafði lengi
dvalizt með skrælingjum og tekið
upp siði þeirra, en verið tekinn
af lífi er hann kom aftur í byggð-
Sýning Leikfélagsins
á annan í jólum
Árið 1921 gróf dr. P. Nörlund í kirkjugarðinum í Herjólfsnesi og
kom þar í Ijós heilmikið af daglegum klæðum þeirra, er þar höfðu
verið grafnir. Þessi klæðnaður er sniðinn eftir tízku sem var í
Evrópu seint á 14. öld. — Búníngar lcikaranna eru sniðnir með
liliðsjón af þessum uppgrefti.
Eiríkur ættarhöfðingi er full-
trúi stórbændanna í leikritinu.
Hann og sr. Steinþór hafa löng-
um elt grátt silfur og þá heldur
hallað á Eirík, enda hefur hann
ekki slíkan bakhjarl sem sr.
Steinþór. — Eiríkur er mildur
maður og saknar liðinnar tíðar,
þegar búskapurinn stóð í mikl-
um blóma. Mannskaðar í leið-
öngrum hafa valdið því að bæir
hafa unnvörpum farið í eyði og
kvikfjárræktin stöðugt dregizt
saman. Hann er ekki einsýnn,
eins og sr. Steinþór sem hugsar
um það eitt að afla skinna handa
ir Grænlendinga og boðaði frænd
um sínum heiðni. — Nú vill Kol-
beinn að leiðöngrum linni og í
stað þess að ræna skrælingja og
drepa eigi menn við þá vinsam-
legar kaupstefnur. Hefur hann
þar að nokkru leyti stuðning
Eiríks bóndaýen vitanlega stend-
ur sr. Steinþór eins og klettur
gegn þessum ráðagerðum.
Leikritið fjallar að nokkru
leyti um þessi átök öll, en vitan-
lega hefur hér aðeins verið stikl-
að á stóru, og enn mikið ósagt.
M.
— Úr lifi fuglanna
LEIKFÉLAG Reykjavíkur var
síðbúið með jólaleikrit sitt, Nóa,
eftir franska skáldið Andre Obey,
og verður því sýning á annan í
jólum á öðru leikriti, sem félagið
hefur sýnt framan af vetri og
hlotið óskipta athygli leiklistar-
unnenda. Það er sjónleikurinn
Erfinginn, en aukasýningin á
þessu veigamikla leikriti á ann-
an dag jóla er hin eina, sem við
verður komið vegna margvíslegra
anna í sambandi við undirbúning
nýja leikritsins.
Sýnningin á Erfingjanum hefur
verið talin í fremstu röð hjá Leik
félaginu á seinni árum og hafa
margir lokið miklu lofsorði á
frammistöðu leikenda og leik-
stjóra. Meðal þeirra, sem séð hafa
sýninguna, var amerískur fræði-
maður, gestkomandi hér, fyrrum
leikgagnsýnandi í New York.
Hann lét svo um mælt, að hann
hefði hrifist með af leiknum strax
í leikbyrjun, enda kunnur leik-
ritinu frá Broadway og víðar,
hefði hann sízt átt von á leiklist
á svo háu stigi í jafn fámennri
Framh. af bls. 5
sér bera. Hún gat ekkert hjálp-
að.
Veiðibjallan sveigði á ný út
yfir breiðuna, hún hafði ekki
misst sjónar á unganum, sem
eftir var. Ennþá flaut hann
niður strauminn, ringlaður og
móðurlaus, og var auðveld bráð.
Veiðibjallan renndi sér aftur
niður og bjóst til að hremma ung-
ann, en um leið og hún ætlaði
að steypa sér yfir hann, hvað
við þrumandi byssuskot. Reykj-
arblossi gaus upp frá klettunum
og skotið bergmálaði í bjarginu,
en veiðibjallan féll steindauð
niður á vatnið
Skyttan, sem hafði legið í leyni
við klettang lagði rjúkandi byss-
una frá sér, og náði veiðibjöll-
unni sigri hrósandi.
Þetta var einn af sonum Mýr-
arbóndans, sem hafði nú tekist
að bana einum af þessum unga-
morðingjúm, er eyðilögðu fyrir
þeim æðarvarpið.
Þegar unginn litli kom aftur
úr kafi, heyrði hann fóstru sína
kvaka skammt frá og stefndi til
hennar.
Brúnkolla raðaði hópnum enn
á ný fyrir aftan sig og lét berast
hægt með útfallinu á leið til
sjávar.
Hún kvakaði nokkrum sinnum,
sínum dimma rómi, en ekkert
tíst svaraði kalli hennar, — sá
fjórði var horfinn fyrir fullt og
allt.
Hver hópurinn af öðrum var
nú á leið til sjávar, og þegar
æðarkollurnar syntu út í röstina
í ármynninu, skvetti sjórinn
glettnislega úr bárunni yfir ung-
ana, eins og hann væri að bjóða
þá velkomna á sinn fund.
Æðarfuglarnir dreyfðust með-
fram ströndinni. 1 gullnu skini
kvöldsólarinnar merlaði þá í eitt
við sindrandi og síkvikan haf-
flötinn.
Einhversstaðar í þessum hópi,
var hún Brúnkolla með hana
Rauðfit, á leið til þeirra bræðr-
anna í Höfða, Kára og Bjössa.
K. S.
— Húsmóðirin
Framh. af bls 9
launa það liðið, sem hlutskarpara
verður.
Annar leikur, sem nokkuð líkist
þessum er einnig skemmtilegur.
Gestunum er skipt í tvo hópa og
fær hver maður pappírsmiða, sem
hann letrar á eitthvað, sem liðs-
maður úr hinu liðinu á að gera,
en liðsmenn eiga síðan að geta
upp á, hver verknaðurinn er.
* * *
Fjöldi annarra leikja er til, bæði
sérstakir jólaleikir og einnig aðr-
ir, sem geta gengið við hvaða tæki-
færi sem er, eins og t. d. þessir,
sem hér hefur verið lýst.
Allar mæður hafa kennt börnum
sínum ýmsa söngleiki, sem þau
fara í um jólin, þegar þau ganga
í kringum jólatréð, eins og t. d.
að „ganga í kringum einiberja-
runn“, „Gekk ég yfir sjó og land“
o. fl. —
* * *
Og þá erum við aftur komin að
móðurinni. Segja má að við eigum
henni að þakka að við getum hald-
ið jólin, eins og segja má um svo
margt, sem gott er og fallegt, það
er komið frá móðurinni.
Gleymum þessu ekki, þegar við
minnumst jólabarnsins á heilögu
jólakvöldi og látum öll mæður okk-
ar njóta þess bezta sem völ er á,
þá mun okkur finnast jólin hátíð-
legri. —
A. Bj.
borg. Þyldi leikflokkurinn í heild
samanburð við mjög góða leik-
flokka í Norðurálfu, en þroski
yngri leikara væri sýnu meiri en
hjá amerískum jafnöldrum
þeirra, þegar svipast væri um
utan Broadway. Slík ummæli út-
lendinga um Leikfélag Reykja-
víkur, og þessi ummæli er hægt
að styðja með öðrum fleiri, hljóta
að gleðja leiklistarunnendur hér,
því að oft sjá augu gestsins það,
sem vill fara fram hjá heima-
mönnum, en einkum er skynsam-
legur samanburður við erlenda
leikflokka skemmtilegur og nauð-
synlegur.
Segja má, að Leikfélag Reykja-
víkur hafi vandað til sýningar-
innar á Erfingjanum langt um
efni fram, þar sem búningar, leik-
tjöld og húsgögn er allt strang-
lega í stíl við kröfur þess tíma,
sem leikurinn gerist á. Búning-
arnir einir kostuðu félagið um 40
þús. krónur, en þeir sýna líka
tízkuna eins og hún var um miðja
síðustu öld svo að í engu skeikar.
Til gamans má geta þess, að leik-
stjórinn, Gunnar R. Hansen,
studdist m. a. við mannamyndir
frá þessum tíma eftir Sigurð
Guðmundsson málara.
L. S.
— Grasse
Framh. af bls. 8
niður í sýnishornið, sem hann
ætlar að greina. Ilmurinn af
þerriblaðinu „la mouillette" gef-
ur rétta hugmynd um ilmvatnið.
Ég hefi þráfaldlega tekið eftir
því, segir hinn lárviðarkrýndi
ilmvatnskóngur, að langflestar
konur kunna alls ekki að reyna
gæði ilmvatna. Þær taka tapp-
ann úr glasinu og lykta. Þetta
er algerlega skakkt að farið, því
að ilmkjarnarnir, sem ilmvatn-
ið er búið til úr hafa misjafn-
lega sterkt uppguíunarafl og þeg-
ar þannig er farið að finnst að-
eins ilmurinn af þeim, sem gufa
hraðast upp en segja alls ekki
til um hið raunverulega eðli ilm-
vatnsins.
ÓÁNÆGÐ í DAG —
HRIFIN Á MORGUN
Því kemur það ósjaldan fyrir,
að glæsileg frú, sem lýst hefir
óánægju sinni yfir þessu eða
hinu ilmvatni í dag, kemur aftur
á morgun til sama kaupmanns-
ins vegna þess, að nú hefir hún
fundið hina réttu angan þess af
vinkonu sinni!
Já, þetta segir ilmvatnskóng-
urinn franski í Grasse, þar sem
rósin og narcissan grær.
sib.