Morgunblaðið - 04.01.1957, Blaðsíða 9

Föstudagur 4. jan. 1957
MORGUNBL AÐIÐ
9
Pólitísk fræði kommúnista eiga
ekkert rái gegn byltinga fólksins
Fræðflkennirfigar kommúnismans
liggia i rústum
Eftir Edward Crankshaw
í VESTRÆNUM LÖNDUM skilja
menn ekki til fulls það óskapa
hrun, sem hefur orðið í spreng-
ingunni miklu í Sovétblökkinni.
Flestir skilja að stefna Sovétríkj-
anna hefur orðið fyrir alvarlegu
skakkafalli og nakinn raunveru-
leikinn um rússneskt vopnavald
hefur birzt öllum utan þeim sem
eru blindir af ásettu ráði.
En það er ekkert nýtt. Á Vest-
urlöndum eru það aðeins þeir
sem eru blindir af ásettu ráði,
sem hafa trúað á göfuglyndi hinn-
ar rússnesku forystu.
HRUN GAMALLAR STEFNU
Það sem nú hefur gerzt, er að
atburðir síðustu tveggja mánaða
eru ekki einungis skakkafall fyr-
ir stefnu Sovétríkjanna. Þeir þýða
hvorki meira né minna, en algert
hrun stjórnarstefnu, sem hafði
gefizt rússneskum valdhöfum vel
í áratugi. Já stefnu sem rússnesk-
ir valdhafar hafa byggt megin-
ákvarðanir sínar á allt frá dögum
Lenins.
Tvö grundvallarlögmál í stefnu
sovétvaldhafanna, hafa verið að
sósíalista-byltingin, hvar sem hún
á sér stað, sé óafturkallanleg,
nema með hernaðarárás andbylt-
ingarsinna og hitt að sérhver
valdataka, sem Moskvuvaldið
stuðlar að sé sósíalistabylting í
anda Lenins.
blekking. Það er að segja Moskvu
menn litu aldrei á þessi hugtök,
nema sem sérstaka vopnlausa
leið til þess að ná sömu markmið-
um og áður. Það er algerlega röng
túlkun hjá ýmsum áhrifagjörnum
mönnum, að friðsamleg sambúð
hafi átt að vera frá Rússa hendi,
eins konar algert vopnahlé eða
Status Quo til eilífðar milli Aust-
urs og Vesturs.
Það er líka rétt að taka það
fram, að valdhafarnir í Moskvu
töluðu aldrei um friðsamlega
sambúð milli Rússa og hins hluta
heimsins, heldur ætíð milli sósial-
ista-landanna og áuðvalds-land-
anna. Og þá var Ungverjaland að
sjálfsögðu talið til sósíalista-land-
anna.
Baráttan gegn stalinismanum
og „nýi svipurinn“ voru alltaf í
sjálfu sér blekking, þar sem meg-
intilgangurinn með þeim var að
gefa hinni nýju forystu tíma til
að styrkja sig í valdasessi. Þessar
breytingar voru staðreynd jafnt
fyrir það — og atburðirnir í Ung-
verjalandi hafa ekki breytt þeim.
FLAUSTUR RÚSSA 1
UNGVERJALANDI
Einna athyglisverðast við at-
burðina í Ungverjalandi er hve
Rússar hafa þrátt fyrir hörkuna
komið þar fram með hangandi
hendi. Ekki vil ég gera lítið úr
hinum frábæru hetjudáðum ung-
versku þjóðarinnar, sem hefur
lýst öðrum þjóðum eins og viti í
myrkrinu. Ég vil heldur ekki
draga fjöður yfir klunnalega
grimmd rússnesku hermannanna.
En hitt stendur óhaggað, að
Ungverjar gátu því aðeins sýnt
heiminum hetjudáðir sínar og
þrek, að rússneska árásin var
ekki gerð af einum ráðnum og
ákveðnum huga.
Ef Rússar hefðu verið ákveðn-
ir, og hefðu verið staðráðnir i að
bæla byltinguna niður skjótlega
og hvað sem það kostaði, þá gátu
þeir gert það með því að flytja
ógrynni herliðs til Ungverjalands
og nota það til hins ýtrasta.
Þetta gerðu þeir ekki, heldur
kom fum á þá. Þeir vanmátu
Edward Crankshaw
eðli byltingarinnar, héldu i fyrstu
að það væri nóg rétt að sýna
vopnavaldið. Það reyndist ekki
nóg, svo að þeir fluttu aukið her-
lið til Ungverjalands en hikuðu
enn við að leggja út í gereyðing-
arbardaga.
EINA HALDREIPIÐ
Þeir hika enn í Ungverjalandi,
meðan þeir halda uppi tauga-
hernaði með móðgunum við Pól-
verja. Slík er framkoma þeirra
vegna þess að allur pólitískur
hugsanagangur þeirra liggur í
rústum, — þrátt fyrir „nýja svip-
inn“, sem þeir halda enn dauða-
haldi í. Þeir verða að halda dauða
haldi í hann, vegna þess, að ella
hafa þeir ekkert til að halda sér
í. Þeir verða að halda sér í hann,
því að ella missa þeir jafnvel tök-
in á Rússlandi. Og við eigum að
reyna að stuðla að því að þeir
geti haldið áfram við hina nýju
stefnu, sem þeir tóku upp á 20.
flokksþinginu. Það er eina leiðin
til þess að hjálpa Ungverjum og
Pólverjum og svo mörgum öðrum.
(Observer —
Öll réttindi áskilin).
HINN kunni Rússlandsmála-sérfræðingur brezka blaðsins
Observer skrifar grein þessa um áhrif atburðanna í
Ungverjalandi á kommúnismann. Skýrir hann frá viðhorf-
um valdhafanna í Kreml, sem menn á Vesturlöndum gera
sér ekki almennt ljós. En bylting alþýðunnar gegn komm-
únismanum hefur orðið kommúnistavaldhöfunum ógurlegt
áfail.
BYLTING FÓLKSINS
VAR ÓHUGSANDI
Þegar maður íhugar nú á þess-
ari stundu utanríkisstefnu Rúss-
lands, verður maður var við, að
þar er alger eyða, — eyða sem
forustumennirnir í Moskvu eru
nú að reyna að fylla upp í, þeir
reyna það í ákafa en að vísu með
nokkrum sársauka og beizkju.
Hvað eiga þeir að gera, þegar
móti þeim snúast öflug samtök
fólksins, sem þeir skilja ekki og
eru ekki einu sinni nefnd í póli-
tískum fræðum þeirra? Hvað geta
þeir nú fundið í staðinn fyrir
fræðikenningarnar, sem þeir hafa
fleytt sér á fram til þessa, en
eru nú að sökkva undir þeim?
Þegar við lítum á hvað er að
gerast í Moskvu, verðum við að
hafa þetta í huga. Er það mjög
þýðingarmikið, því að viðhorf
vestrænna manna til atburðanna
eru allt önnur. Má það ekki villa
okkur sýn, svo að við missum
mikil tækifæri.
HVAÐ UM „NÝJA SVIPINN?“
Á Vesturlöndum hafa alltof
margir aðeins fórnað höndum til
himins í skelfingu yfir hinni
vægðarlausu grimmd, sem beitt
var í Ungverjalandi. í blóði og
hörmungum Búdapest-borgar
þykjast menn sjá hinn nýja svip
kommúnismans, að úthreinsun
stalinistanna væri ekkert annað
en kaldranalegt bragð. Menn eru
og hneykslaðir á samsæri Rússa
í nálægum Austurlöndum og
freistast til að álykta, að allar
hugmyndir um friðsamlega sam-
búð, eða friðsamlega samkeppni
milli Austurs og Vesturs hafi
ekkert verið annað en blekking
og að Stalins-tímabilið sé runnið
upp að nýju.
Slíkar ályktanir eru þó ekki
réttar. Stalins-tímabilið er ekki
runnið upp að nýju, því fer fjarri
— og það kemur ekki aftur nema
annar Stalin komi upp, sem eins
og á stendur virðist í hæsta máta
ólíklegt.
VAR ALLTAF RLEKKING
Hvað viðvíkur talinu um frið-
samlega sambúð eða friðsamlega
samkeppni, hefur það ætíð verið
Björgun sögðu þrír dómenda
en aðstoð sögÓu tveir þeirra
*
Ur dómi Hæstaréttar i björgunar-
máli norska oliuskipsins Linde
HÉR verður á eftir leitazt við
að gera nokkru nánari skil
dómi Hæstaréttar I máli því er
eigendur og áhöfn togarans Hval-
fells höfðuðu gegn eigendum
og vátryggjendum olíuskipsins
Linde, en frá úrslitum máls þessa
í Hæstarétti hefur verið sagt hér
í Mbl.
í upphafi er rakinn ýtarlegar
aðdragandi þess að olíuskipinu
hlekktist á þar sem það lá við
festar við olíustöðina í Örfirisey.
Er því lýst nákvæmlega hvernig
skipið lá er óveðrið skall á að
kvöldi þess 26. nóv. Svo mikil
varð veðurhæðin er á kvöldið
leið að skipið tók að reka að
landi. Hafnsögumaður kom á
vettvang. Var þá ákveðið að kalla
í land eftir hjálp. Var samband
haft við togarann Hvalfell, sem
lá á ytri höfninni hér í Reykja-
vík og kom hann strax til hjálp-
ar. Lét togarinn tvo togvíra sína
í stefni olíuskipsins og vél skips-
ins var látin vinna áfram með
hægri ferð. Hætti olíuskipið þá
að reka, en þá voru aðeins um
260—270 m að landi frá stefni
skipsins og grynningar sem skip-
ið hefði rekizt á aðeins um skips-
lengd frá því. Togarinn „hélt“
þannig í skipið alla nóttina og
þar til næsta morgun er veðrinu
slotaði og voru þá vírarnir leyst-
ir.
Þá segir í dómi Hæstaréttar
frá því að síðan málið kom þar
fyrir dóm hafi verið aflað ýmissa
nýrra gagna varðandi málið, svo
sem álitsgerðar skipaskoðunar-
stjóra skólastjóra Sjómannaskól-
ans og að fyrirlagi Hæstaréttar
voru 3 dómkvaddir sérfræðingar
látnir fjalla um málið.
Síðan taka dómendur Hæsta-
réttar til athugunar hvort olíu-
skipið Linde hafi verið statt í
slíkri hættu, sem ræðir í 229. gr.
siglingalaganna nr. 56 frá 1915.
— En áður en greint er frá þessu
atriði skal fyrst gerð grein fyrir
kröfum aðila í málinu:
AÐALÁFRÝJENDUR, Svein-
björn Jónsson f. h. eigenda og
vátryggjenda olískipsins og farms
hafa skotið máli þessu til Hæsta-
réttar. Kröfðust þeir þess m.a. að
dæmd fjárhæð samkvæmt héraðs
dómi verði lækkuð eftir mati
Hæstaréttar, að hvor aðilja verði
látinn bera sinn kostnað fyrir
héraðsdómi.
Gagnáfrýjendur, eigendur og
áhöfn togarans, hafa áfrýjað
málinu af sinni hálfu. Kröfðust
þeir m.a. björgunarlauna úr
hendi gagnáfrýjenda, að fjárhæð
kr. 3.000.000.00, eða til vara ann-
arrar lægri fjárhæðar eftir mati
dómsins, ásamt 6% ársvöxtum
frá 27. nóvember 1953 til greiðslu
dags.
Þegar athuga skal, hvort vs.
Linde hafi í umrætt skipti verið
statt í slíkri hættu, sem um ræð-
ir í 229. gr. siglingalaganna nr.
56/1914, verður að meta allar að-
stæður, eins og þær litu út fyrir
stjórnarmönnum skipsins um
kvöldið og nóttina 26.—27. nóv-
ember 1953. Þegar litið er til
stærðar skipsins, nálægðar þess
við landgrynningar, veðurhæðar
og veðuráttar, þá verður að telja
ótvírætt, að það hafi verið í yfir-
vofandi hættu, er það tók að
reka að landi. Það var með öllu
óvíst, hvort afturfesting skipsins
kynni að halda, eftir að það var
farið að draga stjórnborðsakkerið
og framfesting í legufæri II
hafði brostið. Eðlilegt mat á að-
stæðum á þessum tíma gerði
skipstjórnarmönnum vs. Linde
slcylt að leita hjálpar, eins og
þeir gerðu. Skiptir ekki máli um
þetta, þó að matsmenn telji við
eftirfarandi athugun og útreikn-
inga „sennilegt", að afturfestar
vs. Linde hefðu haldið skipinu.
Þrír hafnsögumenn, sem voru
um borð í skipinu um kvöldið og
nóttina, hafa allir fyrir dómi
lýst því áliti sínu, að vs. Linde
hafi verið í hættu statt, og sama
er álit hinná sérfróðu samdóms-
manna í sjódómi.
Eftir að hættuástand það, sem
að framan er lýst, var á komið,
var Hvalfell kvatt til hjálpar, og
veitti það hana eftir því sem skips
stjórnarmenn Linde töldu að
mestu gagni koma. Fallast má á
það álit hinna sérfróðu samdóms-
manna í sjódómi, að Hvalfell
hafi um kvöldið og nóttina togað
Linde að framan með þunga
átaki, og að það hafi þannig bæði
með akkerum sínum og vélar-
afli styrkt framfestingu Linde og
meðal annars valdið því, að skip-
ið lægi betur í sjó en ella. Þykir
sýnt, að Linde hefði komizt í
aukna hættu, ef framíestingar
hefðu bilað eða farið úr skorð-
um. Telja verður, að vs. Hval-
fell hafi með framangreindum
aðgerðum sínum stuðlað að því,
a ðsvo varð ekki, enda bendir
fyrrgreind vitnaskýrsla Andresar
Sveinbjörnssonar hafnsögumanns
í sömu átt. Á það er og að líta,
að hefði framfesting vs. Linde
bilað eða raskazt meira en orðið
var, þá gat það leitt til áhættu-
samra stjórntaka hjá skipsstjórn-
armönnum vs. Linde, þar sem
Framh. á bls. 15
STAKSTEINAR
Augun ófúin.
AGNAR ÞÓRÐARSON skrifar i
Tímann hinn 23. des. grein sem
hann nefnir „Dauðinn afnuminn“.
Þar segir hann frá því þegar hann
fór að skoða lík þeirra Lenins og
Stalins og kemst svo að orði:
„Lenin minnir helzt á sköllótt-
an sveitaprest, frómur á svipinn
með smágerðar liendur og manni
getur dottið í hug að barni hafi
honum verið kennt að taka lykkj-
una, jafnvel að fitja upp sokk.
Aftur á móti ljær stirnað giottið
á vörum Stalins andlitinu kulda-
legan háðssvip. Hann er Ioðin-
brýndur og eyrnastór með fé-
króka í augum, líkt og maður gæti
hugsað sér galdramann eða seið-
karl af Hornströndum. Líklegast
væru augun í honum ófúin ef
hann lyki þeim upp.
Menn og fuglshamir
Á eftir hef ég orð á því við
Júra, fylgdarmann okkar og túlk
að mér þyki óviðkunnanlegt að
hafa lík svona til sýnis. Á nátt-
úrugripasafninu heima hafi ég að
vísu séð úttroðna fuglshami og
meira að segja tvíhöfða kálf —
en mannslík — nei það kunni ég
ekki við.
Júra iðar í skinninu, stuttur,
breiðleitur með mikinn neðri-
kjálka, honum er skemmt að
svona hótfyndni.
— Lenin og Stalin, hinir elsk-
uðu og snjöllu leiðtogar okkar
eru ekki dánir, segir hann, þeir
eru efeki lík — langt í frá, þeir
lifa í starfi sovétþjóðanna — i
mér og okkur öllum“.
Ber lof á Stalin.
Ýmsir höfðu búizt við því, að
Stalin yrði fluttur úr grafhýsi
þeirra félaga, einkum þar sem
það hafði verið til viðgerðar að
undanförnu. Nú er komið I Ijós,
að sá gamli er enn á sinum fyrri
stað. Enda segir Þjóðviljinn svo
með gleðibrag í gær: „Krústjeff
ber lof á Stalin í skálaræðu“Hafði
sú ræða verið flutt á nýjársnótt
í mikilli veizlu, sem höfðingjarnir
í Kreml héldu þá.
„Þegar um baráttuna gegn
heimsvaldasinnum er að ræða er-
um við allir Stalinistar" bætti
hann við og benti á félaga sína í
forsæti miðstjórnar kommúnista-
flokksins", segir Þjóðviljinn. Á
mennskra manna máli þýðir þetta
að rússnesku valdhafarnir séu
allir sömu kúgararnir og haldi
enn fast við heimsyfirráðastefnu
sína.
Fá uppreist æru.
Úr Rússlandsför sinni segir
Agnar Þórðarson ennfremur:
„Ég spurði þá ritstjórann hvort
hann héldi að allir dómarnir í
réttarhöldunum hefðu verið rétt-
látir, og hvað hann nei við.
— Getur þá hugsast að t. d.
Kamenev og Sinóvjeff hafi verið
líflátnir saklausir, spurði ég.
— Það gelur meira en verið,
svaraði rltstjórinn og ró hans
haggaðist hvergi.
Eða var þessi ró fremur kæru-
leysi, líkt og honum fyndist þess-
ar spurningar út í hött og kæmu
engum lengur við?
— Og hvað ætlið þið að gera
ef í Ijós kemur að þeir hafi verið
saklausir, spurði ég enn.
— Þeir fá uppreist æru.
— En þið getið ekki gefið þeim
lífið aftur, svaraði ég og fann þó
um leið að ritstjóranum myndi
finnast slík athugasemd of ein-
feldningsleg til að virða hana
svars. Mér óaði tómlæti hans.
Enda yppti liann aðeins öxlum“.