Morgunblaðið - 17.02.1955, Síða 11

Fimmtudagur 17. febrúar 1955
MORGUNBLAÐI&
II
i
AUSTAN VID JÁRNTJALD Á ÍSLANDI
IGREINARSTÚF þessum verð-
ur sagt frá nokkuð söguleg-
um fundi er hreppsnefndir á
Héraði héldu með sér til að ræða
um raforkumál Austurlands. —
Verður fundargerðin birt hér
með greininni og skýrir hún frá
efni fundarins og, niðurstöðum,
en nær hins vegar ekki til að
greina frá því sögulegasta og
athyglisverðasta, er þar gerðist
á fundinum og fyrir hann.
Hér á Héraði og víðar á Aust-
urlandi ríkir mikil óánægja með
afgreiðslu raforkumálsins, og þá
einkum með hugsaða framkvæmd
þess, að láta fjórðunginn bíða í
5 ár að óþörfu eftir því rafmagni,
sem honum er fyrst og fremst
ætlað að búa við.
Nú höfðu flestar hreppsnefndir
á Héraði komið sér saman um að
halda sameiginlegan fund með
sér, til að leita eftir samstöðu
um það að óska eftir því við rík-
isstjórnina að fá háspennulínuna
frá Laxxá lagða fyrst á undan
virkjun Grímsár, til að tryggja
fjórðungnum raforkuna til afnota
fyrr en ella. Var svo ætlunin að
leita eftir því við önnur byggðar-
lög á Austurlandi hvort þau vildu
vera með að biðja um þessa fyrir-
komulagsbreytingu.
Nú flaug fiskisagan um hinn
væntanlega hreppsnefndarfund.
Var hún óðara tilkynnt valdhöf-
unum yfir Austurlandi, og þeim
tjáð að fljótt þyrfti að bregða við
til gagnráðstafana.
Hófst nú hinn ægilegasti að-
gangur í símanum: Öllu heima-
varnarliði Framsóknar var boðið
út og þegar hafin árás á hrepps-
nefndarmenn á Héraði, og hrepps
nefndum og oddvitum í öðrum
héruðum fyrirskipað að gera
samstillta árás á fundinn.
Þegar á fundarstað kom á til-
settum tíma, var strax auðséð að
eitthvað myndi standa til. Þar
gat að líta fleiri en boðaðir voru,
þar á meðal forustumenn úr
heimavarnarliði Framsóknar —
bæði innan héraðs og utan, sem
sendir höfðu verið á fundinn.
Ekki var fyrr búið að setja
fundinn, en þetta heimavarnarlið
hóf árásir sínar. Byrjaði sýslu-
maður með þrálátum fyrirspurn-
um um það hver hefði boðað
fundinn og í hvers nafni hann
hefði verið boðaður (undirskilið
með hvers leyfi). Var honum
svarað því til, að enn hefði Hér-
aðsbúum ekki borizt dagskipan
um að fundafrelsi væri afnumið,
og til þessa hefðu Héraðsbúar
íhlutunarlaust ráðið því sjálfir
hvenær þeir efndu til fundahalda
innan síns héraðs, og kynnu þar
af leiðandi illa sletturekuskap
utanhéraðsmanna um slík sérmál
Héraðsins, sem innanhéraðsfund-
jr væru.
Nú komst málshefjandi að með
sína framsöguræðu, en strax að
henni lokinni skall næsta árás á
fundinn; nú með símskeytum úr
öllum áttum, og vísast til þeirra
í fudnargerðinni. Lengsta sím-
skeytið og harðorðasta var frá
einvaldanum í Vqpnafirði, og var
það lesið upp á fundinum af sendi
þingmanni Eysteins; þótti hon-
um ekki henta að skila fundin-
um því, og sleppur það því við
að birtast með hinum skeytun-
um.
Hófust nú umræður. Neyttu
hinir aðkömnu sendimenn óspart
þeirra fundarréttinda er þeim
hafði af gestrisni verið veitt af
fundinum, og héldu uppi málþófi
gegn fundinum allan fundartím-
ann.
Út af hverju eru svo öll þessi
læti?
Hreppsnefndir í einu héraði
koma saman til að ræða nýjasta
viðhorfið í rafmagnsmálum Aust-
urlands. — Hverjum kemur það
við? — Hefur þetta hérað ekki
leyfi til að ræða þetta mál og
hafa um það sínar skoðanir? —-
Og hefur það ekki einnig leyfi til
að gera um það ályktanir ef því
svo sýnist?
Það er án efa einsdæmi í sögu
þessa héraðs á þessari öld, að því
hafi borizt á fundi sína fyrir-
sagnir, mótmæli, dylgjur og allt
að því hótanir varðandi af-
greiðslu fundarmála sinna frá
óviðkomandi aðilum utan Hér-
aðsins. Mun ekki ofmælt þó ég
segi að flestum fundarmönnum
hafi brugðið og runnið í skap
við upplestur þessara sendinga,
enda kom það berlega fram í
ræðum manna hversu mikla fyr-
irlitningu og viðurstyggð menn
höfðu á þessu framferði, ekki
sízt þar sem þekkja mátti sömu
fingraförin á öllum skeytunum.
Menn fundu jafnframt til með-
aumkunar með þeim aðilum, sem
láta hafa sig að ginningarfíflum,
með því að senda frá sér til
fundar annars héraðs, mótmæli
og dylgjur um væntanlega af-
greiðslu fundarins á tilteknu
máli.
Líklegasta skýringin á þessu
háttalagi er sú, að sá sem fingra-
förin á, sé farinn að eiga við kukl
og særingar og eigi þessar sær-
ingar að slá ótta á fólkið. En svo
vildi oft fara í gamla daga að
uppvakningurinn varð kuklaran-
um yfirsterkari og jafnvel gekk
að honum dauðum.
Öll þessi læti stafa af því einu,
að þingmennirnir finna og vita
um hina almennu óánægju með
afgreiðslu raforkumálsins fyrir
Austurland.
Þeir vita upp á sig skömmina
og óttast sinn eigin verknað. Til
hvers eru öll þessi dreifibréf send
út um allar Múlasýslur Eysteins-
bréf og Páls-bréf (Afsökunarbréf
in eins og þau eru kölluð). Af
hverju ærast þeir þótt eitt hérað
haldi fund um málið? Af hverju
eru áróðursmenn sendir á fund-
inn úr fjarlægum héruðum? Af
hverju eru vesalings hrepps-
nefndir og oddvitar kúgaðir til
simskeytasendinga og gerðir að
athlægi?
Ekki virðist það trúlegt að svo
fjölþættar gagnráðstafanir séu
gerðar gegn engu. Nei, svo er
heldur ekki. Þeim er beitt vitandi
vitns gegn almenningsálitinu á
Austurlandi í raforkumálum.
Almenningur á Austurlandi
vill fá raforkuna í fjórðunginn
svo fljótt sem hægt er, en það er
með háspennulínunni frá Laxá.
Þessa kröfu eru þingmennirnir
hræddir við, af því að öll heil-
brigð skynsemi mælir með henni.
(Skynsömustu leiðirnar eru ekki
leiðir Framsóknar-leiðtoganna.
Það vitum við bezt Austfirðingar,
sem búum undir þeirra einveldi
í pólitík og verzlun). Þess vegna
verjast þeir því með oddi og egg
að slík krafa komist á framfæri.
Og það er gert með því að reyna
að kúga menn af sannfæringu
sinni.
Málefnaleg vörn Framsóknar-
manna á fundinum (þingmanns-
ins og sýslumannsins) gegn á-
minnztum breytingum í fram-
kvæmd málsins er þessi:
Ef línan frá Laxá yrði lögð
fyrst, þá verður Grímsárvirkjun
aldrei gerð. Aðspurðir á hverju
þeir byggðu slíka ályktun (eftir
að þeim hafði vafizt tunga um
tönn), svöruðu þeir: Ja, við vilj-
um ekkert eiga á hættunni. Að-
: jspurðir, hvort nokkuð væri að
eiga á hættunni, þó sú eina breyt-
ing yrði gerð að línan yrði lögð
fyrst. Svar: Við treystum engu.
Ekki sjálfum okkur. Aðspurðir:
Hvort þetta hvorttveggja, áhætt-
an að vera á eftir og vantraustið
á sjálfum sér og öðrum, gildi þá
ekki líka fyrir línuna frá Laxá.
Svar: Nei, það gildir allt öðru
máli, því að línan er hjartans mál
sérfræðinganna. Aðspurðir: Eru
þá sérfræðingarnir ekki með
Grírrtsárvirkjun. Svar: Ekkert.
Með þessum og fleirum rök-
þrotum sínum, hafa þeir sjálfir
sannað trúleysi sitt á gildi Gríms
árvirkjunar. Hún þolir varla um-
ræður svo að henni sé ekki hætt,
t jafnvel þótt pabbarnir styðji við
hana. Hún er talin af, ef hún
yrði færð í framkvæmd aftur
fyrir línuna.
Þessi Grímsárvirkjun er skil-
getið afkvæmi Framsóknarþing-
manna Múlasýslna og getið í
óþökk rafmagnsnefndar Austur-
lands og alls almennings á Aust-
urlandi. Þeim er því nokkur
vandi á höndum með þennan
vanburða vesaling, það gildir
þingmanns heiður þeirra, að þeir
standi svo utan um þetta af-
kvæmi sitt, að kuldanepjan frá
Sveinn Jónsson
almenningi nái ekki til að
slökkva á þessu jólakerti þeirra.
Verður því að leita allra ráða
til að halda almenningi niðri með
skoðanir sínar í málinu. Er því
gripið til flokksvaldsins og verzl-
unarvaldsins. Ekki efast ég neitt
um, að það dugi þeim ekki, nú
sem endranær.
Reyndar stóð þessi fundur bet-
ur af sér árásina en búast hefði
mátt við, svo vel sem til hennar
var vandað. Aðeins eitt atkvæði
úr Norður-Múlasýslu fékkst gegn
tillögunni. Á frjálsum fundar-
vettvangi hreppsnefnda á Héraði
hefðu 37 atkvæði fallið með til-
lögunni en 9 á móti.
Ég hef gert þennan fund og
þessi átök að umræðuefni, af því
þau sýna svo góða mynd af hinu
pólitíska og verzlunarlega ein-
ræði hér í fjórðungnum. Pólitík
og verzlunarviðskipti eru svo ná-
tengd lífi manna og lífsafkomu,
að hvar sem þessir aðilar hafa
náð einræðisaðstöðu, Verður fólk-
ið þeim svo óeðlilega háð og þarf
allt undir þá að sækja. Það er
því létt verk að beita þessari
aðstöðu við fólkið, þegar þeir
telja sér það henta málefnalega.
Það þarf því engan að undra,
þó málefnum fjórðungsins sé ráð-
ið gegn vilja fólksins, og því í
óhag, það er ekki aðspurt. Og
vilji það hafa sína skoðun og fá
einhverju breytt sér í hag, er því
mætt eins og á þessum umgetna
fundi. Það þarf því ekki að leita
langt til skýringar á því fyrir-
brigði að menningar og atvinnu-
líf dregst æ meir og meir aftur
úr á Austurlandi. Ekki er annað
sýnna en svo muni fara um raf-
væðingu fjórðungsins. — Fólkið
verður látið sætta sig við að
verða allra landsmanna síðast að
njóta þeirra gæða.
Lífið á Austurlandi er Fram-
sóknarlíf.
Egilsstöðum 30. jan. 1955.
Sveinn Jónsson.
FUNDARGJÖRÐ
ÁR 1955. Þann 25. janúar komu
saman til fundar að Egilsstöðum
allar hreppsnefndir úr hreppnum
á Fljótsdalshéraði að undanskil-
inni hreppsnefnd Jökulsárhlíðar-
hrepps.
Sveinn Jónsson, Egilsstöðum,
boðaði fundinn í umboði flestra
hreppsnefnda á Fljótsdalshéraði.
Á fundinum mættu hrepps-
nefndir úr eftirtöldum hreppum:
Úr Hjaltastaðhreppi, allir að ein-
um undanskildum.
Úr Eiðahreppi allir að einum
undanskilduin.
Úr Egilsstaðahreppi allir.
Úr Skriðdalshreppi allir hrepps-
nefndarmenn.
Úr Fljótsdalshreppi allir að ein-
um undanskildum.
Úr Fellshreppi allir að einum
undanskildum.
Úr Tunguhreppi allir.
Úr Jökuldalshreppi allir að ein-
um undanskildum.
Fundarstjórar voru kosnir
Þorsteinn á Sandbrekku og
Sveinn á Egilsstöðum. Nefndu
þeir til fundarritara þá Stefán
Sigurðsson Ártúni og Helga
Gíslason, Helgafelli.
Fundurinn samþykkti í einu
hljóði að alþingismenn og menn
úr rafmagnsnefnd Austfirðinga,
sem mættu á fundinum, hefðu
þar málfrelsi og tillögurétt.
Var nú gengið til dagskrár og
tekið fyrir eina málið, sem á
dagskrá var: Rafmagnsmál Aust-
urlands.
Framsögu hafði Sveinn Jóns-
son, Egilsstöðum. Skýrði hann
það viðhorf margra manna á
Fljótsdalshéraði að rétt væri að
fara fram á við ríkisstjórnina að
haga framkvæmdum í rafmagns-
málum Austurlands á þá leið að
fyrst verði hafizt handa um línu-
lögn norðan frá Laxá í Þingeyj-
arsýslu, eða það verði gert áður
en Grímsá kemur til virkjunar.
En það er nú ákveðið af ríkis-
stjórn að byrja á Grimsárvirkjun
en leggja síðan línuna frá Laxá.
Benti ræðumaður á að með því
móti fengist rafmagnið fyrr til
notkunar fyrir Austurland.
Þá barst fundinum svohljóð-
andi símskeyti frá Borgarfirði:
Fundarstjórinn, fundi að Egils-
stöðum um rafmagnsmál.
Höfum frétt um fundarboðun
um rafmagnsmál Austurlands
stopp. Erum mótfallnir að fram
komi fundarsamþykkt um að
breytt verði ákvörðun ríkisstjórn
arinnar í rafmagnsmálum Aust-
urlands.
Álítum rafmagnsmálið hags-
munamál alls Austurlands og því
ótilhlýðilegt að nokkrir hreppar
geri tilraun til að spilla gengi
málsins.
Treystum ríkisstjórn og raf-
orkumálastjóra að gera hið bezta
í þessu máli.
Hreppsnefnd
Bor garf j arðarhrepps.
Einnig barst fundinum annað
skeyti svohljóðandi frá Vopna-
firði.
Stefán Einarsson, útibússtjóri,
Egilsstöðum.
Góðfúslega komið á framfæri
eftirfarandi orðsendingu raf-
magnsfund Egilsstöðum morgun
stop. Mótmælum harðlega fund-
arsamþykkt sé gerð Laxárlínu
undan Grímsárvirkjun. Sam-
mála öllum þeim sem að fram-
göngu málsins hafa unnið og
krafizt virkjunar fyrst vegna
öryggis. Rafmagnsmálið er sam-
eiginlegt hagsmunamál alls Aust-
urlands. Því ótilhlýðilegt nokkr-
ir hreppar geri tilraun fá breytt
ákvörðun ríkisstjórnar. Slíkt get-
ur aðeins stefnt framkvæmdum
í hættu.
Sigurður Gunnarsson
oddviti.
Enn skeyti til fundarins frá
Seyðisfirði.
Vilhjálmur Hjálmarsson frá
Brekku, Egilsstöðum.
Til fundar er haldinn er að
Egilsstöðum um rafmagnsmál
Austurlands stopp. Hreppsnefnd
Seyðisfjarðarhrepps er mótfallin
öllum þeim samþykktum er gerð-
ar k/nnu að verða og brjóta*
myndu í bág við íyrirætlanir
ríkisstjórnarinnar í rafmagns-
málum Austurlands.
F. h. hreppsnefndar.
Jóhann Jónsson^
oddviti.
Að framsöguræðu lokinni hóf-
ust umræður um málið og tóku
þátt í þeim auk hreppsnefndar-
manna þeir Vilhjálmur Hjálm-
arsson alþm. og Lúðvíg Ingvars-
son sýslumaður, sem sæti á í
rafmagnsnefnd Austurlands. Um-
ræður urðu miklar og ýmis sjón-
armið komu fram.
Eftirfarandi tillaga kom fram
frá Sveini Jónssyni;
Fundurinn fer þess eindregið
á leit við hæstvirta ríkisstjórn,
að hún geri þá breytingu á
ákvörðun sinni í raforkumálum
Austurlands að í stað þess áð
byrjað verði á rafvirkjun í
Grímsá á komandi vori, verði
byrjað á línulögninni frá Laxá
og áherzla lögð á að því verði
hraðað, svo að því rrtætti ljúka
á næsta sumri.
Væntir fundurinn þess að rík-
isstjórnin verði vel við þessari
beiðni, þar sem með því geti
Austfirðingar fengið rafmagn til
afnota fyrr en ella.
Tillagan var samþykkt með 16
atkv. gegn 15.
7 greiddu ekki atkvæði.
Pétur Jónsson bar fram svo-
hljóðandi tillögu, er ekki kom
til atkvæða, en tillögumaður
óskaði eftir að bókað yrði.
Fundur hreppsnefnda Fljóts-
dalshéraði haldinn að Egilsstöð-
um 25/1 1955, harmar að horfið
var frá fjórðungsvirkjun í Lag-
arfossi, eins og búið var að gefa
vonir um. Nú er ákveðið að
hefja virkjun frá Grímsá á sumri
komanda og lofað hefur verið
rafmagnslínu frá Laxá í Þing-
eyjarsýslu næst á eftir. Fundur-
inn getur ekki fellt sig við þenn-
an drátt og skorar því á ríkis-
stjórnina að láta leggja linuna
jafnhliða Grímsárvirkjun, svo
rafmagnið geti komið til fullrar
notkunar eigi síðar en á haustinu
1956.
Fleira ekki gert. Fundarbók
lesin. — Fundi slitið.
Þorsteinn Sigfússon.
Sveinn Jónsson.
Stefán Sigurðsson.
Helgi Gíslason.
Húsavík, 14. febrúar.
KVENFÉLAG Húsavíkur, sem
er eitt af elztu kvenfélögum
landsins, er sextíu ára á morgun.
Félagið stofnuðu tólf konur og
skipuðu fyrstu stjórn þess Elísa-
bet Jónsdóttir, Herdís Jakobs-
dóttir, Kristrún Bjarnadóttir og
Sveinbjörg og Guðrún Laxdal.
STARFAÐ AÐ
MENNINGARMÁLUM
Hefur félagið starfað ötullega á
liðnum áratugum og haft for-
göngu um ýmis menningar- og
líknarmál Húsvíkinga. Má í því
sambandi meðal annars geta þess
að félagið hefur gefið allan ljósa-
útbúnað í Húsavíkurkirkju cg
fleiri kirkjumuni. Þá hefur það
einnig séð um hreingerningar
kirkjunnar frá þvi að hún var
byggð árið 1907. Er sjúkrahúsið
hér var byggt, gaf kvenfélagið
mestan hluta innbús í sjúkra-
stoíurnar.
BARNALEIKVÖLLUR
Um áratugi hefur félagið hald-
ið jólatrésskemmtanir og boðið
til þeirra öllum börnum bæjar-
ins á aldrinum 2—14 ára, og nú
síðustu árin, hefur félagið séð
um rekstur barnaleikvallar í
Húsavík.
35 ÁR í STJÓRN
Frú Þórdís Ásgeirsdóttir hefur
setið í stjórn félagsins í 35 ár,
þar af 25 ár sém formaður fé-
lagsingf í tilefni af afmælinu og
sem vott virðingar og þakklæt-
is, hefur félagið í dag kosið hana
heiðursfélaga.
Núverandi stjórn Kvenfélags
Húsavíkur skipa: Þuríður Her-
mannsdóttir formaður, Arnfríð-
ur Karlsdóttir, Aðalbjörg Jóns-
dóttir, Árnína Einarsdóttir og
Guðrún Karlsdóttir.
— Fréttaritari.