Morgunblaðið - 04.04.1957, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 4. apríl 1957
M O R GTJ N B L A Ð1Ð
13
Sveinn Arnnson fyrrv.
f iskimotsst j. ■ minning

F. 29. júlí 1877. D. 25. marz 1957.
ÞAÐ var alltítt viðkvæði í síð-
ustu viku, er menn mættust
á fömum vegi: „Þá er Sveinn
Arnason farinn“ — genginn til
feðra sinna. Allir vissu við hvern
var átt, því í þeirra hugum var
ekki nema einn Sveinn Árnason.
Hvað er þá annars um þenn-
an mann að segja?
Sveinn var fæddur í Reykja-
vík 29. júlí 1877. Voru foreldr-
ar hans, Árni Kilstjánsson, þá
útgerðarmaður þar, síðar verzl-
unarmaður í Bíldudal, og kona
hans, Jakobína Jónsdóttir frá
Auðnum á Vatnsleysuströnd,
Eiríkssonar.
Systkini Sveins voru allmörg
og öll hin mannvænlegustu. —
Hinn 12. nóv. 1899 kvæntist
Sveinn Vilborgu Þorgilsdóttur,
bónda á Stórumörk undir Eyja-
fjöllum, Þorgilssonar. Vilborg
var fædd 29. nóv. 1879. Hún
andaðist hér í Reykjavík 18. ág.
1955. Dætur þeirra hjóna voru
fimm: Ragnheiður, er starfað
hefir i lyfjabúðum fjölda ára,
fyrst á Seyðisfirði og síðan í
Reykjavík, Ágústa, sem látin er
fyrir allmörgum árum, gift Kára
Forberg, núverandi símstjóra á
Selfossi, Unnur, gift Snorra Lár-
ussyni símafulltrúa, albróður tón-
skáldsins Inga T., Nanna, gift
Birni Halldórssyni verkstjóra og
Gyða, nýlega gift í Lundúnum,
bankamanni.
Er vikið er að Sveini Árna-
syni sjálfum og ferli hans, er
þess fyrst að geta, að hann út-
skrifaðist gagnfræðingur frá
Flensborg 1898. Verzlunarmaður
varð hann í Patreksfirði, Bíldu-
dal, Rvílc og Hafnarfirði. I Bíldu-
dal bjuggu þeir lengst af í sama
húsi, hann og Þorsteinn Erlings-
son, er þá var ritstjóri „Arnfirð-
ings“ Péturs Thorsteinsen. —
Minntist Sveinn stundum við mig
á þær ánægjulegu kvöldstundir,
er þeir hefðu títt átt saman, hann
og Þorsteinn.
í Bíldudal mun Sveinn fyrst
hafa komizt í kynni við þá
starfsháttu og það vandaverk,
sem síðar á ævinni átti að verða
hans merka aðalstarf. Það var
saltfisksverkun. í Bíldudal var á
þeim árum saltfiskur verkaður
rneð þeim ágæíum að af þótti
bera. Danir. sem þá voru helztu
kaupendurnir, kölluðu hann
„Bildalsfisk", og skelltu hinir
umhyggjusömu saltfiskssalar í
Flöfn saman einkennismerkinu á
allan saltfisk, hvaðan af land-
inu sem hann kom. Frá Bíldudal
fluttist Sveinn aftur til Reykja-
víkur og gerðist þar kaupmaður
í 2 ár og þaðan til Hafnarfjarð-
ar. Rak þar verzlun í 4 ár, eink-
um bókaverzlun.
Svo skeður það árið 1910, að
hann var skipaður yfirfiskimats-
maður á Austurlandi, allt frá
Hornafirði til Langaness með bú-
setu á Seyðisfirði. Og hafði hann
því vandasama hlutverki að
gegna til 1935. — Sveinn vann
það starf af frábærum dugnaði
og mikilli þekkingu á öllu er
máli skipti. Þótti ýmsum ef til
vill hann vera nokkuð strangur
en sanngjarn þó, en það var
öllum fyrir beztu. Það sáu menn
síðar. Hann hafði það glöggt
auga fyrir öllu, sem fram fór að
engum dugði að reyna að svíkjast
undan merkjum. Og honum var
það áreiðanlega að þakka, að
austfirzkur saltfiskur komst í
það álit, sem hann hlaut í mark-
aðslöndunum, bæði Spáni, Portu-
gal og Ítalíu. Og þá urðu auð-
vitað allir framleiðendur þakk-
látir, eigi síður þeir, sem mest
höfðu amast við athöfnum Sveins
og hinni ótrauðu athyggju og
samvizkusemi hans í embættis-
störfum. Og það mun ekki of-
mælt, að Sveinn ^mason var
meðal mikilhæfustu fiskimats-
manna landsins — ef til vill
þeirra allra fremstur. Enda þótti
alveg sjálfsagt, þegar fiskimats-
stjóraembætti landsins var stofn-
að 1935, að Sveinn Árnason væri
þar sem sjálfkjörinn, og gegndi
hann því starfi til takmarka
embættisaldurs. Hann fór sendi-
ferðir dl Miðjarðarhafslanda og
víðar í þágu sjávarútvegsins.
Sveinn hafði jafnan ýmislegt
a prjónum í þágu starfs síns,
ýmislegt, er til nýlundu gæti
talizt um fiskverkun. Hélt hann
því áfram hér í Reykjavík, sem
mun geta komið að góðu gagni,
og hann hafði fengið einkaleyfi
á. Forseti Fiskideildaþings Aust-
fjarða var hann um skeið og í
síldarverlcsmiðjunefnd ríkisins
1934.
Það mætti skjóta því hér inn,
um athafnasemi Sveins, að á
Seyðisfirði rak hann brauðgerð
allmörg ár og verzlun í sambandi
við hana, svona utanveltu aðal-
starfsins, og hafði á því tíma-
bili nokkra bakarasveina.
Það gat ekki hjá því farið, að
svo fjölhæfum manni, sem
Sveinn Árnason var, yrðu falin
ýmis störf í þágu bæjarfélagsins.
Hann var kjörinn í bæjarstjórn
Seyðisfjarðar 1918, og átti þar
sæti, að undanteknu fárra ára
bili, þar til hann fluttist frá
Seyðisfirði. Form. fasteigna-
nefndar 1928. í sóknarnefnd,
skattanefnd. skólanefnd, niður-
jöfnunarnefnd o. fl. Þótti gott að
vinna með honum að þessum
störfum, því hann var glögg-
skygn á það er til heilla horfði,
og eklti skorti athafnasemi og
ötulleik. Og frambjóðandi var
hann fyrir Sjálfstæðisflokkinn
1931, er Jóhannes Jóhannesson
lét af þingmennsku en náði ekki
kosningu.
Sveinn var félagslyndur mað-
ur og „glaðr ok reifr“ til hinztu
stundar. Hann var mjög ljóð-
elskur, listkær og söngvinn ógæt-
lega, og eftir honum sótt af fé-
lögum er skemmfikrafta var leit-
Upplýsingabæklingui um
mólningu og mólningoróhöld
á vegum Neyfendasamfakanna
^RÉTTAMENN áttu nýlega viðtal við formann Neytendasamtak-
anna, Svein Ásgeirsson, og skýrði hann þeim frá nýjum bækl.
ingi sem út er kominn á vegum félagsins. Er það bæklingur um
málningu og málningaráhöld. Alls hafa þá komið út á vegum fé-
lagsins sjö bæklingar, sem flytja margs konar fróðleik og upplýs-
ingar fyrir neytendur. Þá skýrði Sveinn Ásgeirsson frá þvi, að tveir
bæklingar til viðbótar væru um það bil að koma út og fjalla þeir
um notkun tékka og fleira varðandi bankastarfsemi og peninga-
sendingar og loks um blettahreinsun.
að. Hann gat verið prýðilegur
leikari, enda hafði hann snemma
byrjað á þeirri gamansemi í
Hafnarfirði og Bíldudal og loks
á Seyðisfirði. — Á heimili þeirra
hjóna, Vilborgar og Sveins, ríkti
jafnan glaðværð og gestrisni, og
dæturnar sýndu að þær voru
uppaldar í lofti söngs og gleði.
Varð þangað tíðförult, auk
manna alvarlegra erinda, ýmsum
listamönnum og fannst sem öðr-
um fara þar vel um sig.
Drenglyndur maður var Sveinn
og hjálpfús, þótt eigi hefði hann
ætíð fullar hendur fjár, en hafði
tíðum ráð undir rifjum, er að
haldi komu. Og engan vissi ég,
er til hans leitaði, „ganga bón-
leiðan til búðar.“
Sveinn var vöxtulegur maður,
svipmikill, röskur á velli, svar-
aði sér vel og gekk keip-
réttur.
Síðustu árin hafði hann átt við
vanheiisu að stríða og legið öðru
hvoru allerfiðar legur í sjúkra-
húsi. Og síðasti sjúkdómurinn
hafði end.urtekið sig, sem var
hjartabilun, og varð hans bana-
mein. Tæpri viku fyrir andlátið
hafði ég séð hann á gangi rösk-
an í spori sem að vanda. En
síðasta sjúkrahúslegan tók ekki
nema rúman sólarhring — þá
var stundin komin — og hann
nærri áttræður.
Sveinn er hlýlega kvaddur af
vinum og vandafólki.
Sig. Arngrímsson.
Nokkru eftir stofnun Neytenda
samtakanna fyrir þremur árum
hófu þau útgáfu málgagns, Neyt-
endablaðsins. Var það selt til
kynningar á hlutverki slíkra sam-
taka. Síðar var hafin útgáfa leið-
beiningabæklinganna, en útgáfu
blaðsins hætt í bili. Nú hefur
blaðið hafið göngu sína á ný og
verður gefið út ásamt leiðbein-
ingabæklingunum. Er blaðið nú
í sama broti og bæklingarnir og
sent meðlimum félagsins. — Eru
þegar komin út tvö blöð í hinu
nýja broti.
í bæklingnum um málningu og
málningaráhöld eru leiðbeiningar
fyrir þá sem hyggjast móla sjálf-
ir, en það hefur farið mjög í vöxt
hin síðari ár. í bæklingnum eru
leiðbeiningar um undirbúning á
yfirborðinu, val á innan- og utan-
hússmálningu og meðferð og
notkun á málningaráhöldum.
Sveinn Ásgeirsson kvað einn
veigamesta og vinnufrekasta þátt
samtakanna þann, að veita með-
limum sínum lögfræðilega aðstoð
og upplýsingar, ef þeir hefðu tal-
ið sig blekkta í viðskiptum. —
Fjöldi fólks sneri sér til samtak-
anna í þessu skyni og í langflest-
um tilfellum hefði tekizt að leiða
málin farsællega til lykta.
Þeir sem vilja gerast meðlimir
Neytendasamtakanna geta snúið
sér til skrifstofunnar, Aðalstræti
8, sími 82722, sem er opin til kl. 7
á kvöldin.
Inga Þórðardóttir og Bryndís Pétursdóttir í sjónleiknum
„Brosinu dularfulla“ eftir Aldous Huxley.
Kirsten Kjær, listmálari:
Um leikhús, óhoríendur og bóhmenntir
LEIKHÚS!
AD VERA til skemmtunar og
uppeldis bæði sjálfum sér og
öðrum, það er starf leikarans. Á
hverjum degi verður hann að
fægja og slípa fleti gáfna sinna,
svo að þeir skíni og skjóti
gneistum, þegar gráðugir áhorf-
endur sitja frammi í myrkrinu,
og kröfur þeirra og eftirvænting
streyma yfir sviðljósin upp á
leiksviðið.
Að velja réttan leikara í á-
kveðið hlutverk er starf leik-
stjórans, eftir að leikhússtjórinn
hefur ráðið við sig hvaða leik
rit hann eigi að bjóða áhorfend
um sínum. Þá byrjar mikilvæg
starf: að skapa sýningu þar sem
allt verður ein heild.
Á GLÓANDI SÚLUM
Leikbókmenntir heimsins eru
risavaxnar, innlend leikritun
ung og óreynd, en Þjóðleik-
hús íslands stendur á glóandi
súlum til þess að gera skil alls
konar kröfum. Frá þeim degi sem
íslendingar eignast t.d. skáld
eins og Holberg fer leikhúsið und
ir eins að skapa virðulegar erfða
venjur eins og orðið hefur í þjóð-
leikhúsum Norðurlanda, en nóg-
ur er tíminn að safna leikhúsryki
og kyrrstöðu. Enn er svo margt
sem samhæfa þarf eldgamalli há-
menningu, svo mikil orka og
einstaklingsbragur, sem temja
þarf og móta, að útlendingur
verður orðlaus, þegar hann
kemst að raun um hve miklu
þessi fámenna þjóð hefur þegar
afkastað.
Þegar ég er heima hjá mér í
Kaupmannahöfn og sé hinn heil-
aga eld listarinnar í fórnarskál-
unum á þaki nágrannahúss míns,
Konunglega leikhússi. s, þá veit
ég að á þessu kvöldi ausa lista-
mennirnir á leiksviðinu út dýr-
um gjöfum til hungraðs mann-
fjöldans frammi í dimmum saln-
um.
MUSTERIN ÞRJU
í Gautaborg standa musterin
þrjú, listasafnið, leikhúsið og
hljómleikahöllin hátt yfir strit-
andi borginni eins og lýsandi
tákn. Margar milljónir króna
hafa kaupmannaættir Gautaborg
ar gefið þessum þremur háu höll-
um. í Stokkhólmi er leikmenn-
ing á svo háu stigi eins og er, að
leikendur frá Dramatíska leik-
húsinu voru kallaðir fram seyt-
ján sinnum, þegar þeir léku Ung-
frú Júlíu á leikhúshátíð í Paris
fyrir þremur árum. Þessi mikli
sómi fyrir norræna menningu
var nærri því farinn í hundana,
af því að leiksviðsstjórinn ákvað
að fara í sumarfrí þremur dögum
áður en allur hópurinn átti að
fljúga til Parísar! Gierow leik-
hússtjóri kallaði þá hinn bráð-
snjalla hæfileikamann Yngve
Larsson inn í skrifstofu sína og
spurði hann hvort hann treysti
sér til að takast á hendur ábyrgð-
ina á sviðsbúnaðinum í „Föðurn-
um“ og „Ungfrú Júlíu“ — og
það á erlendu sviði, í sjálfri höf-
uðborg listanna, París, — og
hann átti að vera ferðbúinn eft-
ir hálfa þriðju klukkustund.
Þetta varð tveggja sólarhringa
hvíldarlaust strit með túlkum og
skapheitum frönskum sviðsmönn
um. En hvílíkt öryggi fyrir leik-
hússtjóra að vita, að starfslið
hans er svo traust, svo brennandi
af áhuga á starfinu, að bresti einn
hlekkur í festinni, þá er annar
reiðubúinn að koma í hans stað.
ÆSKUHRIFNING.
Hið unga ríkisleikhús Noregs,
— en upphafsmaður þess er
Fritz von der Lippe, sem menn
muna eftir frá leiklistarþinginu
í Reykjavík í fyrra, — er ná-
kvæmlega jafngamalt Þjóðleik-
húsinu íslenzka. RíRisleikhúsið
hefur m.a. sýnt „Þrískildings-
óperu“ Bert Brechts í Lófót. Á
ferðum mínum um Lappland hef
ég séð stórkostlegan Pétur
djákna hjá þessu leikhúsi, og
tvisvar hefur það leikið fyrir
norska sjómenn í Hollandi, auk
daglega stritsins.
Að ég nefni ríkisleikhús Nor-
egs síðast mustera hinna þriggja
gömlu menningar- og leikhús-
landa ken»ur af því, að ég hef
orðið vör við sams konar æsku-
hrifningu hér í Þjóðleikhúsinu ís-
lenzka. Þetta gulfallega leikhús
stendur hér í miðri veraldar-
hyggju Reykjavíkur, og þar er
unnið frá morgni til kvölds af
brennandi áhuga og listrænum
skilningi á starfinu, sem kemur
ókunnugum á óvart — svona
ungt leikhús og svona mikil og
margbreytt verkefni leyst af
hendi. Og þegar grennslazt er
eftir og spurt — já, sú var tíðin,
að við höfðum öll einhverja at-
vinnu á daginn til að hafa ofan í
okkur og á kvöldin æfðum við
og lékum í Iðnó, í Leikfélagi
Reykjavíkur. Eldur listarinnar
hefur því kviknað á gamla svið-
inu og orðið undirrótin að því
hvað langt Þjóðleikhúsið hefur
komizt í listinni. — Þetta sér
hver sem kynnzt hefur tveim-
ur síðustu sýningunum, jafn-ó-
líkar og þær eru, Don Camillo og
Brosið dularfulla. Við þreifum
fyrir okkur um leikstjóra og
þýðanda síðara leikritsins. Við
vitum að hann er góður söngvari
auk annars, og að hann er engu
síður.mikill leikari, sannaði hann
1 afburðagóðum leik cem Bjelke
í leikriti Sigurðar Einarssonar,
Fyrir kóngsins mekt. En að láta
leikara, sem við höfum séð í lít-
ilfjörlegri hlutverkum, lúta lista
mannsvilja sínum og móta skap-
gerðir, svo að áhorfendum finnst
þeir vera komnir að sjálfum
mergnum í sköpunarstarfi leik-
ritahöf undarins!
BROSIÐ DULARFULLA
Nú veitir Brosið dularfulla,
eftir Huxley, fæddum leikara ó-
venjuleg tækifæri til að lyfta
leiklistinni á hæstu svið, og
margar aðalpersónurnar eiga að
taka á því sem þær eiga til. Pers
ónurnar lifa áfram innra með
manni, sjálfstæðar og öháðar,
og ekki verður komizt hjá að
hugsa um hver verði örlög þeirra.
Samstilltur leikur, eins og stund
um hefur sézt hjá Brita von
Horn á Kammerscenen í Stokk-
hólmi. Og við verðum fjúkandi
vond, um leið og við aumkum
fólkið sem missir af þessu tæki-
færi til að njóta listar.
Leikhúsinu ber m.a. skylda til
að sýna úrval af stefnum og hrær
ingum, sem ofarlega eru á hverj-
um tíma, en þá er það vissulega
engu síður skylda áhorfenda að
koma í leikhúsið og sjá árangur-
inn af allri fyrirhöfninni. Alltof
oft eru áhorfendur líkastir
súkkulaðijórtrandi krakka, sem
vill sjálfur ákveða hvað sýna
skuli. Sé lögð méiri áreynsla á
heilabúið en það sem síast inn
um annað eyrað og út um hitt,
láta áhorfendur ekki sjá sig, en
það er ekki nóg að borga leikar-
anum fyrir vinnu hans um hver
mánaðamót, hann verður líksa
að fá hvatningu og uppörvun,
svo að hann geti látið ljós sitt
skína eins og vera ber.