Morgunblaðið - 20.10.1955, Blaðsíða 10

26
MORGVNBLAÐtÐ
Fimmtudagur 20. okt. 1955
SAMGÖNGUR VIÐ VESTMANNAEYJAR
SAMGÖNGUMÁL, Vestmanna-
eyja hafa að undanförnu ver-
ið á dagskrá í blaðafréttum, og
hefir í því sambandi verið sett
fram ádeila á ýmsa aðila, en þó
mest á Skipaútgerð ríkisms og
talað um „óþolandi þjónustu af
hennar hálfu gagnvart Vest-
mannaeyjum“, að Skipaútgerðin
„sniðgangi Vestmannaeyjar skipu
lega“ o. s. frv. Þessu til stuðn-
ings eru nefnd eftirgreind dæmi:
1. Að Herðubreið hafi siglt
fram hjá Eyjum, að vísu utan
Óviðeigandi ásakanir gegn
Skipaálgerðinni
eftir Gubjón Teitsson forstjóra
þess að taka á móti þessu smá-
ræði. Þá kom Herðubreið með
því fyrirkomulagi, sem haft var,
til Reykjavíkur kl. 24.00 á laug-
ásetlunar, á leið frá Austfjörðum ardagskvöld, og gátu því skip-
hinn 3. sept., en með skipinu hafi verjar ; þetta sinn fengið sunnu-
verið vörur frá Hornafirði til daginn sem einn af hinum fjór-
Vestmannaeyja. ! um umsömdu frídögum á mánuði
2. Að Esja hafi farið fram hjá ■ heimahöfn, í stað þess að útgerð
Eyjum í áætlunarferð á lcið frá m þyrfti að láta bætur á annan
Austurlandi hinn 19. sept. Íhátt' samkvæmt samningi ís-
3. Að Herðubreið hafi farið lsnzkra kaupskipaeigenda við fag
fram hjá Eyjum í áætlunaríerð félög sjómanna. Varla gat verið
á leið frá Austurlandi hinn 21. þör{ á því; að Herðubreið kæmi
september. við - yestmannaeyjum utan áætl-
★ unar hinn 3. sept. vegna farþega-
Út af lið 1 skal fram tekið, að flutnings til Reykjavikur, þar eð
í ferðinni um mánaðamót ágúst/ Esja kom við í Eyjum i aætlun-
september átti Herðubreið að arferð hinn 30. águst og to.\ ar-
fara frá Raufarhöfn vestur um Þe8a til Reykjavíkur, en si an
land til Reykjavikur, þar eð h«fðu verið reglubundnar tvær
Esja átti áætTunarleið suður allar flv-g*f®rðií a dag (31. 3. og 1 ■ og .
Austfj'arðahafnir Um Vestmanna- , 9 ) með farþega á þessari leið.
eyjar til Reykjavíkur um sama j Verzlunarmannafélag Vest-
leyti (kom til Reykjavíkur að , mannaeyja brá við hart út af
austan síðdegis hinn 30. 8.). En því að Herðubreið lcsaði ekki
þar sem beðið hafði verið um j nefndar vörur í Eyjum laugar-
flutning á nokkrum tugum tonna i daginn 3. sept. og sendi Skipa-
af vörum frá Hornafirði til \ útgerðinni h'arðorð mótmæli, þar
Reykjavíkur, sem Herðubreið sem þess var krafizt, að slík
hafði ekki rúm til að taka á norð-
urleið (en Esja fer, sem kunnugt
er, ekki inn á Hornafjörð), var
áður greindri ferðaáætlun
ósvinna endurtæki sig ekki. Og
síðar hafa þessi mótmæli verið
uppárituð af bæjarstjóra og
bæjarráði í símskeytum og blaða-
Herðubreiðar breytt á þann hátt, greirvum. Verður að líta svo á, að
að skipið var látið sigla suður bessi læti oll séu næstum bros-
um land, töluvert lengri leið. til
Reykjavíkur með aukaviðkomu á
Hornafirði.
Auk áðurgreinds varnings til
Reykjavíkur voru sett um borð
í Herðubreið á Hornafirði 3 Vi
tonn af kartöflum og rófum til
Vestmannaeyja, er gert var ráð
fyrir að umhlaða í Reykjavík,
þar eð flutningsgjald Herðu-
breiðar fyrir nefndar vörur var
aðeins kr. 112.50 á tonn eða sam-
tals kr. 393.75, en hins vegar
myndu hafnargjöldin ein fyrir
skipið í Vestmannaeyjum hafa
reiknazt sem hér greinir:
Lestargjald ......... kr.
Bryggju- og
festargjald
leg, því að varla gat það skipt
nokkru máli, hvort kartöflur frá
Hornafirði komust á markað í
Eyjum hinn 5. eða 7. sejvt.
Annars vaknar sú spurning í
þessu sambandi, hvers vegna
Vestmannaeyingar hafa okki sjálf
ir næga heimaræktaða garð-
ávexti í byrjun septembermán-
aðar. Á Heimaey eru víðlendir
eyðimelar, sem mikil þörf er að
brevta í töðuvöll, og er þá ágæt-
ur undirbúningur að byrja á að
rækta þar kartöflur. Sýnist betur
\dðeigandi, að áður nefndir aðilar
í Eyjum snúi sér að því verkefni
fremur en gera hávaða út af því,
36.40 eins og um neyðarástand væri að
j ræða, þótt það dragist í tvo daga
54.60 á hákartöfluuppskerutimanum,
Hafnsögugjald...... — 498.40 ( að Vestmannaeyingar fái aðsend-
Vitagjald
— 11.60
Kr 601.00
Við nefndan hafnargjaldakostn
að hafði svo bætzt á skipið af-
greiðslukostnaður í helgidags-
vinnu (eftir hádegi á laugar-
degi), og hefði það aldrei orðið
minna en klukkustundarkaup 7
manna, en þar að auki hefði af-
greiðslan i Vestmannaeyjum orð-
ið að leggja til bifreið eg menn
til móttöku varanna á landi, og
skal það atriði ekki rætt hér, en
sanngjarnt hefði verið, að mót-
takendur varanna hefðu endur-
greitt afgreiðslunni í Vestmanna-
eyjum aukakostnað hennar af því
að kalla út menn til þess að taka
á móti umræddu smáræði af vör-
um í helgidagsvinnu.
Ef Herðubreið hefði losað vör-
urnar í Vestmannaeyjum síð-
degis laugardaginn 3. sept, hefðu \ Reykjavíkur.
ar kartöflur.
Út af því að Esja fór fram hjá
Vestmannaeyjum á leið til
Reykjavíkur hinn 19. sept., sem
mest veður hefir verið gert út af,
skal á það bent, að Esja kom til
Vestmannaeyja í þetta sinn á
surmudagskvöld 18. sept. og beið
þar alla nóttina án afgreiðslu,
þar eð hafnsögumenn treystu sér
ekki til að taka skipið inn í höfn-
ina sökum óhagstæðs veðurs. Af-
greiðslumaður skipsins í Vest-
mannaeyjum taldi sig heldur ekki
geta fengið bát til bess að fara
út og afgréiða skipið á þann
hátt.
Með skipinu voru 10 farþegar
til Eyja og 6 tonn af vörum, en
til Reykjavíkur voru 108 farþeg-
útgerðarinnar og samgöngumála-
ráðuneytisins hinn 20. sept., en
þar segir meðal annars:
„......Esja, sem kom hingað
í gærkvöldi með farþega, póst og
fiutning var látin fara héðan
óafgreidd í morgun milli klukk-
an átta og níu. Verður ekki séð
að nokkur ástæða hafi verið fyr-
ir skipið að fara héðan á þessum
tíma, þar sem það mun alis ekki
fá afgreiðslu í Reykjavík í kvöid,
en hinsvegar batnandi veður hér
og orðið fært að sigla skipinu inn
í höfnina einum til tveimur
klukkustundum eftir að það fór
héðan. Ræjarráð gerir þá kröfu
til Skipaútgerðarinnar, að skip
hennar verði ekki eftfeieiðis
iátin fara fram hjá Vesfmanna-
eyjum óaígreidd'k
Þessu svaraði Skipaútgerðin
með svohljóðandi símskeyti til
bæjarstjórans hinn 21. sept.:
„Með skírskotun tii símskeytis
skal ábent Esja beið heiia nótt
Vestmannaeyjum án afgreiðslu
og veðurútlit óbreytt, þegar
ákveðið skipið skyldi haida
áfram. Bæjarráði virðist hafa al-
gerlega yfirsézt að á annað
hundrað farþegar hingað hefðu
nokkurn rétt koniast áfram. Ann-
ars skal fram íekið vér mjög
óánægðir umboðsmaður vor Vest
mannaeyjum skuli ekki útvega
bát til afgreiðslu skipa vorra,
þegar svona stendur á, og værum
vér þakklátir, ef bæjarstjórn
gæti veitt einhverja aðstoð í
þessu sambandi“.
Áður fyrr var það venja að
afgreiða öll hin stærri áætlun-
arskip, og þar með strandferða-
skipin, utan hafnargarða f Vest-
mannaeyjum, en nú er yfirleitt
ekki lengur hægt að fá neina
báta til upp- og útskipunar á
þennan hátt. Ekki af því að færri
eða lakari bátar séu nú í Eyjum
eða það sé á nokkurn hátt erfið-
ara eða varasamara nú að af-
greiða á nefndan hátt. Þvert á
móti eru nú stærri og öflugri
bátar í Eyjum og hafnarmynnið
dýpra og hættuminna en áður
var, þótt það sé vissulega enn
viðsjárvert, einkum fyrir hin
stærri skip í austan og suðaustan
stormi.
En ástæðan fyrir því, hversu
erfitt er nú að fá báta til nefndr-
svaranlegur til ferða út úr höfn-
inni.
Leiðinlegt er það fyrir bæjar-
stjóra og bæjarráð Vestmanna-
eyja að reyna að styrkja áður
nefnda ákæru sína gegn Skipa-
útgerð ríkisins með þeim ósann-
indum, að veður hafi verið lægj-
andi og fært að sigla inn í höfn-
ina einni eða tveim klukkustund-
um eftir að Esja sigldi burt. Hér
er staðreyndum algerlega snúið
við. Veðurhæð óx á þessum tíma
úr 9 í 10 vindstig með óbreyttri
vindstöðu. Þessu til sönnunar
liggur fyrir vottorð Veður-
stofunnar byggt á athugunum í
veðurathugunarstöð Vestmanna-
eyja (ekki í skrifstofu bæjar-
ráðs), sem sýnir enn fremur, að
hvöss lítið breytt austlæg átt
hélzt allan mánudaginn, þriðju-
daginn og miðvikudaginn, og var
vindhæð aldrei undir 8 og allt
upp í 12 vindstig fram undir há-
degi á miðvikudag. Þá tók veðr-
ið heldur að lægja; var ýmist 6
eða 7 vindstig á austan suð-aust-
an siðdegis á miðvikudaginn. En
eftir svo langvarandi austanátt,
má samt búast við, að sjógangur
hafi verið svo mikiJl, meðan vind-
ur ekki gekk meira niður eða
vindstaða breyttist, að ófært
hefði verið fyrir Esju inn í höfn-
ina, fyrr en seint á miðvikudags-
kvöld eða jafnvel fyrr en síð-
degis á fimmtudag, þegar veðr-
ið lægði fyrst verulega. Hefði þá
skipið verið búið að bíða við
Vestma.maeyjar í fulla 3 sólar-
hringa.
Nánari útfærsla á áður nefndri
kröfu bæjarstjóra og bæjarráðs
Vestmannaeyja virðist því vera
þessi:
Um borð í Esju voru 10 far-
þegar til Vestmannaeyja, sem
greitt höfðu útgerðinni fargjöld
samtals að upphæð kr. 1260.00.
Til Reykjavíkur voru 108 farþeg-
ar, og þessum farþegum öllum,
svo og Vestmannaeyjafarþegun-
um átti að halda bíðandi um
borð í skipinu með að meðaltali
80 kr. fæðiskostnaði á mann á
dag (meðtalið 15% þjónustugjald
og 3% söluskattur) eða samtals
fæðiskostnaði a. m. k. í 3 daga
kr. 28.320.00. Eitthvað hefði svo
mátt reikna 3ja daga vinnutap
margra úr hópi liinna 108 farþega
til Revkjavíkur. Esja átti áætlun-
arferð vestur um land hinn 22.
sept., en með því að bíða af-
greiðslu í Vestmannaeyjum sam-
kvæmt ofangreindu, hefði skipið
vafalaust orðið 2 dögum á eftir
áætlun til stórbaga fyrir fjölda
manns víða um land. Úthald Esju
kostar, auk fæðis farþega, um
þær væntanlega orðið til neyzlu
í Evjum mánudaginn 5. sept., en
með því að umhlaða vörunum í
Reykajvík komu þær til neyzlu
í Eyjum aðeins tveim dögum síð-
ar. Ekki er víst, að umhleðslan í
Reykjavík hafi kostað útgerðina
neitt sérstaklega, þar eð vinna
ar afgreiðslu í Vestmannaeyjum,
virðist tyrst og fremst í því fólg- 20 þús. kr. á dag, og þótt aðeins
in, að það særi staðarmetnað Þeir tveir dagar hefðu verið
Eyjamanna að afgreiða lengur á reiknaðir, sem skipið varð á eftir
þennan hátt. Verða þó Eyjamenn ' áætlun, hefði samt beinn kostn-
að skilja, að dýr skip með víð-; aður af töfinni orðið nálægt 40
tækar skyldur og verkefni í . Þus. kr.
ströngum áætlunarsiglingum með j Nú skal i framhaldi af þessu
farþega og varning allt í kring-- ' athugað. hvernig lausnin varð á
um land, geta ekki fórnað ótak- beim flutningi farþega 0°, varn-
mörkuðum tíma til afgreiðslu í irigs til og frá Vesímannaeyjum,
Vestmannaeyjum. Er því á það sem koma því við, að Esja fór
bent í áður nefndu símskeyti. fram hjá Eyjum árdegis hinn 19.
ar, þar á meðal fólk, sem beið j Skipaútgerðarinnar til bæjar-1 sept. og Herðubreið einnig á
sjúkrahússvistar. ennfremur var; stjórans í Vestmannaeyjum, að, sömu leið árdegis hinn 21. sept.
í skipinu tölUverður farmur til útgerðin er mjög óánægð yfir, | Bæði skipin voru á réttri áætlun.
að umboðsmaður hennar í Eyjum Hvorugt gat farið inn í höfnina
Kl. 7—8 á mánudaesmorgun
19. sept. var enn algerlega ó-
brevtt veður og veðurútlit í Vest-
mannaoyjum og þótti þé eklti
fært, fyrst. og fremst með tilliti
til hinna mörgu farþega til
Reykjavíkur, að láta skipið
liepja lengur við Vr-lmannaeyj-
við slíkt smóræði getur oft fallið ar í fullkominni óvissu um af-
inn í aðra vinnu manna, sem ereiðslu. Var því skipið látið
ráðnir eru fyrir beila eða hálfa balda áfram ferð sinni og kom
skuli ekki leggja til eða útvega
bát til nauðsynlegustu afgreiðslu
skipa útgerðarinnar, þegar svo
til afgreiðslu sökum veðurs,
samanber vottorð veðurstoíunn-
ar, og afgreiðsla utan hafnar
stendur á, að þau komast ekki I virtist samkvæmt framangreindu
inn í höfnina, en fært mundi þó því miður ekki fáanleg. Á ferða-
vera bátum til afgreiðslu í vari! áætlun útgetðarinnar er af al-
daga. En vegna þess að nefnt
fyrirkomulag var haft. gat losun
varanna í Eyium algerlega farið
fram í dagvinnu með öðrum og
meiri vörum. en ekki þurfti að
kveðja menn út sérstaklega til
til Reykjavíkur milli kl. 5 og 6
um eftirmiðdaginn sama dag.
Af þessu tilefni samþykkti
bæjarráð Vestmannaeyja 160
utan hafnarinnar. Væri útgerðin
þakklát fyrir ábendingar eða aðra
aðstoð bæjarstjórnarinnar í Vest-
mannaeyjum til úrbóta í þessu
efni. Sennilega væri mesti vand-
inn levstur, ef hafnsögumennirn-
ir í Eyjum fengju til umráða
góðan og fullkominn bát, sem
gæti flutt farþega og póst, ef á
orða mótmælaályktun, sem bæj- lægi, en núverandi hafnsögubát-
arstjórinn símaði svo til Skipa- ' ur er mjög lélegur og varla for-
mennri brýnni nauðsyn prentað-
ur svohljóðandi skildagi:
„Ef veður eða aðrar ástæður
hindra afgreiðslu á einhverri
höfn, hefir skipstjóri heimild til
að landsetja farþega og farm á
næstu höfn eða annarri þeirri
höfn, sem hann álítur heppileg-
asta á leið skipsins fyrir hlutað-
eigandi viðskiptamenn“.
Réttur útgerðarinnar til þess
að láta skipin sigla fram hjá
Eyjum, eins og á stóð, var því
óvéfengjanlegur og af almennri
nauðsyn.
Þrátt fyrir vafasaman rétt
fengu hinir 10 farþegar, frá
dreifðum höfnum á Norður- og
Austurlandi, sem keypt höfðu
fármiða með Esju til Eyja í um-
rætt sinn, endurgreidd öll þau
fargjöld samtals að upphæð kr.
1260.00, er þeir höfðu greitt
skipinn, og gátu farþegarnir svo
valið um 3 flugferðir milli
Reykjavíkur og Eyja hinn 22.
sept. fyrir kr. 150.00 á mann, eða
tekið sér far með Herðubreið til
Eyja að kvöldi hins 22. sept. fyr-
ir kr. 85.00 á mann. En Herðu-
breið skilaði þá í Eyjum (23.
sept.)'þeim vörum, sem í henni
höfðu komið frá Austurlandinu
og einnig þeim 6 tonnum, er Esja
hafði átt að losa þar á leið að
austan.
Niðurstaða málsins er því
þessi: Með þeirri skipan, sem
höfð var, komust hinir 10 farþeg-
ar frá Esju annað hvort jafn-
snemma eða einum degi síðar til
Eyja en orðið hefði, ef skipið
hefði beðið þess, að fært yrði inn
í höfnina. Vörunum seinkaði um
einn dag, en farþegar, er biðu
fars í Eyjum, komust a. m. k.
ekki síðar til Reykjavíkur en
orðið hefði, ef skipin hefðu beð-
ið, með þeim ódæmaafleiðingum,
sem slíkt myndi hafa haft í för
með sér.
Er vonandi, að framanritað
verði til þess að opna augu al-
mennings fyrir því, hversu
feiknaósanngjarnar og tillitslaus-
ar krötur eru af hálfu sumra
aðila gerðar til þeirrar þjónustu,
er Skipaútgerð ríkisins innir af
hertdi.
★
Nýlega hefir verið frá því skýrt
í blaðafréttum, að mikill áhugi
væri nú ríkjandi í Eyjum fyrir
því, að Eyjabúar eignuðust sitt
eigið strandferðaskip, 200—400
tonna, með notalegu farþega- og
vöruflutningarúmi til reglubund-
inna áætlunarferða milli Vest-
mannaeyja annars vegar og
Reykjavíkur og e. t. v. Þorláks-
hafnar hins vegar. Væri skipi
þessu ætlað að tryggja samgöftg-
urnar og leysa af hólmi þá ófull-
komnu fiskibáta, sem nú annast
að mestu vöruflutninga á
nefndri siglingaleið.
Er margt, sem mælir með þvi
að gera nefnda ráðstöfun, og héf-
ir undirritaður fyrir löngu bént
á það í álitsgerðum til stjórnar-
ráðsins og alþingis, samanber
prentað fylgiskjal með tillögu
samvinnunefndar samgöngumála
á Alþingi (haustþing 1954) um
styrk til flóabáta.
En þótt sérstakt strandferða-
skip verði fengið fyrir Vest-
mannaeyjár, þá leysir það ekki
allan vanda um samgöngumál
kaupstaðarins, og önnur strand-
ferðaskip á leið til og frá Norður
og Austurlandi mýndu eftir sem
áður þurfa’ að koma við í Eyjum
til þess að mynda lífrænt sam-
band við Eyjar á þann veg. Hins-
vegar er erfitt að láta þau skip
hafa meginvöruflutningana milli
Reykjavíkur og Eyja og vera
skilyrðislaust bundin við af-
greiðslu þar, þegar ófært er inn
í höfnina eða þegar fiskibátar á
vertíð leggja næstum daglega
undir sig alla afgreiðslustaði Við
bryggjur nokkurn hluta dagsins.
Þar vrð bætist og er þyngst á
metum, að Vestmannaeyingar
vilja njóta nálægðar við Reykja-
vík og stærðar kaupstaðarins til
þess að afgreiða mest af sínum
vörum í dagvinnu, en þá þætti
farþegaílu tningsþ j ónusta skipa,
eins og Esju og Heklu, lítils virði
og afkóst skipanna yrðu harla
lítil og rekstursútkoman fyrst
verulega slæm, ef sá háttur yrði
almennt upp tekinn að afgrelða
þessi skip aðeins í 8 stunda dag-
vinnu.
Órökstuddar ásakanir gegn
Frh. á bls. 27