Morgunblaðið - 25.01.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUTSBLAÐIÐ
Þriðjudagur 25. jan. 1955
uní)JaM$i
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.

ÚR DAGLEGA LÍFINU
Áframhddandi þroun eða
hyrrstoða og afturför
VIÐ íslendingar tölum mikið um
nauðsyn framfara og umbóta. Er
það að vonum. I þessu landi ríkti
í margar aldir kyrrstaða og fá-
tækt og umkomuleysi settu svip
sinn á líf þjóðarinnar. Þannig
lék ófrelsið og kúgunin íslenzkt
fólk.
En með stjórnarfarslegu frelsi
kom þróun og framför. Hin fá-
menna þjóð fann til krafta sinna
og hóf endurreisnarstarfið af
miklum stórhug og áræði. Hrað-
astar hafa framfarirnar orðið
síðan lýðveldið var endurreist,
þ. e. s. 1. áratug. Á þeim tíma
hefur atvinnulíf landsmanna tek-
ið risastökkbreytingum. Á svo að
segja öllum sviðum hefur þjóð-
inni fleygt fram.
En við verðum að viður-
kenna þá staðreynd, að mitt í
hinum mikla áhuga okkar fyr-
ir útvegun nýrra framleiðslu-
tækja höfum við ekki gætt
þess sem skyldi, að tryggja
rekstrargrundvöll þeirra. Við
höfum ekki gert okkur það
nægilega ljóst, að ekki er síð-
ur nauðsynlegt að sjá um, að
hin fullkomnu tæki geti stöð-
ugt verið í gangi, veitt almenn
ingi atvinnu og skapað verð-
mæti til útflutnings eða inn-
anlands notkunar, en að afla
þeirra.
Þetta er vissulega örlagarík
yfirsjón. Þess vegna hefur fram-
leiðslukostnaður vaxið svo, að
atvinnuöryggi landsmanna stend-
ur mikil hætta af.
Að vísu má á það benda, að
ýmsar skjddar þjóðir eiga við
svipaða erfiðleika að etja. En
okkar vandamál eru jafn erfið
fyrir það.
Allir hugsandi menn vita, að
' gengislækkunin árið 1950 var
fyrst og fremst afleiðing þess, að
við höfðum skeytt of iítið um
rekstrargrundvöll framleiðslu-
tækja okkar. Við keyptum mikið
af nýjum og fullkomnum skipum,
byggðum myndarlegar verk-
smiðjur og fengum landbúnaðin-
um ný stórvirk tæki til ræktunar
og búsýslu En við létum dýrtíð-
ina magnast og framleiðslukostn-
aðinn hækka þar til óumflýjan-
legt var orðið að fella hið skráða
gengi íslenzkrar krónu.
Það var áform þeirra ríkis-
stjórna, sem stóðu að viðreisnar-
ráðstöfunum í efnahagsmálum
árið 1950 að stöðva kapphlaupið
milii kaupgjalds og verðlags og
skapa jafnvægi í efnahagsmálum
þjóðarinnar. Að vissu leyti hefur
það tekist. Greiðsluhallabúskap
ríkisins hefur verið útrýmt og
haftastefnan að verulegu leyti
yfirgefin. En kaupgjald hefur
síðan hækkað um 60%. Og verð-
lag innlendra matvæla hefur
hækkað töluvert. Kóreustyrjöld-
in kom einnig af stað verðhækk-
unaröldu um allan heim sumar-
ið 1950. Hafði hún einnig veru-
ieg áhrif hér á landi.
Ef þessi saga á að halda
áfram að gerast getur engum
dulist, hvað af muni leiða.
Framleiðslan fellur ofan í
sama pyttinn og hún var kom-
in í árið 1949. Og hvort sem
þjóðinni líkar það betur eða
verr þá fellur gengi íslenzkr-
ar krónu að nýju.
Yfirgnæfandi meirihluti ís
lenzku þjóðarinnar óskar áreið-
anlega ekki eftir því, að þetta
gerist. Þjóðin vill geta haldið
áfram uppbyggingu bjargræðis-
vega sinna.
Að sjálfsögðu verður hið opín-
bera að leggja allt kapp á, að
hindra að dýrtíð og verðbólga
þjarmi að almenningi og dragi
úr kaupmætti launa hans.
Það sem mestu máli skiptir
nú, er að öll þjóðholl öfl sam-
einist í baráttu fyrir eflingu
framleiðslunnar, traustum
grundvelli íslenzkrar krónu en
gegn dýrtíð og verðbólgu. Þjoð
in hefur verið sameinuð í áhug
anum fyrir öflun nýrra og
góðra atvinnutækja. Nú verð-
ur hún að kunna að samein-
ast um að tryggja rekstur
þeirra, og þar með sína eigin
atvinnu og efnahagslegt
öryggi. Uppbygging atvinnu-
lífsins verður að geta haldið
áfram. Kyrrstaða og hrörnun
má ekki ná að setja svip sinn
á hið íslenzka þjóðfélag, sem
byggt hefur verið upp af bjart
sýni og trú á mátt þjóðarinn-
ar og hæfileika.
Uggvænlegar hsrfur
r
I
ALMAR skrifar:
„Enginn skilur hjartað".
DAGSKRÁ útvarpsins sunnu-
daginn 16. þ.m. var með þeim
ágætum, að ég hefði helzt kosið
að geta hlustað á hvert atriði
hennar. Var þar, þegar um morg-
uninn, flutt hvert tónverkið öðru
fegurra. Því næst komu hugleið-
ingar um Hávamál, — girnilegt
efni, er Símon Jóh. Ágústsson,
prófessor fjallaði um. Þá var aft-
ur flutt óperumúsík og síðar tón-
verk eftir Bach, Mozart, Haydn
o. fl. — Var loks klykkt út með
nafnlausu útvarpsleikriti eftir
Halidór Stefánsson, rithöfund, —
en það hlaut reyndar í leikslok
hið viðeigandi nafn, „Enginn
skilur hjartað". — Vegna fjar-
veru minnar úr bænum þennan
dag gat ég ekki hlustað á neitt
af þessu góðgæti nema leikritið.
Þetta leikrit Halldórs hafði
marga góða kosti. Það var hæfi-
lega langt og hraði þess góður, en
auk þess var það mjög óvenjulegt
að formi, jafnvel svo óvenjulegt,
að hlustendur vissu ekki í byrjun
hvaðan á sig stóð veðrið, eða hvað
úr þessu ætlaði að verða. En fyrr
en varði tók það á sig fast sköpu-
lag og varð hið prýðilegasta leik-
rit, þar sem höfundurinn sýnir á
mjög frumlegan en sannfærandi
hátt hversu hæpið er að fullyrða
nokkuð um hin sálfræðilegu rök
fyrir viðbrigðum manna við hin-
um margvíslegu atvikum lífsins.
Jrá átuarpi
í áíÉuótci uiL
cnu
u
Aðalleikendur voru: Anna
Stína Þórarinsdóttir, Rúrik Har-
aldsson, Lárus Pálsson, Gerður
Hjörleifsdóttir, Þorsteinn Ö.
Stephensen, Helga Valtýsdóttir
og Karl Guðmundsson. Fóru leik-
endur allir prýðisvel með hlut-
verk sin, en sérstaka athygli mína
vakti leikur Önnu Stínu í hlut-
verki ungu stúlkunnar sem „fór
í hundana“. Anna Stína er enn
kornung, en er að verða efnileg
leikkona.
Einar Pálsson var leikstjórinn
og á hann heiður skilið fyrir þann
þátt, sem hann hefur að því átt
hversu vel leikurinn tókst.
Um daginn og veginn.
MÁNUDAGINN 17. þ.m. ræddi
Guðrún Stefánsdóttir blaðamað-
ur við hlustendur um „daginn og
veginn“. Hóf hún mál sitt að
gömlum og góðum sið, á því að
tala um tíðarfarið á landi hér
fyrr og síðar. Lýsti hún í stuttu
máli frostavetrunum miklu, er
gengu yfir landið árin 1881 og
1882, og þeim hörmungum, sem
þjóðin varð þá að þola af völdum
íss og kulda. Veturinn 1881 var
einn harðasti er sögur fara af,
einkum frá nýári til marzloka.
VeU andi áLripar:
MJÖG uggvænlega virðist nú
horfa í Asíu. Með árás Peking-
stjórnarinnar á Tacheneyjar virð
ast kommúnistar hafa hafið sókn
sína gegn þjóðernissinnastjórn-
inni á Formosu. Á sama tíma hef-
ur Eisenhower Bandaríkjaforseti
lagt fram frumvarp á Bandaríkja
þingi um heimild sér til handa til
þess að fyrirskipa bandaríska
flotanum fyrirvaralaust að verja
Formosu og Peskedoreseyjar.
Áður hafði því verið lýst yfir, að
Bandaríkin myndu verja For-
mosu ef kommúnistar réðust á
hana. En forsetinn hefur talið
rétt að fá samþykki þingsins við
þá ákvörðun nú. Ef frumvörp
hans verða samþykkt í báðum
deildum Bandaríkjaþing, sem
telja verður fullvíst, getur for-
setinn fyrirskipað herafla Banda-
ríkjanna að verja Formosu og
fyrrgreindar nágrannaeyjar henn
ar þegar er kínverskir kommún-
istar kynnu að gera árás á þær.
Frá Peking berast hinsveg-
ar fregnir um það, aS komm-
únistar muni ekki hika við að
ráðast til atlögu gegn þjóðern-
issinna stjórninni á Formosu,
þegar þeir telji tíma kominn
til þess.
Hér er vissulega um hin ugg-
vænlegustu tíðindi að ræða.
Kommúnistar hafa með árásinni
á Tacheneyjar hafið árásir á yfir-
ráðasvæði þjóðernissinna. Banda-
ríkin hafa að vísu lýst yfir því, að
þau muni ekki verja þær eyjar.
En sjöundi floti þeirra hefur lýst
sig reiðubúinn til þess að aðstoða
við fólksflutninga þaðan. Óvíst
er, hvernig Pekingstjórnin lítur
á þá aðstoð.
í bili virðist friðurinn í
Austur-Asíu aðeins hanga á
veikum þræði, hver sem rás
viðburðanna kann að verða á
næstunni.
Vildu fá „Gullna hliðið“
í útvarpið.
MARGAR raddir heyrast um,
að rétt og sjálfsagt hefði
verið að útvarpa hátíðasýningu
„Gullna hliðsins“ í Þjóðleikhús-
inu s.l. föstudagskvöld. Þannig
skrifar G. D.:
„Mér hefði fundizt liggja beint
við, að þessari sýningu yrði út-
varpað til alþjóðar, því að víst
var hér um merkilegan og sér-
stakan atburð að ræða. „Gullna
hliðið“ er og verður sannkölluð
perla meðal ísl. leikrita og sérstak
lega var mörgum mikið í mun að
geta verið á umræddri sýningu,
vegna þess, að höfundurinn sjálf-
ur, þjóðskáldið Davíð Stefánsson
las þar forspjallið að leikritinu.
Miklu færri en vildu gátu verið
þar viðstaddir — við því mátti
alltaf búast — og hefðu þeir, sem
heima sátu tekið fegins hendi að
geta hlustað á heima hjá sér það,
sem fór fram í Þjóðleikhúsinu
þetta kvöld. Ég vil taka fram, að
útvarpsdagskráin á föstudags-
kvöldið, sem helguð var Davíð
Stefánssyni sextugum, var að
mínu áliti ágæt það sem hún náði
— en ennþá betra hefði verið að
fá „Gullna hliðið“. — G. D.“
Hvar eru revýuhöfund-
arnir?
IBRÉFI frá Krumma segir:
„Ég er að velta því fyrir mér,
hvað hafi orðið af revýu-höfund-
unum okkar öllum, sem létu sem
mest til sín taka hér á árunum.
Þær komu þetta með eins eða
tveggja ára millibili, nýjar áf nál-
inni, fullar af fyrirtaks bröndur-
um og gríni, þótt vitanlega væri
það ekki allt jafn bragðsterkt og
sumt jafnvel harla útþynnt. En
það er nú sama, fólk beið eftir
hverri nýrri íslenzkri revýu með
eftirvæntingu og tilhlökkun og
skemmti sér konunglega.
Er það erlendu skemmti-
kröftunum að kenna?
EN nú eru fuglarnir þagnaðir.
— Hvað veldur? — Reyndar
má geta sér til um ástæðuna: Nú
síðustu árin hafa drifið að hingað
erlendir skemmtikraftar, söngv-
ar, trúðar og leikarar, allt hefir
löðrað í auglýsingum og áróðri
fyrir þessum eða hinum „heims-
fræga“ undravaldi eða einni eða
annarri ómótsæðilegri Evu-dótt-
ur, sem sótt heíir verið hingað,
langa vegu.
Ættu að fara á stúfana.
ÞAÐ er annars engin ástæða til
að amast við erlendum
skemmtikröfum, sem hingað
koma, séu þeir vel valdir og eittt-
hvað á þeim að græða — fyrir
utan fjárhagshliðina, en það er
anzi hart ef koma þeirra hingað
þarf að draga allan kjark úr þeim
hér heima fyrir, sem áður reyndu,
og oft með góðum árangri, að
Urðu frostin víða svo langvinn og
mikil, að fé varð ekki beitt, þó
jörð væri nokkur. „Var þá gengið
. á ís frá Akrgnesi til Reykjavíkur"
og „rjðið frá Reykhólum út í
Svefneyjar“ sagði Guðrún. Svip-
| að var um árið 1882 að segja. ísa-
lög voru fyrir Norðurlandi fram
' i lok ágústmánaðar, en sumarið
kom aldrei þetta ár. — Þegar við
leiðum hugann að öllum þessum
hörmungum og því hversu varn-
j arlaus þjóðin var é þeim tímum
' er slíkt bar að höndum og lítum
- jafnframt á þær stórkostlegu
, framfarir er orðið hafa í landi
hér á öllum sviðum, þá hljótum
við að dást að þrótti og stórhug
þjóðarinnar og horfa með örygg-
iskennd og bjartsýni fram á veg-
inn.
Þá ræddi Guðrún nokkuð
heimsmálin og friðarhorfur nú,
sem hún taldi með betra móti, og
jafnframt vék hún að þeim hætt-
um, sem þjóðlegri menningu
vorri gæti stafað af erlendum
áhrifum á þessari öld hraðans,
ef ekki væri verið nægilega á
verði. Of sterk þjóðerniskennd
gæti þó orðið til trafala viðleitn-
inni til að koma á friði í heim-
inum, því að mennirnir þyrftu að
læra að hugsa á alheimsvísu þ. e.
líta á sjálfa sig fyrst og fremst
sem hluta af mannkyninu í heild.
Margt fleiri ræddi Guðrún, en
hér er ekki rúm til að rekja það.
— Erindi þetta var hið athyglis-
verðasta, ágætlega samið og vel
flutt.
Einsöngur Guðrúnar
Þorsteinsdóttur.
ÞETTA sama kvöld söng Guðrún
Þorsteinsdóttir nokkur lög með
pianóundirleik Weisshappels.
Guðrún hefur ágæta rödd
(mezzo-sópran) sem hún beitir
af mikilli smekkvísi, enda fer hún
jafnan vel með það sem hún
syngur. Á efnisskránni voru tvö
íslenzk þjóðlög í útsetningu
Sveinbjörns Sveinbjörnssonar,
norskt þjóðlag, tvö ítölsk þjóð-
lög, „Tráume“ eftir Wagner og
aria úr óperunni „Samson og
Dalila“ eftir Saint-Saens. Einna
bezt fannst mér Guðrún syngja
þjóðlögin, einkum hin erlendu.
sjá höfuðborginni fyrir léttum
skemmtunum. Mér finnst, að þið
revýuhöfundar og brandarakarl-
ar ættuð nú að fara á stúfana á
ný. Það hlýtur að vera af nógum
efniviði að taka, eftir hléið, sem
erðið er á þessari framleiðslu.
— Krummi."
—5
Hollt er heima
hvat.
Lesin Ijóð eftir séra Sigurð
Einarsson.
' STEINGERÐUR Guðmundsdóttir
I las þriðjudaginn 18. þ.m. allmörg
kvæði eftir séra Sigurð Einarsson
í Holti. Voru kvæðin sérstaklega
j vel valin, hvert öðru ágætara,
enda er séra Sigurður með síð-
ustu ljóðabókum sínum, „Yndi
unaðsstunda“ (1952) og „Undir
stjörnum og sól“ (1953), kominn
í fremstu röð íslenzkra ljóð-
skálda.
| Steingerður las öll ljóðin prýð-
isvel með sinni þýðu og hljóm-
I fögru rödd, — nema eitt þeirra,
Heilagt blóm, fagurt kvæði, sem
hún því miður leysti nokkuð úr
böndunum, svo að kvæðið tapaði
við það.
Þetta sama kvöld flutti Björn
Th. Björnsson þáttinn úr heimi
myndlistarinnar. Rakti hann í
upphafi málsins nokkuð hina al-
varlegu deilu, sem risin er meðal
myndlistamanna vorra út af sýn-
ingunni í Róm, og kunn er al-
menningi af vopnaburði lista-
mannanna í blöðunum hér. —
Þá snéri Björn sér að texta
dagsins, listastefnu 18. aldarinn-
ar, hinni svokölluðu rokkó-list,
er hann gerði grein fyrir á hinn
skemmtilegasta og snjallasta hátt.
„Börnin og tízkan“.
ERINDI það, sem Arngrímur
Kristjánsson flutti s.l. miðviku-
dagskvöld, var þörf hugvekja,
ekki sízt foreldrum og öðrum for-
sjársmönnum barna og unglinga.
Benti hann á hversu ýmsir siðir,
. Framh. á bls. 10