Morgunblaðið - 10.08.1955, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 10. ágúst 1955
MORGUNBLAÐIÐ
9
FRÁ Marokkó berast stöðugt ;
fregnir af blóðugum óeirðum.
Fyrir rúmum mánuði greip
franska stjórnin til þess ráðs að
skipa nýjan landstjóra, Gilbert
Grandval, er sendur var frá París ■
með þær fyrirskipanir upp á vas- j
ann að friða landið og reyna að ‘
fara samningaleiðina að Marokkó
búum. Grandval tók þegar til
óspilltra mála og rak úr embætti
níu háttsetta franska embættis- !
menn — ekki af því að þeir væru
óhæfir til að gegna störfum sín-
um heldur þar sem þeir væru í
augum Marokkó-buar fulltrúar
hinnar fyrrverandi illa liðnu
stjórnar. Það verður að róa æsta
hugi fólksins til að geta hafizt
handa um raunhæfar umbætur
á stjórnarfari landsins, sagði
Grandval.
Og hann lét ekki sitja við orð-
iin tóm. Á Bastilludeginum, 14.
júlí, veitt hann 77 pólitískum
föngum uppgjöf saka og lét loka
fangabúðunum þar, sem marokk-
anskir þjóðernissinnar höfðu ver
ið hafðir í haldi, og bann hvatti
Marokkóbúa til að taka þátt í há-
tíðahöldum Frakka á þjóðhátíð-
ardegi þeirra. Og þetta er aðeins
byrjunin, sagði hinn nýskipaði
landstjóri.
★ ★ ★
Marokkóbúar urðu við áskor-
iininni — en á sinn hátt.
I Casablanca á Bastillu-deginum
blöktu fánar Marokkóbúa við
hún við hlið þvílita franska fán-
ans. Frakkar og Marokkóbúar
xeikuðu hlið við hlið eftir aðal-
götunum, og svalir kaffihúsanna
voru þéttsetnar fólki. Evrópu-
húar fjölmenntu að vanda á
Gonin-veitingahúsið og biðu þess
þar, að dansinn hæfist á götun-
um. Skyndilega óku tveir ungir
Marokkóbúar litlum flutnings-
vagni upp að gangstéttarbrún-
inni fyrir framan veitingahúsið
— stöðvuðu vagninn þar og hröð-
uðu sér á brott. Mjó reykjarsúla
liðaðist upp frá vagninum og
tveir evrópskir unglingar lyftu
seglinu til að vita, hvað væri um
að vera. Sprengingin bergmálaði
um götuna, og á svölum Gonin-
veitingahússins varð glaðvær
hópur manna skyndilega að ið-
andi kös særðra og deyjandi. Sex
fórust, 35 særðust.
Franskir landnemar guldu líku
líkt. Þeir fóru um göturnar í
hópum og brutu gluggarúður í
verzlunum hinna innfæddu og
grýttu skrifstofur frjálslynda
blaðsins, Maroc-Presse, drápu
xiokkra Marokkóbúa og brenndu
nokkur hús í Medina, hverfi
hinna innfæddu. Þeir dreifðu
bæklingum, er deildu harðlega á
stefnu Grandvals.
Grandval stendur í stríðu —
en situr fast við sinn keip
Er hSynniur því, að soldánarnir iveir verði seffir á
effiriann — og skipað fimm manna ríkissfjérnarráð
r
I
Ben Mulay Arafa heilsar Grandval (t. v.) við komu hans til Rabat.
Óeirðirnar í Casablanca stóðu í '
þrjá daga og voru þær blóðug-
ustu, er orðið höfðu í borginni
síðan árið 1952 — 10 Evrópumenn
féllu og a. m. k. 20 Marokkóbúar
og rúmlega 100 særðust. En
Grandval sat fastur við sinn keip,
hann ætlaði að halda áfram þeirri
máiamiðlunarstefnu er hann
hafði markað í upphafi.
Og landstjórinn iagði ótrauður
upp í eftirlitsför um Marokkó. Er
hann kom til Meknes, þessarar
gömlu, virðulegu Arababorgar,
sem jafnframt er einn aðalaðset-
ursstaður franskra landnema,
hófust óeirðirnar, áður en land-
stjórinn kom til borgarinnar.
Fimmtán Marokkóbúar féllu og
40 særðust fyrir skotum franskra
lögreglumanna, 10 lögregiumenn
og hermenn særðust í grjótkasti
hinna innfæddu.
★ ★ ★
Landstjórinn kom og drakk
mjólk með pashanum sitjandi á
stórri ábreiðu — en þannig taka
Marokkóbúar á móti tignum gest-
um. En Grandval sá sitt óvænna,
flutti mjög stutta ræðu og ók
síðan burtu. Skríllinn braust í
gegnum raðir lögreglumanna um-
hverfis bifreiðir landstjórans og
fylgdarliðs hans og réðist á vagn-
ana. Enginn meiddist, en brotnar
rúður bifreiðanna báru þess ó-
tviræðan vott, að hér hafði land-
stjórinn og lið hans verið háett
komið. Grandval hætti við að
Þannig voru svalir Gonin-veítingahússins útlítandi, eftir að
sprengjan hafði sprungið á flutningavagninum, sem stöðvaður var
við gangstéttina fyrir utan veitingahúsið. Evrópubúar í Casa-
blanca vöndu komur sínar á veitingahús þetta og var það troð-
fuilt af gestum 14. júlí — á þjóðhátíðardegi Frakka — er sprengj-
an var sprengd. Sex Evrópumenn fórust og 35 særðust. Á mynd-
inni sjást blóðblettir á gólfinu.
ráða. Hann vísaði lögreglustjór-
anum í Casablanca, Jean Vergn-
olle, úr embætti og gerði Georges
Causse, forseta Présence Franc-
aise, útlægan. Fylgismenn Causse
réðust harðlega að Grandval í
ræðu og riti og kváðust aldrei
hafa beitt sér gegn hagsmunum
Frakka í Marokkó. Landstjórinn
kvað sér ekki ljúft að grípa til
slíkra úrræða, en hann hefði eink
is annars átt úrkosta. — Enda
mun Grandval vera fyllilega
ljóst, að það eru ekki hagsmunir
Frakka í Marokkó sem einir
skipta máli. Höfuðatriðið er að
takast megi að koma á vinsam-
legri sambúð með þessum tveim
löndum, og slíkt yrði fyrst og
fremst að byggjast á þvi, að
Marokkóbúum verði veitt fullt
sjálfræði sem sambandsríki
Frakka.
„Þegar öllu er á botninn hvolft,
lifum við á síðari hluta 20 aldar-
innar. Við verðum a. m. k. að
láta eins og við höfum ofurlitla
skynsemi til að bera. Það væri
í hæsta máta heimskulegt að
halda áfram að beita Marokkó-
búa valdi“, segir Grandval.
★ ★ ★
Undanfarið hefir styrrinn samt
ekki eingöngu staðið um stjórnar
farlegar umbætur — heldur hefir
múgurinn jafnan hrópað: „Lengi
lifi Ben Yusef“. Fyrrverandi
soldán í Marokkó Sidi Mohamed
Ben Yusef sendu Frakkar í út-
legð fyrir tveimur árum fyrir að
hafa dregið um of taum þjóð-
ernissinna, er krefjast fulls sjálf-
stæðis til handa Marokkó. Það er
ólíklegt, að Marokkóbúar muni
fúslega falla frá þeirri kröfu
sinni, að Ben Yusef verði aftur
kallaður heim og fengin soldáns-
tignin í hendur.
Grandval ræddi þessi mál við
núverandi soldán Ben Mulay
Arafa, og varð þess brátt áskynja
að það er ekki nógur töggur í
E1 Glaoui (t.v.) og Grandval.
halda áfram för sinni til Fés og
hélt heimleiðis til Rabat.
★ ★ ★
Eitt var það samt, sem Grand-
val varð Ijóst af óeirðum þessum:
„Lögreglan hér virðist ekki vera
starfi sínu vaxin“, tjáði Grandval
fréttamönnum.
í Meknes kom það einkum í
ljós, að lögreglan lét það afskipta
laust, þótt æstir þjóðernissinnar
hvettu lýðin til hermdarverka,
og er allt var komið í óefni beittu
þeir vélbyssum — engum virtist
koma til hugar, að vatnsslöngur
eða táragas hefði komið að jafn
góðum notum og aðeins sent ó-
eirðarseggina heim blauta og tár-
fellandi.
í Casablanca hafði lögreglan
beinlínis svikist um að hafa
hemil á æstum múgnum — enda
höfðu samtök franskra landnema,
Présence Fransaise, mjög beitt
áhrifum sinum í því efni til að
gera Qrandval sem allra erfiðast
fyrir um að koma í framkvæmd
áætlunum sínum — en hann hefir
einsett sér að friða landslýðinn og
róa að því öllum árum, að komið
verði á sams konar stjórnarfars-
legum umbótum og Frakkar hafa
þegar komið á í Túnis.
★ ★ ★
Og Grandval tók enn til sinna
Arafa til að gegna stöðu sinni —
soldáninn óttast t. d. mjög að
verða að koma fram opinberlega.
★ ★ ★
Landstjórinn hefir einnig ráðg-
ast við ýmsa aðra meiri háttar
innfædda menn, þ. á. m. hinn
volduga Thami E1 Glaoui, pasha
af Marrakesh. E1 Glaoui er harð-
ur í horn að taka og hataður af
innfæddum mönnum, slægvitur
og undirförull. Hann hefir ýmist
fylgt Frökkum eða þjóðernissinn
um að málum eftir því hvoru
megin blés byrlegar.
Eftir að hafa kynnt sér nokkuð
rás viðburðanna í Marokkó af
eigin reynd, er Grandval hlynnt-
ur þeirri úrlausn, að báðir
soldánarnir verði settir á eftir-
laun og komið verði á laggirnar
fimm manna ríkisstjórnarráði, er
skipað sé innfæddum áhrifa-
mönnum úr öllum flokkum.
★ ★ ★
Óvíst er hvort Marokkóbúar
myndu sættast á þessa úrlausn,
og ef til vill mundi ekki annað
duga til en Ben Yusef yrði kall-
aður heim til að taka á ný við
stöðu sinni. Sjálfstæðisbarátta
Marokkóbúa ber þess vott, að
þeir eru mjög frumstæðir. Óeirð-
irnar í Meknes, sem hófust 24
stundum áður en umræðurnar
um Marokkó áttu að hefjast i
franska þinginu, leiddu betta
greinilega í ljós. Þjóðernissinna-
hreyfing í landi, er lengra væri
á veg komið hefði gert sér 'jóst,
að slíkar óeirðir kynnu að spilla
fyrir málstað innfæddra í um-
ræðunum — ekki sízt þar sem
franska stjórnin undir forsæti
Edgar Faure fylgir eindregið að
málum umbótum í frönsku Norð-
ur-Afríku.
Fimm manna rikisstjórnarráð
yrði sennilega Marokkóbúum
mun meira í hag en að endur-
heimta Ben Yusef. En slíkt fer oft
fyrir ofan garð og neðan hjá
öfgafullum þjóðernissinnum. Þeir
hófu uppþot, þegar soldáninn var
gerður útlægur fyrir tveim árum
síðan. Óeirðirnar hafa færzt stöð-
ugt í vöxt og halda sennilega
áfram að færast í aukana, þar til
! þeir fá sínu framgengt.
(Observer. Öll réttindi áskilin)
Á Þjóðdansamótinu í Ósló fóru allir þátttakendur mótsins skrúff-
göngu um borgina einn daginn. Myndin er tekin af íslenzka
hópnum viff þaff tækifæri.
Islcnzki þjóðdansaflokkur-
inn vakti athygli í Noregi
Hýsfárlegl þóffi að sjá dans sýndart án undirEeiks
SÍÐASTL. VOR tók Þjóðdansafélag Reykjavíkur þátt í Þjóð-
dansamóti er haldið var í Ósló og stóð yfir dagana 29. júní
til 6. júlí. Fór héðan 17 manna dansflokkur og þrír söngvarar, sem
einnig tóku þátt í dansinum. Á móti þessu mættu dansflokkar
frá 14 þjóðum, um 12 hundruð. Jafnframt mótinu fór fram í
Ósló þessa daga alþjóðlegt þing þjóðdansa- og þjóðlagafélaga.
VAR BOÐINN TII. MÓTSINS •----------------------
íslenzki þjóðdansaflokkurinn' aði allt uppihald er til Noregs
var sá eini, sem algjörlega var var komið. Fararstjóri var Árni
boðin til mótsins, en hann fór í Gunnarsson en dansana hafði
boði brezks þjóðdansafélags og æft Sigríður Valgeirsdóttir.
„Norges ungdomslag", sem kost- Framh. á bls. 10