Morgunblaðið - 24.12.1955, Blaðsíða 5

Laugardagur 24. des. 1955
MORGUNBLAÐIÐ
3%
Islandshátíð
í Svíaríki
AFHENDING Nóbelsverðlaun-
anna fer fram í hljómleikasal
Stokkhólmsborgar Og var svo
mikil þröng á götunum i nágrenni
hússins, að okkur var ráðlagt að
eetia okkur allt að klukkustund til
að komast hina stuttu leið frá
Grandhóteli, þar sem við bjugg-
um, og að hljómleikahúsinu.
Ótrúlegur sægur fólks hafði safn-
azt meðfram innganginum að
byggingunni, til þess að sjá hið
skartbúna fólk er streymdi þang-
að. Ég fékk sæti framarlega í
salnum og var hinri ánægðasti er
við hlið mér settist gamall kunn-
íngi héðan að heiman, prófessor
Sven Jansson.
INNI I SALNITM
Á sviðinu þar sem hljómsveit-
inni er komið fyrir á hljómleik-
um, sátu nú meðlimir sænsku
akademíunnar, nokkrir þeirra er
áður höfðu fengið Nóbelsverðlaun
prófessorar og aðrir úr hópi mik-
ílsvirtustu menntamanna Svía-
ríkis, en nokkur auð sæti voru
aitt hvoru megin við ræðupall-
□-----------------------n
T) AGNAR JÓNSSON
forstjóri Helgafells-
útgáfunnar og aðaiútgef-
andi nobelsverðlauna-
skáldsins Halidórs Kilj-
ans Laxness, var gestur
Nobelsstofnunar við há-
tíðahöldin 10. des. s.l.
Áður en hann fór, bað
Mbl. hann að stinga nið-
ur penna um hátíðina og
segja lesendum þess í fá-
um dráttum frá þessum
merka atburði.
□-----------------------a
æðsti maður Nóbelsstofnunarinn-
ar. Snerist ræða hans aðallega um
tvo menn, þá Albert Einstein og
Thomas Mann, er báðir létust á
árinu og höfðu áður setið í þess-
um sal til þess að veita viðtöku
Nóbelsverðlaunaskáldið á heimili sínu að Gljúfrasteini
I
(Ljósm. Mbl. Ól. K. M.)
inn. Á mínútunni klukkan 16,30
komu fram á sviðið tveir ungir
menn, klæddir búningum er
Ijómuðu af stássi og voru vafðir
iskrautlegum borðum. Þeyttu þeir
fomaldarlúðra eins og gert var
á tónlistarhéiíðinni hér hjá Jóni
Leifs, cn hljómsveit spilaði með-
an konungur og fylgdarlið hans
gekk inn í salinn og tók sér sæti
á fremsta bekknum; konungur
foeint niður undan ræðustólnum.
Er fólk hafði rétt komið sér fyrir
í sætunum voru enn lúðrar beytt
ir og inn gengu Nóbelsverðlauna
hafarnir og fylgdi hverjum
þeirra sérstakur kynnir. Settust
þeir til vinstri í auðu stólana en
ffylgdarmenn þeirra til hægri.
ATHÖFNIN HEFST
Athöfnin hófst á ræðu ríkis-
fnarskálksins, sem mun vera
verðlaunum Nóbels. Þá stóðu þeir
upp hver af öðrum, er ræður áttu
að flytja fyrir Nóbelsverðlauna-
höfunum og voru þær flestar
stuttar og í lok hverrar ræðu
persónulegt ávarp er kandídat-
arnir hlýddu á standandi. Próf.
Wessén hélt ræðu fvrir Halldóri
og ávarpaði hann á íslenzku. Að
ávörpunum loknum gengu hinir
lukkulegu fyrir konung, í þetta
sinn nokkrar tröppur niður, til
þess að taka á móti verðlaunun-
um. sem voru i þremur möppnm.
Talaði konungur nokkur orð við
hvern þeirra, en þeir þökkuðu
með djúpum hneigingum. Stórri
hljómsveit var komið fyrir að
baki efstu sæta á þriðju hæð og
lék hún verk eftír Lindberg,
Mozart, Stenhammer og liíendel-
sohn, en Sixten Ehrling stjórnaði
hljómsveitinni. Halldór Kiljan
gekk síðastur fyrir konung og
hafði þar lengsta viðdvöl. Því
miður veit ég ekki hvað þeirra
fór á milli. Þeir töluðu báðir
fremur lágt, en sjá mátti á til-
burðum þeirra að skilnaði að vel
hafði farið á með þeim, og voru
kveðjur Halldórs allmiklu til-
komumeiri en hinna og virtist
konungur vel kunna að meta það.
Komu mér í hug ýmsar myndir
úr sögunum þar sem sagt er frá
því er landar okkar gengu fyrir
konunga, og skildi ég nú betur
en áður að slíkar heimsóknir
voru færðar í letur af skáldum.
★
Allir gestirnir risu úr sætum
sínum í hvert sinn er gengið var
fyrir konung og klöppuðu þeir
ákaft unz báðir voru sestir. Að
athöfninni lokinni lék hljómsveit
in „Du gamla, du fria“. Konung-
ur og fylgdarlið hans ásamt heið-
ursgestunum yfirgáfu fyrst sal-
inn, og var erfitt að greiria hvorra
gleði var meiri, þeirra er hér
höfðu fært svó ríkulegar gjafir
eða hinna er báru nú þunga sjóði
af konungsfundi.
í RÁÐHÚSINET,
SEM DEILEM OLLI,
EINS OG VATNSBERINN
Þó þessi athöfn væri hin hátíð-
legasta og mikil hrifning ríkti
meðal gestanna, var það sem hér
fór fram eiginlega fremur inn-
gangur að sjálfri hátíðinni, sem
hófst með veglegu borðhaldi í
ráðhúsi borgarinnar kl. 19.30.
Ráðhús Stokkhólmsborgar er fög
ur og tilkomumikil bygging og
geysilegur íburður hvar sem litið
er. Þó olli þessi bygging á sínum
tíma deilum og æsingum er
minntu á aðförina að Vatnsberan-
um hér heima, og má okkur vera
það nokkur huggun að vita, af
reynslunni héðan sem annars
staðar frá, að það verða einmitt
óbilgjörnustu árásarmennirnir,
sem að lokum taka sér fyrir
hendur að verja hinn umdeilda
verknað. Háborð var fyrir endi-
löngum salnum, en yfir hann
þveran komið fyrir um 20 öðr-
um borðum. Við lángborðið sat
konungsfjölskyldan «g þeir gest-
ir aðrir er taka varð öðrum
fremur tillit til. Hafði skáldið
okkar Margrétu prinsessu sér til
annarrar handar en forsætisráð-
herrafrúna til hirinar, og með
sama hætti hafði frú Auður sér
á aðra hönd mann með konungs-
blóð i æðum. Ekki varð ég var
við að hið lítilláta hjarta hennar
ofmetnaðist, þvert á móti fannst
mér látleysi og listfengi hennar
góðu ættinga endurspeglast í fasi
og ljúfu viðmóti. Veizlan fór
fram í gyllta salnum, sem kallað-
ur er, allur klæddur gullmósaik
og skreyttur myndlist. Sat þarna
til borðs um 800 manns. Hver
veizlugestur fékk í hendur sér-
staka bók þar sem prentuð voru
nöfn allra veizlugestanna og
teikningar af borðunum í saln-
um, og þurftum við ekki annað
en leita uppi númer til þess að
finna borðdömuna. Til hægri
handar mér sat austurþýzk kona,
glæsileg og bar hún mikið skraut
á sér. Hún reyndist vera kona
þess þýzka fol'leggjara Halldórs
er selur austantjaldsfólki bækur
hans. Hún var ekki eins fróð um
ísland og venja er um menr.taða
Þjóðverja, en hins vegar óx áhugi
hennar fyrir þessu þýðingarmikla
landi mjög við borðið. Hún hafði
lesið þær bækur Laxness sem
komnar voru út á þýzku og sagði
að Atómstöðin væri langbezt, og
varð allundrandi er ég maldaði
Alfred
nokkuð í móinn, og áleit að hann
hann hefði skrifað aðrar bækur
enn betri og nefndi íslandsklukk-
una, Heimsljós, Sjálfstætt fólk og
Gerplu. En hún lét sér ekki segjast
og var ég þá ekki frekar að fást
úm það á þessum stað. Ekki hafði
ég kjark til að spyrja hana frétta
að heiman. Allir kynntu sig svo
langt sem til náðist til beggja
handa, og tókst brátt mikil og
innileg vinátta með öllum, sem
óx jafnt og þétt við hvert glas.
Ekki kann ég að nefna nöfnin á
þeim vínum, sem við renndum
niður né heldur matföngum, en
engan heyrði ég kvarta. Sérstaka
athygli mína vakti þó ísinn sem
Ragnar Jónsson forstjóri
Helgafellsútgáfunnar
borinn var inn á stórum fötum,
er minntu mig á slóturtrogin hjá
Valgerði á Hólnum. Tiisýndar
leit þetta út eins og ullarreifi
hefði verið bréytt yfir hvert fat
til að vernda innihaldið, en sá
hlutinn reyndist þó ekki minna
hnossgæti en sjálfur klakinn, sem_
harðari var undir tönnina. Undir
borðum voru lúðrar þevttir sem
fyrr og hljómsveit spilaði, meðal
annars íslenzk þjóðlög. A3 lok-
um söng stúdentakór létta söngva
og bráðnaði þó síðasta íslagið af
samkomunni.
RÆÐA II. K. L.
HÁPUNKTLR HÁTÍÐARINNAR
Að borðhaldinu loknu steig
enn fram hinn aldni marskálkur
og aðrir dálítið stifir Svíar, en
kóngur mælti og nokkur orð.
Svíakóngur er eins og kunnug er,
mikið glæsimenni, gáfaður og
menntaður, og hefir brennandi á-
huga fyrir ýmsum menningarmál
um, en hefir þó mest yndi af þvi
að ganga í forna hauga og lykta
þar af gömlum beinum og forn-
aldargripum. Er iafnvel í hann
vitnað í Vísindáritum um forn-
leifafundi. Þarha fluttu nú allir
Nóbelsverðlaunahafarnir Stuttar
ræður, Ameríkumennirnir þrír á
Nobel
ensku en Theorell og Halldór t.
sænsku. Allar þóttu ræðurnaír
mjög athyglisverðar, en þó þótti
mest til þess koma er þeir sögði v
Theorell' og Halldór, og er méír
hiklaust óhætt að segja að há •
punktur hátíðarinnar var ræða
Laxness, sem hann flutti frábæri
lega vel á fallegri sænsku. Heyrðl
ég fólk mjðg almennt halda þvk
fram að þetta væri ein tilkomu.
mesta og innilegasta ræða ev
heyrzt hefði á 'Nóbelshátið. ÞaSí
mun að sjálfsögðu verða reiknað
mér til vondrar samvizku, aV
þeim sem frelsaðir hafa verifí
fyrir trú sína, að ég gat ekk*
varizt því. að á mig sækti nokkuv
ótti um að Halldór kynni áðuv
lyki að láta skína örlítið í þær
miskunnarlausu vígtennur, sem
hann bregður stundum á loft hév
heima, en sá ótti reyndist ástæðu--
laus.
SKÁLDINU EFST í HUGA
Á þessari hátíðastund vav*
skáldinu efst í huga sú „fjöl-
skj’lda, eltthvað kringum hundr •
að og fimmtíu búsund manna
stórrar, hinnar bókelsku þjoðav
íslands, sem hefir haft á mér vak -
andi auga frá því ég fór fyrst a'd
standa i fæturna sem rithöfund
ur, gagnrýnt mig og talað í mÍR
kjark á víxl, en aldrei skellt vi<$
mér skolleyrum eins og hennl
stæði á sama, "heldur tekið undir
við mig eins og bergmál, eða eina
og viðkvæmt hljóðfæri svarar
áslætti.“ Allt það dásamlega til-
litsleysi, sem Halldór hefur utn
dagana sýnt okkur vinum símmv.
sem höium sætt okkur við hlut -
skipti Búa Árlands, var honum
glevmt á þessari stundu, og meira
að segja mun mörgum fleirum
en mér hafa orðið á að minnast
þess beizka sannleika, að þar
sem skáldin vara ekki við hætt-
unum. og beita til þess hárbeitt-
um rakhnífum orðsnilldarinnar,
vaxa þær og glevpa alit að Jok-
um, eins og þær bakteríur, sem
lifa í skugga og raka, þar sem
sól nær ekki til að kyrkja þær.
Ræðu Laxness var tekið m*-5
slíkum fögnuði að ég hefi ekkl
verið viðstaddur innilegri sam-
fagnað. enda var hún flutt aí
djúpri og sannri tilfinningú. Var
mér sagt að nokkuð þyrfti til uð
mýkja h.jartataugar sænskra há-
skólaborgara, en það hefði Hall •
dóri tekizt til fullnustu nú, með
likum hætti og hann hefir, hver.u*
sinni með nýju skáldverki eign-
azt aftur hjarta þeirra borgarft
íslands, er hann hefir stundum
átt í höggi við á öðrum vettvangi,
Orð skáldsins, er það víkur að
viðtökum verka sinna hér heirnaj
erw sannarlega orð að sÖnnu, því
vissulega hafa það ávallt verið
hinir vandfýsnu, menntuðu borg-
arar íslands, sem fyllt hafa bið-
Frh. á bls. 46