Morgunblaðið - 10.05.1957, Blaðsíða 10

10
MORVVNBLAfílTt
Föstudagur 10. maí 1957
imuntMftMfe
tJtg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónssun.
UTAN UR HEIMI
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjami Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Ami Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 30.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 1.50 eintakið.
Launajafnréttið og kaupgjalds-
stefna ríkisstjómarinnar
HINN 13. apríl árið 1954 var
samþykkt á Alþingi þingsálykt-
unartillaga um staðfestingu
samþykktar Alþjóðavinnumála-
stofnunarinnar um jöfn laun
karla og kvenna. Flutningsmenn
þessarar tillögu voru 7 þingmenn
Sjálfstæðisflokksins. Var tillaga
þeirra svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að skora
á ríkisstjórnina að undir-
búa nauðsynlegar ráðstafan-
ir til þess, að samþykkt Al-
þjóðavmnumálastofnunarmn-
ar um jöfn laun karla og
kvenna fyrir jafnverðmæta
vinnu geti orðið staðfest á
fslandi".
í framhaldi af þessari tillögu
Sjálfstæðismanna, lagði ríkis-
stjórnin í vetur fram tillögu um
heimild sér til handa til þess að
fullgilda fyrir hönd íslands sam-
þykktina um jöfn laun karla og
kvenna fyrir jafnverðmæt störf,
sem gerð var á 34. þingi Alþjóða-
vinnumálastofnunarinnar í Genf
árið 1951.
Alþingi samþykkti í fyrradag
þessa tillögu og jafnframt við-
bótartillögu frá Ragnhildi Helga-
dóttur um að þingið feli ríkis-
stjórninni að gera hið fyrsta ráð-
stafanir til að samþykktin kom-
ist í framkvæmd hér á landi.
Merkilegt spor
Vissulega er hér um að ræða
merkilegt spor í rétta átt. Kon-
ur eiga að hafa jöfn laun og
karlar fyrir sömu, eða jafnverð-
mæta vinnu. Réttlætismál hefur
því hér náð fram að ganga.
En á það má benda, að ríkis-
stjórnin hefur ekki ennþá fram-
kvæmt þingsályktunartillöguna
frá 1954 eins og til var ætlazt.
Með henni var stjórninni falið
„að undirbúa nauðsynlegar ráð-
stafanir, til þess, að samþykkt
Alþj óðavinnumálastof nunar innar
um jöfn laun karla og kvenna
fyrir jafn verðmæta vinnu geti
orðið staðfest á íslandi“.
Það er nefnilega ekki nóg að
stáðfesta samþykkt hinnar al-
þjóðlegu stofnunar um jöfn laun
karla og kvenna. Þar er fyrst og
fremst um almenna stefnuyfir-
lýsingu að ræða, um það, að laun
karla og kvenna skulu vera jöfn.
Hinar raunhæfu ráðstafanir til
launajafnréttis felast fyrst og
fremst í tvennu: Annars vegar
frjálsu samkomulagi milli vinnu-
veitenda og vinnuþiggjenda og
hins vegar í beinni lagasetn-
ingu.
Fyrir frumkvæði Sjálfstæðis-
manna voru fyrir nokkrum ár-
um sett lög um réttindi og skyld-
ur starfsmanna ríkisins. Þar var
það ákvæði tekið í lög, að konur 1
og karlar skuli hafa jafnan rétt
til opinberra starfa og sömu laun
fyrir sömu vinnu.
Kjarni þessa máls nu er sá,
að þing og stjórn hafa mark-
að stefnuna. Hér skal vera
jafnrétti í launagreiðslu milli
kvenna og karla. Hins vegar
þarf enn að gera ýmsar ráð-
stafanir til þess að þessi stefnu
yfirlýsing taki gildi og verði
framkvæmd í þjóðfélaginu
yfirleitt.
Þýðir launahækkun
Um það þarf hins vegar ekki
að fara í neinar grafgötur að
framkvæmd launajafnréttis karla
og kvenna hér á landi þýðir
launahækkun til allmikils fjölda
fólks, víða allverulega. Núver-
andi ríkisstjórn virðist því enn
hafa gengið verulega á svig við
þá stefnu sína að berjast gegn
öllum kauphækkunum með því
að samþykkja fyrrgreinda til-
lögu um jöfn laun karla og
kvenna.
Annaðhvort felur þessi til-
laga í sér raunverulega viðleitni
til þess að hækka kaup kvenna
til samræmis við laun karla eða
hún byggist á hreinni sýndar-
mennsku og er tilraun til þess að
skapa sér pólitíska skrautfjöður.
Ýmislegt bendir til þess að
það vaki frekar fyrir vinstri
stjórninni heldur en hitt að
hrinda réttlætismáli í fram-
kvæmd. Má m. a. marka það
af því að bæði kommúnistar
og Framsóknarmenn hafa ráð-
izt á Iðju-samningana, sem
gerðir voru um daginn undir
forystu hinnar nýju stjórnar
félagsins. Breytingarnar á
þeim samningi voru þó fyrst
og fremst í því fólgnar að
hækka laun lægst launuðu
kvennanna til nokkurs sam-
ræmis við laun karla.
Fyrir þetta hafa kommúnistar
og Framsóknarmenn skammað
Sjálfstæðismenn blóðugum
skömmum.
Nú koma þessir sömu flokkar
og þykjast fagna því ákaflega
að Alþingi hefur samþykkt til-
lögu um að ísland skuli stað-
festa alþjóðlega samþykkt um
jöfn laun karla og kvenna.
Ef þetta er ekki hræsni og
yfirdrepsskapur, hvað er það
þá?!!
Hverjir hafa barizt
fyrir kauphækkunum?
f sambandi við raus Tímans
um að Sjálfstæðismenn hafi beitt
sér fyrir kapphlaupi milli kaup-
gjalds og verðlags undanfarið er
rétt að rifja enn upp eftirfar-
andi:
Sú hækkun sem, leiðir af
launajafnrétti karla og kvenna
og núverandi ríkisstjórn hælir
sér af að hafa beitt sér fyrir, er
níunda kauphækkunin, sem verð-
ur undir forystu stjórnarinnar,
ýmist fyrir beinan atbeina henn-
ar og flokka hennar eða í skjóli
hennar. Auk þess hafa svo tugir
verkalýðsfélaga sagt upp samn-
ingum sínum nú um þessar
mundir.
Þessar kauphækkanir sýna
auðvitað að því fer víðs fjarri
að stjórnin hafi stöðvað kapp-
hlaupið milli kaupgjalds og
verðlags með hinum margfyr-
irheitna „starfsfriði" komm-
únista. Dýrtíðarskrúfan er í
fullum gangi, ekki sízt vegna
hinna stórkostlegu nýju
skatta og tolla, sem ríkis-
stjórnin hefur lagt á þjóðina.
TEG. SPENDÝRA ERU
M.
argir vilja halda því
fram, að maðurinn sé að bygg-
ingu ósköp tilkomulítill miðað
við mörg skyldmenni hans.
Hann getur jú státað af full-
komnum heila, en meira er það
ekki, segja þeir. Afkvæmi hans
eru t. d. meira ósjálfbjarga en
afkvæmi flestra spendýra. Mað-
urinn er einnig talinn hafa
milljón ára þróunarferil að baki,
en spendýraflokkurinn er hins
vegar sagður rekja rætur allt
að því 180 milljónir ára aftur
í tímann. Þó er fyrsta tímabil
spendýranna aðeins reiknað frá
hinu svonefnda tertier-tímabili,
sem hófst fyrir um 60 milljón-
um ára. Maðurinn er því, mið-
að við margt af skylduliði sínu,
tiltölulega ungur, mjög ungur.
0,
g nýlega er komin á
markaðinn erlendis nýstárleg
vesturhluta Bandaríkjanna fannst
fyrir nokkru mikil „nýlenda"
steppuhunda. Voru þeir dreifðir
á 60.000 ferkílómetra svæði —
og taldar um fjögur hundruð
milljónir á þessu svæði. Já,
minna gæti það verið. Nagdýr-
in eru talin fjölmennust spen-
dýra, og svo mikið er víst, að
nóg er af þeim.
kJ érstæðast er dýralífið
í Ástralíu — og ástæðan er, eins
og við vitum, að Ástralía hefur
um svo langt skeið verið ein-
angruð frá öðrum heimshlutum.
Pokadýrin eru sérstæðust — og
sögð vanþróuð. Annars er það
margt í sambandi við spendýrin,
sem athyglisvert er. Ekki ein-
göngu hvernig þau eru gerð úr
garði af náttúrunni, heldur og
hversu þeim hefur tekizt að laga
sig eftir staðháttum. Úlfar og
Auðvelt er að temja margar apategundir. Sumar tegundir eru þó
erfiðar viðureignar. En yfirleitt þykir öllum þcim öpum, sem í
mannahendur komast, hvort sem þeir eru ótemjur eða ekki, buff
og laukur hið mesta sælgæti.
bók um þessi efni eftir Banda-
ríkjamann, Ivar T. Sanderson
að nafni. Sanderson bregður upp
skemmtilegum myndum úr lífi
og sögu spendýranna og segir
frá ýmsu, sem hingað til hefur
sennilega ekki verið kunnugt
meðal almennings. Hann segir m.
a. frá því, að spendýrin séu óveru
legur hluti af dýrum jarðarinn-
ar. Um ein milljón mismunandi
dýrategunda þrífst á jörðunni,
en meira en helmingur þessa
fjölda eru skordýr. Aðeins um
35.600 þeirra eru hryggdýr —
og þar af eru spendýrategund-
irnar 3.500 talsins, krabbadýr og
pöddur alls konar eru 5.500,
fuglategundir 8.600 og 18.000
fiskategundir.
sækýr hafa t. d. eins konar barn-
fóstrufélagsskap — þ. e. a. s.
ekki sameiginlega, heldur er sá
háttur hafður á innan hvorrar
tegundarinnar um sig, að þau
Fíllinn hefur eins konar „blóð-
kælí“ í eyrunum.
kvendýr, sem ekki hafa fyrir
afkvæmi að sjá gæta afkvæma
annarra kvendýra um veiðitím-
ann.
í
eyrum Afríkufílsins
fer fram eins konar blóðkæling.
Eyrun eru mikil að flatarmáli
— og fíllinn getur einnig dingl-
að þeim til og aukið á kælinguna
á þann hátt. Stærsta spendýrið,
bláhvelið, vegur fullvaxið 170
smálestir, eða sama og 35 full-
orðnir fílar eða 2380 meðalmenn.
f lok síðustu aldar lá við að
Grænlandshvalinum yrði út-
rýmt, því að skíðin úr honum
voru notuð sem lífstykkjateinar.
Tígrisdýrið er ekki grimmast
spendýra, eins og flestir halda,
því að háhyrningurinn er talinn
enn skæðari. Þessu til stuðnings
er bent á, að eitt sinn hafi verið
handsamaður geysistór háhyrn-
ingur — og í maga hans fund-
ust leifar 13 marsvína og 14
sela, sem hann hafði etið í heilu
lagi. Músartegund ein, er líka
sögð mjög matgráðug, því að
hún verður að eta á hverjum
sólarhring tvöfaldan eigin þunga
af fæðu. Annars deyr hún úr
sulti. Gíraffinn óttast margt, en
samt ekkert jafnmikið og vatn-
ið. Gorillan er stærstur apa, en
hins vegar er hún í flestum til-
fellum meinlaus. Þess eru mörg
dæmi, að gorilla hafi verið tamin.
Svo er og um orangutan og
sumum þeirra þykir ekki annað
gómsætara en hakkað buff með
miklum lauk. Þetta er lítið
sýnishorn úr bók Sandersons,
sem er sérlega skemmtileg og
fróðleg.
N<
I ú, en hvað um það.
Enda þótt tegundir spendýra
virðist ekki ýkjamargar miðað
við tegundafjölda annarra
flokka, þá er fjöldi spendýranna
víst nógu mikill. Það fannst a.
m. k. Bandaríkjamönnunum, sem
fyrir nokkru fundu helli einn
mikinn, sem sægur leðurblaka
hafðist við í. Voru þær um 20
milljónir talsins. í óbyggðum í
„KvennalangeIsiðM
KVIKMYND þessi sem
STJÖRNUBÍÓ sýnir fjallar um
lífið innanveggja í einu af hin-
um miklu kvennafangelsum í
Ameríku. — Forstöðukonan er
full af sálsýkislegri grimmd og
hörku við fangana og er ber-
sýnilegt að hún nýtur þess að
þjá þá og misþyrma á alla iund.
Gengur forstöðukonan svo langt
í þessu efni að það veldur dauða
eins fangans. — En einkum
beinir hún þó ofsóknum sínum
að ungri konu sem dæmd hefur
verið saklaus og er nýkomin í
fangelsið. — Fangelsisiæknir-
inn sér hversu ástatt er um
sálarlíf forstöðukonunnar og
gerir allt sem hann getur til
þess að hindra hana í illverkum
hennar. — Að lokum gera þó
fangarnir uppreisn og þjarma
svo að forstöðukonunni að hún
verður vitstola og er þar meS
lokið fólskuverkum hennar og
stöðu í fangelsinu. En unga konan
sem dæmd hafði verið saklaus,
fær fulla uppreisn og flýgur í
fang eiginmanns síns er bíður
hennar fyrir utan fangelsisdyrn-
ar. — Margt óhugnanlegt ber við
í þessari mynd, en einnig sumt
broslegt, svo sem skemmtilegar
eftirhermur eins fangans. —
í myndinni er mikil spenna og
hún er viðburðarík og atbuiða-
rásin hröð. Hún er yfirleitt vel
leikin en einkum er athyglis-
verður leikur Idu Lupino í hlut-
verki forstöðukonunnar, Jan
Sterling, er leikur Brendu
Martin, eina af föngunum og
Howards Duff i hlutverki læknis-
ins. Ego.