Morgunblaðið - 29.03.1957, Qupperneq 3

Föstudagur 29. marz 1957
MORGVNBLAÐIÐ
3
Hekla, þegar líða tók á gosið.
í dag eru liðin tíu ár trá því að
Hek/a gaus síðast
ELDUR í HEKLU
er prýðileg heimild um gosið
Stúdentaráð segir sig úr hinu komm
úníska alþjóðasambandi stúdenta
Ágreiningur um Ungverjalandsmálin
1 DAG ERU LIÐIN tiu ár frá því
að Heklugosið síðasta hófst. í til-
efni af því má vekja athygli á
hinni stórglæsilegu Heklubók Al-
xnenna bókafélagsins, sem er ein-
hver fegursta myndabók, sem
hér hefir verið gefin út. í bók-
inni, sem hlaut nafnið Eldur í
Heklu, eru 53 myndir og ná þær
flestar yfir heila síðu. Sumar eru
í litum, undurfagrar. Þær eru
prentaðar hjá Buchler & Co. í
Bern, Svisslandi, og er frágang-
ur allur hinn vandaðasti.
Sigurður Þórarinsson jarðfræð
ingur skrifar formála fyrir bók-
inni og segir hann þar skýrum
©rðum frá gosinu og eðli þess. í
þessari grein Sigurðar er ágætt
yfirlit yfir sögu Heklugosanna,
en hún gaus í fyrsta sinn að
xnönnum ásjáandi árið 1104. Síð-
an var það álit manna um alda-
raðir, að Heklugígur væri aðal-
inngangur Helvítis eða jafnvel
Helvíti sjálft. Þó að mönnum
stæði ætíð stuggur af þessu fræg-
asta eldfjalli álfunnar, þá höfðu
þeir kastað fyrir borð helvítis-
kenningunni, þegar hún gaus síð-
ast, hinn 29. marz fyrir áratug.
STIKLAÐ Á STÓRU
Til gamans má taka stuttan
kafla úr formála Sigurðar Þór-
arinssonar um Heklugosin: „Ekki
er vitað með vissu,“ segir Sigurð-
ur, „hvenær saga Heklu hefst, en
elzt þeirra öskulaga í íslenzkum
jarðvegi, sem telja má næstum
öruggt að séu frá henni komin,
er líparítlag, um 6400 ára gam-
alt. Líklegt má telja, að Heklu-
gosin séu orðin nær 100 að tölu,
en af og til mun hún hafa tekið
sér nokkurra alda hvíld og safnað
kröftum til nýrra átaka. Hefur
fyrsta gos hennar eftir slíka
hvíld verið því kröftugra, sem
hvíldin var lengri og uppköst
hennar því súrari, sem hún hafði
haldið þeim lengur niðri. Eina
slíka hvíld hafði hún tekið sér
nokkru áður en ísland tók að
hyggjast, og lét hún ekki á sér
bæra fyrr en árið 1104, en þá
rumskuði hún líka svo að um
munaði. Við höfum nær engar
skráðar heimildir um „eldsupp-
kvámu hina fyrstu í Hekiufelli“,
en telja má nú nærri öruggt, að
þá hafi hún gosið þeirri ljósu
líparítösku, er bar til norðurs og
lagði í eyði innri hluta Þjórsár-
dals, byggðina á Hrunamanna-
afrétti og býli í Hvítárnesi við
Hvítárvatn. Er þetta annað
mesta öskugos á íslandi síðan
land byggðist — aðeins Öræfa-
jökulsgosið 1362 er meira — og
öskulagið má enn rekja í jarð-
vegi víða um Norðurland“.
FJÖR KENNI OSS ELDURINN ..
Eins og fyrr getur, er Eldur í
Heklu hin fegursta og eiguleg-
asta bók, enda hafa margir á-
gætir Ijósmyndarar lagt hönd að
verki, og valið hefir verið úr
miklum sæg Ijósmynda. Er gam-
an að hafa þessa bók á boðstólum
á 10 ára afmælinu, i' g er vafa-
laust, að óbornar kynslóðir á fs-
landi eiga eftir að hnýsast í hana
og minnast orða þjóðskáldsins:
Fjör kenni oss eldurinn. . . . Og
bókin verður ætíð kærkomin
gjöf til erlendra íslandsvina,
enda er hún einkar áhrifarík
heimild um tröllslega fegurð ís-
lenzkrar náttúru.
SJÖUNDA einvígisskák þeirra
Friðriks Ólafssonar og Pilniks
var tefld í fyrrakvöld. Hafði
Pilnik hvítt og lék að venju e4.
Friðrik beitti nú Aljekin-vörn og
er staðan fór í bið að 42 leikjum
loknum, hafði Friðrik peð yfir.
Staða hans er mjög líkleg til
vinnings, en biðskákin verður
tefld í kvöld.
Skákin tefldist svona:
Hvítt: Pilnik. — Svart: Friðrik.
1. e4, Rf6. 2. e5, Rd5. 3. d4. d6.
4. Rf3, g6, 5. Bc4, c6. 6. exd, Dxd.
7. o—o, Bg7. 8. Rbd2, 0—0. 9. Hel,
Bg4. 10. h3, BxR. 11. RxB, Rd7.
12. Bb3, e6. 13. Bg 5, R5b6, 14.
De2, a5. 15. a4, Rd5, 16. Hadl,
Hfe8, 17. Re5, h6. 18. Bd2, RxR,
19. exR, Dc7. 20. h4, h5, 21. c3,
Db6. 22. Dc4, Had8, 23. Bcl, Re7.
EFTIRFARANDI bréf barst Mbl.
í gær:
Á fundi sínum hinn 27. marz
síðastl. ákvað Stúdentaráð Há-
skóla íslands að segja sig úr
Alþjóðasambandi stúdenta (I. U.
S.), sem aðsetur hefur í Prag.
Úrsögnin ásamt meðfylgjandi
greinargerð var samþykkt mót-
atkvæðalaust, en fjórir fulltrúar
sátu hjá við atkvæðagreiðsluna.
Greinargerðin sendist yður hér
með í von um að þér sjáið yður
fært að birta hana í blaði y.ðar.
Virðingarfyllst.
F. h. Stúdentaráðs Háskóla
ísl&nds,
Bjarni Beinteinsson
form.
Á árinu 1954—1955 ákvað þá-
verandi Stúdentaráð að gerast
aðili að Alþjóðasambandi stúd-
enta (I. U. S.). Skoðanir voru þá
mjög skiptar meðal stúdenta
gagnvart I. U. S. Mikill hluti
stúdenta taldi, að vegna sögu
og starfshátta I. U. S. undanfarin
ár kæmi aðild að sambandinu
ekki til greina. Bentu þeir á,
að sambandið hefði alla tíð í öll-
um sínum ályktunum og aðgerð-
um fylgt nákvæmlega utanríkis-
stefnu Sovétríkjanna. Haldið
uppi látlausum áróðri gegn hin-
um vestrænu ríkjum og jafnvel
sakað þau um stríðsæsingar. —
Hins vegar hefði sambandið
aldrei séð ástæðu til þess að mót-
mæla einu orði, þótt Sovétríkin
gerðust sek um margfalt stór-
felldari brot á akademisku frelsi
og frumstæðustu réttindum stúd-
enta og heilla þjóða í nýlendu-
kerfi Sovétríkjanna í A-Evrópu.
Sem dæmi um fylgispekt L U.
S. við Sovétríkin bentu andstæð-
ingar aðildarinnar m. a. á, að
I. U. S. taldi enga ástæðu til
að mótmæla hrottalegum aðgerð-
um hinnar kommúnistisku stjórn-
ar Tékkóslóvakíu gegn tékknesk-
um stúdentum í sambandi við
valdarán kommúnista þar 1948.
Auk þess var bent á, að nokkru
eftir að Tító féll í ónáð í Kreml,
Á FUNDI EFRI deildar í gær var
m. a. mála frv. Sigurðar Ó. Ólafs-
sonar um sjúkrahússjóð og talna-
happdrætti til 1. umr. Hafði Sig-
urður framsögu í málinu og rakti
m. a. vandkvæði þau er væru á
byggingu sjúkrahúsa af völdum
24. HxH, HxH. 25. Bg5, Hd7. 26.
He2, Rf5. 27. Bc2, Dxb2. 28. Bxf5,
Dalý 29. Kh2, gxf5. 30. He3,Hdl.
31. Kg3, Hhl. 32. Bf6, Ddl, 33.
BxB, KxB. 34. Df4, Dg4f 35. DxD,
hxD, 36. Hd3, b5. 37. Hd6, bxa4.
38. Hd4, Hel. 39. Hxa4, Hxe5.
40. Hc4, He2. 41. Hxc6, Hc2. 42.
Hc4.
Hér lék Friðrik biðleikinn.
sá stjórn I. U. S. ástæðu til þess
að reka júgóslavneska stúdenta-
sambandið úr samtökunum án
nokkurra saka.
Að síðustu töldu stúdentarnir,
að aðild S. H. í. að I. U. S. kæmi
ekki til greina vegna þess að sam-
bandið væri að mestu myndað af
stúdentasamböndum, sem ekki
gætu talizt fulltrúar stúdenta yf-
irleitt í heimalandinu. Annað
hvort vegna þess að þau hefðu
aðeins lítinn hluta stúdenta í við-
komandi landi innan sinna vé-
banda (þá yfirleitt aðeins komm-
úníska stúdenta), eða samtökin
væru vegna ákvæða félagslaga
þeirra hluti af einráðum stjórn-
málaflokkum og störfuðu undir
beinni stjórn flokkanna og ákvarð
anir flokkanna væru bindandi
fyrir samtökin o. s. frv. Þannig
er t. d. ástatt um stúdentasam-
tökin í A-Evrópu.
Aðrir héldu þvi hins vegar
fram, að þrátt fyrir alla þessa
galla á I. U. B. mætti greina
nokkra tilhneigingu hjá samband
inu í átt til batnaðar, sem sjálf-
sagt væri að virða. Þetta sjónar-
mið réði því síðan, að S. H. í.
gerðist aðili að I. U. S. árið 1955.
Á því tímabili, sem siðan er
liðið hafa ekki brðið neinir sér-
stakir árekstrar milli S. H. í. og
I. U. S., enda hafa ekki komið
upp nein mál, þar sem sérstaklega
reyndi á einlægni I. U. S. um að
standa vörð um réttindi stúdenta
hvar sem er í heiminum.
Svo kom þar, að á síðastliðnu
hausti hófu stúdentar í Ungverja-
landi uppreisn gegn valdhöíunum
og kröfðust aukins akademisks
frelsis og að frumstæðustu mann-
réttindi og lýðræði væru virt í
landinu. Öll ungverska þjóðin
gerði kröfur stúdentanna um auk-
in mannréttindi og lýðræði að
sínum og barðist hetjulegri bar-
áttu fyrir frelsi sínu, þar til hin
sviksamlega ihlutun Sovéthersins
braut byltinguna á bak aftur á
fjárskorts og þá miklu skulda-
söfnun er sjúkrahúsabyggjendur
yrðu að stofna til m. a. vegna
þess að ríkissjóður ætti erfitt
með að standa skil á þeim fram-
lögum til bygginganna er hon-
um bæri samkvæmt lögum.
Þá gat Sigurður og þess að
talnahappdrætti, er hér væri lagt
til að hafa sem tekjustofn sjúkra-
húsasjóðsins væri mjög vinsælt
þar sem það tíðkaðist erlendis.
Málinu var að lokinni framsögu
vísað til heilbrigðis- og félags-
málanefndar.
í GÆR talaði Alfreð Gislason fyr-
ir frv. sínu um sérsköttun hjóna
í Efri deild. Frumvarpið felur
í sér þá höfuðbreytingu frá nú-
gildandi lögum, að giftri konu,
sem vinnur utan heimilis, skuli
heimilt að telja sérstaklega fram
tekjur sínar til skatts, enda sé
teknanna ekki aflað í fyrirtæki
sem maður hennar er meðeigandi
að, og skal síðan leggja á hana
samkvæmt því.
hinn hryllilegasta hátt. 10—15%
ungverskra stúdenta neyddust til
að flýja land og halda námi sínu
áfram í öðrum löndum.
Öllum er kunnugt hver afstaða
íslenzkra stúdenta er til þessa
máls. Þeir styðja af heilum hug
baráttu ungversku stúdentanna
og þjóðarinnar allrar fyrir frelsi
og mannréttindum.
Því olli það undrun og jafn-
framt hneykslun allra íslenzkra
stúdenta, er I. U. S., sem telur
sig standa vörð um réttindi stúd-
enta hvar sem er í heiminum, tók
þann kost að þegja um þetta máL
Sambandið gerði hins vegar mjög
harðorða ályktun um milliríkja-
mál eins og Súezdeiluna, sem ekki
snertir stúdentamálefni sérstak-
lega.
S. H. f. vildi ekki una þessu
og sendi I. U. S. til samþykktar
ályktun um Ungverjalandsmál-
ið, sem túlkaði skoðanir íslenzkra
stúdenta í þessu efni. Ályktun
þessi var tekin fyrir á fram-
kvæmdanefndarfundi I. U. S. nú
í marzmánuði, en hlaut þar eng-
an hljómgrunn og var felld. Hins
vegar gerði fundurinn ályktun
um málið, sem ekki felur í sér
nokkra fordæmingu á ofbeldinu
og tekur í rauninni enga afstöðu
í málinu. Verður því að álykta
að I. U. S. hafi með þögn sinni
lagt blessun sína yfir ofbeldis-
verk Sovéthersins og leppstjórn-
arinnar í Ungverjalandi.
Forystumenn I. U. S. hafa að
undanförnu rætt mikið um, að
þeir viðurkenni hin miklu mis-
tök sambandsins á umliðnum ár-
um og fullyrt, að framvegis
mundu svo stórvægileg mistök
ekki koma fyrir, enda hefði stefna
og starfshættir sambandsins ver-
ið endurskoðuð.
Af hálfu S. H. f. er litið svo
á, að afgreiðsla Ungverjalands-
málsins hafi verið nokkurs kon-
ar prófsteinn á, hvort mark væri
takandi á þessum fullyrðingum.
En I. U. S. féll á prófinu og
gerði um leið hrapallegustu „mis-
tökin“ í sögu sambandsins.
S. H. í. telur, að gagnrýni sú
á I. U. S., sem fram kemur í
upphafi þessarar greinargerðar,
sé enn í fullu gildi. Þau atriði
ásamt með afstöðu I. U. S. í Ung-
verjalandsmálunum telur S. H. í.
valda því, að áframhaldandi að-
ild að L U. S. komi ekki til greina
og lýsir því hér með yfir úrsögn
sinni úr Alþjóðasambandi stúd-
enta (I. U. S.)
EGILSSTÖÐUM, 27. marz — Um
miðbik héraðsins eru nú komnir
sæmilegir hagar fyrir sauðfé. Á
Héraði er þeit allgóð, en lítil snöp
á Jökuldal.
Rakti Alfreð síðan nokkuð það
misrétti, sem gift fólk væri beitt
í þessum efnum umfram ógift
fólk, er þó byggi saman. Nefndi
hann í þessu sambandi nokk-
ur töluleg dæmi máli sínu til
sönnunnar.
Páll Zóphoníasson kvaddi sér
hljóðs og kvaðst mótfallinn því
að giftum konum sem ynnu úti
og vanræktu heimili sín og upp-
eldi barna sinna væri ivilnað með
skattfríðindum þegar slikt væri
ekki látið gilda með t. d. hús-
mæður í sveitum og konur sem
vegna anna á heimili sínu hefðu
ekki tækifæri til þess að vinna
utan þess. Beindi hann þeim til-
mælum til nefndar þeirrar, sem
fengi málið til meðferðar að at-
huga þetta mál.
Að umræðu lokinni var málinu
vísað til fjárhagsnefndar.
IJPPBOÐ
á kjallaraíbúð á Öldugötu 5, hér í bænum, til slita á
sameign, fer fram á eigninni sjálfri laugardaginn 30.
marz 1957, kl. 2% síðdegis.
Borgarfógetinn í Reykjavík
Friðrik d góða vinn-
ingsmöguleika I
7. skdkinni
Sérsköttun hjóna