Morgunblaðið - 04.04.1957, Blaðsíða 11

nmmtudagur 4. apríl 1957
MORCVNBLAÐ1Ð
11
ATLANTSHAFSBANDALAGI®
— NATO — ar 8 ára í dag, en
stofnskrá þessa mikilvæga varn-
arbandalags r'rjálsra lýðræðis-
þjóða var undirritað í Washing-
ton 4. apríl 1949.
Áttunda starfsár NATO hefur
verið hið viðburðaríkasta á starfs
ferli þess. Um tíma á þessu ári
hafði friðarhjal Kússa leitt til
þess, að ýmsir hinir skammsýn-
ustu menn í lýðræðisríkjunum
vildu leggja framtíð þjóða sinna
„hinum friðsömu Kússum" á vald
og leysa upp varnarsamtökin.
En við lok starfsársins, er hin
brýna nauðsyn þessa landvarnar-
samstarfs mönnum augljðsari en
nokkru sinni fyrr. Atburðir árs-
ins hafa sannað, að fyrirætlan-
ir Rússa um heimsyfirráð eru allt
af hinar sömu þótt þeir breyti
stundum um aðferðir.
Hér verður gerð stuttlega
gx-ein fyrir helztu atburðum lið-
ins starfsárs NATO.
★
FriðarHjolið
Um það bil, sem áttunda starfs
ár NATO var að hefjast var
nokkuð rætt um það í sumum
þátttökuríkjanna, að Rússar hefðu
nú tekið upp slíka sátta- og frið-
arstefnu, að óþarfi væri að leggja
á sig þungar byrðar landvarna.
Ábyrgir aðilar i öllum
NATO-ríkjunum bentu þó á
það, aS Rússar hefSu ekki sýnt
friSarvilja iiin í verki. Hiír
væri lika um aS tefla fjöregg
og frelsi vestrænna þjóða og
því rétt að fara hægt í sakirn-
ar.
Þeir sem ákafast lofuðu frið-
arvilja Rússa voru kommúnistar,
sem vilja rússneska undix-okun og
svo nokkur hópur skammsýnna
og heimskra tækifærissinna. Eng-
in hinna vestrænu þjóða varð sér
til jafnmikillar skammar með
trúgirni sinni og Islendingar, þar
sem jafnvel foringjar tveggja
iýðx-æðisflokka urðu til að grafa
undan varnarsamtökunum. Eftir
að rússneska hervaldið sýndi víg-
tennurnar ? Ungverjalandi, hurfu
þessir menn frá villu síns vegar,
en hver getur treyst þeim sem
einu sinni hafa sýnt slíka óaf-
sakanlega skammsýni í máli er
varðar framtíðaröryggi og frelsi
þjóðarinnar.
Nú er að sinni þagnaður áróð-
urinn um friðarvilja Rússa.
Ræða Krúsjeffs
Þegar Atlantshafsbandalagið
var stofnað 1949 staðhæfðu komm
únistar, að það væri með öllu ó-
þarft fyrir vestrænar þjóðir að
fara að stofna til hervarna gegn
Rússum. Þeir fullyrtu að Sovét-
ríkin vildu aðeins frið og bræðra-
lag allra þjóða. Á þessum for-
sendum gátu þeir æst f jölda fólks
til götuuppþota gegn stofnun
NATO.
En hvað skyldi það fólk sem
kommúnistum tókst að villa sýn,
hafa hugsað, þegar sjálfur Nikita
Krúsjeff upplýsti það á 20.
flokksþingi rússneska kommún-
istaflokksins, að Josef Stalin ein-
ræðisherra, hefði verið brjálaður
fjöldamox’ðingi, einmitt um það
leyti, sem NATO var stofnað.
MeS ræSu sinni hefur Krús-
jeff sannaS þá skoSun lýSræS-
issinna, aS Veslur-Evrópa hafi
búiS viS hina óskaplegustu
hættu af rússneskri ofbeldisár-
ás. Hættan var jafnvel meiri
er nokkrum kom til hugar ár-
iS 1949.
★
Árásin á Súez
Þegar tvær bandalagsþjóðir
hófu skyndilega hernaðarárás á
Skjöldur vestrænnur menningur
Stofndagurinn
4. apríl
Egypta í októbermánuði voru
hoi'furnar þungar fyrir NATO.
Með árásinni voi-u brotin þau
grundvallax'lögmál, sem Atlants-
hafsbandalagið byggist á. Þeim
mun alvarlegra var þetta, sem
það gerðist á sama tíma og ófi'ið-
ai'hætta vofði yfir í Evrópu. Var
Atlantshafsbandalagið þá um
tíma sem lamað. Var jafnvel rætt
um það, að reka Frakka og Breta
úr því, eða leysa það upp, ef þeir
ekki stöðvuðu árásina tafarlaust.
Það sem þvingaði Breta og
Frakka til að láta af þessari
fólskulegu árás, var ótti þeirra
við að vestræn vai'narsamtök lið-
uðust í sundur. Hinar opinberu
umræður um þetta mál fóru fram
á þingi Sameinuðu þjóðanna, en
það voru önnur þátttökuríki í
NATO sem áttu stærsta þáttinn
í að koma vitinu fyrir þessar
bandalagsþjóðir sínai'.
ræða margfalt ofurefli gegn land-
herjum NATO.
Nú hafa þeir atburðir gei'zt, að
Rússar geta ekki lengur treyst
herjum leppríkjanna. Samtímis
hefur hernaðaraðstaða þeirra á
landi versnað verulega. 1 Ung-
verjalandi einu eru 8 rússnesk
herfylki upptekin af að kæfa upp-
reisn þjóðarinar og ef til styrj-
aldar kæmi er enginn vafi á því
að þjóðir Austur-Evi'ópu mundu
jafnskjótt rísa upp og valda rúss-
neskum árásarherjum mestu bú-
sifjum. Einnig vinnst Vestur-Ev-
rópuþjóðunum nokkur tími til við-
búnaðar, því að mótstaða í lepp-
ríkjunum gerir Rússum örðugt
fyrir um skyndi-herflutninga.
Paul Henri Spaak tekur við
síöðu framkvstj. NATO.
Með þessum viðbrögðunt
hefur NATO sannað að það
er ekki árásarbandalag. Það er
siðferðislega öflugt og fordæm-
ir ofbeldi, hvar sem því er
heitt og liver sem beitir því.
Árásin
á Ungverjaland
hefur sýnt á áhrifaríkan hátt, en
því miður með hinum hræðileg-
ustu blóðfórnum, hverjar hinar
endanlegu fyrirætlanir kommún-
ista eru.
Áður en atburðirnir í Ung-
verjalandi gerðust höfðu Rúss-
ar farið hinum fegurstu orðum
um „hlutleysið44. Nú rengu þeir
tækifæri til «ð sýna viðhorf sín
í verki til lilutleysisins. Stjórn
Imre Nagys lýsti yfir algeru
hlutleysi í deilunum milli aust-
urs og vesturs. Þá fyrst hófu
Rússar lokaárás sína í Ung-
verjalandi. Ættu menn að taka
vel eftir því, að það var árás
á ríki sem liafði formlega lýst
yfir ,,hlutleysi“.
★
Uppreisnir
leppríkjanna
Byltingai'nar í Póllandi og Ung
verjalandi og víðtæk ókyrrð í öll-
um leppríkjum Rússa hefur á
þessu liðna ári dregið verulega
úr styrkleika landhers kommún-
ista. Talið er að Rússar sjálfir
hafi 175 herfylki eða 3 milljónir
manna undir vopnum. Þar að auki
reiknuðu þeir með 80 herfylkjum
leppríkjanna. Var hér um að
Flugskeyta-
hótanirnar
Það virðist skoðun rússneskra
valdhafa af einhverjum óskiljan-
legum ástæðum, að þeir þurfi að
halda við ótta Vestur-Evrópu-
þjóðanna, og láta þær vita, að
rússneski heraflinn sé öflugastur
allra. Má vera að slíkt eigi að
hafa ákveðin áhrif á kommúnista-
x ndirlægjui-nar, sem fyrirfinnast
í öllum löndum.
Þegar svo var komið, að land-
hers-styrkur Rússa hafði veikzt
fyrir uppi'eisnir leppx-íkjanna,
tóku þeir að tala digur-
barkalega um flugskeyti og atóm-
sprengjur, sem þeir ráða yfir. —
Fyrstu flugskeytahótunina sendu
þeir Bretum og Frökkum, þegar
Súez-árásin var gerð, en athyglis-
vei'ðastar ei'U þó síðustu hótanir
þeix-ra við Norðmenn og Dani.
Efni orðsendinganna ti'- þess-
ara tveggja norrænu þjóða var í
samandregnu máli á þessa leið:
— Ef þið lialdið áfram þátttöku
í Atlantshafsbandalaginu, þá eig-
um við til flugskeyti og atóm-
sprengjur, sem geta lagt land
ykkar í rúst.
Norðurlandaþjóðirnar tvær hafa
tekið þessum hótunum með jafn-
aðargeði. Og þær vita, að ef At-
lantshafsbandalagið hefði ekki
verið til, þá hefði hin rússneska
hótun nú aðeins hljóðað svo:
— Ef þið ekki viljið láta inn-
lima ykkur í Sovétríkin —— þá eig-
um við til flugskeyti og atóm-
sprengjur, sem geta lagt land
ykkar í rúst.
Rússar hafa komið sér upp röð
eldflaugnastöðva meðfram suður-
og austurströnd Eystrasaltsins.
Með þv£ hafa þeir í rauninni virt
að vettugi hlutleysi Svía, því að
síöðvum þessum er einnig beint
gegn þeim. Vex þeirri stefnu því
fylgi i Svíþjóð, að óhjákvæmilegt
sé að Svíar gangi í NATO og fái
sjálfir sér til varnar flugskeyti og
kjarnavopn.
Nú stendur yfir kapphlaup
milli austurs og vesturs um smíði
langdrægra flugskeyta. Er álit
manna að notkun þeirra kunni að
valda miklum breytingum í hern-
að irfræðum. Ekki er þetta þð enn
ljóst og færustu sérfræðingar
segja, að landher verði aldrei úr-
eltur.
En þess her að geta, að jafn-
framt því sem smíði flugskeyt-
anna þróast, eru og 'undnar
varnir gegn þeim. Mörg flug-
skeytannna munu hafa gífur-
Iegan hraða, eða yfir 10 þús-
und km á klst. En gegn þeim
eru einnig smiðuð mjög full-
komin radar-tæki, og sjálfvirk-
ar eldflaugar, sem eiga að geta
elt þau uppi og grandað þeim
áður en þau valda tjóni. Má bú-
ast við því að miklar breyting-
ar þurfi að gera á næstu árum
á varnarkerfi NATO-ríkjanna,
sem felist e.t.v. í því að fjölgað
verði radar-stöðvum og komið
upp fjölda loftvarnarstöðva til
eyðingar á árásarskeytum.
NATO-ríki sættast
Fyrir áhrif NATO tókust sætt-
ir að sinni í landhelgisdeilu íslend
inga og Breta. Bandalagið reyndi
einnig að sætta Breta og Grikki
í hinni hörðu Kýpur-deilu. Hefur
útlitið aldrei verið jafngott og
nú fyrir samkomulag í henni. —
Ráðherrafundir Atlantshafsbanda
lagsins hafa reynzt hinn hag-
kvæmasti vettvangur til að setja
niður deilur milli þátttökuríkjanna
og þróast þar nú örum skrefum
skilningurinn á þörf samheldni
véstrænna þjóða á stjórnmálasvið
inu.
Alit
þremenninganna
Á sl. ári fór fyrst að verða vart
ýmissa þverbresta í samstarfi
NATO-ríkjanna. Það er auðvitað
að landvarnirrar hafa lagt þjóð-
unum allþungar byrðar á herðar,
ýmist fjárhagslegar eða þær
hafa orðið að þola erlent varnar-
lið í landi sínu. Undir niðri hlýt-
ur óhjákvæmilega að vaka löng-
un til að losna við þessar byrðar.
Sú löngun var ein helzta undir-
rót þess, að óskhyggja og skamm-
sýni fékk suma menn til að trúa
friðarhjali Rússa. Kom þetta al-
varlegast fram, þegar meirihluti
Alþingis íslendinga gekk á bak
orða sinna við bandalagsþjóðir
sínar og krafðist brottfarar varn-
arliðsins án þess að ráðfæra sig
við Atlantshafsráðið.
Til þess að fyrirbyggja slík mis
tök var þremur mikilsvirtum
mönnum, þeim Halvard Lange,
Gaetano Martino og Lester Pear-
son falið að rannsaka þessi mál
og gera tillögur til úrbóta.
Tillögur þeirra komu fram
eftir árásina á Ungverjaland og
er það skoðun þeirra, sem var
samþykkt af öllum þátttöku-
ríkjunum, að nauðsynlegt væri
að þau ráðfærðu sig fyrirfram
sín á milli um allar meiri háttar
breytingar á utanríkis- og varn-
armálastefnu sir.ni. Þetta væri
hornsteinn stjórnmálasamstarfs
lýðræðisríkjanna.f
STAKSTEIMAR
Herinn situr enn
sem fastast“
Svo er að sjá sem Þjóðviljinn
hafi í lengstu lög vonað, að hald-
ið yrði upp á ársafmæli sam-
þykktarinnar frá 28. marz í
fyrra með því að hafa tilburði
til að standa við hana. Þess
vegna hafi blaðið þagað um sjálft
afmælið en helgar svikunum,
sem orðið hafa, þeim mun meira
rúm tveim dögum seinna. í for-
ystugrein Þjóðviljans hinn 30.
marz segir:
„Bandaríski herinn situr enn
sem fastast og ekkert hefur ver-
ið samið um brottför hans, þrátt
fyrir samþykktir og yfirlýsing-
ar; meira að segja hefur ver-
ið um það rætt að undanförnu
að herinn hefji stórframkvæmdir
á nýjan leik“.
Svíkja oof blekkia“
1 sama blaði birtist löng grein
eftir Olgeir Lúthersson, sem
nefnist „Á vegi helstefnunnar".
Þar er m.a. tekið svo til orða:
„Fyrsta tækifæri íslendinga til
að segja upp herstöðvarsamningn
um er farið hjá garði“.
Síðan segir:
„Gengu þingmenn Framsóknar
flokksins og Alþýðufiokksins á
bak orða sinna og viljayfirlýs-
ingu Alþingis 28. marz 1956. —
— — Gengu þeir enn inn á þá
löðurmannlegu braut að svíkja
og blekkja þjóðina-------
Hrýs hugur við
ummælum Tímans“
Með þessu er stóryrðunum i
garð samstarfsmannanna engan
veginn lokið, því að sagt er:
„Hrýs okkur ekki hugur við
þeim ummælum „Tímans" ný-
lega að hér þurfi að vera tiltæk
hernaðarmannvirki — — —“.
Og enn:
„Getum við efazt um bráða
nauðsyn þess að taka fram fyrir
hendur helstefnumanna á íslandi.
sem bersýnilega vita ekki hvað
þeir gera?“
Mannaskipti
Á þessu ári lét Alfred Gruenth-
er af yfirstjórn herja NATO eftir
fimm ára frábært starf í þágu
bandalagsins. Er nú talað um
hann sem hugsanlegan utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, ef Dull-
es lætur af því starfi og myndu
Evrópuþjóðir mjög fagna því ef
svo yrði.
Við starfi hans hefur tekið
Lauris Norstad, bandarískur flug-
liðsforingi af norskum ættum.
Lauris Norstad hinn nýi yfir-
hershöfðingi NATO.
Þá óskaði Ismay lávarður einn
ig að láta af störfum sem fram-
kvæmdarstjóri NATO fyrir ald-
urs sakir. Voru honum þökkuð
mjög góð störf í þágu bandalags-
ins, en við tekur belgiski stjórn-
málamaðurinn Paul Henri-Spaak.
Mikil óhamin<na“
Ekki er látið þar við sitja
heldur bætt við:
„Þess vegna eiga margir erfitt
með að skilja það framferði þing
manna Framsóknarflokksins og
Alþýðuflokksins að ganga á bak
gefnum yfirlýsingum um að her-
inn skuli látinn fara.----“
Freisting væri að rekja fleira
úr þessari 30. marz grein en þetta
verður að nægja:
„Þessi hægri og vinstri
mennska í flokkunum leiðir að
sjálfsögðu til margs konar
„hrossakaupa“ innan þeirra um
stefnuna, og kemur þetta eðlilega
fram í spilltu stjórnmálasiðgæði,
og af þessu stafar meðal annars
óheilindin í framkomu forustu-
liðs þessara flokka í herstöðva-
málinu. Og mikil óhamingja er
það þjóðinni að eiga örlagamál
sín undir úrskurði slíkra rnanna".
Hitta siálfa si« harðast
í öllum þessum fáryrðaflaum
er eftirtektarverðast, að komm-
únistar skuli ekki skilja, að svo
illa sem harðyrðin hitta sam-
starfsmenn þeirra, þá bitna þau
þó enn verr á þeim sjálfum. Þetta
sannaðist t.d. glögglega af um-
mælum sænska ritstjórans
Hjörne, sem frá var sagt hér í
blaðinu í gær. Það er einmitt
þátttaka kommúnista í þeirri
ríkisstjórn, sem haft hefur að
engu yfirlýsinguna frá 28. marz
1956, sem hvarvetna vekiur
mesta athygli. Með gífuryrðunum
í garð samábyrgðarmanna sinna
vekja þeir aðeins athygli á eigin
eymd