Morgunblaðið - 17.11.1956, Blaðsíða 9

Laugardftgur 17. nóv. 1956
M ORCVNliLAÐlÐ
&
Séð yfir Akranes. Öll hús Haraldar Böðvarssonar eru rauð máluð með ljósu þakskeggi og ljósum gluggakörmum. Fjöldi húsa tilheyrir l>essu mikla athafnafélagt,
Nær húsaröðin allt frá stórbyggingunni lengst t. h. og allt yfir þvera myndina.
Ég
en
varð auðvitað fyrir skakkaföllum,
skuldir mínar hef ég alltaf greitt, n
— JA, ÉG VEIT svo sem ekki
hvað við eigum helzt að segja.
Það er ýmislegt, sem hefir skeð
á þessum 50 árum, sagði Haraldur
Böðvarsson, útgerðarmaður á
Akranesi, er ég hitti hann í fyrra-
dag á heimili hans, en í dag eru
50 ár frá því hann hóf útgerð,
þá aÓeins 17 ára gamall.
— Hvað varð til þess að þér
hófuð útgerð?
— Ég er fæddur og alinn upp
hér á Akranesi. Þá þótti hér eng-
inn maður með mönnum, nema
hann gæti farið til sjós. Hitt voru
amlóðar. Það var 1903, var ég
þá 14 ára, að ég fékk að fara
xneð dugandi formanni í lúðutúr
hér út af Akranesi. Veið veidd-
um fullan bát af lúðu og rérum
með aflann til Reykjavíkur og
seldum hann þar Jóhannesi Nor-
dal á 6 aura pundið, hausaðan
slægðan og hreinsaðan. Þá var
ekki um annað að gera en opna
róðrarbáta. 1904 réðst ég svo á
enskan tog'ara, sem lagði upp í
Reykjavík. Var ég á honum í 3
mánuði og fékk 50 kr. á mánuði
og frítt fæði. Þótti það gott kaup.
Sumarið eftir fór ég með
öðrum enskum togara til Eng-
lands og var þar í 12 daga. Það
var nú matur fyrir 16 ára strák
í þá daga. Víkltaði það óneitan-
lega sjóndeildarhring unglings-
ins.
— Nokkur skemmtileg atvik
frá tíma sjósóknarinnar?
— Ekki, sem merkileg geta tal-
izt, en smáspaugileg þó. Á enska
togaranum, sem ég var á, var
vélstjóri sem gjarnan vildi standa
í áflogum við okkur strákana.
Leiddist okkur þetta fremur. Eitt
sinn, er hann áreitti mig, greip
ég hann glímutökum og slengdi
honum ofan í fiskkös á dekkinu
og sagði honum að ef hann lang-
aði í meira, þá skyldi hann koma
aftur. Lét hann þá af þessu. í
annað skipti í landlegu í Reykja-
vík fóru skipverjar á fyllirí upp
í bæ. Er þeir komu aftur var
ég á gangi niðri á hafnarbakk-
anum. Tóku þeir nú bát og ætl-
uðu um borð í togarann. En þeir
munu víst haía fengið sér held-
segir Mnn stórtæki atholnamaður, Earoldnr Böðv-
arsscn ó Ahroncsi, sem í dag hefir gert út í 50 ór
laraldur Böðvarsson
^ ur mikið neðan í því, því þeir
i hvolfdu bátnum og fóru allir í
sjóinn. Loks tókst okkur fjórum,
sem þarna komum til hjálpar,
að veiða fyllirútana upp úr höfn-
inni, segir Haraldur og hlær við.
Mér verður litið á þennan stóra
þrekvaxna mann og mér dettur
i hug að hann hafi ekki verið
neitt lamb að leika sér við, þegar
hann var upp á sitt frískasta.
— En svo við snúum okkur að
útgerðinni. Þér hófuð hana 17 ára
gamall?
— Já, það var 17. nóvember
1906, að ég keypti eitt af hinum
frægu róðrarskipum, sem réru í
Garðinum. Allir dugmestu for-
mennirnir héðan fóru þá með
skip sín á vertíð suður í Garð.
Skipið kostaði 200 kr. og greiddi
ég það út.
— Og áttuð þér þessa peninga
handbæra?
— Já, Okkur systkinunum var
öllum gefið sitt folaldið hverju.
Kom hestur í hlut allra, nema
mín. Ég fékk hryssu. En hryssur
voru á þessum tíma lítt mark-
aðshæfar, svo að ég lét hana
ganga í stóði þar til ég hafði
eignazt 5 hross og seldi síðan
hópinn fyrir 200 kr. Meðeigandi
með mér í bátnum var Hallgrím-
ur nokkur Jónasson, fullorðinn
maður og dugandi sjómaður. Átti
hann að vera formaður á bátn-
um og var það framlag hans til
útgerðarinnar. Við bjuggum okk-
ur svo til að gera út á fyrstu
vertíðina 1907, komum okkur upp
2 netjatrossum og voru 8 net í
hvorri. Þetta tók allt talsverðan
tíma, efnið keyptum við og voru
netin síðan hnýtt í höndunum.
f fyrsta róðri var farið með netin
út í svokallaðar Forir og þau'
lögð þar. En þegar vitja átti netj-
anna, fundum við ekkert nema
eitt ból. Togari hafði komið og
sópað öllu á brott. Þannig fór nú
um fyrstu sjóferð hinnar nýju
útgerðar. Veiðarfærin, sem öll
höfðu verið fengin upp í skuld
voru töpuð. Grímur félagi minn
vildi þá hætta við útgerðina. En
ég var ekki á því. Við komum
okkur því upp öðrum trossum
og tók það sinn tíma, svo að
heita mátti að vertíð væri búin,
þegar við vorum tilbúnir á ný.
Ég minnist þess að kona Gríms
sagði einu sinni er ég kom upp
eftir til þeirra hjóna, þar sem
verið var að hnýta netin og þótti
mér seint ganga: „Nú er hugur
í litla brjóstinu".
— Það má kannske skjóta því
inn að þarna hafi átt við mál-
tækið: „Fall er faraheiU"?
— Ja, ef til vili. — Á næstu
vertíð gerðum við svo út frá
Vörum í Garði og gerðum það
allt til 1914, en árið áður höfðum
við keypt okkur nýjan sexæring.
Milljónafélagið keypti af okkur
aflann.
— Hvenær hófst útgerð mótor-
bátanna?
— Það var 1908 að ég keypti
fyrsta mótorbátinn og fékk ég
þá annan félaga með mér í þá
útgerð. Bát þennan létum við
heita „Höfrung“ og var hann 8
lestir með 8 ha. vél. Þegar ég
keypti bátinn lánaði gildur bóndi
í Reykholtsdal mér 1500 kr. til
fjögurra ára. Hét hann Einar
Magnússon á Steindórsstöðum.
— Við fórum 4 saman á róðr-
honum að orði: „Mikið má hamt
Kári blása á móti, svo „Höfrung-
ur“ hafi ekki betur“.
„Höfrungur" mun hafa verið
eitt hið fyrsta fiskirannsóknar-
skip hér við land. Bjarni Sæ-
mundsson notaði það 1909 er
hann stundaði rannsóknir hér í
Flóanum. Fór hann í rannsóknar-
ferðir upp undir Mýrar, inn í
Hvalfjörð og víðar.
— Og hvaðan gerðuð þið
„Höfrung“ svo út?
— Við tókum okkur saman við
aðra útgerð og byggðum okkur
hús í Vogum við Vogastapa í
svonefndum Hólma. Rúmaði hús-
ið 2 skipshafnir. Frá Hólmanum
gerðum við út á þorskanet frá
1909—1915, en þá mátti heita
að þorskanetjaveiði félli niður á
vertíðum, en línuveiðar tækju
við.
— Segið mér eitt, Haraldur.
Hve lengi stóðu þorskanetjaver-
tíðir og hvernig bjuggu sjómenn
sig út með matföng á vertíðina?
— Þorskanetjavertíðin stóð frá
miðjum marz til loka, 11. maí.
í verstöðvum eins og Hólmanum
'.ðalbygging Haraldar Böðvarssonar & Co, hraðfrystihúsið og skrifstofurnar.
Þessi mynd er tekin á árunum kringum 1920. Hún sýnir gaml*
íshúsið, en við enda þess (næst á myndinni) er ístjörn, en úr
henni var ísinn höggvinn á veturrih og látinn inn í íshúsið.
arbát héðan frá Akranesi til þess
að sækja „Höfrung". Var það
hin sögulegasta ferð. Báturinn
hafði komið á dekki skipsins
„Konglnge", til Rvíkur. Dróg
um við hann að bryggju í Reykja
vík og hugðumst setja vélina í
gang, en tókst það ekki hvernig
sem við reyndum. Var nú úr
vöndu að ráða, því engir.n þekkti
neitt til slíkra véla þá í höfuð-
staðnum. Loks var mér vísað til
manns, sem kallaður var Óli
galdramaður, en hét Ólafur og
var Jónsson og bjó á Hverfis-
götu 92 og gerði þar _við hjói-
hesta og saumavélar. Ég arkaði
til galdramannsins og þótt hann
segðist ekkert vit hafa á svona
vélum og hefði aldrei séð þær,
þá fékk ég hann með mér niður
í bát. Og svo fór að lokum að
Óli galdramaður kom vélinni í
gang eftir miklar athuganir og
við sigldum hinir hróðugustu með
árabátinn í eftirdragi áleiðis til
Akraness.
Á leiðinni upp eftir lá einn
karlanna frammá og horfði á
hvernig braut af stefninu. Varð
lifðu menn við skrínukost. Kost-
urinn var nokkuð mismunandi
eftir efnum og ástæðum. Margir
höfðu kæfu 1 kofforti, 15—20 kg,
eða í sauðabelgjum, þá súrt smjör
einnig í belgjum. Kandíssykur
og kaffi höfðu menn. Það var
stundum geymt í órónum sjó-
vettlingum. Rúgbrauð höfðu
menn, kringlur og skonrok. Var
það haft í strigapokum. Rúg-
brauðið var þannig geymt, að það
var grafið í salt í pokunum, svo
það ekki þornaði. Lítils háttar
munu menn einnig hafa haft að
saltkjöti, einnig herta þorsk-
hausa og harðfisk. Soðningu og
graut höfðu menn í félagi.
Drykkjarföng voru kaffi og aft-
ur kaffi, þegar legið var í landi,
en á sjónum sýrublanda eða bara
vatn. Eftir að mótorbátarnir
komu var svo hægt að hita kaffi
um borð. Undir lokin var kæfaa
oft orðin karmygluð og smjör-
ið eldsúrt.
— Og svo við komum aftur að
útgerðinni. Hún hefir náttúrlega
aukizt og stækkað?
Framh. á bls. 10