Morgunblaðið - 30.11.1955, Blaðsíða 2

M’ORGV N B L AÐIÐ
pæsliréllur segir:
1. Leggja mú
En á 213 millj. kr.velfumá
Miðvikudagur 30. nóv. 1953
iniiiniiig
H/EíSTIRÉTTUR kvað i gær upp úrskurð i útsvarsmáli
Sambands íslenzkra samvinnufélaga. Mál þetta hefur
mikið verið rætt að undanförnu, eftir að fógetaréttur
Reykjavíkur kvað 26. ágúst s.l. upp úrskurð um að ekki
mætti leggja veltuútsvar á SÍS eins og gert er við aðra
kaupmcnn í Reykjavík.
í dómi sínum staðfestir Hæstiréttur úrskurð fógetaréttar
hvað því viðvíkur að ekkert útsvar megi leggja á „eign“
samvinnufélaga og ekkert útsvar megi leggja á „viðskipti
þe’ss við félagsmenn“.
Hæstiréttur telur að leggja megi á samvinnufélög veltu-
útsvör, en takmarkar það þó mjög með sérkennilegum
hætti, það er að útsvarsgreiðslan megi aldrei fara fram úr
netto-arði félagsins, sem var þetía ár 327 þús, 5tr. Samkvæmt
því má veltuútsvar á SÍS ekki fára fram úr 327 þús. kr. En
heildarvelta utanfélagsviðskipta nam 213 millj. kr.
menn í Reykjavík veltuútsvar.
Ákvæði 6. gr. II. 2. tl. útsvars-
laganna vísar til reglna þeirra,
er gilda um útsvar á kaup-
menn á staðnum. Ber því að
leggja vcltuútsvar á sam-
vinnuíélag í Reykjavík á
skipti þess við utanfélagsmenn
auk tekjuútsvars á arð af þeim
viðskiptum.
Samkvæmt framtali SÍS og
lirskurði Ríkisskattanefndar
nam arður stefnda af skipíam
við utanfélágstnenn útsvarsár-
ið 1953 kr. 327 þus. Ríkis-
skattanefnd gerði SÍS hins
vegar að greiða Reykjavíkur-
bæ 1,2 millj. kr.
„Samkvæmt þessu hefur
vcltuútsvarið elgi verið ákveð
ið innan réttra marka“, segir
í dómi Ilæstaréttar.
LTANFÉLAGSVERZLUN
EKKI AÐSKILIN
í dómsskjölum þessa máls er
allmikinn fróðleik að finna um
þiað hve eríitt er að leggja útsvör
á samvinnufélög. Ekkert útsvar
á að leggja á viðskipti við félags-
menn, en hins vegar á að leggja
útsvaf á viðskipti við utanfélags-
rr.enn. Hafa reglur um það verið
mjög óskýrar og mjög erfitt að
framkvæma þær, vegna þess að
t.d. SÍS t þessu dæmi heldur ut-
nnfélagsverzluninni ekki að-
skildri. T.d. vita allir að fjöldi
manna hér í Reykjavík sem ekki
eru í félaginu hafa keypt bifreið-
ar af félaginu og nema þær sölur
átrúlega háum upphæðum.
2t MILLJ. GLEYMAST
Á FRAMTALI?
Það er ljóst af dómsskjölum, að
þegar niðurjöfnunarnefndin fer
að athuga framtal SÍS og ber það
saman við ársskýrslu félagsins,
sem birt er opinberlega, þá kem-
ur í ljós að vörusala innflutnings
deildar SÍS er talin fram 24 millj.
króna lægri í skattaframtali
heldur en í ársskýrslunni.
Ekki gefur SÍS fullnægjandi
skýringu á slíku framtali í dóms-
skjölunum.
FFTIR SGMU REGLUM
OG KAUPMENN
Ntðurjöfnunarnefnd Reykjavík
ur ákvað að leggja útsvar á utan-
félagsverzlun SÍS eftir sömu
'negium og á kaupmenn sama stað
ar og mun hafa hyggt það á því
ákvæði útsvarslaganna, þar sem
segir: „Samvinnufélög: Þau
greiða útsvar af arði síðasta út-
svarsárs, sem leiðir af skiptum
við utanfélagsmenn eftir sömu
reglum og kaupmenn sama stað-
ar“.
Skv. þessu ákvæði taldi Nið-
urjöfnuharnefnd rétt að leggja
veltuútsvar á utanfélagsverzlun
SÍS með sama hætti og á kaup-
menn.
Tii að ákvarða veltuútsvar
SÍS taldi Niðurjöfnunarnefnd-
in ekki fært að áætla utanfé-
dagsverzlun félagsins Iægri en
213 miiljón krónur og var
veltuútsvarið ákveðið í sam-
ræmi við það 1,4 milljónir kr.
Útsvar af tekjum var ákveðið
30 þús. kr. Eignaútsvar var á-
kveðið 316 þús. kr. Útsvarsupp-
hæðin samanlagt nam því næst-
um 1,8 millj. kr., en eftir atvikum
var heildarútsvarið talið hæfilegt
1,6 millj. kr.
Ríkisskattanefnd lækkaði þessa
upphæð niður í 1,2 millj. kr. Þeg-
ar SÍS neitaði að greiða þá upp-
hæð, baðst Reykjavíkurbær lög-
taks, en þé kvað fógetaréttur
peykjavíkur upp þann úrskurð,
£>.ð SÍS bæri aðeins að greiða 30
jþús. kr. tekjuútsvar af utanfé- |
) tgsmannaverzlun. Ekki mætti
leSgja á það eignaútsvar, né veltu I
útsvar af utanfélagsmannaverzl-
un. —
ALDREI HÆRRA
EN „ARDUR“
í dómi Hæstaréttar segir m.
a.: „SÍS er samvinnusam-
band skv. 6. kafla laga um
samvinnufélög nr. 46/1937. —
Gilda því um útsvarsskyldu
þess ákvæði 6. gr. II. 2 ti. laga
um útsvör nr. 66/1948, en þar
segir svo um samvinnufélög:
„Þau greiða útsvar af arðí síð-
asta útsvarsárs, sem leiðir af
skintum við utanfélagsmenn,
eftir sömu regium og kaup-
menn sama staðar".
Samkvæmt 4. gr. 3. ti. út-
svarslaganna greiða kaup-
JÓN GUÐMUNDSSON, fisksali
til heimilis að Hjarðarholti
við Langholtsveg í Reykjavík, er
60 ára í dag. Jón er fæddur í
Stóra Laugardal í Tálknafirði 30.
nóvemtaer 1895, sonur hjónanna
Svanborgar Einarsdóttur og Guð-
mundar Jóhannesar Guðmunds-
sonar, bónda þar. Jón hefur
mestan hluta ævinnar stundað
sjómennsku. Hánn byrjaði 13 ára
gamall að stunda sjó á opnum
bátum í Tálknafirðí og 17 ára
gamall byrjaði hann formennsku
og hélt því starfi yfir 30 ár. ÁriS
1944 fluttist Jón til Reykjavíkur
og hefur stundað hér fisksölu
síðan. Hann er kvæntur Hall-
dóru Kristjánsdóttur Arngríms-
sonar frá Sellátrum í Tálknafirði.
Þau eiga 4 dætur, 3 þeirra eru
giftar og búsettar í Reykjavík,
en ein er heima hjé foreldrum
sínum. í dag dvelur afmælis-
barnið og fjölskylda hans á heim-
ili dóttur sinnar og tengdasonar
í Kaplaskjóli 5, og þangað munu
kunningjar og vinir heimsækjá
þau hjónin í dag.
Kunnogur.
Fnðrik Bjarnason tonskald.
. i
I
75 áras.hsiimiiidag
HAFNARFIRÐI •— S. 1. sunnu-
dag, 27. nóv., átti einn af mæt-
ustu borgurum Hafnarfjarðaf,
Friðrik Bjarnason tónskáld, 75
ára afmæli. í því tilefni heim-
sótti hann fjöldi fólks, sem heiðr-
aði hann á ýmsan hátt.
Meðal annars bárust honum
gjafir frá Karlakórnum Þröst-
um, en Friðrik var sem kunnugt
er stofnandi hans. Þá var hann
gerður heiðursfélagi Organista-
félags íslands, og er hann sá
fyrsti, sem þann titil hlýtur. —
Einnig var hann heiðraður með
sambandsmerki Sambands ísl.
karlakóra. Auk þessa barst hon-
um fjöldi ánnarra gjafa, blóma
og skeyta. — Bað Friðrik mig
fyrir þakkir og kveðjur til allra
þeirra, sem á einn eða annan
hátt heiðruðu hann á afmælis-
daginn. í
Friðrik Bjarnason er fyrir
löngu landsþekktur fyrir tón-
smíðar sínar, en þær eru nú
orðnar geysimiklár að vöxtum.
Hann hefir samið og gefið út í
ríkum mæli barna- og æskulýðs-
lög, samið fjöldan allan af lög-
um fyrir kóra, einsöngslög og
orgellög. Hafa mörg af lögum
hans orðið ákaflega vinsæl, svo
sem Fyrr var oft í koti kátt,
Hafið bláa hafið, Abba, labha lá
og Hóla dans, — og eins og kunn-
ugt er, er hið fagra lag Þú hýri
Hafnarfjörður, éftir Friðrik.
Hingað til Hafnarfjarðar kom
Fríðrik árið 1908 og hefir síðan,
þar til nú síðustu ár, verið leið-
andi maður hér í söng og hljóm-
listarlífi. .—G. E.
Þýzkt tninniswierki við
E1 Alamein (
KAIRO — Þjóðverjar hafa beiðzt
leyfis til að reisa minnistnerki
yfir fallna hermenn sína hjá E1
Alamein í egypzku eyðimörk-
inni. Hefur egypzka ríkisþingið
samþykkt að léyfa það og leggja
til land undir minnismerkið.
BJARNI- BÖÐVARSSON hljóð-
færaieikari andáðist í Land-
spítalanum á 55 ára afmælisdegi
sínum, 21. þ. m. Hann var fædd-
ur að Rafnseyri við Arnarfjörð,
af hinni merku Reykhólaætt.
sonur séra Böðvars Bjarnasonar
prests og prófasts á Raínseyri og
fyrri konu hans, Ragnhildar
Teitsdóttur. Var séra Böðvar um
margt hinn merkasti maður, svo
sem aikunnugt er, hélt m. a.
gagnfræðaskóla á heimili sínu
um meira en 30 ára skeið og má
því með réttu teljast einn af
brautryðjendum íslenzkrar al-
þýðumenntunar.
Bjarni var snemma hneigður
fyrir tónlist eins og fleiri ætt-
menn hans. Hann fluttist ungur
til Reykjavíkur og starfaði fyrstu
árin sem bifreiðastjóri. Þó fylgd-
ist hann jafnan vel með tónlist-
armálum og tók brátt að leggja
stund á hijóðfæraleik á skemmti-
stöðum, Bjarni var meðal hinna
fyrstu sem komu auga á nauð-
syn þess. að’ hljóðfæraleikarar
stofnuðu sín eigin stéttarsamtök
í þjóðfélagi, þar sem hver ein-
staklingur var að bindast eða
bundinn i hagsmunasamtök af
einhverju tagi. Gerðist hann for-
göngumaður um stofnun Félags
íslenzkra hljóðfæraleikara 1932,
varð fyrsti formaður þess og
gegndi þeirri stöðu lengst af síð-
an, eða alls um 18 ára skeið. Má
af því marka það traust, er
stéttarbræður hans báru til hans.
Bjarni gerðist starfsmaður Rík-
isútvarpsins snemma á starfsár-
um þess. Naut hann einnig þar
vináttu flestra samstarfsmanna
sinna og virðingar allra. Einnig
hafði hann mikla hylli hlust-
enda, og var „Hljómsveit Bjarna
Böðvarssonar" góðkunn um íand
allt, bæði úr utvarpinu og af
ferðum sínum um landið. Fair
tónlistarþættir útvarpsins munu
hafa átt almennari vinsældum að
fagna en „Gamlar minningar",
sem Bjarni annaðist nokkur síð-
ustu árin. Kom þar bæði til
hressandi og hispurslaus fram-
koma Bjarna sjálfs, og svo laga-
valið, sem sá einn gat annazt á
þennan hátt, er sjálfur hafði tek-
ið virkan þátt í að skemmta
landsbúum með tónlistarflutningi
um nærfellt þriggja áratuga
skeið.
Þó lá starf hans ekki eingöngu
— og síðari árin raunar aðems
í ígripum — á sviði skemmtitón-
listar. Á vettvangi hinnar „æðri“
tónlistar reyndist hann einnig
hinn nýtasti liðsmaður. Sá sem
þessar línur ritar kynntist honum
bezt þau þrjú ár, sem við störf-
uðum saman í stjórn Sinfóníu-
hljómsveitarinnar, þar sem hann
var fulltrúi hljóðfæraleikara, en
ég útvarpsins. Það fór ekki leynt,
að við litum oft sínum augurrí
hvor á silfrið, enda höfðum viði
ólíkra hagsmuna að gæta. En
þótt Bjarni héldi á hagsmuna-
málum stéttarbræðra sinna me<5
fyllstu einurð og kvæði óhikað
upp úr um skoðanir sinar, spillti
það ekki vináttu okkar, og tel
ég sánni nær, að hún hafi eflzí
við hverja raun.
| Hann gegndi frá upphafi starfi
umsjónarmanns í hljómsveitinni,
en það starf krefst í senn meiri
lipurðar, festu og stjórnkænsku
en nokkur ókunnugur mun geta
gert sér í hugarlund. Það starl
leysti Bjarni svo áf hendi, að
enginn hafði ástæðu til umkvört-
unar, og mundu ekki margir hafa
leikið það eftir.
í tómstundum sinum fékks®
Bjarni talsvert við tónsmíðar, og
liggja eftir hann allmörg dægur-
lög, aulr frrgn nlvttriígd otf
hafa nokkur þeirra verið gefin út.
, Um hin síðarnefndu má segja —
j og hygg ég að það gildi um hira
fyrrnefndu líka —• að þau bera
ívott um djúpstæða tónlistargáfu
| og vönduð og alvarleg vinnu-«
brögð.
Bjarni lætur eftir sig hinS
mestu ágætiskonu, Láru Magnús-
dóttur, og tvö uppkomin mann-
vænleg börn. Veit ég, að það eí
mælt fyrir munn samstarfs-
manna hans í tónlistarmálum, etf
ég votta þessum og öðrum ást-
vinum innilegustu samúð, þegap
hann nú * er kvaddur burt úc
miðju starfi.
Jón Þórarinsson.
Áfmæfisskemmtun
Eggerls Sfefánssonar
Heimsfrægur læknlr
enduratinn-
KOMNAR eru út i íslenzkrl
þýðingu endurminningar banda-
ríska læknisins Maxwells Maltz.
Nefnist bókin „Læknir, hjálpa
þú mér“.
Höfundurinn er einn af frum«i
herjum nýrrar greinar lækna-
vísindanna, skapnaðarlækninga,
vestan hafs. Atvik, sem margip
myndu telja smávægilegt, varð
til þess, að hann afréð að leggja
út á þá braut og hefir unnið séij
þar mikið frægðarorð og er núi
m. a. heiðursfélagi í Alþjóða*
félagi skurðiækna.
Þeir eru margir, sem leitaí
hafa til Maxwells Maltz mefj
ýmiss konar líkamslýti. Frásögm
hans er saga mannvmar, senj
vildi létta þjáningum af þeim,
sem örlögin höfðu leikið grátt á
ýmsa lund, og sagan er á þann
veg, að allir fyllast samúð mefl
sjúklingum hans og aðdáun $
honum..
I
Gísll Magnússon píanóieikari er
meðal Ilstamanna þeirra, er koma
fram á skemmíun þeirri, sem
haldin verður til heiðurs Eggerti
Stefánssyni n. k„ föstudag. —f
Mun vissara að tryggja sér að-
göngpumiða í tíma.
Afgangs smjör selt ódýrt
OTTAWA — Talið er að afgangs
smjör í Kanada á þessu ári munf
nema 5000 tonnum. Hefur ný,
veríð ákveðið að selja 3500 tonn
til Austur-Þýzkalands fyrir 40
cent pundið. Allmikil óánægja ep
yfir þessu í Kanada, þar sem
söluverð á smjöri er þar um 60
cent. J