Morgunblaðið - 16.06.1957, Qupperneq 8

i
MORCVNRT 4 Ð1Ð
Sunnudagur 16. júní 1957
Á áttatÍLL ára afmæli ísafoldar-
prentsmLÓju er fagnað stórmerku
menningarstarfi hennar
Björn Jónsson Ólafur Björnsson
Herbert Sigmundsson Gunnar Einarsson Pétur Ólafsson
Bjarni Benediktsson:
ísafoldarprentsmiðja
80 ára í dag
Um 2500 bókatitlar hata komih
út á forlagi Isafoldar
I' SAFOLDAR-prentsmiðja er
áttatíu ára gömul í dag. Hún
er með elztu atvinnufyrirtækjum
hér í bæ. Við hana hefur mikill
fjöldi manna starfað öll þessi ár,
og hún hefur unnið þýðingar-
mikið þjónustu-starf fyrir al-
menning.
En hún hefur einnig verið
mikil menningarmiðstöð. Þar
voru lengst af prentuð áhrifa-
mestu blöð þjóðarinnar og þar
hafa verið gefnar út margar góð-
ar bækur, er hafa orðið til gagns,
fróðleiks og skemmtunar fjölda
manns, ungum sem gömlum. Á
þann veg hefur einnig verið létt
undir með mörgum rithöfundum
og þeim gert auðveldara en ella
að stunda störf sín.
Upphafsmaður ísafoldarprent-
smiðju var Björn Jónsson. Að
honum kvað löngum meira en
flestum eða öllum öðrum í stjórn
málum þjóðarinnar og marghátt-
aðri menningarviðleitni hennar.
Þegar Björn tók við ráðherra-
dómi, varð Ólafur sonur hans
forstjóri fyrirtækisins. Hans naut
skammt við, því að hann dó ung-
ur að árum en bar með sér þann
glæsibrag, er gerði hann hugljúf-
an öllum, sem honum kynntust.
Eftir Ólaf tóku við tveir dug-
miklir framkvæmdarmenn, fyrst
Herbert Sigmundsson og síðan
Gunnar Einarsson. Herbert er
látinn fyrir allmörgum árum og
hafði áður hafið sinn eiginn rekst
ur. Hann var maður vinsæll og
vel virtur. Gunnar Einarsson er
enn í fullu fjöri en hefur nú
tekið við eigin fyrirtæki. Dugn-
aður Gunnars er alþekktur og
jók fyrirtækið mjög starfrækslu
sína undir hans stjórn.
Nú er forstaða fyrirtækisins á
ný komin í ætt Björns Jónssonar.
Pétur Ólafsson hefur tekið við
henni. Pétur fetaði í fótspor föð-
ur síns og afa og lagði í æsku
stund á blaðamennsku. Til henn-
ar hafði hann óvenju ríka hæfi-
leika, svo sem engir þekkja bet-
ur en aðstandendur þessa blaðs.
Önnur störf kölluðu hann þó frá
blaðamennskunni, nú síðast for-
staða þessa mikla fyrirtækis. Er
það allra von, að það megi enn
eflast og dafna undir stjórn hans.
Margir hafa ríka ástæðu til að
þakka ísafoldarprentsmiðju á
þessum tímamótum og enginn þó
fremur en Morgunblaðið. Ólafur
Björnsson var annar aðalstofn-
andi blaðsins. í ísafoldarprent-
smiðju hefur blaðið lengst af ver-
ið prentað og gott samstarf við
hana gerði blaðinu mögulegt að
koma sér upp sinni eigin prent-
smiðju. Úr húskynnum Isafoldar
fór Morgunblaðið fyrst fyrir
rösku ári. Að því ógleymdu, að
vikuútgáfa Morgunblaðsins ber
nafn ísafoldar hins fornfræga
blaðs Björns Jónssonar og Ólafs
sonar hans. Fyrir alla þessa sam-
vinnu þakkar Morgunblaðið um
leið og það árnar ísafoldarprent-
smiðju heilla í framtíðinni.
IDAG er fsafoldarprentsmiðja
áttræð, stofnuð hinn 16. júní
1877. Við þann dag er miðað,
vegna þess að þá kom út fyrsta
tölublaðið af ísafold, sem prent-
að var í ísafoldarprentsmiðju, en
það hóf göngu sína undir forystu
Björns Jónssonar, þegar hann
kom heim frá Höfn 1874. f fyrstu
var blaðið prentað í Landsprent-
smiðjunni, en síðar lagði Björn
Jónsson drög að því að eignast
sína eigin prentsmiðju, sem ann-
azt gæti útgáfu blaðsins. Björn
Jónsson var, eins og kunnugt er,
einn helzti forystumaður þjóð-
arinnar á sínum tíma. Ekki sízt
lagði hann mikið af mörkum til
blaða og bókaútgáfu og lagði
grundvöllinn að prentsmiðjunni,
sem hann stjórnaði sjálfur í
meira en þrjátíu ár, eða þar til
hann varð ráðherra 1909. Það ár
hætti hann einnig ritstjórn ísa-
foldar og tók Ólafur sonur hans
við henni og prentsmiðjunni. Var
hann síðan ritstjóri blaðsins þar
til 1919. Árið 1913 stofnaði hann
Morgunblaðið ásamt Vilhjálmi
Finsen. — Þess má geta hér, að
ísafold, hið gamla blað Björns
Jónssonar, hefir, eins og kunnugt
er, komið út óslitið allt frá stofn-
un þess og fram á þennan dag,
að undanskildum nokkrum árum,
þegar Þorsteinn Gíslason var rit-
stjóri. Mbl. Þau ár féll útgáfa
ísafoldar niður, en Lögrétta kom
í hennar stað.
13 ARKIR
Fyrstu ár prentsmiðjunnar
voru afköst hennar í setningu um
13 arkir (um 200 s.) á mán.) Nú
er hægt að setja jafnmikið í prent
smiðjunni á einum degi eða
skemmri tíma, enda eru nú í
prentsmiðjunni átta setjaravélar
og margar nýtízku prentvélar,
auk annarra véla. Það þótti mikl-
um tíðindum sæta, þegar Björn
Jónsson keypti á tuttugu ára af-
mæli prentsmiðjunnar hrað-
pressu, sem knúin var af stein-
olíumótor og „eyddi ekki nema
einum lítra á klukkustund“.
MIKIL BÓKAÚTGÁFA
Fyrsta áratuginn var prent-
smiðjan í svokölluðu „Doktors-
húsi“ (Aðalstræti 9), en árið 1886
hafði Björn Jónsson lokið við að
reisa Austurstræti 8 og flutti
prentsmiðjuna þangað. Var hún
þar til ársins 1943, er hún var
flutt í núverandi húsakynni að
Þingholtsstræti 5. — Strax á
fyrstu árum prentsmiðjunnar
hóf Björn nokkra bókaútgáfu og
voru fyrstu bækurnar, sem út
voru gefnar: Dýrafræði eftir
Benedikt Gröndal, „með 88
myndum", tæpar 200 blaðsíður,
verð kr. 2.25, og Steinafræði eftir
sama höfund. Dýrafræðin kom út
snemma árs 1878. Þess má geta
hér til gamans, að í það mund
kostaði 10 arka bók (160 síður)
kr. 1.50 óbundin, en kr. 1.75 í
bandi. — Bókaútgáfan jókst eft-
ir því sem árin liðu, svo að ára-
tug eftir stofnun prentsmiðjunn-
ar höfðu 106 bækur komið út á
forlagi ísafoldar. Það mun láta
nærri, að ísafoldarprentsmiðja
hafi gefið út um 2500 bókatitla
á þessum áttatíu árum, sem lið-
in eru frá stofnun hennar. For-
lagið hefir gefið út margar stór-
merkar bækur, heildarútgáfur á
ritum Jónasar Hallgrímssonar,
Bólu-Hjálmars, Sig. Breiðfjörðs,
Ben. Gröndals, Einars Benedikts-
sonar, Nonna og Matthíasar
Jochumssonar, svo að nokkur
nöfn séu nefnd. Þá má og nefna
ísl. úrvalsljóð, Sögur ísafoldar,
Þjóðsagnasöfn Guðna Jónssonar
o. fl. o. fl. í undirbúningi er heild
arútgáfa af verkum Þorsteins
Erlingssonar.
----o----
ITILEFNI af áttræðisafmælinu
koma út hjá ísafold margar
bækur. Má þar nefna m.a. síðara
bindið af ljóðmælum Matthíasar
og þriðja og síðasta bindið af
Sögum herlæknisins. Komin er
út fslenzk-dönsk orðabók eftir
Ágúst Sigurðsson og í haust er
væntanleg Dönsk-íslenzk orða-
bók, um 1200 blaðsíður. Annast
Ágúst útgáfuna, sem er að
nokkru leyti endursaínin upp úr
orðabók Freysteins Gunnarsson-
ar. í haust eru einnig væntanleg
tvö hefti af Kauðskinnu Jóns
Thorarensens (lokabindin), —
lokabindin í heildarútgáfunni af
ritverkum Nonna, en í nóvember
n.k. eru 100 ár liðin frá fæðingu
hans. — Undanfarna daga hafa
komið út hjá forlagi ísafoldar
sjö bækur: Gulu bækurnar svo-
nefndu, fjórar skáldsögur eftir
nafnkunna erlenda höfunda. Með
al þeirra er metsölubók brezku
skáldkonunnar Daphne du Maur-
ier, Fórnarlambið, (The Scape-
goat), í þýðingu Hersteins Páls-
sonar. Aðrar bækur, sem komnar
eru út í þessum flokki, eru: Morð
inginn og hinn myrti, eftir Hugh
Walpole (í þýð. Sig. Haralz),
Snjór í sorg, eftir Henry Troyat
(í þýð. Herst. Pálssonar) og Cata-
lína, eftir Maugham (í þýð. And-
résar Björnssonar). Nokkrar
aðrar bækur í þessum flokki eru
væntanlegar í næsta mánuði. —
Þá má geta þess, að í haust koma
út nokkrar bækur eftir ísl. höf-
unda í sérstökum bókaflokki og
má þar nefna skáldsögur 'eftir
Guðmund L. Friðfinnsson, Guð-
mund Daníelsson og Sigurð Helga
son. Þá má geta þjóðsagnasafns
Guðna Jónssqnar „fslenzkir sagn-
þættir og þjóðsögur“, sem nú
fæst í heild, með því að fyrstu
bindin hafa verið prentuð af
nýju. Loks má svo geta tveggja
merkra bóka, sem út koma á
næstunni: eru það ný útgáfa af
ísland í myndum, sem Jón Ey-
þórsson hefir séð um (í bókinni
Úr vélasal. — Tveir starfsmenn prentsmiðjunnar ásamt Jóni Eyþórssyni, sem sér um útgáfu hinnar
nýju glæsilegu myndabókar, sem ísafoldarprentsmiðja er að senda frá sér um þessar mundir: ísland
í myndum. I bókinni eru margar mjög fallegar og sérkennilegar myndir. Formáli eftir Jón er bæði
á íslenzku og ensku.
ísafoldarprentsmiðja er nú til húsa að Þingholtsstræti 5 hér í bæ,
en þangað flutti hún úr gamla húsinu í Austurstræti. — I Þing-
holtsstræti 5 eru hin vistlegustu húsakynni, en þau eru undirstaða
þess, að jafnstórvirkt fyrirtæki og ísafoldarprentsmiðja geti haldið
uppi viðunandi starfsemi.