Morgunblaðið - 21.12.1955, Page 2

18
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 21. des. 1955
ÁrháU skáidff Héraðsfundurpresta Góð Sesbók í lesndafrœÖi
w ð S m-i'si tzsze jl-íARGAR góðar bækur koma að koma út, segir frá svo mörguir
ÁRBÓK SKÁLDA. «-----------*----------- í Gð^!Í?5Í út bessa dagana, er.da segja og fjarskyldum þjóðum Þesi
ARBOK SKALDA.
Sögur ungra höfunda.
Riístjóri Kristján Karlsson.
„SMÁSAGNAGERÐ íslendinga
befur náð þvílíkri fullkomnun, að
hún er tvímælalaust tindurinn í
«agnaskáldskap okkar, síðan
Sornsögumar voru færðar í let-
ur“.
Ofangreind orð hefur mátt lesa
í bókaauglýsingu í dagblöðum
l'ieykjavíkur síðustu vikurnar. —
iÞetta eru stór orð rétt eftir að
íslenzkar skáldsögur hafa verið
verðlaunaðar gulli Nóbels.
Og nú liggur á borði mínu safn
af smásögum ungra íslenzkra höf-
unda, þeirra, er kvatt hafa sér
hljóðs síðustu áratugina. Flestar
eru sögurnar skrifaðar eftir
heimsstyriöldina síðari. ísland
hefur verið opnara erlendum á-
h ifum þennan síðasta áratug en
nokkru sinni fyrr, og smásagna-
safnið ber þess merki. Þar gætir
mjög áhrifa utan að, bæði úr
austri og vestri. Hemingway,
Kafka, Dostojevsky og Damon
jRunyon, þessi nöfn og fleiri koma
manni í hug við lestur þessarar
-snyrtilegu bókar og ánægjulegu
afiestrar. Sögurnar hefur Krist-
;ián Karlsson valið og skrifað for-
m.ála og kemst áð mínum dómi
vel frá hvoru tveggja, en satt að
aegja er ég ekki nógu kunnugur
skrifum sumra hinna ungu höf-
imda, til þess að mikið mark sé
að mínum dómi um úrvalið. Mat
mitt á sögunum verður einnig að
teljast næsta huglægt.
Sextán eru sögurnar. Að fella
dóm um þær allar í stuttri blaða-
(grein væri líkt og að skrifa heims
bókmenntasögu upp á nokkuð
hundruð síður. Vera má, að það
-sé sveitamaðurinn í mér, sem
veldur því, að ég fann mestan ilm
af sögu Indriða G. Þorsteinsson-
ar og Jóns Dan, og þó meiri af
sögu Indriða. Það er einhver ekta
>; nileiki í báðum þessum sögum,
eitthvað sem vermir. Glettilega
eóð er saga Jóns Óskars, _Ég,
barnið, hundurinn. Saga Ástu
fíigurðardóttur hreif mig, þegar
hún birtist í fyrsta skipti, og ég
varð ekki fyrir vonbrigðum við
annan lestur he.inar. Saga Thors
V'ihjálmssonar er skrifuð af
kunnáttu og tilfinningu. Þegar
rr.aður hefur lokið lestri hennar,
finnur maður, að það þarf að lesa
hana aftur, og þá er hún betri.
Tvífari Dostojevskys læðist að
baki manni, undir lestri sögu
Geirs Kristjánssonar, og Damon
Runyon stendur bráðlifandi fyrir
fcaman maan að loknum lestri
sögu Gísla Ástþórssonar. Mér
fcnnst hún vera um stíl og efnis-
n eðferð of stæld til að eiga heima
f þessari bók, en gaman er að
Kögunni samt. Hún er eina sól-
fikinssagan í bókinni. Annars er
þar slegið mest á svörtu nóturn-
ar, og þá einkum af Jóhannesi
Helga, þar er engin ljósglæta og
vélamaðurinn heitir Líkafrón. Þó
eru góð tilþrif í þeirri sögu. Jökli
í&kobssyni hefur farið fram, síð-
an hann skrifaði skáldsögu sína.
<!>lafur Jónsson er „enn ungur,
mjög ungur“, svo að tilfærð séu
v.íðustu orð smásögu hans, sem er
snotur, en ekki frumleg.
Hér hafa nokkrar sögur verið
nefndar, aðrar ekki gleymdar, en
ætlun mín með þessum greinar-
ntúf var ekki að skrifa ritdóm,
heldur láta í ljós ánægju yfir
jbví, að fá þessa bók upp í hend-
urnar. Þeim mörgu, sem hafa
yndi af nútímabókmenntum og
vildu svo fegins gjarna kýnnast
ungu skáldunum, en hafa lítinn
ffma til slíkra hluta, hlýtur svona
bók að vera mjög kærkomin. —
Hótt þessi bók hrifi mig ekki eins
rr.ikið og árbókin í fyrra, virðist
rr.ér augljóst, að það er bók, sem
er bæði útgefanda og ungu kyn-
ri'óðinni til sóma.
Saíán á svóna bók er r.okkur
p ófsteinr. á það, hvorhökkar. út-
básúnáða bókaþjóð lætur sér á
fiama standa um sína ungu rit-
höfunda eður'.eigi,
Sigurður Þúrarinsson,
Agúst í Ási
Ný skáldsaga eftir Hugrúnu.
Útg.: ísafoldarprentsmiðja. ;
NÚ ER bókaflóðið byrjað. Góðar (
og lélegar bækur eru auglýstar.'
af miklum móði- ög þær lélegu
eru stundum auglýstar hvað
mest sem úrvalsbækur. Mér ligg-
ur við að segja, að það sé góðs
viti, þegar bók er lítið aug-
lýst. Það gefur von um, að hún
þurfi þess ekki rneð.
Ein af þeim bókum, sem svo
er ástatt um, ér skáldsagan Ágúst
í Ási. Hún verðskuldar eftirtekt
og viðurkenningu. Ég er ekki
einn af þeim. sem telja sig geta
dregjð línu hvað sé list og hvað
ekki, en ég hefi vanið mig á að
reyna að gagnrýna með sann-:
gimi, hver sem i hlut á. Það er |
furðulegt, hvað fólk virðist liggja
flatt fyrir lélegu bókmenntunum.
en sneiða hjá hinum, sem eitt-
hvert gildi hafa. Mér virðist það
bera vott um vanþroska og ó-
sjálfstæði að- hlaupa eftir þvi,
sem haldið er að sé tízka. Er
ekki heilbrigðara að lesa rit og
bækur eftir þá höfunda, sem vilja
halda manni upp úr duftinu,
heldur en þár sem óbeint draga
niður í svaðið?
Eg vildi með línum þessum
láta i ljós. álit mitt á þessari
nýju bók, sem er hin tíunda í
röðinni frá penna skáldkonunn- j
ar. Unglingabækur hennar eru
með því bezta af slíkum bók-
um, sem komið hafa út eftir ís-!
lenzka höfunda og sum ljóðin1
hennar nálgast listaverk, þótt
ýmislegt lélegra fylgi þar með
eins og géngur. Ég álít, að Ágúst,
í Ási sé ágætt skáldverk, ög þar j
að auki spennandi ástarsaga. —J
Uppistaðan er trúin, vonin og
kærleikurinn. Málið er létt og
lipurt, frásögnin lifandi og efnið
skemmtilegt. Hugrúnu hefir tek-
izt vel upp þarnaj og vona ég,
að hún láti hér ekki staðar num-
ið. Ég óska fyrir mitt leyti eftir
sem flestum bókum frá henni í
bókasafnið mitt. Það er einhver
heiðríkja yfir öllu, sem hún
skrifar. Hún stælir engan en
fer sínar eigin leiðir, hvað sem
hver segir. Sá, sem kaupir Ágúst
í Ási trl jólagjafa, gefur góða
gjöf. S. Á.

BEZT AÐ AUGLfSA
I MORG UNBLAÐINU
4
HÉRAÐSFUNDUR Borgarfjarð-
arprófastsdæmis var haldinn á
Akranesi, á heimili sóknarprests,
sunnudaginn 6. nóv, Allir prestar
og margir . safnaðarfulltrúar í
prófastsdæminu sátu fundinn.
Prófasturinn, séra Sigurjón Guð-
•jónsson í Saurbæ, flutti ýtarlegt
yfirlit yfir hið kirkjulega starf. í.
prófastsdæminu á liðnu ári og
drap á eitt og annað,- sem fram-
undan væri til úrlausnar í mál-
efnum kirkjunnar. Messur voru
mun fleiri í prófastsdæminu, en
árin á undan, og tala altarisgesta
hærri.
Prófasturinn minntist Bergþórs
Jónssönar bónda í Fljótstungu, en
hann drukknaði áaiamt tengda-
syni sinum s.l. sumar, sem kunn-
ugt er. Bergþór var lengi sóknar-
nefndarformaður í Gilsbakka-
sókn og mikill áhugamaður um
málefni kirkj unnar.
í sambandi við fundinn var
messa ílutt í Akraneskirkju.
Predikaði séra Einar Guðnason
í Reykholti, eri sóknarpresturinn,
séra Jón M. Guðjónsson, þjónaði
fyrir altari. Altarisganga fór
fram í lok guðsþjónustunnar. —
Á fundinum voru flutt fjögur er-
indi. Dr. med. Árni Ámason, hér-
aðslæknir, flutti erindi um
bræðralagshugsjón kristindóms-
ins. Skýrði hann stefnu og starf
Rotaryhreýfingarinnar, en sú al-
heimshreyfing lýtur siðgæðis-
kröfum kristninnar, sem kunnugt
er.
Séra Guðmundur Sveinsson á
■ Hvanneyri, flutti erindi um Jó-
hannes skirara og séra Jón M.
Guðjónsson um verndun merki-
legra staða í landinu, sem ekki
mega falla í gleymsku. Loks flutti
prófastur erindi um sálmakveð-
skap og íslenzkar sálmabækur frá
elztu tíð til dagsins í dag Sungið
var á milli erinda. Bjarni Bjarna-
son, organisti, í Skáney lék á
hljóðfæri. — Prófastur ga.t um
hin margháttuðu störf Jóhanns
B. Guðnasonar safnaðarfuUtrúa á
Akranesi, fyrir kirkjuna fyrr og
síðar. Jóhann hefir átt sæti í hér-
aðsfundum í áratugí, en hefír nú
orðið að draga sig í hlé sökum
heilsubrests. Formaður sóknar-
nefndar á Akranesi hefir hann
verið um langt skeið, og er enn.
Störf hans hefir einkennt lifandi
áhugi og fúsleiki til að ljá kirkj-
unni pg málefnum hennar lið sitt.
Fundurinn vottaði Jóhanni þakk-
læti sitt. — Fundinum barst
kveðja frá biskupi landsins. —
Héraðsfundurinn gerði eftirfar-
ándi ályktanir:
1. „Héraðsfundur Borgarfjarð
arprófastsdæmis, haldinrrá Akra-
nesi 6. nóv. 1955, beinir þeirri
áskorun til hins háa Alþingis, að
það hækki á næstu fjárlögum
framlag til kirkjubyggingarsjóðs
um 500 þús. kr. á ári“.
2. „Heraðsfundur skorar á AI-
þingi að samþykkja framkomið
frumvarp um stofnun kirkju-
þings. Lítur fundurinn svo á, að
það hafi býðingarmikið verk að
vinna til eflingar kirkju þjóðar-
innar og kristnihaldi“.
3. „Héraðsfundur telur að
æskilegt sé og aðkallandi, að
merkir sögulegir staðir í landinu
verði vel og varanlega merktir,
svo að ekki týnist komandi kyn-
slóðum. — Lítur fundurinn, svo
á, að staðir, þar sem kirkjur hafa
staðíð í aldaraðir, en eru ekki
lenguv á þeim stað, megi ekki út-
mázt, heldur undantekningar-
laust auðkennast til leiðbeining-
ar. Fundurinn telur, að mái þetta
þoli ekki bið og treystir á skiln-
ing fólks og framkvæmd í þéssum
efnum“.
4. „Héraðsfundur beinir þeirri
áskorun til hins háa Alþingis, að
það veiti á næstu fjárlögum eitt
hundrað þúsund króna sfyrk til
byggingar Hallgrímskirkju í
Saurbæ, svo að unf verði að ljúka
smíði hennar á næsta árí, eins og
ráð hafði verið fyrir gert".
ARGAR góðar bækur koma
i?l út þessa dagana, er.da segja
blöðin daglega frá nokkrum
þeirra og þykir sumum blaðales-
endum nóg um svo einhæft efni.
En þetta er orðin tizka, að láta
flestar bækur koma út rétt fyrir
jólin ár hver.t og þýðir ekki um
að fást. Jafn sjálfsagt er að geta
góðva bóka að nokkru.
Hér vil ég geta bókar einnar,
sem ég tel að korr.i skólum að
góðu gagni, einkum við landa-
fræðikennsluna. Það er ferðabók-
in Umhverfis jörðína, eftir Vig-
fús Guðmundsson, gestgjafa. —
Þetta eru, sem kunnugt er, ferða-
þættir ffá ölfum álfum heims,
því að höf. mun vera með víð-
förlustu rnönnum á landi hér. —
Hann er líka einn þeirra fáu,
Sem' vill láta aðra njóta ferða-
lágsins með sér, með því að segja
ferðasöguna — og vel sé honum
fyrir það. Á þann hátt, getum við
hinir, sem heima sitjum, notið
þess að litast um í öðrum lond-
um, áhamt höf., þótt við höfum
aldrei átt kost á að líta þá fjar-
lægu staði, sem hér er sagt frá
— og munum aldrei eiga, margir
hverjir. Við verðum að láta okk-
ur nægja að segja með Jónasi:
i,Eg er kominn upp á það, allra
þakka verðast" o. s. frv.
j Góðár ferðasögur eru bezta
hjálp í þessu efni. Bók Vigfúsar
tel ég hiklaust í þeim flokki. —
Hann segir vel frá og hefur glöggt
auga fyrir því, sem hann sér og
heyrir. AHvíða fléttar hann þætti
úr sögunni saman við frásögnina,
t.d. þegar hann er í Róm, Neapóli,
Versölum, Pretoríu og víðar. —
Flestir þættirnir eru skrifaðir á
j ferðalögunum, margir sem sendi-
bréf heim til kunningjanna. Það
gerir þá lífrænni og sannari, en
segja má ef til vill, að bókin sé
, ekki eins heilsteypt vegna þess.
I Mér þykir hún skemmtilegri þess
vegna. — Sumir þættirnir eru
hinar beztu heimildir um fjar-
lægar þjóðir og lönd, og flytja
geysimikinn fróðleik. Nefni ég
þar t.d. þættina um Ástralíu,
Nýja-Sjáland, Kaliforníu, Mor-
mónaríkið Utah, Suðurhafseyjar
og Hawaii. Engin bók, sem nú er
að koma út, segir frá svo mörgum
og fjarskyldum þjóðum. Þesa
vegna leyfi ég mér að benda
námsmönnum og kennurum á
hana sér til gagns og gleði. —
Allir þeir, sem annafs hafa gam-
an af ferðasögum munu að sjálf-
sögðu lesa þessa bók.— Ekki má
gleyma því, að Vigfús segir frá
íslendingum, víðs vegar um heim,
í þessari bók sinni, mönnum, serri
sumir hverjir voru týndir ætt-
jörð sinni. Eru skemmtilegar frá-
sagnir hans um þá og trúað gætl
ég að ýmsir hér heima, væru hon
um þakklátir fyrir fréttirnar. Ég
er það a.m.k., því að tveir þeirra,
sem hann hittir á fjarlægustu
stöðum, eru náfrændur mínir. —
Margar skemmtilegar frásagnir
eru í bókinni um íslendinga j
Vesturheimi.
Þá er og vert að benda ungu
fólki á, að þessi bók er hinn bezti
skóli fyrir þá, sem ætla sér að
ferðast út um heim. Síðasti kaflj
bókarinnar er beinlínis skrifaður
í því skyni. — Ferðalög eru góð-
ur skóli — en þar gilda vissar
reglur, alveg eins og í skóla, sem
menn verða að kunna og breyta
eftir, ef vel á að fara. — Ánægju-
legt þykir mér það hjá höfundi,
að hvar sem hann fer, verður
honum hugsað til lands síns, og
hvað því mætti að gagni koma aí
því marga og nýja, sem hann sér
og heyrir. Þar lifií enn andi ung-
mennafélaganna, sem við vorum
báðir snortnir af á yngri árum
okkar og fylgir okkur æ síðan. —
En er það ekki ennþá kostur á
hverjum góðum þegn, að hyggja
að velferð lands síns og þjcðar?
Við kennarar höfum oft talað
um að skortur væri á hentugum
lesbókum til stuðnings vifS
kennslu ýmissa fræðigreina. Ég
sé ekki betur en þessi bók — sem
og aðrar góðar ferðasögur — getl
verið hin bezta hjálp í þessu efni,
Unglingum þeim, sem útþráin
kallar, mun bókin verða hollur
skemmtilestur. — Myndir í bók-
inni eru allmargar og sumar
ágætar. Eru þær hin mesta bók-
arprýði. — Þökk sé höfundi fyrir
bókina.
íngimar Jóhannesson.
Gamlar myndir og
skýrSngar við þar
BÓKAÚTGÁFAN Norðri hefur
gefið út skemmtilega bók, sem
heitir Gamlar myndir, safn gam-
alla íslenzkra ljósmynda af stöð-
um, mannvirkjum og atburðum.
Ég ætl'a ekki að skrifa ritdóm um
þessa bók, enda er hún ekki rit,
heidur myndasafn. Auk þess
standa þau ortS á einum stað í bók
inni, sem af má skilja, að ég hafi
Verið mjög r ráðum um útgáfu
hennar, og væri þá skrýtið að
(skrifa ritdóm iirn bók, sem mað-
ur stæðí sjálfur að. Ég á þó ekki
annan. þátt í bókinni en að leyfa,
að í henni væru btrtar myndir
eftir Ijósmyndaplötum þeim
gömlum. sem Þjóðminjasafnið á.
. Um fyrirkomulag eða texta hef
! ég engu ráðið, en satt að segja
eru skýringartextarnir í stytzta
lagi, þó að það sé raunar vorlcunn
armál. Myndirnar sjálfar eru
jafngóðar fyrir því, enda er sann-
ast sagna, að í þessari bók eru
margar stórmerkilegar myndir og
bókin óvenjtrlega á'nægjuleg að
blaða í. Annað eins safn forlíðar-
mynda > hefur eícki sézt hér.
Ég vík aftur að skýringunum.
Hér á safninu eru þessar gömlu
ljósmyndaplötur- án nokkurra
verulegra skýringa, standa á skrá
undtr einu stuttu nafni, annað
ekki. Útgáfan hefur litlu getað
bætt við til skýringar mvndunum,
enda tvímælalaust mjög tafsamt
að jWta uppi þá menn, sem skýrt
gætu sitthvað á hverri einstakrí
mýnd. Við höfum reynslu af bví
á Þjóðminjasafninu, hve erfitf ér
að fínna fólk, sem þekkt gefur
nafnlausar mannamyndir, sem
okkur berast stundum í söfnum,
En nú þegar þessi þók er komh»
út, er hins vegar fengið ágætt
tækifæri til að afla fullkominna
skýringa við fjölmargt á myncl-
unum. Sennilegt er, að bókiri
komi fyrir augu það margra
manna, að skýring gæti fengizt á
öllu, sem máli skiptir, ef þessir
menn legðu fram það sem hver
og einn getur skýrt.
Það væri þakkarvert, ef menii-
vildu skrifa upp 'ýmislegt, sém
þeir þekkja á þessum myndum,
en telja líklegt, að óþekkjanlegt
sé flestum nútímamönnum. Þetta
á bæði við persónur og mann-
virki, sem sjást á myndunum.
Slíkar skýringar mætti senda
Þjóðminjasafninu, og gætu þær
fylgt þessum menningarsögu-
myndum til komaridi tíma. Lik-
legt er einnig, að Bókaútgáfais
Norðri mundi vilja láta mikiis-
verðar nýjar skýringar með
myndum þessum koma fyrir al-
menningssjónir á einhvern hátt
síðar.
Ég vona, að einhverjir glöggir
eldri menn skemmti sér við það
um jólin að ráða þessar merki-
legu myndir og auki þannig enn
á sögulegt gildi þeirra.
Kristján Eldjárn.

1 lL M J—Tl 1 3 4i>
1
fi?I U<
JON 8JAR
______J i
tn*ngj*tofa^
NASON
mSm
iækjargoto 2