Morgunblaðið - 22.08.1957, Blaðsíða 6

c
MORCVNBLAÐ1Ð
Fimmtudagur 22. ágúst li^rr
NYTT RÍKI KEMUR TIL
SÖGUNNAR
ÞEGAR forsætisráðherrar
brezku samveldisland-
anna koma saman til
næsta fundar síns, munu þeir
geta heilsað nýjum meðlim, sem
er samband Malajaríkjanna. Það
á að heita „Persekutuan Tanah
Melaju“, og fær sjálfstæði sitt
nú hinn 31. ágúst n. k. Siðustu
dagana hefur alls konar undir-
búningur farið fram í sambandi
við stofnun hins nýja ríkis. Fyrir
stuttu síðan komu saman í höfuð-
borginni, Kuala Lumpur, höfð-
ingjar hinna níu soldánsdæma á
Malakkaskaga, sem standa undir
brezkri vernd og kusu þeir úr
sínum hópi mann, sem þeir
nefna „hans hátign hinn æðsta í
hinu sjálfstæða Malajaríki".
Þessi kosning var nokkrum
erfiðleikum bundin. Hinn elzti
meðal soldánanna, soldáninn af
Johore, sem er 83 ára, baðst af
frjálsum vilja undan kosningu.
Soldáninn af Pahang, sem gekk
honum næstur, kom ekki til
greina við kosninguna vegna
þess, að honum hafði orðið það
á nýlega að kvænast dansmey
nokkurri frá Kuala Lumpur. Það
var fyrst í þriðju atrennu, að
eining náðist um soldáninn af
Negri Sembilan- en hann er 64
ára að aldri og nefnist Tuanku
Abdul Rahman. Þessi maður
verður í næstu 5 ár þjóðhöfðingi
hins nýja ríkis. Hann nýtur mjög
mikils álits í landi sínu, Negri
Sembilan og er menntaður í
London, eins og fyrsti forsætis-
ráðherra Malaja-ríkisins. Hætt er
við að þjóðhöfðingjanum og for-
sætisráðherranum verði í fram-
tíðinni oft ruglað saman, því þó
þeir séu alls ekkert skyldir, þá
heita þeir hérumbil sama nafni.
Þjóðhöfðinginn heitir Tuanku
Abdul Rahman, en forsætisráð-
herrann heitir Tengku Abdul
Rahman og er munurinn á nöfn-
unum táknrænn fyrir stöðu
þeirra. Tunku er haft um ríkj-
andi höfðingja og elztu syni
þeirra en Tengku-nafnið nær til
annarra prinsa og manna af kon-
unglegum ættum.
Þjóðhöfðinginn og forsætisráð-
herrann í hinu nýja ríki fá marg-
vísleg viðfangsefni að glíma við.
Kommúnistaóeirðirnar sem hafa
tröllriðið skaganum á undan-
förnum árum, eru ekki úr sðg-
unni að fullu og öllu og talið er
að slíkar óeirðir gætu magnazt
hvenær, sem vera skyldi. Þjóð
sú, sem byggir Malakkaskagann
er ekki ein heild. Þar er um að
ræða Kínverja, sem að mestu
leyti eru synir og dætur i nn-
fluttra manna og sækja til stjórn-
málaáhrifa, en hingað til hafa
þeir einkum haft með höndum
verzlunarstörf. Þá er það mikill
þyrnir í augum manna í hinu
nýja ríki, að Singapore heyrir
þeim ekki til, en sú borg er að
mestu leyti byggð Kínverjum. —
Malajaríkið nýja verður þátttak-
andi í brezka samveldinu og á
hernaðarsviði munu Bretar,
Astralíumenn og Ný-Sjálending-
ar ábyrgjast öryggi þess og hef-
ur verið um það gerður samn-
ingur til 5 ára. Stjórnmálaáhrif
Englendinga munu nú ört minnka
en óvíst er talið að hve miklu
leyti ríkið getur átt samleið með
Bretum á öðrum sviðum í fram-
tíðinni.
A skaganum búa nú fimm og
hálf milljón manna, af þeim eru
41% Malajar, 43% Kinverjar,
13% Indverjar en hinir eru Ev-
rópumenn og annarra þjóða fólk.
Meðan á heimsstyrjöldinni síðari
stóð tóku Japanir skagann, eins
og kunnugt er. Margir af íbúun-
um tóku Japönum í byrjun vel,
því þeir töldu að þeir mundu
frelsa sig undan nýlenduyfirráð-
um Englendinga. Þegar Japanir
hurfu burt, eftir ósigur sinn í
styrjöldinni var þjóðernishreyf-
ing meðal Malajanna orðin miklu
magnaðri en áður var. I janúar
1946 ákvað brezka stjórnin að
stofna hið svonefnda Malaja-
samband. Enskur ríkisfulltrúi
hafði gengið á milli soldánanna
og fengið þá til að skrifa undir
skjal, þar sem þeir afsöluðu sér
öllum völdum og lögsögu í ríkj-
um sínum í hendur Englandskon-
ungs. Þegar þetta skjal var gert
heyrum kunnugt, var því mjög
illa tekið meðal Malaja almennt,
en landslýðurinn hafði ekki ver-
ið spurður. Þjóðernishreyfingin
kom nú til sögunnar og knúði
hún soldánana til þess að breyta
afstöðu sinni. Hinir níu soldánar,
skaganum myrtur en við tók af
honum Templer hershöfðingi og
gekk hann hart fram gegn
kommúnistum. Mikið er af skóg-
um í landinu og er það vel fallið
til skæruhernaðar. Talið er, að
kommúnistarnir hafi aldrei ráð-
ið yfir meira en 3—5 þúsund
skæruliðum og hefur verið teflt
gegn þeim miklu liði eða á 2.
hundrað þúsund lögreglumönn-
um auk herliðs. Flytja varð um
hálfa milljón Kínverja úr hér-
uðum, sem ekki var hægt að
gæta fyrir árásum kommúnista
og þeir fluttir til og settir niður
í sérstök þorp.
í júlí 1955 fóru fram kosningar
til Malajaþings og voru 52 þing-
menn kosnir en 47 tilnefndir af
landstjóranum. Sá flokkur vann
mest, sem heldur uppi merki ein-
ingar og sjálfstæðis á skaganum,
en foringi þess flokks er Tengku
Abdul Rahman, sem verður fyrsti
forsætisráðherra hins nýja ríkis,
eins og áður er sagt. Það var á
stefnuskrá allra flokka í landinu
að krefjast þess að Bretar gæfu
landinu fullt frelsi, í seinasta
Myndin er frá Kuala Lumpur — höfuðborg hins nýja ríkis.
sem þarna var um að ræða, flýttu
sér nú að krefjast þess að undir-
skriftir þeirra yrðu felldar úr
gildi, með því að þær hefðu verið
fengnar í flýti og að óathuguðu
máli. Þegar þetta Malaja-sam-
band var formlega stofnsett í
London og landstjórinn tók þar
við stöðu sinni, var enginn af
Malajasoldánunum viðstaddur. —
Allt árið 1946 var mikill órói út
af þessum málum meðal Malaja.
Þar kom margt til greina og þá
meðal annars ákvæðið í stofn-
samningi Malaja-sambandsins um
borgararéttindi. Eins og áður er
vikið að er nú margt um Kín-
verja og Indverja í landinu, en
mikill hluti þeirra hefur þar ekki
búsetu ævilangt, heldur kemur og
fer. Þeir koma til þess að vinna
sér inn peninga í hinu auðuga
landi og hverfa svo oft heim með
það, sem þeir hafa sparað sam-
an. Þessir innfluttu menn eiga
stjórnmálalega séð enga samleið
með Malajum og taka ekki þátt
í þjóðernishreyfingu þeirra á
neinn hátt. í þessu sambandi verð
ur þó að geta þess að framfarir
í landinu byggjast að mjög veru-
legu leyti á framtaki Kínverja
og Indverja fyrir utan það, sem
Evrópumenn standa að en Malaj-
ar hafa nú fyrst á allra síðustu
árum vaknað til þátttöku í al-
mennum framförum landsins.
Landið er auðugt, þar er mikil
framleiðsla á gúmmi og tini og
mikið ræktað af rís. Hér er því
um land að ræða, sem býr yfir
miklum náttúruauðæfum og sýn-
ist eiga góða framtíð, ef stjórn
fer bærilega úr hendi.
Óánægja meðal Malaja árið
1946 varð svo mögnuð að í árs-
lok það ár varð brezka stjórnin
að gerbreyta fyrirkomulagi
Malaja-sambandsins og var það
endurskipulagt frá grunni. Voru
þá tekin til greina ýmis þau sjón-
armið, sem Malajar höfðu haldið
fram. Vald hins enska landstjóra
var gert miklu takmarkaðra en
áður hafði verið. Sett var á stofn
eins konar löggjafarþing, sem að
nokkru leyti byggðist á tilnefn-
ingu landstjórans og að nokkru
leyti á kosningum.
Sumarið 1948 brutust út magn-
aðar kommúnistaóeirðir á skag-
anum, og hafa þær staðið með
litlum hvíldum allt til þessa. —
Meðal kommúnistanna eru Kín-
verjar taldir áhrifamestir. Arið
1952 var enski landstjórinn á
lagi 1960. Bretar hafa nú orðið
við þessum þjóðarvilja nokkru
fyrr og er það framhald á hinu
sama, sem borið hefur svo mikið
á, nú á seinni árum, að gamlar
nýlendur hafa verið hafnar upp
í að verða samveldisríki. Er þessi
þróun vafalaust ekki á enda og
munu áður en lýkur fleiri slík
ríki verða stofnuð innan brezka
samveldisins.
Keflavík
þróasf í
vex ört og
framfaraátt
Nýjar bæjarskrifstofur teknar i notkun
og ný lögreglustöð i byggingu
KEFLAVÍK, 19. ágúst. — Síðast-
liðinn laugardag fóru fréttamenn
ásamt bæjarstjórn Keflavíkur til
að skoða nýjustu framkvæmdir
bæjarins.
Bæjarskrifstofurnar eru nú
fluttar í nýtt húsnæði. Er það öll
efri hæð í nýju húsi, sem er
byggt á vegum Áætlunarbílanna,
sem eru eign bæjarins og hefur
sá rekstur gengið vel hin síðari
ár.
Húsið er 135 fermetrar að flat-
armáli. Afgreiðslur bifreiðanna
eru á neðri hæð, en bæjarskrif-
stofurnar og sjúkrasamlagið á
efri hæð.
Innréttingar eru vandaðar og
smekklegar, gerðar af verkstæði
Þórarins Ólafssonar, að mestu
eftir teikningum Gunnar Þ.
Þorsteinssonar.
Alla vinnu við bygginguna
hafa fagmenn í Keflavík leyst af
hendi, hver á sínu sviði, og virð-
ist þar allt vera vel gert og vönd-
uð vinna.
Frá skrifstofubyggingunni var
haldið í áhaldahús bæjarins. Það
er stór bygging og þar undir
sama þaki steina- og rörsteypa
bæjarins og viðgerðaverkstæði
véla og vinntækja, auk geymslu
annarra áhalda.
Guðni Bjarnason, verkstjóri
bæjarins, útskýrði þá starfsemi
er þarna fer fram og taldi hann
meðal annars að nú væri því
marki náð að fullnægja notaþörf
bsejarins og nágrennis af steypu-
rörum og steinhellum.
Ný lögreglustöð
Lögreglustöð og fangageymsla
Keflavíkur hefur verið undan-
farin 10 ár í gömlum her-bragga,
sem á engan hátt hefur verið
* boðlegt. Nú hefur lögreglustöðin
verið flutt í nýtt húsnæði, þar
sem áður voru skrifstofur bæj-
arins og slökkvistöðinni, sem var
þar á neðri hæð, breytt í fanga-
geymslu. Eru þar 8 klefar og
vel frá öllu gengið.
Bæjarfógeti gat þess að þessi
flutningur lögreglustöðvarinnar
væri aðeins gerður til bráða-
byrgða af illri nauðsyn. Undan-
farið hefur verið sótt um fjár-
festingarleyfi til byggingar full-
kominnar lögregustöðvar og þar
sem jafnframt gætu verið skrif-
stofur bæjarfógeta, en leyfið
hefur ekki fengizt ennþá.
Nú er verið að hefja byggingu
stórrar lögreglustöðvar á Kefla-
víkurflugvelli og virðist að unnt
hefði verið að sameina þarfir
beggja staðanna á þessu sviði. En
málefnum flugvallarins er oftast
stjórnað eftir annarlegum leið-
um og lítið hirt um samstarf við
nágrennið.
' Keflavík heldur áfram að vaxa
og þróast í framfaraátt og er það
vel farið. — Helgi S.
Átthagafélag
Akraness
AKRANESI 21. ágúst: — Átthaga
félag Akraness er 1% árs gamalt.
í því eru 150 gamlir Akurnesing-
ar, sem búsettir eru í Reykjavík
og Hafnarfirði. Fundi heldur það
einu sinni í mánuði. Eru það
skemmti- og kynningarkvöld.
Formaður er Helgi Eyjólfsson,
varaform. Margrét Jónsdóttir,
gjaldkeri Sigurdís Katrasíusdótt-
ir, meðstjórneudur Magnús
Kristófersson og Enok Helgason.
—Oddur.
sbrifar úr
daglega lífinu
Bakaraverkfallið
ÞAÐ hefur ekki heyrzt mikið
um sáttatilraunir í bakara-
verkfallinu undanfarna daga. —
Það er víst orðin lenzka i vinnu-
deilum, að unnið er að lausn
þeirra í skorpum — deiluaðilar
og sáttasemjari taka á honum
stóra sínum við og við og sitja þá
að starfi bæði dag og nótt, en
þess á milli hvílast þeir bæði vel
og lengi. Þessi hvíldartímabil
eru okkur, sem fylgjumst með
vinnudeilunum og viljum sjá
þær leystar sem fyrst, heldur
hvimleið, en hver veit nema að-
ferðin sé djúphugsað réð
reyndra og viturra samninga-'
manna? List samningagerðarinn-
ar er vafalaust vandasöm, og
Velvakandi er þar engum hnút-
um kunnugur, svo að hann treyst
ir sér ekki til að gagnrýna skorpu
vinnuna að ráði. Það er bara
þetta: ósköp væri það miklu
skemmtilegra, ef almenningur
hefði það ó tilfinningunni að
unnið væri að lausn bakaraverk-
fallsins. — Ég skal að vísu láta
þess getið, að heimabökuð brauð
gefa bakarabrauðum ekkert eft-
ir, en þau valda því, að vinna
húsmæðranna eykst. Mér leidd-
ist í gær að sjá konuna mína sí-
sýslandi við hveiti og hver veit
hvað eða stingandi bandprjónum
inn í bakaraof* í stað þess að
endursegja mér sögurnar, sem
hún heyrði í saumaklúbbnum í
fyrrakvöld!
Verzlmiarskólahúsið
VELVAKANDI átti leið um
Þingholtin i gær og gat þá
ekki á sér setið að bregða sér
upp á loft í húsi Verzlunarskól-
ans við Grundarstíg. Húsið sést
víða að, og margir hafa veitt því
athygli, að nú er verið að stækka
rishæð þess, lyfta þakinu á vest-
urhliðinni, svo að hún verður
eins og stór og samfelldur gluggi.
Þegar Velvakandi kom upp á
skörina, hitti hann húsvörðinn,
Þorbjörgu Sigurgeirsdóttur, þar
sem hún var að stjana við smiði
og rafvirkja, og sýndi hún Komu-
manni húsakynni. Ætlunin er að
stækka að mun stofur þær, sem
lærdómsdeild skólans hefur haft
til afnota þarna uppi, en þrengsli
hafa verið þar svo mikil, að ekki
hefur verið unnt að veita öllum
þeim nemendum vist í deildinni
(þ. e. 5. og 6. bekk skólans), sem
, hafa átt rétt til inngöngu að
j loknu verzlunarprófi upp úr 4.
bekk.
Velvakandi spurði húsvörðinn,
hvort frekari byggingarfram-
kvæmdir væru á prjónunum. —
Kvað hún svo vera, og það
staðfesti framkvæmdastj. Verzl-
unarráðs fslands, Þorvarður Jón
Júlíusson, þegar hann var beð-
inn um frekari upplýsingar um
málið. Hann sagði, að sótt hefði
verið um leyfi til að byggja all-
stórt hús á lóð skólans. Væri nú
nokkur von um að það fengist, og
yrði þá án tafar hafizt handa um
framkvæmdir á horni Hellusunds
og Þingholtsstrætis. Húsið verð-
ur allstórt fullgert og í því bæði
kennslustofur fyrir bóklega og
verklega kennslu og svo sam-
komusalur. í fyrsta áfanga - uð-
ur þó aðeins reistur hluti bygg-
ingarinnar.
Húsnæðismál Verzlunarskól-
ans hafa um langt skeið verið
áhyggjuefni þeirra, sem vilja hag
þessarar stofnunar sem mestan.
Verður nú nokkur bót á ráðin,
og fagna því margir.
Um misfögur hús
ÞAÐ væri ástæða til að ræða
um fleiri byggingar í Þing-
holtunum en Verzlunarskólahús-
ið. Hverfið er gamalt og ástand
sumra húsanna heldur óskemmti-
legt. Þarna eru nokkrir gamlir
steinbæir, sem virðast hafa verið
yfirgefnir. Breitt er eða neglt
fyrir gluggana, og er í sjálfu sér
ekkert við þessu að segja, ef það
er hreinlega gert. Nokkuð virðist
sko'rta á, að svo sé alls staðar.
Jafnslæmt er hitt, að ekki er hirt
svo vel sem skyldi um ýmis hús,
sem enn er búið i og verður gert
um langa framtíð. — Það hefur
sem betur fer færzt mjög í vöxt
á undanförnum árum, að hús eru
máluð að utan. Litavalið hefur
að sönnu ekki alltaf tekizt jafn-
vel, en þó er að þessu hin mesta
bæjarprýði. Þessi góði siður þarf
að verða enn almennari. Húsið
nr. 28 við Þingholtsstræti — hús-
ið sem Lagaskólinn var í — er
eitt þeirra, sem hvað mesta þörf
hafa fyrir útlitsbreytingu. Sagt
er, að það sé eign einhvers sjóðs
eða stofnunar, og er þeim til-
mælum hér með beint til þessa
aðila, hver sem hann er, að hend-
ur verði nú látnar standa fram
úr ermum og húsið fegrað hið
bráðasta.
En það er ekki nóg að mála
húsin einu sinni. Þessi skreyt-
ingarmáti er viðhaldsfrekur, og
þau eru ekki fa húsin í Þing-
holtunum — og víðar í bænum —
sem orðin eru skellótt af ágangi
regns og vinda.