Morgunblaðið - 19.02.1955, Blaðsíða 11

Laugardagur 19. febrúar 1955
MORGVNBLAÐIÐ
11
UM NIÐURSUÐU
DAGANA 10.—12. febrúar birtu
Reykjavíkurblöðin frásagnir
af umræðum á Alþingi um niður-
suðu. Skýrt var frá því, að ís-
lendingar hafi sótt um inngöngu
£ norskan niðursuðuskóla. Skóli
sá, sem hér mun átt við, er að
ollum líkindum niðursuðuskólinn
í Stavanger (Hermetikk- og Kon-
serveindustriens Fagskole), sem
<er eign og rekinn af félagsskap
inorskra niðursuðuiðnaðarins (De
Norske Hermetikfabrikkers
Landsforening) í sambandi við
rannsóknarstofnun norska niður-
suðuiðnaðarins. Skólinn er þann-
£g einkaskóli niðursuðuiðnaðarins
<og það eru eigendurnir, sem ráða
Iþví hverjir fá skólavist. Útlend-
ingar munu ekki vera teknir. —
Námstíminn er eitt og hálft ár
fyrir verkstjóra, en inntökuskil-
yrði er m. a., að maðurinn hafi
iunnið í niðursuðuverksmiðju í
tvö ár.
I N-Ameríku er hins vegar völ
á góðum háskólum, sem kenna
matvælafræði, og að sjálfsögðu
mðursuðu sem hluta af því námi.
Námsgrein þessi hefur verið
sjálfstæð grein við nokkra há-
skóla síðan eftir fyrri heimsstyrj-
öld, og þeim skólum fjölgar nú
ört, sem bæta við sig þessari
fræðigrein. Nokkrir íslendingar
hafa á undanförnum' árum stund-
að nám í matvælaiðnfræði í
Vesturheimi, þeirra á meðal und-
irritaðir, og hafa flestir þessara
manna notið opinberra styrkja
frá Menntamálaráði og Fiski-
málasjóði.
Það mun hins vegar rétt, að
þjálfaðir iðnaðarmenn í niður-
suðu eru fáir á íslandi. Skólalær-
dómur fyrir slíka menn er góð
undirstaða, en þjálfun i starfandi
verksmiðju og vinna með vélarn-
ar er ekki síður mikilvægt.
Eitt af frumskilyrðunum fyrir
heilbrigðri þróun í niðursuðuiðn-
aði er, að fullkomin verksmiðja
sé til í landinu, sem framleiðir
dósir undir það, sem sjóða eða
leggja á niður. Nokkrir erfiðleik-
ar munu hafa verið á útvegun á
öllum gerðum af dósum, sem nota
þarf við mismunandi framleiðslu,
og er enn þann dag í dag flutt
inn töluvert af dósum. í Banda-
ríkjunum eru það sömu fyrir-
tækin, sem framleiða dósir og
vélar handa iðnaðinum. Aðallega
eru það tvö félög, American Can
Co. og Continental Can Co., sem
keppa á þessu sviði. Þau eru
reiðubúin til þess að veita við-
skiptavinum sínum tæknilega
aðstoð og hafa í þjónustu sinni
íjölda sérfróðra manna í öllum
greinum niðursuðunnar. Þau
gefa einnig út fjölda bæklinga
um niðursuðu, sem viðskipta-
vinir þeirra fá án endurgjalds.
Félagsskapurinn National Con-
ners Association veitir iðnaðin-
um einnig tæknilega aðstoð, svo
og fjöldi rannsóknarstofnana
víðsvegar um Bandaríkin. í þessu
sambandi má benda á, að hér á
landi vantar rannsóknarstofnun í
niðursuðu, stofnun, sem ætti að
vera búin góðum tækjum og
nægu starfsliði til sjálfstæðra
tilrauna. Þær rannsóknir, sem
aðallega hafa átt sér stað hér,
eru í sambandi við gæðamat, en
mat á útfluttum niðursuðuvarn-
sngi er þó ekki lögboðið. í sam-
bandi við Rannsóknarstofu Fiski-
félagsins, sem nú er í stækkun,
er hins vegar gert ráð fyrir víð-
tækum rannsóknum á niðursuðu
ásamt tæknilegri aðstoð við iðn-
aðinn. Vísir að þessari þjónustu
er þegar fyrir hendi hjá Iðnaðar-
deild Atvinnudeildar Háskólans,
en sú deild hennar, sem fer með
þessi mál, þ. e. gerladeildin, er
til húsa hjá Fiskifélaginu.
íslendingar gera sér ef til vilí
ekki ljóst, að langsamlega stærsti
iðnaður Bandaríkjanna er mat-
vælaiðnaðurinn og niðursuðuiðn-
aðurinn stærsta grein hans (e.t.v.
fyrir utan ný matvæli). Niður-
soðin matvæli eru ódýr og í flest-
um tilfellum ódýrari en fryst
matvæli. Hér er um stórkostlega
fjöldaframleiðslu að ræða („mass
production") og er samkeppni
mjög hörð. Svipað mun vera í
Noregi. Við getum því ekki vænzt
þess að verða samkeppnisfærir á
erlendum mörkuðum nema að
I takmörkuðu leyti, ef við förum
ekki inn á fjöldaframleiðslu og
tökum í notkun fljótvirkar vinnu
vélar og flutningsbönd. — Smá-
framleiðsla, með mikilli hand-
löngun og seinvirkum vélum,
getur því aðeins skilað ágóða, að
um sé að ræða dýra og eftir-
sótta vöru, þar sem framboðið
er lítið.
Rétt er einnig að gera sér grein
fyrir því, að íslendingar eru lítt
þekktir á heimsmarkaði með nið-
ursuðuvarning, en til þess að
vinna nýja markaði þarf að reka
mikla og dýra auglýsingastarf-
semi. Eins og niðursuðuiðnaður-
inn er rekinn, eru engin sölu-
samtök og enginn nógu sterkur
aðili til að kosta dýra markaðs-
leit. Gott dæmi um slík sölusam-
tök eru samtök frystihúsanna,
þ. e. Sölumiðstöð hraðfrystihús-
! anna og Samband íslenzkra sam-
vinnufélaga. Sennilegt er, að
mörg frystihús ættu erfitt upp-
dráttar, ef þau ættu sjálf að sjá
um sölu á afurðum sínum á
frjálsum markaði.
Að lokum viljum við drepa á
! nauðsyn þess að koma á fót
tækniskóla í matvælaiðnaði. Mat-
vælaiðnaðurinn er okkar stærsti
og þýðingarmesti iðnaður og á
honum veltur hagur þjóðarinnar.
Það ér því ekki vammlaust, að
enginn íslenzkur skóli skuli veita
fræðslu í þessari grein. í íandinu
eru margir menn með reynslu og
sérþekkingu á sviði matvæla-
framleiðslu og fleiri eru væntan-
legir heim. Ætti því vart að verða
skortur á starfsliði.
Iíalldór Helgason
Hjalti Einarsson
matvælaiðnfræðingar.
Er dýrkun lýginnar að fá heiðursæti
hjá „verndara smáþjóðanna" í vsð-
skiptum við íslendinga
á Sfokkseyri
STOKKSEYRI, 16. febr.: — All-
miklir þurrkar hafa verið hér
undanfarið og einnig nokkur
frost. Farið er að bera á talsverð-
um vatnsskorti á Stokkseyri,
vegna þessa, og hefur vatn þrotið
í nokkrum brunnum, en aðrir
vatnslitlir. Kemur þetta sjaldan
fyrir, og ekki nema eftir langvar-
andi þurrka. Ekki hafa þó nein
veruleg vandræði hlotizt af vatns
skortinum enn sem komið er.
— Magnús.
Sextugsafn
SUNNUDAGINN 13. febr. var
haldin á Blönduósi hátíðamessa
af prófastinum síra Þorst. B.
Gíslasyni í Steinnesi, í tilefni þess
að kirkjuhúsið varð fyrir
skömmu 60 ára. Jafnframt var þá
afhjúpuð ný altaristafla, máluð
af meistaranum Kjarval, og sýn-
ir hún Emausgönguna. Fyrir
nokkrum árum var stofnaður sér-
stakur áheitasjóður kirkjunnar,
! ætlaður til að prýða hana, og var
| altaristaflan keypt fyrir fé úr
! þeim sjóði ásamt tveimur nýjum
' númeratöflum, gerðum af Birni
1 Einarssyni trésmíðameistara á
Blönduósi og Kristófer Kristófers
syni meðhiálpara.
I Kirkjan fékk einnig í afmælis-
gjöf 10 fermingarkirtla frá kven-
félaginu Vöku á Blönduósi og
aðra fjóra frá kvenfélagi Torfa-
lækjarhrepps, enda hefur sókn-
I arnefndin ákveðið að láta ferm-
ingarbörn safnaðarins vera eftir-
leiðis skrýdd kirtlum við ferm-
ingarathafnir.
I Blönduóskirkja hefur fengið
mörg áheit, innan héraðs og utan,
! og orðið vel til.
| Kirkjunni hafa áður borizt
ýmsar góðar gjafir, þar á meðal
fyrir nokkru stór skírnarfonts-
skál úr silfri, mikill dýrgripur,
er Guðbr. ísberg sýslumaður gaf
til minningar um konu sína, frú
Árnínu J. ísberg.
— K.
ÞAÐ hefur verið talið vænlegt
' til árangurs í átökunum um
þjóðarsálirnar að hamra nógu
oft á sömu fullyrðingunum, hvort
, sem þær væru réttar eða rang-
ar, því þá mundu fcser sá sínu
eitraða fræi, smátt og smátt og
bera tilætlaðan árangur.
Sérstaklega hefur verið talið,
að leiðtogar einvalds og ofbeldis-
stefnu hagnýttu mjög þessar að-
ferðir, bæði til að vinna málstað
sínum fylgi, meðal sinna eigin |
| þjóða og einnig á styrjaldartím-
um, til að vekja hatur og óvild
til annarra þjóða, ef þurft hefur
I að gera ofbeldisárásir á þær.
| Aldrei eru þessar aðferðir eins
' vænlegar til árangurs og þegar
i í hlut eiga þjóða hópar, sem eru
illa menntaðar, en aftur á móti
^ erfiðara um árangur þegar um
vel menntðar þjóðir er að ræða.
Því verður ekki á móíi mælt, að
á undirbúningsárum seinustu
heimsstyrjaldar voru þessar að-
ferðir mjög notaðar, með allt of
góðum árangri. Það er öllum nú-
lifandi mönnum allt of kunnugt
til þess að hægt sé að mótmæla
því.
Ein af höfuð þjóðum hins
vestræna heims, hefur marglýst
því yfir, að hún hefði viðbjóð
á slikum aðferðum og jafnframt
lýst því yfir, að hún teldi það
vera sitt æðsta og helgasta hlut-
verk að vernda smáþjóðirnar
gegn hverskonar árásum, því
þær ættu að eiga fyllsta rétt til
að búa að sínu í fullu öryggi
gegn hverskonar ásælni sér
stærri þjóða. Þessi þjóð sem allt
til þessa dags hefur verið talin
ein af öndvegisþjóðum heimsins,
eru Bretar, eða réttara sagt
Englendingar, sem þó óneitan-
lega hafa unnið sér þann sess
með styrjöldum og ofbeldi, sem
sagan sannar á undangengnum
öldum, en það voru tímar annars
hugsunarháttar, en nú er á yfir-
borðinu viðurkenndur samboð-
inn siðuðum þjóðum.
Við Islendingar trúðum þess-
um yfirlýsingum Englendinga og
aáðumst að þeim og að hinni
frábæru þrautseigju, er öll
brezka þjóöin sýndi í hinni ný-
lega afstöðnu heimsstyrjöld. •—
Sérstaka aðdáun okkar vakti það
að hún lét ekki bugast, þegar
allt virtist tapáð, á árinu 1940,
þegar algjör ósigur var orðinn í
Frakklandi og aðeins björguðust
leyfar brezka hersins, yfir til
heimalandsins.
Við reyndum og að líta saun-
hæfum og vinsamlegum augum
á þær miður þægilegu aðgerðir
Englendinga, þegar þeir með
vopnavaldi ruddust inn í land
okkar.
Við tókum gildar þær skýr-
ingar þeirra, að þetta væri gert
af illri nauðsyn, vegna öryggis
þeirra sjálfra og okkar einnig,
því þeir ætluðu sér nú í eitt
skifti fyrir öll að sigrast á öll-
j um illræðisöflum, þeim er ógn-
j uðu framtíð heimsins og frelsi
! mannkynsins og hefðu dýrkun
lyginnar sem 1. boðorð í fram-
sókn sinni.
j Við gerðum og meira. Við
J settum' í. gang allt sem mögu-
^ legt var af vinnuafli, þessum
markmiðurn til framdráttar og
ekki mun vera um eitt einasta
dæmi að ræða, að neitt hafi ver-
ið gert er ti) óþurftar gæti talist
fyrir Englendinga á meðan þeir
dvöldu hér. Það er því með full-
um rétti hægt að segja, að við
höfum verið traustur bandamað-
ur í þeim ógnarátökum, sem áttu
sér stað og hefðum því :nátt
vænta vinsamlegra samskipta af
hinni virðulegu brezku þjóð, er
hafði margoft gefið út yfirlýs-
ingar um hinn helga rétt smá-
þjóðanna og allra þjóða til að
ráða sér sjálfar og einnig lýst
yfir viðbjóði sínum á dýrkun
I lyginnar, til forheimskunar þjóða
1 og einstaklinga. En því var mjög
eftir Þorkel Sigurðsson vélsfióra
haldið fram, að einræðisherrar
og þjóðir þeirra notuðu það mjög
til framgangs sínum sjónarmið-
um.
En því miður varð reynzlan
sú, að annað eru orð og yfirlýs-
ingar en athafnir og efndir.
Styrjöldinni lauk með algjör-
um sigri Engilsaxnesku þjóð-
anna. Strax að henni lokinni
fylltust öll veiðisvæði hér við
land af erlendum veiðiskipum.
Að lokum fór svo að til algjörrar
fiskþurrðar horfði, ef ekki yrði
neitt gert til verndar. Það end-
aði svo með því að hin marg-
umtöluðu fiiðunarlög voru gefin
út, sem þó engan vegin eru nægi-
lega víðtæk þjóðhagslega skoðað.
Nú reyndi fyrst á hið marg-
yfirlýsta helga hlutverk „Vernd-
ara smáþjóðanna", það er Eng-
lendinga. Trúir sínu helga hlut-
verki, hefðu þeir brugðist vin-
samlega við og viðurkennt rétt-
mæti og nauðsyn þessar aðgerða,
sérstaklega þó þegar athugað er,
að þær gengu í engu lengra, en
hliðstæðar aðgerðir frá Norð-
mönnum, sem þeir voru þá ný-
lega búnir að fá viðurkendar fyr-
ir Alþjóðadómstólnum i Haag.
En það var nú eitthvað annað,
en að viðbrögðin yrðu vinsam-
leg. Hin hatramasta áróðursvél
var sett í gang. Þar sem íslend- j
ingar voru bornir hinum verstu
sökum og virðast engin rök duga
til að draga þar úr.
Við íslendingar höfum allt til;
þessa mánaðar reynt að komast
hjá nokkrum þeim skrifum, frá j
okkur, er spillt gætu hugsanlegu
samkomulagi en nú er tíminn
hinsvegar að leiða í ljós að lítil
von virðist bættrar sambúðar,
nema síður sé.
Fyrst reyndu þeir að svelta
okkur inni, með því að útiloka
sölu ísvarins fiskjar írá okkur
til Bretlands. Marga hefftr furð-
að á að slíkar aðgerðir skuli
leyfðar þvert ofan í gerða verz'i-
unarsamninga. Þessar aðgerðir
snérust hir.svegar þannig, að stór
þjóðhagslegur gróði varð að í
mjög auknum útflutningsverð-
mætum. Enda er alþjóð kunnugt,
að undantekningarlítið hefur
verið rekstrartap á ísfiskveiðum
togaranna +yrir brezkan markað
og því ekki úr háum söðli, að
detta.
En þegar þessi bolabrögð
dugðu ekki til að setja okkur á
kné, virðist svo að til annarra
ráða eigi að grípa. Það mun vera
um 1 ár, eða rúmlega það, síðan
að einn togaraskipstjóri brezkur
sagði: „Til helvítis með íslenzka
sjómenn og íslendinga". Þó þessi
ummæli séu bæði heimskuleg og
illgjörn, þá munu ílestir háfa
litið á þau sem vanhugsuð orð í
gremju töluð, en ef horft er til
baka á þau atvik sem átt hafa
sér stað of oft á þessum vetri, þá
virðist svo sem þau geti vakið
nokkurn ugg um það að þau hafi
verið annað og meira en orð í
fljótræði töluð.
Ég sem þessar línur rita er
búinn að vera togarasjómaður í
38 ár, en aldrei hef ég vitað til
þess að íslezkum fiskibátum hafi
verið nokkur hætta búin af er-
lendum togurum, en á þessum
vetri bregður svo við að íslenzk-
ir bátar að veiðum verða aftur
og aftur fyrir mjög áberandi
ágengni af enskum togurum og
aðeins með mjög miklum við-
bragðsflýti tekist að forðast
ásiglingu af enskum togurum,
sem ekki hafa vikið hársbreidd
af stefnu sinni en farið með
veiðarfæri bátanna veg allra
veraldar.
Einnig má minna á það, að
nýjum báti af fullkomnustu gerð
var sökt við bryggju af enskum
togara og fyrir sérstaka mildi
varð ekki manntjón og nokkru
síðar var annar bátur sigldur í
kaf út á veiðisvæðunum og 2
menn drukknuðu. Þegar þessi
atvik eru athuguð með fyrr-
greindum ummælum í huga og
þess gætt að þau eru algjörlega
ný, í fiskiveiðasögu okkar, þá
hlýtur að vekja ugg hversu slík
atvik eru tið, jiú á stuttu tíma-
bili.
Þá kem ég að seinasta við-
bragði Englendinga, eftir hinn
hörmulega mannskaða er varð,
er tveir enskir togarar fórust og
1 íslenzkur Þá er nú sagt í
brezkum stórblöðum að við ís-
lendingar séum ábyrgir, fyrir
þessu manntjóni, þar sem við
bönnum erlendum botnvörpung-
um að leita vars, í íslenzkum
fjörðum, aema með búlkuðum
veiðarfærum. Allt eru þetta hin
herfilegustu ósannindi og rang-
færsla á staðreyndum. Öllum
skipum er frjálst að leita vars í
fjörðum inni, bæði erlendum og
íslenzkum. En það er annað mál,
að enginn óvitlaus skipstjórnar-
maður lætur ógert að binda föst
netin við skjólborð skipanna og
taka inn toghlera íil öryggis fyr-
ir skipið, þegar hann heldur skipi
sínu til lands vegna ofsaveðurs.
Að mjög gefnu tilefni er skylt
að taka það fram að enginn ís-
lenzltur togarasjómaður álítur að
lífshætta beirra hafi aukist við
1 mílu útfærslu landhelginnar
fyrir Vestfjörðum eða Norður-
landi. Að halda slíku fram cr
ekkert annað en tilraun til að
afsaka ofstækisfullan ósannan
óhróður um íslenzku þjóðina.
Vægast sagt má það teljast mjög
ómakleg viðbrögð hjá ábyrgum
enskum aðilum að gera tilraun
tii slíks, í stað þess að kcma á
f \ ..færi afsökunarbeiðni, fyrir
hinar ómaklegu árásir á íslenzku
þjóðina.
Einnig má og geta þess, að
friðunarlögin með einnrar mílu
útfærslu sinni fyrir Vestfjörðum,
breyta í engu um öryggi íslenzku
togaranna, því þeim hefur verið
haldið á djúphafsveiðum fyrir
Vestfjörðum, 35 til 50 milur úti
í hafi, síðan árið 1923, á sama
tíma og enskir togarar hafa ver-
ið að plægja upp grunnmið vest-
firskra fjarða og miklu oftar
verið fyrir innan ensk-dönsku
landhelgis’ínuna, en ástæða er til
að ætla, eftir fjölda þeirra til-
fella, sem lög náðu til þeirra,
fyrir brot beirra.
En það verður að undirstrika
það, að ef ekki kemur fram opin-
ber vfirlýsing og afsökunarbeiðni
frá brezku stjórninni til ísienzku
þjóðarinnar og leiðrétting frá
henni á bessum aðdróttunum, í
ábyrgum brezkum blöðum, þá
verður ekki hægt annað en að
álíta að hún hafi tekið upp dyrk-
un lyginnar í þjónustu sina í sam
skiptum sírum við íslendinga,
þó þeir hafi á þeim tímum er
geigvænleg hætta ógnaði þeim
sjálfum, marglýst yfir viðbjóði
sínum á slíkum starfsaðferðum.
En hvað má þá segja um hinn.
bætta heim, sem þeir þóttust
berjast fyrir og allt samstarf
hirtna vestrænu þjóða og öll hin
fögru fyrireit í sambandi við
það.
Þcrkell Sigurðsson,
vélstjóri.
SAIGON — S.l. föstudag létu
Frakkar formlega af hendi yfir-
ráð sín yfir Suður-Vietnam. —
Stjórn Suður-Vietnam undir for-
ustu Ngo Dinh Diem hefur nú
tekið við allri yfirstjórn lands-
ins og alls hers þar í landi.