Morgunblaðið - 17.11.1956, Blaðsíða 8

Morgunblaðið - 17.11.1956, Blaðsíða 8
e M O R CTl N B T. 4 Ð IÐ Laugardagur 17. nóv. 1956 Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónssun. Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.) Bjarni Benediktsson. Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur. Einar Ásmundsson. Lesbók: Ámi Óla, sími 3045. Auglýsingar: Árni Garðar Kiístinsson. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 1600 Áskriftargjaid kr. 25.00 á mánuði innanlands. í lausasölu kr. 1.50 eintakið. Ríkisstjórnin hylur sig í þögn í GÆR komu til umræðu í sam- einuðu Alþingi tillögur Sjálf- stæðismanna um endurskoðun varnarsamningsins þar sem lagt er til, að Alþingi álykti, að fyrir- huguð endurskoðun varnarsamn- ingsins skuli framkvæmd með það fyrir augum, að nauðsynleg- ar varnir landsins séu tryggðar, jafnframt því, sem bætt sé úr göllum þeim, sem fram hafa kom- ið á samningnum. Ennfremur var önnur þingsályktunartillaga Sjálf stæðismanna til umræðu en hún var um, að sameinað Alþingi kjósi með hlutfallskosningu fimm menn til þess undir forystu utan- ríkisráðherra að semja af íslands hálfu um endurskoðun á varnar- samningnum við Bandaríkin. Á öðrum stað í blaðinu er skýrt frá afgreiðslu þessara mála en umræðurnar voru á ýmsan hátt athyglisverðar. Spurning, sem ekki var svarað Fyrsti flutningsmaður tillagn- anna, Bjarni Benediktsson, gerði skýra grein fyrir efni þeirra og ástæðunum fyrir því að þær eru komnar fram. Megintilgangurinn með tillögunum var að fyrir lægju nýjar viljayfirlýsingar Al- þingis í varnarmálunum áður en gengið er til samninga við Banda- ríkin og að sköpuð verði aftur samstaða með lýðræðisflokkun- um um þessi mál með því að skipuð verði samninganefnd með þátttöku þeirra allra. Bæði Bjarni Benediktsson og Ólafur Thors spurðu ríkisstjórn- ina að því hvort það væri ætlun hennar að framfylgja nú yfirlýs- ingu Alþingis frá 28. marz s. 1., sem fól það í sér að endurskoðun varnarsamningsins skyldi gerð með það fyrir augum að varnar- liðið yrði látið hverfa úr landi jafnskjótt og tilskilinn samnings- frestur væru útrunninn. Þessari beinu spurningu fengust ráðherr- ar þeir, sem til máls tóku, þeir utanríkisráðherra, forsætisráð- herra og félagsmálaráðherrann, Hannibal Valdimarsson, ekki til að svara. Það má segja að þögn þeirra um þetta grundvallaratriði hinnar væntanlegu samníngagerð ar, væri eitt hið athyglisverðasta, sem kom fram í umræðunum. Utanríkisráðherrann sagði að vísu að hann horfði með „vax- andi áhyggjum” á ástandið í al- þjóðamálum og að það væri nú svo ótryggt „að enginn gæti full- yrt um framhaldið“. Sami ráð- herra lýsti einnig þeirri persónu- legu skoðun sinni að ef um væri að ræða að varnarliðið ætti að fara „á morgun eða næstu daga“, þá mundi hann vera á móti því. Jafnframt gat svo ráðherrann þess að það væri ekki fyrr en á miðju ári 1958, sem frestur til brottfarar varnarliðsins væri út- runninn, skv. varnarsamningnum, en vék alveg undan að svara hinni beinu spurningu Sjálfstæðis manna um það, hvort enn stæði við stefnuyfirlýsinguna frá 28. marz s. 1. eða ekki, eins og áður er sagt. Beðið ,,upplýsinga“ Svör Hermanns Jónassonar vöktu ekki litla furðu hjá þing- heimi. Hann kvað ekki rétt að ríkisstjórnin léti nú uppi hver væri stefna hennar í hinum vænt- anlegu samningum. Það væri fyrst rétt að heyra hvaða „upp- lýsingar“ bandarísku samninga- mennirnir gæfu. Bjami Bene- diktsson benti á að nú færi lítið fyrir þeim stóryrðum, sem þessi ráðherra hefði áður haft um að íslendingar þyrftu enga að spyrja. Nú teldi hann sjálfsagt að bíða eftir „upplýsingum“ Bandaríkja- manna áður en tekin væri afstaða af íslendinga hálfu. í þessu sam- bandi verður að hafa það í huga að stefnuyfirlýsing núv. stjórn- arflokka frá 28. marz s. 1. um að endurskoðunin skuli miðast við að varnarliðið fari, stendur enn í fullu gildi að forminu til. Alþingi hefur ekki breytt henni. Það sem Sjálfstæðismenn spurðu um var það hvort það væri nú raunverulega ætlunin að byggja á þessari yfirlýsingu þrátt fyrir hið ískyggilega útlit eða ekki. Þetta er þýðingarmesta spurn- ingin í íslenzkum stjórnmálum í dag og henni fékkst ríkisstjórnin ekki til að svara. Þeirri hugsun verður nú ekki varizt að svo líti út, sem Farm- sókn og Alþýðuflokkurinn veigri sér nú við að standa á samþykkt- inni frá 28. marz. Ef þetta væri ekki svo hefðu ráðherrarnir naum ast þagað við svo knýjandi spurn- ingu. Þung ábyrgð Það, sem Hannibal Valdimars- son sagði var í rauninni óskiljan- legt en ef hægt var að leiða nokk- uð af orðum hans var það helzt það, að vilji ríkisstjórnarinnar lægi skýrt fyrir í fyrri yfirlýs- ingum og þyrfti því ekki að spyrja. Hermann Jónasson tók fram, að það væri ekkert óeðli- legt þó ríkisstjórnin væri ósam- mála í þessu stórmáli, hún stæði jafnrétt fyrir því, að því er manni skildist. Alþýðubandalag- ið hefur nú alloft leikið þann leik aff þykjast vera mótsnúið tiltekn- um affgerffum stjórnarinnar og ekkert um þær vita og má í því sambandi minna á yfirlýsingu utanríkisráðherra frá í sumar og lausnina á löndunarbanninu. Slík an leik er þó ekki hægt að leika í það óendanlega og Alþýðu- bandalaginu verður tæplega stætt á því að koma fram að endur- skoðun varnarsamningsins lok- inni, hvernig sem hún verður, og þykjast þá ekkert um hana vita. Þaff er auðséð aff erfiðleikarnir í stjórnarherbúðunum eru mikl- ir. Þó ummæli utanríkisráðherr- ans væru óákveðin virðist hon- um þó vera ljós nauðsyn lands- ins á vörnum í svo ótryggum heimi, sem nú er. En utanríkis- ráðherrann er í erfiðum félags- skap. Honum hefði að sjálfsögðu verið að því hinn mesti stuðn- ingur, ef hann hefði nú fengið að taka boði Sjálfstæðismanna um samstöðu þeirra við endur- skoðunina. Það fékkst ekki og nú eru það Framsókn og Alþýðu- flokkurinn af hálfu lýðræðis- flokkanna, sem einir taka á sig ábyrgðina á því sem gerist. Þessi ábyrgð er mikil og miklu meiri en rétt er að þessir flokkar taki á sig, þegar litiff er á fylgi þeirra meff þjóðinni. En þeir hafa kos- iff sér hana og við það situr að sinni. UTAN UR HEIMI Jhá órœÉct l cJ^ci cj erlzvió ts roó I þriðja sinn á rúmum áratugi hefur hið þekkta sænska skáld, Pár Lagerkvist, sem fékk bókmenntaverðlaun Nóbels árið 1951, sent frá sér skáldverk, sem fjallar um stöðu mannsins í heim- inum. Það er ekki stórt að um- fangi, en þeim mun ríkara að innihaldi. Hvort þetta nýja verk er betra eða jafngott og „Dverg- urinn“ eða „Barrabas", verður látið ósagt, en það hefur yfir sér sömu listrænu heiðríkjuna og bæði fyrri verkin. Má segja, að þessi þrjú verk séu samstæð heild, þrjár stórbrotnar myndir af hlutskipti manneskjunnar. D vergurinn" fjallaði um mann, sem var gersneyddur öllum trúarlegum tilfinningum X þessu verki öðlast tómleiki sál- arinnar og eigingjarnt hatrið eins konar reisn, örlögþrungna upp- hefð. Aðalpersónan í „Barrabas“ trúði ekki á hinn kristna boðskap, en hann var snortinn af honura og gat ekki losnað undan áhrifa- valdi hans. Hann var „der Mensch in seinem dunklen Drange" og fann hvernig hin ei- lífu sannindi bergmáluðu hið innra með honum. rJ íðasta verkið, „Sibyll- an“ (Völvan), fjallar um spá- konu Apollons í Delfí, völvuna á þrífætinum, sem féll í leiðslu og talaði tungu ljósguðsins. Hún var kjörin til þessa hlutverks ung og ósnortin, og hún gegnir því með sæmd: froðufellir og engist frá sér numin, þegar guðinn nær valdi á henni og lætur hana stynja upp djupum og torskildum orðum. Eftir hverja leiðslu finn- ur hún botlausan tómleika hið innra með sér, eins og menn al- mennt gera eftir ástafund eða drykkjusvall. Hún bíður þess með óþreyju að fyllast aftur anda guðdómsins. Nú á dögum væri byllan eins og Michelangelo igsaff i sér hann, þegar hann málaði hvelfingu Sixtínsku kapellunnar í Bóm. Pár Lagerkvist hún líklega kölluð móðursjúk, á miðöldum hefði hún eflaust orð- ið dýrlingur, en á fyrstu öld e. Kr. í Delfí naut hún almennrar hylli sem hin guðdómlega Pyþía. »3 ibyllan er að því leyti ólík Barrabasi og Dvergnum, að hún gengur öll upp í því að þjóna guðdóminum. Venjulegt fólk eins og Ahasveros eða elskhugi henn- ar, hermaðurinn, líta til hennar með lotningu, en einnig tor- tryggni og ofurlítilli fyrirlitn- ingu. Hún lifir við önnur kjör en hitt fólkið. Trúarathafnir, sem í augum almúgans eru kærkomn- ar dægradvalir í gráum hvers- dagsleikanum, eru inntak og til- gangur allra tilveru hennar. Mað- ur getur látið sér detta í hug, að hún sé táknmynd hins and- lega manns, spámannsins, dulúð- armannsins, og kannske líka skálds eins og Lagerkvists, sem kemur með boðskap sinn frá endimörkum tilverunnar, og sem finnur að köllun hans skilur hann frá öðrum mönnum, verður í senn byrði og aðall. djúpsins, sem érfitt er að skýra eða játa. Undir ljósi sveipuðum helgidómi Apollons liggur hellir völvunnar, þar sem höggormar spádómsins skríða í reykelsis- eimi. Það er hér, sem hinn hræði- legi leyndardómur, „mysterium tremendum", á sér stað, þegar guðinn tekur vövuna með valdi, umvefur hana megnum geitaþefi og gefur henni sem son glottandi fífl, sem aldrei segir eitt orð að vitL mt essi vangáfaði sonur guðsins er e. t. v. í enn ríkari mæli en völvan höfuðpersóna bókarinnar, og þau tvö atriði verksins, sem kalla má listræna hápunkta þess, standa í sambandi við hann. Annað þeirra er fæð- ing sveinsins, jarðbundin og raun sæ eins og sjálf náttúruöflin. Hitt atriðið, sem er hápunktur verks- ins í heild, á sér stað þegar son- urinn rís á fætur og fer út úr hellinum. Móðirin fer að leita hans og finnur ilskó hans, klæði og fótspor í snjónum uppi á tind- inum. Það er himnaför: sonurinn hefur horfið og tekið leyndarmál sitt með sér. D vergurinn“ er myrk bók, umvafin dimmu afbrota og fangelsa. Yfir „Barrabasi“ hvílir hálfrökkur óttunnar. „Sibyllan" er böðuð ljósi. Lagerkvist hefur snúið aftur til Grikklands og dregur upp mynd af nöktu, sól- glitrandi landslagi eins- og það er nú, en ekki eins og það var á dögum völvunnar, skógi klætt og villt. Sibyllan þjónar guði ljóssins, tónlistarinnar og skáld- skaparins. H, E n Lagerkvist er það lagið að sjá hið háleita í sam- bandi við hin dimmu rök undir- ver er þessi fíflski sonur Apollons, hæruskotinn og samt alltaf barn? Hvað á hann að tákna? Þetta er ekki í fyrsta sinn, sem Lagerkvist lætur guðdóminn þegja og snúa brosandi ásjónu sinni frá mönnunum, um leið og hann staðnæmist frammi fyrir þeim sannleik, sem Strindberg tjáði í „Drömspelet‘:, nefnilega að leyndardómur heimsins sé hið mikla „Ekkert". „Brosið eilífa" gefur engin svör; það er óskýran- legt, tilgangslaust, hvorki gott né illt, og af þeim sökum óró- vekjandi. Lagerkvist gefur engin skýrari svör nú en fyrir 30 árum, þegar hann skrifaði „Brosið ei- lífa“, en hann er enn sem fyrr hugfanginn af spurningunni, leit- inni, gruninum um hið yfirvit- lega, „das ganz Andere“. JLi agerkvist er snilling- ur í því að gefa gömlum sann- indum og goðsögnum nýtt og sannfærandi líf, listrænt gildi. Hann á það sammerkt við Freud og Thomas Mann að geta vakið upp sagnir og trúarbrögð löngu liðinna tíma og gætt þau lífi, sem hefur merkingu fyrir sam- tímann. Hann er í ætt við völv- una Ahasveros: ungur í öllum hreyfingum, stíllipurð og fersku ímyndunarafli, en með hin gömlu augu, sem eru orðin vön því að rýna í hið óskiljanlega og óttalega. „Sibyllan" er í senn ný og gömul bók. Hún flytur ekkert „nýtt“ þeim, sem fylgzt hafa með skrifum Lagerkvists, en hún varp ar nýju og skýrara ljósi yfir hin gömíu hugðarefni hans. Hún hef- ur yfir sér hógværð arfsagnar- innar og ógn særingarinnar. Hún er í senn ólgandi og lygn. Hún er nýr sigur fyrir stórskáldið Pár Lagerkvist. Demókratar vflja sterkari varnir Atlantskafsbandalagsins WASHINGTON, 13 nóv. — Öldungadeildarþingmaðurinn Lyndon Johnson, formaður demókrata í öldungadeildinni, sagði í ræðu, er hann hélt á fundi með blaðamönnum í Washington, að hann myndi sækja ráðstefnu þingmanna Atlantshafsbandalags ríkjanna í París í þeim tilgangi að stuðla að því, að sameiginlegt varnarkerfi Norður-Atlantshafs- ríkjanna verði styrkt. „Við álítum þingmannaráð- stefnu Atlantshafsbandalagsins mjög mikilvæga. Það er engum neitt launungarmál, að vegna viðburðanna undanfarið hefur hrikt alvarlega í stoðum Norður- Atlantshafsbandalagsins, sem er hymingarsteinn utanríkisstefnu okkar. Við vonum, að á ráðstefn- unni verði heilbrigðar og ský- lausar umræður um sameiginleg vandamál okkar. Atlantshafsbandalagið er enn- þá bezta leiðin, sem miðar að því að hinar frjálsu þjóðir Norð- ur-Atlantshafsins geti tekið hönd um saman um sameiginlegar varnir sínar

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.