Morgunblaðið - 23.12.1956, Qupperneq 11

Sunmidagur 23. des. 1956
MORGUTSBLAÐIÐ
3b
GLEÐILEG
H.F. KORKIRJAN
GLEÐILEC
Verel. Ijigibjargar Johnson
metrar. Er þessi vöxtur mjög í
samræmi við vöxt hinna eldri
trjáa á Hallormsstað. Þau vaxa
afar hægt fyrstu tvo áratugina,
en herða svo vöxtinn þegar þau
komast yfir tvítugt. Stærsta blá-
grenitréð á Hallormsstað var
ekki nema 2,8 metrar þegar það
*tóð á tvítugu.
Blágrenið er náskylt sitka-
greni, en vex við nokkuð önnur
skilyrði, einkum að því er úr-
komu snertir. Erfitt hefur samt
reynzt til þessa, að afla fræs af
því frá stöðum, sem okkur henta.
Að líkindum mun þó rætast úr
þessu innan skamms.
RAUÐGRENI
L.
Þessari trjátegund hefur lítið
verið sinnt um mörg ár. Til eru
nokkur rauðgreni á Hallorms-
stað, en allt er á huldu um upp
runa þeirra. Við Jökullæk eru
19 tré, sem gróðursett voru ein-
hverntíma á árunum 1906—1909.
Þau týndust algerlega um mörg
ár og birkiskógurinn hafði
breiðst svo yfir þau, að vöxtur-
inn stöðvaðist um langt skeið.
Þegar þau fundust árið 1936 var
hið hæsta um metra, en flest að-
eins um fet Var birkiskógurinn
Einnig var fáeinum plantað rétt
eftir 1920. Uppruni er ókunnur.
Furan hefur vaxið fremur hægt
í samanburði við ýmsar aðrar
við hæðina. Þessar furur hafa
orðið fyrir talsverðum áföllum
sakir lítilla skorkvikinda, sem
sækja mjög á börk og barr.
Skógarfura var gróðursett á Hallormsstað uin 1906 og svo aftur
um 1922. Hún hefur komist upp í 9 metra hæð, en vex fremur
hægt. Trén eru bein og orðin nokkuð gild. Myndin er af skjól-
belti úr skógarfuru norðan elstu gróðrarstöðvarinnar á Hallorms-
stað. Ljósm.: Þ. J.
Blágrenin á Hallormsstað frá 1905 eða 1906 eru viðamest allra
barrtrjáa hér á landi. Hin tvö stærstu, sem eru 11 metrar og þar
yfir, mætti nota í símastaura eða saga í battinga eða borð. Viðar-
magn stærsta trésins er um hálfur teningsmetri. Þrívegis hafa
tré þessi borið þroskað fræ á undanförnum 10 árum. Auðveldara
hefði verið að rækta 500 eða 5000 tré en 5. Og nóg er landrýmið
þótt við vildum rækta 5 eða 50 milljónir slíkra trjáa.
Ljósm.: Þ. J.
ruddur, og þá fór nýtt lif að fær-
ast í trén. Meðalhæð þeirra er nú
röskir 5 metrar, en hæsta tréð
er 9 metrar. Þetta eru falleg og
heilbrigð tré, sem hafa borið fræ
tvisvar sinnum.
Auk þessa eru til nokkur rauð-
greni á öðrum stöðum í Hallorms-
staðaskógi. Þau hafa sum vaxið
mjög sæmilega og komizt upp í
9 metra hin stærstu.
2.
Árið 1948 var aftur hafizt
handa um gróðursetningu rauð-
grenis, og hefur því verið haldið
áfram síðan, meira og minna á
hverju ári. Einna bezt hefur
rauðgrenið þroskazt í Haukadal
1 Biskupstungum, sem sett var
niður 1949. Margt af því er orðið
um metri á hæð, og sýnilegt
er, að okkur verður engin skota-
skuld úr því að rækta okkar eigin
jólatré, er stundir líða. En rauð-
greni vex ekki nema í mjög
frjórri jörð og einungis í skóg-
lendi. Er alveg vonlaust að ætla
*ér að fá það til að vaxa upp úr
graslendi,
SKÓGARFURA
1.
TJm 1906 var nokkrum skógar-
fctrum plantað á Hallormsstað.
tegundir. Samt er hæsta furan
orðin 9,3 metrar. Yfirleitt eru
fururnar viðamiklar, því að þær
eru býsna gildar í samanburði
Eftir 1938 hafa verið gróður-
settar skógarfurur víða um land,
sem ættaðar eru úr Norður-Nor-
egi. Hafa furur af Málselestofni
reynzt mjög vel. Þannig hafa
þær t.d. náð ágætum þroska í
Haukadal og í Vaglaskógi. Hinar
hæstu frá 1942 eru um 2 metrar,
og er það eðlilegur vöxtur. —
Reynslan hefur sýnt, að mjög
þarf að vanda frævalið ef furan
á að heppnast, en sé því hlýtt er
oft furuðlegt hve furan sættir sig
við ófrjóa jörð.
ABRAR FURUTEGUNDIR
Hér hafa verið reyndar 5 aðrar
tegundir furu. Bezt hefur kon-
tortafuran reynzt, en hún er ætt-
uð úr vesturhéruðum Norður-
Ameríku. Því miður er lítið til af
henni ennþá, og erfitt hefur verið
að afla fræs af henni. Elzti lund-
urinn á Hallormsstað er gróður-
settur 1940. Meðalhæð hans er
2,4 metrar en hæsta tré er 3,7
metrar. Þetta er mjög góður
vöxtur.
Þá var gróðursett hér lindi-
fura á árunum 1903—1906, eða
henni var öllu heldur sáð á víð
og dréif í Mörkina á Hallorms-
stað, við Grund í Eyjafirði og á
Þingvelli. Hún hefur aðeins náð
góðum þroska á Hallormsstað,
sem og ekki er að furða, þar sem
fræið kom frá Irkutsk í Síberíu.
Á Hallormsstað eru ekki til nema
95 tré af þessari tegund, og er
hið hæsta þeirra 6,1 metri. Er
það litill vöxtur á svo löngum
tima, en furur þessar stóðu um
mörg ár í miklum skugga og
þann tíma var vöxturinn sama
og enginn.
Broddfura var og gróðursett
hér á fyrstu árum skógræktar-
innar á Hallormsstað. Hún er ein-
kennileg um margt. Er þetta há-
fjallatré úr sunnanverðum
Klettafjöllum, sem er afar sein-
vaxið og verður aldrei mjög hátt.
Hins vegar er það eitt harðger-
asta tré heimsins og nýlega hafa
menn komizt að raun um, að það
er eitt hið elzta tré, ef ekki elzta
tré jarðar. Aldur þess hefur verið
talinn rösk 4000 ár. Hér hefur
þessi tegund aldrei látið á sjá,
hversu illa sem árað hefur. En
hún hefur ekki orðið nema 4,5
metrar hæst, og meðalhæðin er
um 4 metra. Oft hefur hún borið
fræ, og til eru afkvæmi hennar
á nokkrum stöðum.
Þá hefur og verið reynd hér
sveigfura frá vesturhéruðum
Ameríku en árangur er ekki
nógu góður. En það kann að stafa
af óheppilegu frævali. Og fjalla-
funma kannast allir við, sem
hjarað hefur við Rauðavatn um
tugi ára. Sú tegund er ekki tré
heldur margstofna runnur, og þvi
er ekki að vænta betri árangurs
aí henni en raun er á orðin.
AÐRAR TRJÁTEGUNDIR
Þá má að lokum geta þess, að
hór hafa verið reyndar margar
fleiri tegundir hin síðari ár, bæði
barr- og lauftré, en of langt mál
væri að rekja það.Nefna má fjalla
þin, marþöll, fjallaþöll, hvít-
greni, og af lauftrjám nokkrar
aspartegundir og álm. Þetta vex
allt vel, en þar sem skammt er
síðan tegundirnar komu hing-
að, að þin og hvítgreni undan-
skildu, er betra að bíða enn um
stund, áður en skýrt er frá þrif-
um þeirra.
Af því, sem sagt hefur verið
hér að framan, svo og af mörgu
öðru, sem of langt væri upp að
telja, þurfum við ekki að v ra
lengur í nokkrum vafa um, að
álitlegir og gagnlegir barrskógar
geta vaxið hér á landi, ef rétt er
að farið. í framtíðinni getum við
ræktað mestan hluta þess timb-
urs, sem þjóðin þarf. Við skul-
um ekki láta okkur tíl hugar
koma, að timbur og viður verði
ekki sama nauðsynjavaran og
áður, þótt ný efni komi á mark-
aðinn, því að úr viði eru nú ótal
efni unnin, sem áður voru óþekkt-
Hinn nýi viðariðnaður eykur
mjög eftirspurn viðar og veldur
verðhækkun, en slík verðhækkun
kemur auðvitað verst niður á
þeim, sem neyðast til að flytja
inn allan sinn við.
Nú hefur töluvert verið unnið
að skógrækt á undanförnum ár-
um, og yfirleitt tekizt vel. En
samt er langt í land til þess, að
síðari tíma menn muni um störf
okkar. Fjölmargar ástæður liggja
til þess, að okkur ber skylda til
að búa í haginn fyrir framtíð-
ina, og auðvitað er unnt að gera
slíkt á ýmsan veg. Eitt af því
óbrotgjarnasta og drýgsta er
samt að bæta landið og þá ekki
sízt að rækta hér nýja skóga.
Hér á landi eru nú 4 stórar uppcldisstöðvar fyrir trjáplöntur og
3 smærri. Hinar stærri eru í Fossvogi við Reykjavík, og er sú
stöð eign Skógræktarfélags Reykjavíkur, en hinar eru á Tuma-
stöðum í Fljótshlið, Vöglum í Fnjóskadal og á Hallormsstað.
Minni stöðvarnar eru við Akureyri, og er sú stöð eign Skógrækt-
arfélags Eyfirðinga, við Laugabrekku í Skagafirði og í Norðtungu-
skógi. Alls hafa stöðvarnar alið upp nærri eina milljón plantna
árið 1954 en nokkru minna s. L tvö ár. Er sífelt verið að stækka
stöðvarnar, og innan skamms á árlegt plöntumagn að nálgast t
milljónir. Myndin að ofan er frá Tumastöðum. Fremst á mynd-
inni eru sitkagrenitrén frá 1944. Myndin tekin 1954.
Ljósm.: G. R. Ó.
Fjallaþinur var gróðursettur á Hallormsstað fyrir um 50 árum.
Hann hefur vaxið mjög hægt framan af ævi og er enn ekki nema
um 7 metrar. Hann er eitt hið fegursta tré, sem hingað hefur
komið. Enn reynist erfitt að afla fræs af þessari tegund en verður
væntanlega auðveldara með hverju ári, sem líður.
Ljósm.: Þ. J.