Morgunblaðið - 09.07.1957, Blaðsíða 6

6
MÖRCinSBT/AÐlÐ
f>riðjudagur 9. júlí 1957
Riksteatret:
//
Brúðuheimilið
eftir Henrik Ibsen
Leikstjóri: Gerhard Knoop
44
VORIÐ 1948 kom hingað txl bæj-
arins, á vegum Leikfélags Reykja
víkur, flokkur úrvalsleikara frá
Þjóðleikhúsinu í Osló og sýndi
hér eitt af öndvegisleikritum
skáldsnillingsins mikla, Henriks
Ibsens. Koma þessara ágætu leik
ara undir forystu hins stórbrotna
persónuleika og miklu leikkonu
fni Agnes Movinckel, var mikill
og einstæður viðburður í leiklist-
arlífi höfuðstaðarins, er seint
mun gleymast. — Nú eru aftur
komnir hingað til okkar mikil-
hæfir norskir listamenn frá Riks-
teatret í Noregi í boði Bandalags
íslenzkra leikfélag, og undir for-
ystu forstjóra leikhússins.Frits
von der Lippe. — Er hér um að
ræða heimsókn á víðari grund-
velli en sú fyrri var, því að hinir
norsku gestir munu halda leik-
sýningar víðs vegar um byggðir
landsins, auk sýnigarinnar, sem
fram fór í Þjóleikhúsinu s.l.
föstudagskvöld. Er með komu
þessara ágætu gesta okkar stigið
stórt spor til þess samstarfs milli
Norðmann og íslendingar á sviði
leiklistar, sem hófst með frábæru
starfi frú Gerd Grieg, í þágu ís-
lenzkrar leiklistar á styrjaldar
holm árið 1948 gat ég þess, að
okkur væri það mikið fagnaðar-
efni að fá að sjá eitt af ágætustu
verkum Ibsens flutt hér á tungu
skáldsins, undir norskri leiðsögn
og af norskum leikendum, sem
öðrum fremur hefðu skilurði til
að skilja til hlítar anda skáldsins
og gefa listaverkinu hinn rétta
blæ og umgjörð. — Þessi orð
vil ég endurtaka nú í tilefni þess-
arar sýningar á „Brúðuheimili",
og um leið vil ég geta þess að svo
skemmtilega vill til að þetta er
í þriðja sinn sem „Brúðuheimili"
er sýnt hér undir norskri leik-
stjórn, árið 1945, er frú Gerd
Grieg stjórnaði leiknum með
Öldu Möller í hlutverki Nóru,
1952 undir stjórn frú Segeleke,
sem áður getur og nú undir
stjórn Gerhards Knoops. — Er í
senn fróðlegt og lærdómsríkt að
bera þessar þrjár sviðsetningar
saman en út í þá sálma vei'ður
þó ekki farið hér. — Gerhard
Knoop fer sínar eigin götur í
sviðsetningu og leikstjórn, leggur
meiri áherzlu á hið mannlega en
ég hef áður séð, sem svo berlega
kemur fram í aðalpersónunum
tveimur, Nóru og Helmer manni
í huga Ibsens, sbr. leikritið ,Aftur
göngur“.
Gerd Wiik og Karl Eilert Wiik
leika frú Linde og Krogstad mál-
færslumann. — Fara þau bæði
ágætlega með hlutverk sín. Þá er
og mjög athyglisverður leikur
Ilelgiu Backe í hlutverki barn-
fóstrunnar. Eva Knoop og Svein
Byhring leika smáhlutevrk. —
Börn þeirra Helmers-hjóna sáust
ekki að þessu sinni, vafalaust af
gildum ástæðum. Kom það ekki
að verulegri sök þó að það sé
fallegt atriði er Nóra leikur við
börn sín.
Leiktjöld og búningar gefa
leiknum hið rétta ytra yfirbragð,
enda hvorttveggja í fullu sam-
ræmi við þá tíma, sem leikurinn
gerist á.
Húsið var fullskipað og fögn-
uðu áhorfendur að leikslokum
Liv Strömsted og Lars Nordrum í hiutverkum Noru og Helmers., hinu góðu gestum með langvar-
andi lófataki og fögrum blómum.
árunum , og haldið hefur áíram hennar. Við þetta er eins og per-
síðan, fyrir skömmu með gesta.
leik Þjóðleikhússins okkar í Osló,
og nú með komu Riksteatrets
hingað.
Við fslendingar fögnum þessu
samstarfi og vonum að það eigi
eftfr að eflast og hafa heillarík
áhrif á þróun íslenzkrar leiklist-
ar, því að við vitum, að norsk
leikltst hefur um langt skeið
staðið með miklum blóma, enda
veríð að henni búið með rausn
frá öndverðu af mestu skáldum
og andans mönnum norsku þjóðar
innar.
Frú Segelcke lék hér sumarið
1952 sem gestur hlutverk Nóru í
„Brúðuheimili“ Ibesens, og hafði
einnig leikstjórnina á hendi. Setti
hún vitanelga með hvortveggju
í ríkum mæli svip sinn á sýning-
una og heillaði alla, er sáu hana,
með frábærum leik sínum. —
Riksteatret hefur nú einnig valið
þetta sama leikrit til sýningar hér
og er ástæða til að fagna því, því
að „Brúðuheimili“ hefur ekki að-
eins verið talið með ágætustu
verkum Ibsens, heldur eitt af
meistaraverkunum í leikbók-
menntum heimsins.
Efni leiksins verður hér ekki
rakið, enda mun það kunnugt
flestum þeim, sem einhvern
áhuga hafa á leikbókmenntum og
leiklist. Þess skal þó getið, að
höfundurinn tekur hér, sem í síð-
ari leikritum sínum öðrum, til
meðferðar þjóðfélagsvandamál
síns tíma, en þó er kjarni leik-
ritsins, — hið mikla „problem",
sem höfundurinn ber fram, síður
en svo tímabundið, heldur algilt
og ævarandi. — Bakgrunnurinn
er réttleysi konunnar bæði gagn-
vart eiginmanninum og þjóðfél-
aginu, eins og það gerðist á þeim
tímum, er leikritið var samið,
1879 og reyndar marga áratugi
eftir það. — Því hafa margir
haldið því fram, að nú á tímum,
er konur njóta jafnréttis á við
karlmenn, sé leikritið ekki lengur
tímabært, — orðið úrelt. — Þessi
skoðun hefur þó orðið að þoka
fyrir þeirri staðreynd, sem komið
hefur æ betur í ljós, eftir því, sem
fjær hefur dregið frá sköpun
verksins og þeim ytri aðstæðum,
sem það er reist á, að hin raun-
verulegi kjarni leikritsins er öðru
fremur það algilda lífsviðhorf, að
það sé réttur einstaklingsins og
skylda hans, að lifa lífinu sem
ábyrgur aðili gagnvart sjálfum
sér og öðrum og leita þroska síns
í samræmi við innsta eðli sitt. ,
Þegar leikflokkur Þjóðleikhúss
ins norska sýndi hér Rosmers-
sónurnar færist nær manni, mað-
uf taki innilegri þátt í örlögum
þeirra en ella og að verkið allt
fái enn meiri dýpt. Staðsetningar
allar eru með ágætum og heildar-
svipur sýningarinnar afbragðs-
góður, enda er þar að heita má,
valinn maður í hverju rúmi.
Liv Strömsted sem leikur Nóru,
— þetta margslungna og erfiða
hlutverk, er vissulega frábær
leikkona. Hún túlkar af öruggri
tækni en jafnframt sterkri inn-
lifum hin snöggu geðbrigði og
hina átakanlegu angist og innri
baráttu Nóru og sýnir á mjög
sannfærandi hátt hversu þessi
unga kona breytizt á stuttum
tíma frá því að vera sjálfselsk
og ábyrgðarlaus „leikbrúða" í
mannveru, sem er þess umkomin
að taka þunga og örlagaríka
ákvörðun til þess að bjarga per-
sónuleika sínum frá glötun. En
e.t.v. mun hinn áhrifamikli leikur
hennar er hún dansar tarantelluna
í 2. þætti verða mörgum eitt af afburðagóðum leik sínum og
minnistæðustu atriðxxin leiksins,
svo átakanlegt sem það var.
Helmer bankastjóra, eigin-
mann Nóru leikur Lars Nordrum.
Það væri synd að segja, að Ibsen
fari mjúkum höndum um þennan
týpizka góðborgara allra tíma, en
þó lætur skáldið hann njóta sann
mælis eftir-því sem efni xtanda
til. Það gerir Nordrum líka með
mannlegri túlkun á hlutverkinu.
Olafr Havrevold leikur dr. Rank,
lækni og heimilisvin þeirra Hel-
mers-hjóna. Havrevold er mikil-
hæfur leikari, enda túlkar hann
frábærlega vel þennan sjúka og
innhverfa mann, sem bíður
þungra örlaga og „skuggar for-
tíðarinnar" — syndir föðursins
— hvíla á, — „tema“, Sem oft er
Að lokum vil ég þakka Banda-
lagi íslenzkra Leikfélaga það
ágæta framtak að fá hingað þessa
mikilhæfu listamenn og sérstak-
lega vil ég þakka Riksteatret, for
stjóra þess, leikstjóra og leikend-
um öllum fyrir komuna og frá-
bæra túlkum þeirra á þessu sí-
gilda snilldarverki hins mikla
skálds.
Sigurður Grímsson.

<rn<ltírsJco'^a allar lejíisveit- 40 bátar með undanþágu
GREIN með þessari fyrirsögn
birtist í Tímanum s.I. sunnu-
dag. Hér er hreyft svo alvar-
Xegum ásökunum í blaði for-
sætisráðherrans, sem einnig
fer með landhelgisgæzluna,
að rétt þykir að birta grein-
ina í heild. Ásajkanirnar, sem
þar eru bornar fram, eru þess
eðlis, að fást verður úr þvi
skorið, hvort þær eru rétt-
mætar eða ekki. Þar duga
engin undanbrögð. Ef þær eru
réttmætar var það vitanlega
skylda dómsmálaráðherra og
sjávarútvegsmálaráðherra, að
hindra, að slíkt gæti að hönd-
um borið. En ef ofmælt er í
greininni, er þar um að ræða
fágætt ábyrgðarleysi af mál-
gagni forsætisráðherra.
Grein Tímans hljóðaði orð-
rétt svo:
„Þrálátur orðrómur hefir geng-
ið um það að undanförnu, að und-
anþágur til humarveiða hér við
Suðurland væru misnotaðar, og
hefir þessi orðrómur borizt til
útlanda og vakið athygli meðal
þeirra, sem aldrei setja sig úr
færi um að gera viðleitni lands-
manna til að vernda fiskimiðin
tortryggilega.
Af þessum ástæðum taldi Tím-
inn rétt að athuga, hvað hæft
væri í þessum orðrómi og birta
lesendum sínum það.
sbrifar úr
daglega lífinu
ÞAÐ þótti mörgum mikil tíð-
indi og ’góð sem gerðust um
þessa helgi í símamólum okkar
Reykvíkinga, og nálægra byggða.
Góðar símafréttir
ÞAÐ er ekki lítil viðbót að fá
6.000 síníanúmer, jafnvel þótt
ekki hafi reynzt unnt að taka þau
öll i notkun nú samtímis. Þetta
er mikil stækkun meira en helm-
ingur þeirra númera, setr iður
voru hér í bæ. Reykjavík hefir
líka • stækkað svo gífurlega ört
að brýn nauðsyn var á því
að fjölga símunum. tííminn
er hið mesta þarfatæki og
það er ekki ofmælt þótt sagt sé,
að mörgum reynist illkleift að
stunda störf sín eða ráða málum
sínum án þess að hafa umráð yfir
þessu nytsemdartæki. Æskileg-
ast væri að menn gætu fengið
síma hvenær sem væri og þyrftu
aldrei að bíða eftir honum Það
hlýtur að vera það takmark sem
símayfirvöldin eiga að vinna að
og væntanlega verður það í fram
tíðinni.
Mikil minnisþraut
Asunnudagsmorguninn tóku
margir upp símann sinn og
völdu gömlu númerin af
gleymsku og vangá. Þar fór
mikill fróðleikur og fyrirhöfn til
spillis þegar gömlu númerunum
var varpað fyrir borð og ný tekin
upp. Margir hafa lagt á sig mikið
erfiði við að læra símanúmer. Nú
er sá fróðleikur til einskis. Byrja
verður frá upphafi. Og í gær
hitti ég mann að máli sem spjall-
aði um það hve það væri í raun-
inni fánýtt að vera með slíka
minnisþraut að læra símanúmer.
Menn hefðu svo margt annað að
muna að ekki tæki nokkru tali að
leggja svo einíalda og nærtæka
hluti á minni.' Miklu handhægara
væri að hafa lista með nokkrum
tugum þeirra númera sem oftast
væru valin og kæmi það þá ekki
nema örsjaldan fyrir að fletta
þyrfti upp í símaskránni.
En eins og ég sagði áðan þá er
símnotendur, bæði þeir gömlu
sem fá nú betri þjónustu og þeir
nýju sem nú fyrst fá símann, í
sjöunda himni. Og morg falleg
orð hafa um símann fallið síðustu
daga, og vissulega eru þau verð
skulduð.
Listin að þorða s*ld
ÚSMÓÐIR skrifar:
Nú er mikið talað um síld
vegna þess að óvenjulega vel hef-
ir veiðzt fyrir norðan á miðunum
H
þar þótt ég vilji vara við allt of
mikilli bjartsýni, enda vertíðin
varla meira en svo byrjuð.
En eitt þykir mér skrýtið. Ég
bjó um tveggja ára skeið með
manni mínum úti í Svíþjóð. Þar
var auðvelt fyrir okkur húsmæð-
urnar að ná í síld til matargerðar,
og þar fékkst hún alla vega til-
reidd svo unun var á að horfa.
En hér í Reykjavík leita ég að
síld án þess að fá hana nema
sárasjaldan. Við seljum sildina
okkar sem veiðist til fjarlægra
landa, en það er eins og óyfir-
stíganlegir örðugleikar séu á því
að koma henni á framfæri í
Reykjavík. Það er til skammar
hve við kunnum lítt til mat-
reiðslu síldarinnar því sannast
sagna þá er hún ekki mjög nxerki-
leg soðin. Við höfum gert allt of
lítið að því að skappa smekk
bænda okkar og sona á þessu
hnossgæti og matbúa hana sem
allra ljúffengast. Enginn fiskur
er heldur hollari en síldin. Nú
vildi ég skora á einhvern fram-
takssaman kaupmann að koma
upp síldarréttasýningu hér í verzl
un sinni og gæta þess að hafa
hina ljúffengu Norðurlandssíld
alltaf til sölu. Ekki skal standa
á okkur, mörgum húsmæðrunum
sem síldina kunna að meta.
Blaðið fékk þær upplýsingar
hjá sjávarútvegsmálaráðuneytinu
að alls hefði 30 fiskibátum í Vest-
mannaeyjum verið veitt leyfi til
að fara með svokallað humartroll
inn í landhelgina, og að auki 10
bátum frá Eyrarbakka og Stokks
eyri og öðrum verstöðvum á suð-
vesturhorni landsins. Bátar þess-
ir eru 11—35 lestir að stærð.
Leyfin eru veitt til takmarkaðs
tíma, júní—október — en aftur-
kallanleg hvenær sem er. Þau eru
öll bundin við humarveiði. Til
þeirra veiða nota bátar troll, en
ljóst er þó, að í humartrollið er
líka hægt að veiða aðrar fisk-
tegundir.
Blaðið^ spurðist fyrir hjá Fiski-
félagi íslands um humarafla
þessa bátaflota, en gat ekki feng-
ið þar neinar skýrslur. Veiðin er
talin hafa hafizt í júníbyrjun en
júní-skýrslur ókomnar úr ver-
stöðvunum. Blaðið fór því aðrar
leiðir til að afla sér upplýsinga
um aflamagnið, og komst að
þeirri niðurstöðu, að humarafl-
inn er sáralítill, og hvergi nærri
í samræmi við bátafjöldann, sem
undanþágu hefir fengið. Hins
vegar er Ijóst, að í Vestmanna-
eyjum er nú unnið að verkun
mikils flatfiskafla, og jafnvel
mun það hafa hent að humar-
bátar hafa komið með fullar lest-
ir af bolfiski.
MISNOTKUN UNDAN-
ÞÁGANNA
Um það getur tæpazt verið að
villast, að hér er orðin allstór-
felld misnotkun undanþáganna,
og málið allt komið á það stig,
að eigi má kyrrt liggja. Hér er
meira í húfi en hagsmunir fárra
bátaeigenda eða einnar verstöðv-
ar. Hér er alldjarft teflt með
málstað íslands í friðunarmálum
yfirleitt. Hjá því verður trauðla
komizt að taka undanþágumálið
allt til endurskoðunar. Humar-
veiðin er ung atvinnugrein, og
harla merkileg, og hefir verið
ónotuð hér um langa hríð. Hana
ber að styðja með eðlilegum ráð-
um. Hitt ber að fyrirbyggja, að
í blóra við þann veiðiskap sé
smogið 1 gegnum göt á land-
helgisgæzlunni. Hvað sem stund-
arhagsmunum líður, er slík mis-
notkun svo alvarlegt mál, að
setja verður skorður hið bráðasta
og halda uppi án frekari tafa
Framh. á bls. 11.