Morgunblaðið - 30.03.1955, Page 2

2
MORGUNBLAÐIB
Miðvikudagur 30. marz 1955
— Húsnœðisfrumvarp ríkisstjórnarinnar
Pramh. af bls. 1
$»da fylgir frumvarpinu allýtar-
leg greinargerð frá þessari nefnd
um húsnæðismálin almennt. Skal
hér skýrt frá nokkrum atriðum
"úr áliti nefndarinnar.
ÁSTANDIÐ í HÚSNÆÐISMÁL-
UNIJM
í>að eru einkum fjögur atriði,
sem einkenna ástandið í bygg-
ingarmálunum.
__1.) Talsverður húsnæðisskortur
xíkir.
2) Geysimikið húsnæði er í
byggingu.
3) Mikið skipulagsleysi er rikj-
andi í byggingariðnaðinum. Oft
tefjast framkvæmdir, vegna þess
að byggingarvörur eru ekki til,
þegar þeirra þarf með.
4) Ekkert almennt veðlána-
i,erfj er til, þannig að menn geta
«kki fengið hæfileg lán til að
byggja íbúðir eða kaupa.
Néfndin taldi það ljóst af hin-
•um miklu húsbyggingum sem hér
^iga sér stað, að fjármagnið er
til, að þjóðin hefur efni á að
byggja nægilegt húsnæði. Lausn
lánsfjármálanna er því fyrst og
íremst skipulagsatriði. Það þarf
að tryggja það að menn geti
fengið hæfilegt iánsfé út á 1. veð-
xétt íbúða, þannig að þeir geti
eignazt íbúð eða íbúðarhús, sem
þeir hafa efni á að greiða fyrir
af tekjum sínum á löngu tímabili.
3>AÐ VANTAR LÁNSFÉ
TIL LANGS TÍMA
í flestum tilfellum, þar sem
húsnæði vantar, er um fólk að
ræða, sem getur greitt af tekj-
um sínum, sem svarar húsa-
leigu af nýju húsnæði. Þetta
fplk gæti einnig greitt upp
íbúðarlán á löngum tíma.
Það sem vantar er þá fjár-
magn, sem hægt sé að festa
til langs tíma, en ekki það að
almenningur yfirleitt þurfi
neinn styrk. í nokkrum til-
fellum kemur þó til mála að
taka tillit til félagslegra sjón-
armiða, t. d. þar sem barn-
margar fjölskyldur eiga í hlut,
eða um er að ræða herskála-
búa. En um þetta eru gerðar
sérstakar tillögur.
Nefndin rekur nokkuð í áliti
eínu hvaða ástæður liggja að baki
húsnæðisvandamálinu.
FJÖLGUN ÞJÓÐARINNAR
Þjóðinni fjölgar geysiört. Fyrir
stríð fjölgaði henni um allt að
1% á ári en nú allt að 2%. Er
það sennilega allra mesta fjölgun
í allri Vestur-Evrópu.
... Árið 1949 voru ný hjónabönd
1077 og árið 1950 voru þau 1217.
Má reikna með um 1100 hjóna-
böndum á ári.
Hins vegar losnar árlega nokk-
nrt húsnæði vegna dauðsfalla eða
svipaðra orsaka, hjónaskilnaðar
o. fl. Er talið að þannig losni
árlega um 500 íbúðir.
Skv. þessu ætti því að þurfa
árlega vegna fólksfjölgunar a. m.
k. 600 íbúðir.
HÚSNÆÐI VEGNA
TILFLUTNINGA FÓLKS
Nákvæmar upplýsingar um
bústaðaferli innanlands eru ekki
tíl enn sem komið er, þótt
skýrslugerð um þetta efni séu
bafnar. En það er ljóst að í sum-
um sveitum fækkar fólki meðan
því fjölgar óeðlilega annars stað-
ar. Þarf þá nýtt húsnæði fyrir
það fólk sem flytur búferlum.
Telur nefndin varlegt að áætla
að vegna búferlaflutninga þurfi
um '100 nýjar íbúðir á ári.
HÚSNÆÐI GENGUR ÚR SÉR
Á undanförnum árum hefur
mikið af gömlu húsnæði gengið
úr sér og horfið úr notkun. —
Þessari endurnýjun hins gamla
liúsnæðis er enn ekki lokið. Verð-
ur að áætla að nokkurrar endur-
nýjunar sé þörf, sennilega um
100 jíbúðir á ári að meðaltali.
ÚTRÝMING HERSKÁLA
Rík nauðsyn er til að útrýma
herskálunum. Þeir eru yfirleitt
mjög lélegt húsnæði og ekki
hægt að sætta sig við þá til
lengdar. Er áætlað að vegna
þeirra þurfi alls um 500 íbúðir.
Alger útrýming þeirra á 5 árum
verður að teljast viðunandi lausn,
en það þýðir að þörfin fyrir nýj-
ar íbúðir eykst um 100 íbúðir á
ári.
ÍBÚÐARHÚS í BYGGINGU
Nefndin rannsakaði tölu íbúða
í byggingu á fyrri hluta ársins
1954. Hér fer á eftir tala íbúða
í byggingu á þeim tíma.
Á byggingarsvæði Reykjavík-
ur, þ. e. Reykjavík, Kópavogs-
hreppi og Seltjarnarnesi voru
1138 íbúðir í smíðum.
Á Faxaflóasvæðinu þ. e. Kefla-
vík og Suðurnes, Hafnarfjörður
og Akranes voru 387 íbúðir í
smíðum.
í Vestmannaeyjum 108 íbúðir,
á Akureyri 60, Selfossi 32, Húsa-
vík 16 og í 39 öðrum kaupstöð-
um og kauptúnum samtals 172
íbúðir. í sveitum voru 339 hús
í smíðum.
Samkvæmt þessu voru alls
2252 hús í smíðum á öllu landinu.
m
Hér verður skýrt nánar frá
helztu atriðum hins nýja frum-
varps, en það er byggt að mestu
á rannsóknum húsnæðisnefndar-
innar.
HÚSNÆÐISMÁLASTJÓRN
Ákveðið er í 1. gr. frum-
varpsins að setja á stofn hús-
næðismálastjórn. í henni skulu
sitja þrír menn sem ríkis-
stjórnin skipar til sex ára i
senn.
Tilætlunin með þessu er að
koma á betri skipulagningu í hús-
byggingum og vinna að margs-
konar umbótum. Er lagt til að
komið verði á fót leiðbeiningar-
stofnun fyrir þá sem byggja. Á
þessu sviði er mikið verk að
vinna. Það má t. d. heita undan-
tekning, ef gluggar í tveim hús-
um eru eins. Hvert fyrirtæki, sem
framleiðir holstein er með sína
sérstöku gerð af steinum. Hurðir
eru af öllum mögulegum stærð-
um og gerðum. Þannig mætti
lengi telja. En vegna ósamræm-
isins er miklum verðmætum sóað
að ástæðulausu, segir í áliti nefnd
arinnar.
Ætlazt er til að húsnæðis-
málastjórnin gangist fyrir
tæknirannsóknum og kynn-
ingu nýjunga í byggingaiðn-
aði.
Að hún beiti sér fyrir útvegun
hagkvæmra íbúðateikninga og
beiti sér fyrir endurskoðun bygg-
ingasamþykkta, þar sem þess
þykir þörf. í greinargerð er bent
á, að það væri þarft verk að gæði
og eiginleikar mismunandi bygg-
ingarefna séu vísindalega rann-
sökuð og að ákvæði verði sett um
gæði og gerð alls byggingaefnis.
Einnig yrðu ákveðnar stærðir á
i) msum íbúðarhlutum og yrði
öllum ráðlagt að kaupa og nota
aðeins þessar tilteknu stærðir.
Þegar stofnunin beitir sér fyrir
útvegun teikninga yrðu þær mið-
aðar við þessar viðurkenndu
stærðir.
STOFNAÐ VEÐLÁNAKERFI
En þýðingarmesta verkefni
liúsnæðismálastjórnar er þó að
hún mun ásamt veðdeild
Landsbanka íslands, stjórna
víðtæku veðlánakerfi til íbúða
bygginga. En með því er ætl-
unin að bæta úr þeim mikla og
erfiða lánsfjárskorti sem ríkt
hefur á þessu sviði.
HVERNIG VERÐUR FJÁR
AFLAÐ TIL VEÐLÁNA
Veðdeild Landsbanka íslands
skal vera heimilt að gefa út banka
vaxtabréf, samt.als allt að 200
millj. kr. og hefur bankinn heit-
ið að tryggja sölu á 44 millj. kr.
á tveimur árum 1955 og 1956.
Um þetta segir í greinargerð-
inni, m. a.:
„Sökum þess hve húsnæðis-
málið er þýðingarmikið, álítur
nefndin, að sparifé þjóðarinn-
ar eigi að notast til þess að
leysa það mál. Telur nefndin,
að húsnæðisþörfin sé svo brýn
og varanleg, að íbúðabygging-
ar eigi að hafa forgangsrétt til
nokkurs hluta sparifjárins.
Um leið vill nefndin benda á
það, að ávöxtun fjárins á þenn
an hátt er mjög trygg. I flest-
um löndum lána þær stofn-
anir, sem taka við sparifé al-
mennings, fyrst og fremst til
ibúðabygginga.
ÓVIÐUNANDI HVE SPARI-
SJÓÐSFÉNU ER LÍTIÐ BEINT
TIL ÍBÚÐALÁNA
Hér á landi hefur sá siður ekki
skapazt hjá bönkunum, en hins
vegar munu sparisjóðir yfirleitt
lána talsvert af fé sínu til íbúða-
bygginga. Nefndin telur þetta ó-
viðunandi ástand.
Reynslan er sú, hér sem annars
staðar, að mikið af íbúðabygg-
ingum fer fram á þann hátt, að
þær eru greiddar með lánsfé. En
meginhluti hinnar miklu lána-
starfsemi, sem rekin er í sam-
bandi við íbúðabyggingar, fer
fram utan peningastofnana bjóð-
arinnar, og verður að telja það
óheilbrigt ástand.
Einn helzti tilgangurinn með
tillögum nefndarinnar er sá
að flytja þessa miklu lána-
starfsemi sem mest inn í pen-
ingastofnanirnar. Nefndinni er
að sjálfsögðu Ijóst, að þótt
nokkrir aðilar, sem áður hafa
ekki lánað til íbúðabygginga
að ráði, tækju nú að lána á
kerfisbundinn hátt til íbúða-
bygginga, nægir það út af fyr
ir sig ekki til þess að binda
endi á þessa umræddu lána-
, starfsemi, sem fram fer utan
peningastofnananna.
SPARISJÓÐIR HAFA LÁNAÐ
Þeir aðilar, sem fyrst og fremst
taka við sparifé landsmanna, eru
sparisjóðsdeildir Landsbankans
og Búnaðarbankans, Útvegsbank-
inn og Iðnaðarbankinn, og svo
útibú þessara banka. Þá taka og
sparisjóðir við sparifé lands-
manna, en þeir lána þegar til
íbúðabygginga, og ætti því að
vera auðvelt fyrir þá að verða
þáttur í því kerfi, sem nefndin
hugsar sér að komið verði á fót.“
Er gert ráð fyrir að spari-
sjóðir og lífeyrissjóðir haldi
áfram samsvarandi íbúðahúsa-
lánum og verið hefur.
En til viðbótar kemur að
ríkisstjórnin hlutast til um að
opinber tryggingarfélög kaupi
verðbréf fyrir 4 millj. kr. sem
þá rennur inn í veðlánakerfið.
Bankavaxtabréfin eru með rík-
isábyrgð og skulu vera tvenns-
konar. A. flokkur verði með föst-
um vöxtum og afborgunum, en
hinn hlutinn B-flokkur, sem þó
má ekki nema yfir 40 millj. kr.
verði með vísitölukjörum, þannig
að binda má greiðslur afborg-
ana og vaxta vísitölu framfærslu
kostnaðar.
Veðdeildin skal hafa heimild til
að taka erlend lán til íbúðabygg-
inea eftir tillögum húsnæðis-
málastjórnar, enda komi leyfi
ríkisstjórnarinnar til.
hvaða reglur gilda
UM ÚTLÁN
Lánin veitast aðeins til bygg
ingar íbúða, meiriháttar við-
bygginga eða kaupa á nýjum
íbúðum. Þau skulu greidd lán-
takendum í peningum. Þó skal
heimilt að greiða lánin í banka
vaxtabréfum, ef lántakandi er
því samþykkur.
En samkvæmt þessu koma ekki
til greina íbúðir, sem teknar hafa
verið í notkun, þegar lög þessi
öðlast gildi.
Það er heimilt skv. frumvarp-
inu, að lánin komi til útborgun-
ar í hlú.tfalli við það hversu langt
er komið byggingu húsnæðis,
eftir því sem nánar verður ákveð-
ið í reglugerð.
Ef byggingarfélag er lántak-
andi, skal láninu skipt, að bygg-
ingu lokinni á hlutaðeigandi íbúð-
ir.
LÁNAUPPHÆÐ
Upphæð lánanna má nema
allt að % hlutum verðmætis
íbúðar skv. mati trúnaðar-
manna veðdeildar. Þó má lán-
ið ekki nema meiru en 100
þús. kr. á hverja íbúð. Ef
fleiri íbúðir eru í sama húsi,
má lána út á hverja íbúð fyrir
sig.
Að jafnaði skal haga lánum
sem hér segir: Lán til hverrar
íbúðar skal að jafnaði vera í
tvennu lagi, A-lán og B-Ián.
Venjulega skal A-lán eigi vera
lægra en 50 þús. kr. og B-lán
eigi lægra en 20 þús. kr. Þeir
sem einu sinni hafa fengið
A-lán skulu eiga rétt á að fá
B-lán.
A-lánin skulu tryggð með 1,
veðrétti en B-lánin með fyrsta
samhliða veðrétti eða öðrum
veðrétti í hlutaðeigandi íbúð.
A-lánin skulu vera jafn-
greiðslulán með 7% ársvöxt-
um til allt að 25 ára og skulu
greiðslurnar inntar af hendi
mánaðarlega, en það þýðir að
af 100 þús. kr. láni yrði mán-
aðargreiðsla kr. 706.00. Er það
þýðingarmikið framkvæmdar-
atriði, að vextir og afborganir
greiðist í einu lagi mánaðar-
lega. Flest fólk fær laun
greidd vikulega eða mánaðar-
lega. Greiðsla þarf að vera
sem líkust húsaleigu og innt
af hcndi af tekjum jafnóðum
og þær berast.
B-Iánin skulu vera með hlið
stæðum kjörum og vísitölu-
bundin verðbréf.
FÉLÖG FÁ LÁN —
SEM FÆRAST Á
EINSTAKLINGA
Heimilt skal vera að lána bygg-
ingarsjóði og Byggingarsjóði
verkamanna af fé því, sem veð-
deild Landsbanka íslands hefur
til útlána. Slík lán skulu veitt
sem A-lán og B-lán. En tilgang-
urinn með veðlánunum er fyrst
og fremst sá að greiða fyrir ein-
staklingum, sem vilja byggja yf-
ir sig. Eélög eða önnur samtök
fá þessi lán, með því skilyrði,
að lánin færist með óbreyttum
skilmálum yfir á kaupendur
íbúðanna, þegar þær eru afhent-
ar þeim til eignar.
Húsnæðismálastjórnin ákveð-
ur hverjum veita skuli A-lán-
in úr veðdeildinni.
Þó skulu sparisjóðir þeir eða
lífeyrissjóðir, er kaupa vaxta-
bréf deildarinnar hafa ákvörð-
unarrétt um það, hverjir fái til-
svarandi lán. Virðist það hvatn-
ing sparisjóðum og lífeyrissjóð-
um til að kaupa bankavaxtabréf-
in. Má í þessu sambandi og benda
á það, að bankavaxtabréfin eru
með rikisábyrgð og áhætta og
fyrirhöfn minni fyrir sparisjóð-
ina, heldur en þegar um er að
ræða lánveitingar til einstaklinga
beint.
SAMKEPPNI UM
HAGKVÆMAR ÍBÚÐIR
Athyglisvert nýmæli er í
frumvarpinu, sem miðar að
því að Iækka byggingarkostn-
að. Getur húsnæðismálastjórn
látið fara fram samkeppni um
byggingu hagkvæmra íbúða
og lána þeim, sem tekið gætu
að sér að byggja flestar hag-
kvæmar íbúðir af ákveðinni
meðalstærð fyrir tiltekna upp-
hæð.
Byggingarkostnaður hefur ver-
ið æði misjafn í landinu. Er eðli-
legt, að þeir sem skara fram úr
á sviði húsbygginga njóti þess á
einn eða annan hátt. Það er ekki
aðeins siðferðilega rétt að verð-
launa dugnað einstaklinga og fé-
laga, heldur er það og þjóðhags-
lega hagkvæmt að þeir byggi sem
mest sem byggja ódýrast, svo
framarlega sem þeir fullnægja
þeim gæðakröfum, sem gera ver3
ur til íbúðarhúsa.
Af þessum ástæðum er eðlilegt
að erlend lán, sem kynnu að
verða tekin verði boðin út sem
samkeppnislán og hljóti þau þeir
aðilar, sem leggja fram teikning-
ar og bindandi tilboð um að
byggja hagkvæmustu íbúðirnar.
Væri hægt að gefa byggingarfé-
lögum og einstaklingum kost á að
taka þátt í samkeppninni um
lánin.
Við þetta mundi m. a. vinnast
tvennt: Fyrst það að meira yrði
byggt af smáum hagkvæmum
íbúðum og svo það að bygginga-
kostnaður myndi sennilega lækka
nokkuð á þeim íbúðum, sem
byggðar yrðu fyrir þetta erlenda
fé.
SAMNINGSBUNDINN
SPARNAÐUR
Enn er það nýmæli í frumvarp-
inu, að húsnæðismálastjórn skal
beita sér fyrir því, að innláns-
stofnanir komi á fót samnings-
bundnum sparnaði til íbúðarbygg
inga eða kaupa á íbúðum. Skal
heimilt að láta þá, sem taka þátt
í slíkum sparnaðarsamningum,
sitja fyrir um íbúðarlán.
ÚTRÝMING HEILSUSPILL- !
ANDI HÚSNÆÐIS
Þá eru að lokum í frumvarp-
inu ákvæði um útrýmingu heilsu
spillandi íbúða. Skal húsnæðis-
málstjórnin vera aðili af hálfu
ríkisvaldsins að slíkum ráðstöf-
unum. Skulu bæjar og hrepps-
félög, sem ákveðið hafa að gera
ráðstafanir til útrýmingar heilsu-
spillandi ibúðum senda húsnæðis
málastjórr. áætlanir sínar og rök-
studdar gremargerðir fyrir þeim.
Það er ætlazt til þess í frum-
varpinu að íbúðir, sem byggðar
eru í því skyni að útrýma heilsu-
spillandi íbúðum, skuli njóta
lána samkv. ákvæðunum um veð-
lánakerfið
Þá er ákvæði um það, að ef
sveitarfélag leggur fram fé til
íbúðarbygginga í því skyni að
útrýma heilsuspillandi ibúð-
um, annað hvort sem óaftur-
kræft framlag eða lán, skal
ríkissjóður þá leggja fram jafn
háa fjárhæð á móti, allt að 3
millj. kr. á ári næstu 5 árin,
að því tilskyldu að sveitarfé-
lagið sjái um, að hið ónothæfa
húsnæði verði tekið úr notkun,
enda greiðir ríkissjóður ekki
framlag sitt fyrr en þvi
ákvæði er fullnægt.
★
Þegar almennu veðlánakerfi
hefur verið komið á fót hér
á landi, má vænta þess, að
auðveldara verði að útrýma
heilsuspillandi húsnæði. En
það er þó ekki talið nóg, held-
ur þarf að gera sérstakar ráð-
stafanir, scm eru fólgnar 1
því, að ríkisvaldið og sveitar-
félög leggi fram nokkurt fé
í þessu skyni.
Það er talið nauðsynlegt, að
setja það skilyrði, að heilsu-
spillandi húsnæði, sem losnar,
sé í raun og veru tekið úr
notkun. Hefur það viljað við
brenna, að hinu ónotaða hús-
næði sé haldið í notkun eftir
sem áður þátt byggt sé í því
skyni að útrýma því.
Fékk 9 mattðdora
KEFLAVÍK, 29. marz: — Fyrir
nokkru vildi það til hér, er menn
voru að spila lomber, að einn
spilamannanna, Magnús Jónsson
bílstjóri, fékk 9 mattadora í
hjarta á hendi. Er þetta einstæð
tilviljun, líkt og er menn fá heil-
an lit í bridge. — Hinir spila-
mennirnir voru þeir Valgeir Jóns-
son og Ari Árnason. — Ingvar.