Morgunblaðið - 07.07.1955, Page 9

Fimmtudagur 7. júlí 1955
MORGUNBLAÐIÐ
I
Margir foreldrar halda, að
dkveðni þurfi endilega að vera
sama og óvinátta
ir
|ER á landi er nú staddur
Preben Plum, prófessor í
barnasjúkdómum við Kaup-
mannahafnarháskóla. — Ég hitti
bann og Bergsvein Ólafsson,
augnlækni, formann Lælsnafélags
Reykjavíkur, í gær, en prófessor-
inn heldur hér tvo fyrirlestra á
vegum félagsins. Fjallar annar
Um uppeldi barna, en hinn um
„spastiska“-lömun, sem svo er
Defnd. — Viðtalið við prófessor
Plum fer hér á eftir.
i ★
' i— Ég veit ekki, hverníg menn
lita á uppeldi barna hér á landi,
sagði prófessorinn í upphafi máls
síns, en í Danmörku er á hverju
ári mikið rætt um það og þau
vandamál, sem því efu samfara.
Uppeldið hefir mikil áhrif á allt
líf manna, t. d. hvort þeir eru
glaðlyndir, taugaveiklaðir o. s.
frv. Það er því ekki sama fyrir
þjóðfélagið, hvernig uppeldið
tekst, — hvernig þjóðfélagsþegn-
ar þess eru mótaðir og búnir und-
ir lífið. ^
★ HRUNINN ÍMVNDCNAR-
HEIMUR
— Hvernig álítið þér þá, að
uppeldinu sé hagað í nútímaþjóð-
félagi; álítið þér uppeldisaðferð-
irnar réttar eða rangar?
— Ég álít, að þeim sé mj.ög
ábótavant. Stærsti gallinn er sá,
að menn ala börn sín ekki upp í
því að hugsa sjálfstætt. Því síður
að vera raunsæ. Megináherzla er
lögð á það, að börnin hugsi, eins
<0g foreldrarnir eða kennarar
þeirra, en helzt ekki eins og fram
fíðarþegnar þjóðfélagsins, sem
nauðsynlegt er, að geti tekið
ákvarðanir upp á eigin spýtur.
Þegar börnin eru lítil, eru þau
látin lifa í sínum æfintýraheimi,
•— jólasveinarnir, prinsessurnar,
tröllin eru sífelld umhugsunar-
efni þeirra. Um þetta leyti hefir
foarið einmitt mjög fjörugt ímynd
unarafl, eins og kunnugt er. —
Síðan kemur það í skóla, kynnist
hinum góða guði og einnig hinum
reiða guði, sem krefst fórna. Þá
kemur að trúnni — og barnið
skilur hana ekki fremur en hitt.
í skólanum kynnist barnið svo
náttúruvísindunum að einhverju
leyti, og þá rennur upp fyrir því
sú ömurlega staðreynd, að allt
sem það hafði áður lært um góð-
an og reiðan guð, prinsessurnar,
tröllin o. þ. h. var vitleysa. —
Nokkru eftir fermingu er barn-
inu svo varpað út í lífið með
þetta veganesti, og ætlazt er til,
að það geti nú byrjað að hugsa
sjálfstætt!
Útrýmir nýjn Salk-bóluefnið
lömunnrveikifaröldrum ?
Viðtal við Preben Plum, prófessor
við Hafnarháskóla
Minning
Sigurður Áskelsson
stjórnarráðsfulltrúi
j.akka mínum horfna vini allar
ekkar samverústundir. Hygg ég
fremur fátítt, að menn hafi jafn
náin kynni og við Sigurður í tvt*
áratugi þannig, að þar finnist
engir skuggar. Sigurður var i
skóla góður skólaþegn, eins og
Preben Plum
★ ERFITT AÐ SKILJA
BARNSSÁLINA
Hvergi eru áhrifin eins mikil
og í foreldrahúsum, eins og ég
sagði áðan. Mótun lítils barns ér
háð framkomu foreldranna, en
fer minna eftir því, hvað það sér
í kringum sig. Ef framkoma for-
eldranna er vítalaus, má telja
sennilegt, að hegðan barnsins
verði góð. — En vitanlega hefir
umhverfið einnig sín áhrif, —
börnin á Honalúlú og íslandi mót
ast auðvitað af mismunandi að-
stæðum.
— En hver er þá ástæða þess,
að barnið mótast svo mjög af
foreldrunum?
— Ein aðalástæða þess er sú,
að barnið elskar foreldra sína
mjög heitt — heitar en foreldr-
arnir það. Þessu vilja menn oft
gleyma — og tala nær eingöngu
um „ást foreldranna á börnum
sínum“. — Margir foreldrar halda
að þeir skilji sál barns síns,en það
er mjög erfitt að komast til botns
í barnssálinni; ég tala nú ekki um
ef börnin eru mjög ung.
* EN IMYNDUNARAFLIB?
Ja-á, en hvernig er þá hægt að
búa barnið betur undir lifið?
— Við eigum að kenna börnun-
um eitthvað um sálarlífið, kenna
þeim að skilja sál mannsins,
hvernig hún starfar, — hvers
vegna við gerum þetta eða hitt.
Þetta á aðallega að vera hlutverk
kennara og foreldra. Hér hafa
þeir mikið verk að vinna.
— En ímyndunaraflið?
— Ég hefi ekki trú á því, að
prinsessurnar og tröllin og hvað
það nú er, séu börnunum nauð-
synleg. Þau hafa áreiðanlega
miklu meiri áhuga á að skynja
heiminn, eins og hann er, kynn-
ast honum með raunsærri athug-
un og eigin reynslu. Það á t. d.
að kenna þeim að hjálpa til í
garðinum og við húsverkin þeg-
ar í barnæsku.
Þegar við hugsum um uppeldi,
dettur okkur fyrst í hug uppeldi
foreldra í heimahúsum. Þar eru
áhrifin líka mest. En því miður
hættir foreldrum mjög til að líta
á barnið sitt sem nokkurs .konar
foréfakörfu, sem þeir
fylla.
★ OVINATTA OG AKVEÐNI
Foreldrunum hættir einnig oft
til að halda dauðahaldi í gamlar
kreddur, sem eigi ekki við nein
rök að styðjast. Sumir trúa því
t.d., að nauðsynlegt sé að flengja
börnin, — jafnvel smábörn. Þeir
gleyma því, að börn eru aldrei
slæm, heldur stafar óþekkt þeirra
af því, að foreldrunum líkar
ekki, hvað börnin gera! — Lítið
barn stjórnast ekki af viti, held-
ur tilfinningu. Það skyldu menn
alltaf muna. Það er því út í hött
að rökræða við barnið, t. d. hvort
það eigi að vera í regnkápu, þeg-
ar rignir eða ekki. Við verðum
að taka ákvarðanir okkar sjálf,
því að við vitum, að því er nauð-
synlegt að vera í regnkápu. Ef
við ætlum aftur á móti að fara
að rökræða við barnið, er mjög
sennilegt, að það neiti að fara í
regnkápuna. En það er ekki skyn
semin, sem því ræður, heldur til-
finningin. Barnið er því ekki
slæmt eða óþekkkt, eins og marg-
ir vilja halda, heidur skortir að-
eins á, að dómgreindin sé í lagi.
— Það sem margir foreldrar
flaska á, er, að þeir álíta ómögu-
legt að vera ákveðinn og vin-
_____ gjarnlegur í senn. Þeir halda, að
eiga að ákveðni þurfi endilega að vera
Isama og óvinátta.
Eins og fyrr segir, heldur próf.
Plum einnig fyrirlestur um
„spastiska“-lömun, sem svo er
nefnd, en þar sem við erum
sennilega ekki offróð um, hvað
það er, skulum við spyrja hann
nokkurra spurninga.
— Hvers konar sjúkdómur er
þetta og af hverju stafar hann?
— Hann stafar af meiðslum á
heilanum — eða réttara sagt
blæðingu á heilann. Hún verður,
þegar barnið fæðist. Það er nefni
lega mjög hættulegt að fæðast,
eins og þér kannski vitið.
Næstum öll heilbrigð börn fá
heilablæðingu við fæðingu, en
hún er svo lítil, að þau sakar
ekki. Önnur börn deyja við fæð-
ingu vegna blæðingarinnar, og
svo er þriðji hópurinn: þau börn
sem lamast vegna heilablæðing-
ar. Þau nefnum við „spastiska"-
lömunarsjúklinga. — Slík meiðsli
á heilanum eru talsvert algeng
— eða 1 prómil af fólksfjöldan-
um. 75% þessara sjúklinga hafa
fulla greind.
— Hvernig lýsir þessi lömun
sér?
— T. d. lamast hendur, fætur
eða talfæri, og kemur lömunin
fram í því, að þessir líkamshlutar
verða annaðhvort stjórnlausir
eða stífir. En með réttri meðferð
er oft hægt að koma í veg fyrir
að sjúklingarnir verði örkumla,
en þá er líka nauðsynlegt, að
leitað sé sérfræðings í tæka tíð.
— í Danmörku eru sérstök barna
heimili fyrir þau börn, sem þjást
af „spastiskri“-lömun og fá þau
þar alla þá umönnun, sem þau
þarfnast.
Þegar mænuveikilömun verð-
ur að mestu úr sögunni, eins og
margir vona, eftir að nýja bólu-
efnið kom á markað, verður þetta
sennilega versti lömunarveiki-
sjúkdómurinn, sem við þurfum
við að glíma.
★ BÓLUSETNINGIN
IIEFIR GENGIÐ VEL
— Hvernig hefir lömunarveiki-
bólusetningin annars gengið í
Danmörku, prófessor?
— í Danmörku voru 500 þús.
börn bólusett í vor með bóluefni,
sem framleitt er í Danmörku eft-
ir fyrirsögn dr. Salks. Bóluefnið
er að vísu reynt betur en í Banda
ríkjunum, en engin óhöpp hafa
komið fyrir.
Ekki er annað að sjá en
bóluefnið komi að fullum not-
um, því að mótefnið í blóðinu
eykst mjög, rétt cins og menn
Deyr fé,
deyja frændr,
deyr sjalfr hit sama;
en orðstírr deyr aldrigi
hveims sér góðan getr.
STÚDENTAHÓPURTNN, sem út-
skrifaðist frá Menntaskólanum á meistari okkar og frændi Sigurð-
Akureyri vorið 1940 hefir haldið ur skólameistari orðaði það, og
vel saman. Að minnsta kosti einu hann varð síðar góður þjóðfélags-
sinni á ári í fimmtán ár höfum þegn og samvizkusamur embættis
við komið saman til þess að rifja maður, sem ekki mátti vamyn.
upp gömul kynni og minningar, sitt vita.
© I Sigurður Áskelsson var fæddur
28. febrúar 1918 í Bandagerði 1
Kræklingahlíð í Eyjafirði. For-
eldrar hans voru Áskell Sigurðs-
son, sjóm. á Akureyri, bónda S
Steinakoti Magnússonar og Sig-
ríður Jónsdóttir, bónda í Banda-
gerði Jónssonar. Hann varð
stúdent frá Menntaskólanum á.
Akureyri 1940 með hárri I. einfc.
og kandidat í lögum frá Háskóla
íslands 1946, einnig með I. einfc.
Hann var skipaður fulltrúi í fjár-
málaráðuneytinu haustið 1946 og
gegndi því starfi síðan. Ýms-
um trúnaðarstörfum hefir Sig-
urður gegnt og öllum með prýði.
Sigurður var nýkvæntur Bryn-
dísi Brynjólfsdóttur, Þorvarðs-
sonar prests á Stað í Súganda-
firði.
Það er mikið sorgarefni, þegar
frá skólaárunum. Þessi mót hafa vinir og ættingjar eru frá oss
styrkt vináttutengsl og varðveitt kvaddir á bezta aldri og erfitt
dýrmætar minningar. Því hefir ag, Sætta sig við þann skapadóm.
verið fagnað innilega, þegar eigin j',n hvað vitum vér annars hvað
maður eða eiginkona bættist í 0ss er fyrir beztu? Lífið hér á
hópinn og þau boðin velkomin í
þenna fjölskylduhóp.
jörðu er naumast mælanlegt á
úrskífu eilífðarinnar og áfram.
En einmitt þessi vinartengsl hljótum vér að stefna til aukins
og varanlegu kynni valda því,
að sárt svíður, þegar einn er úr
hópnum kvaddur. F'réttin um
andlát bekkjarbróður okkar og
vinar varð okkur öllum bekkjar-
systkinum hans mikil harmafregn
og sízt hefði mér. komið það í
hug, er við bekkjarsystkinin
minntumst fimmtán ára stúdents
afmælis fyrir skömmu, að
þroska.
Sigurður Áskelsson var mikill
unnandi íslenzkrar tungu og
annarra þjóðlegra verðmæta. Ég
minnist þess, þegar við í skóla
lásum saman lífsspeki Hávamála
undir leiðsögn Sigurðar skóla-
meistara. Og mér kbma þá ein-
mitt í hug þau sannindi, sem
felast í ljóðlínunum, er ég hefi
ég þyrfti innan fárra daga að valið að inngangsorðum þessara
senda þessum vini mínum hinztu
kveðju, sem þar var þá mættur,
glaður og reifur að vanda.
Til eru menn, sem imynda sér
það, að þeir þekki lögmál lífs-
ins og geti útskýrt upphaf þess,
endi og jafnvel tilgang eftir vís-
indalegum leiðum. Fyrir þessum
minningarorða. Allt er hverfult
í heimi vorum og öll skulum vér
að lokum héðan hverfa, en eftir
lifa minningarnar. Þær minning-
ar verða áreiðanlega ljúfar 1
hugum ástvina Sigurðar Áskels-
sonar.
Ég óska svo mínum ágæta vini
mönnum er almáttugur guð óvís- góðrar ferðar yfir landamærin og
indalegt fyrirbrigði. En það verð- j góðrar heimkomu til nýrra heim-
ur oftast lítið úr hinum kalda kynna. Við bekkjarsystkin hans
útreikningi, þegar dauðinn ber þökkum honum ljúfar minning-
ar og ég þakka sérstaklega ein-
læga og trygga vináttu. Eigin-
konu hans, foreldra og systkin,
bið ég guð að blessa og styrkja
í sorg þeirra.
Magnús Jónsson.
að dyrum. Þá finnum vér bezt,
hversu maðurinn er lítils megn-
ugur og mannleg þekking ófull-
komin. Ekki sízt stöndum vér
ráðþrota, þegar menn eru á
brottu kallaðir til annars heims í
blóma lífsins. Hvað getum vér
þá annað gert en hneigja höfuð
vor í auðmýkt fyrir því almætti,
sem stjórnar lífi og dauða og
sagt: Verði þinn vilji
Við Sigurður Áskelsson vorum
ekki aðeins bekkjarfélagar, held-
ur var Sigurður í hópi minna
beztu vina. í ellefu ár sátum við
saman á skólabekk, unnum síðar
taki veikina sjálfa. Ef þetta j; sömu stofnun í nokkur ár og
bóluefni lýtur sömu lögmálum
og önnur bóluefni, sem notuð
hafa verið, t. d. við kíghósta,
barnaveiki o. s. frv., er ekki
annað að sjá en lömunarveiki-
faraldrar séu úr
sagði próf. Preben
lokum.
áttum utan starfs og náms mikið
saman að sælda. Sigurður var
góður félagi, hreinskiptinn og
vinfastur og vildi öllum gott
gera. í störfum var hann sérstak
sögunni, }ega vandvirkur og samvizku
Plum að Samur og heiðarlegur í orðum
og athöfnum. Sigurður var góð-
um gáfum gæddur og mikill
námsmaður. Hann var drengur
góður í fornri merkingu þess
orðs.
Þegar ég hugsa um Sigurð vin
STRASSBORG 6. júlí: — Grikkir ’ minn koma margar minningar í
hafa fallist á að taka þátt i ráð- hugann og flestar frá samveru-
stefnu með Bretum og Tyrkjum j stundunum í M. A. Þær minn-
um Kýprus málið og um málefni, ingar eru ékki til þess fallnar
þjóðanna fyrir botni Miðjarðar- j að segjast í blaðagrein, en ég
Grikkir sögðu já
hafsins almennt.
hefi mikla ástæðu til þess að
Voxandi
trúrækni
í Rússlandi
EDINBORG, 5. júlí: — Nefnd
rússneskra kirkjuleiðtoga, sem
er á ferð um Bretland, boðaði
blaðamenn á sinn fund í Edin-
borg í dag. Skýrðu þeir svo frá,
að rússneska kirkjan léti stjórn-
mál með öllu afskiptalaus og væri
jafníramt algjörlega óháð ríkis-
valdinu. Fyrirliði nefndarinnar
kvað trúrækni Rússa hafa aukizt
mjög undanfarin ár, og kirkjur
væru þar mjög vel sóttar. —
Kvað hann kristnifræði ekki
kennda í skólum í Rússlandi,
en hinsvegar væri foreldrum
frjálst að afla börnum sínum
trúarfræðslu. Einn fulltrúanna
kvað alla trúarflokka njóta jafn
réttis i Rússlandi.