Morgunblaðið - 12.10.1957, Blaðsíða 9

Morgunblaðið - 12.10.1957, Blaðsíða 9
Laugardagur 12. okt. 1957 MORCV1SB1 4Ð1Ð 9 Dr. Jóhannes Nordal: Ný viðhorf i. ATBURÐARÍKT hefur verið i hinum alþjóðlegu efnahagsmal- um, það sem af er þessu ári. Bel þar tvennt hæst: annars vegal gjaldeyrisvandræðin í Evrópu og hinar rótæku ráðstafanir, senv gripið hefur verið til þeim til úr. lausnar, gengislækkanir í Frakk. landi og Finnlandi og geysileg vaxtahækkun í Englandi; en hina vegar fyrirætlanir um fríverzlun Evrópu. Allt hlýtur þetta að varða íslendinga miklu vegna ná- innar samvinnu og viðskipta- tengsla við þær þjóðir, sem hlut eiga að máli. Sérstaklega ei ástæða til þess fyrir fslendinga að fylgjast vel með því, sem ger. ist í fríverzlunarmálinu, þar sern á þeim vettvangi kunna að gerast atburðir, sem orðið gætu örlaga. ríkir fyrir utanríkisverzlun þjóð. arinnar. Þarflaust mun að rekja sögtt fríverzlunarmálsins aftur í tím- ann eða að gera grein fyrir megin atriðum þeirra tillagna, sem fyrit liggja, þar sem rækilega var um það fjallað í sérstakri grein í síð- asta hefti Fjármálatíðinda. Hins vegar skal nokkuð drepið á við- horf í málinu sem stendur og eðli þess vanda, sem íslendingum er nú á höndum. II. Undanfarna mánuði hafa stað- ið yfir þrotlausar umræður um fríverzlunarsamning í öllum löndum innan Efnahagssamvinnu stofnunar Evrópu. Margvísleg deiluefni og vandamál hafa kom- ið upp. Alvarlegastur er ágrein- ingurinn um það, hvort landbún- aðarafurðir og fiskafurðir skuli undanþegnar eða ekki. Þær þjóð- ir, svo sem Danir, sem flytja út landbúnaðarafurðir í stórum stíl, geta illa sætt sig við, að r.úkill hluti utanríkisviðskipta þeirra njóti í engu ávinnings af frí- verzluninni. Hins vegar eru svo t. d. Bretar, sem vegna víðskipta- sambanda við samveldislönd sín og vegna þeirrar verndar, sem brezki landbúnaðurinn nýtur, hafa hingað til ekkj viljað sætta sig við, að verzlun með landbún- aðarvörur yrði gerð tollfrjáls. Annars konar vandamál eru því samfara, að fríverzlun hlýtur að valda miklum erfiðleikum hjá framleiðslugreinum, sem til þessa hafa notið mikillar tollverndar, einkum meðal þeirra þjóða, sem slcammt eru á veg komnar í nú- tímaiðnaði. Hefur verið rætt um, að gera þurfi sérstakar ráðstafan- ir til aðstoðar þeim þjóðum, sem i slíkan vanda kunna að rata, en einnig hefur komið til greina að veita þeim tímabundna undan- þágu frá tollalækkunum. Enn er alls ekki séð fyrir, hver niðurstaða samningaumleitnanna verður, né hvort samningar muni yfirleitt takast. Flestir eru þó ein dregið þeirrar skoðunar, að heppnast muni að finna mála- miðlun, sem nægt geti til sam- komulags. Samningur sexveldanna, Frakk lands, Þýzkalands, ft'alíu og Bene luxlandanna þriggja, um sameig- inlegan markað, sem gerður var í Róm í marz, verður vafalaust endanlega staðfestur mjög bráð- lega. Samkeppnisaðstaða þeivra landa, sem utan við standa, hlýt- ur mjög að versna innan sexvelda svæðisins við gildistöku hans á næsta ári. Þeim er ekki sízt þess vegna nauðsyn að koma á fríverzl unarsvæði, sem nái yfir öll lönd innan Efnahagssamvinnustofnun. arinnar. III. Þótt enn sé mikil óvissa um endanlega niðurstöðu þessa máls, er líklegt, að _tvö ólík sjónarmið muni hvetja íslendinga til þátt- töku í hinu fyrirhugaða fríverzl- unarsvæði. Annars vegar er hin neikvæða hlið málsins: hin óhagstæðu áhrif, sem það mundi hafa á utanríkis- viðskipti íslendinga, ef fríverzl- unin yrði að veruleika, en þeir væru ekki þátttakendur. Það er ljóst að sexveldasamningurinn, sem nú liggur fyrir, mun rýra mjög samkeppnisaðstöðu fslend- inga á samningssvæðinu, t. d. á hinum mikilsverða saltfiskmark- aði á Ítalíu. Ef einhver verulegur hluti fiskafurða verður þar að auki með í fríverzluninni, er svo að segja ógerningur fyrir íslend- inga að standa utan við, ef þeir vilja halda hinum mikilvægu mörkuðum sínum í Vestur- Evrópu. Hins vegar er jákvæða hliðin: þau tækifæri, sem fríverzlunar- svæðið veitir til aukinna við- skipta og bættrar afkomu. Og þáð er einmitt á þessum hug- sjónum, sem tillögurnar um frí- verzlun í Evrópu eru byggðar. Með afnámí tolla skapast mark- aður 300 milljóna manna, sem veita mun skilyrði 'til miklu stór- virkari framleiðslutækni en nú tíðkast í Evrópu og mun hag- kvæmari .verkaskiptingar milli þjóða. Ávöxtur þess mundi verða betri lífskjör Evrópuþjóða. For- dæmi Bandaríkjanna, þar sem fjöldaframleiðsla hefur náð undraverðum árangri, m. a. vegna stærðar markaðsins, styrkir menn í trú þeirra á gildi fríverzl- unarsvæðisins fyrir þjóðir Norð- urálfu. IV. Það er enginn vafi á því, að mjög erfitt verður fyrir íslend- inga að skerast úr leik og standa utan við fríverzlunarsvæðið, ef það verður sett á stofn í Evrópu. Það kynni að hafa í för með sér stórfellda erfiðleika fyrir útflutn- ingsverzlunina og viðskiptalega einangrun frá þeim þjóðum, sem yér eigum nú mest saman við að sælda. Jafnframt yrðu íslending- ar af ómetanlegu tækifæri til þess að koma upp nýjum framleiðslu- greinum, sem byggzt gætu á hin- um nýja frjálsa markaði. En þetta er aðeins önnur hlið málsins. Engum, sem kunnugur er efnahagsmálum íslands, mun blandast hugur um þann vanda, sem fríverzlun mundi hafa í för með sér. Verðlag hér á landi er úr öllu samræmi við verðlag í við- skiptalöndum vorum, svo að jafn vel afkastamestu útflutningsat- vinnuvegirnir eru reknir með styrkjum. Mikill hluti innanlands framleiðslunnar er verndaður af tollum og beinum höftum, enda á hún erfitt í samkeppni gagn- vart erlendri framleiðslu vegna hins háa framleiðslukostnaðar í landinu. Það liggur í augum uppi að frí- verzlunin mundi hafa djúptæk áhrif á afkomu atvinnuveganna, og í rauninni er óhugsandi, að ís- lendingar geti orðið þátttakendur, nema innlent og erlent verðlag sé fært til samræmis. Með öðrum orðum má segja, að fríverzlunar- málið krefjist allsherjarendur- skoðunar á efnahagsmálum þjóð- arinnar. fslendingar verða að gera sér grein fyrir því, hvar þeir standa. Það er engin von til þess, að fríverzlun yrði öllum jafnt í hag. Sumar atvinnugreinar munu blómgast, en aðrar verða að taka á sig aukna samkeppni. Sum fyr- irtæki munu eflast og dafna, en önnur hnigna og jafnvel hverfa úr sögunni. Engin líkindi eru til, að ákvarðanir, sem haft geta slík ar afleiðingar, verði auðteknar, jafnvel þótt þær séu í samræmi við hag þjóðarinnar í heild. V. Það ástand, sem nú ríkir í efna- hagsmálum fslendinga, á sér lang an aðdraganda. Það hefur skap- azt af fjölda ákvarðana, sem SÚ GREIN, sem hér birtist, kom út í síðasta hefti Fjár- málatíðinda, sem Landsbanki íslands gefur út. í greininni er rætt um þær fyrirætlanir, sem nú eru uppi um að koma á frí- verzlunarsvæði í Evrópu. Mik- il vandamál hljóta að vera samfara hugsanlégri þátttöku íslendinga, sem nauðsyn er að ræða. Þetta mál hefur áður verið rætt í Morgunblaðinu og má í því sambandi minna á ræðu þá, sem Pétur Benediktsson, bankastjóri hélt á fundi Verzl- unarráðs íslands í febrúar s.l., og birt var í heiid hér í blað- inu. teknar hafa verið til úrlausnar einstökum vandamálum sem að höndum hafa borið. Eins og oft vill verða, hafa þá hagsmunir einstakra stétta og hagsmuna- hópa ráðið meiru en æskilegt hefði verið frá sjónarmiði þjóð- félagsins í heild. Og það efna- hagskerfi sem þannig hefur orðið til, hefur því aðeins getað starfað, að veruleg höft hafa verið á utan- ríkisverzluninni og útflutningsat- vinnuvegunum hefur verið bætt að nokkru tjón þeirra vegna hins háa innlenda framsleiðslukostn- aðar með gífurlegum framleiðslu- styrkjum. Mönnum hafa smám saman orðið ljósari ókostir þessa fyrir- komulags, ekki aðeins hve þungt það er í vöfum og erfitt í fram- kvæmd, heldur einnig, hve óhag- kvæmt það er og hættulegt fyrir efnahagslegar framfarir í landinu. Hið mikla misræmi í verðlagi vegna uppbóta, mis- hárra aðflutningsgjalda, hafta og annarra áhrifa á verðmyndunar- kerfið verður þess valdandi, að ógerningur er að skera úr Um það með fullri vissu, hvaða fram- leiðsla sé hagkvæmust þjóðar- búinu. Engir hagfræðilegir út- reikningar, jafnvel þótt þeir væru framkvæmanlegir, geta svarað þessum spurningum. Það er því óhjákvæmilegt, að margar veiga- miklar ákvarðanir um efnahags- mál, t.d. um það, hvaða fjárfest- ing sé þjóðinni hagkvæmust, séu á röngum forsendum reistar. VI. Hingað til hafa íslendingar oft- ast reynt að loka augunum fyrir NÚ hafa yfir 30 þúsund manns séð sýninguna „Fjölskylda þjóð- anna“, sem stendur yfir í Iðnskól- anum við Vitastíg. Aðsókn held- ur látlaust áfram og hefur nú verið ákveðið að framlengja sýn- inguna um einn dag. Lengur verð ur ekki hægt að framlengja hana, vegna þess að kennsla á að nefj- ast í stofunum á mánudag. þessum vanda, og er sannarlega ekki lítils um vert, ef umræðurn- ar um fríverzlunarmálið verða til þess að neyða þá til þess að taka hann til rækilegrar athugunar. Þá kann svo að fara, að mörg mál, sem virðast erfið viðfangs hvert fyrir sig, líti öðru vísi út, er þau eru skoðuð í samhengi stærri heildar. Það er ekki tilgangurinn að gera í þessu stutta máli fulla grein fyrir þeim rökum, sem eru með því og á móti, að Island ger- ist aðili að friverzlunarsvæði Evrópu. Þau verða heldur alls ekki skýr, fyrr en efni friverzl- unar samningsins hefur verið endanlega ákveðið. En full ástæða er þó til að hvetja menn nú þegar til umhugsunar um þetta mikla málefni, sem kann að verða upp- haf nýs tímabils í efnahagsþróun Evrópu. Ætlunin var að sýningunni lyki kl. 10 á laugardagskvöldið, en unnt verður að hafa hana opna fram til kl. 6 síðdegis á sunnudag. Hafa margir sýningar- gestir, sem komu í fyrsta skipti á sýninguna látið þess getið, að þeir hafi áhuga á að skoða hana aftur um helgina og óskað eftir þessari framlengingu. LiósmysidasyniiigunnK lýkur á sunnuduginn Þessi mynd var tekin áður en félagar Lúðrasveitar Stykkishólms liófust handa um að flytja gömlu bókhlöðuna. Sjást nokkrir þeirra fyrir framan húsið. GAMLA BÓKHLAÐAN í STYKK- ISHÓLMI VEBÐUR HLJÓMSKÁLI LAUGARDAGINN 28. sept. var mikið um að vera í Stykkishólmi, en um kl. 2 söfnuðust lúðrasveit- armenn saman upp við gömlu bókhlöðuna á Þinghúshöfðanum, sem prýtt hefir höfðann síðan um eða fyrir aldamót og sett sinn svip á staðinn. Var nú hópurinn kominn til að færa bókhlöðuna af sínum gamla-stað og á annan, því nú á að hefjast handa um að reisa nýja bókhlöðu fyrir Stykk- ishólm á höfðanum. Lúðrasveitin fékk svo gamla húsið og er hug- myndin að gera úr því hljóm- skála eða æfingahús fyrir Lúðra- sveitina. Félagar í Lúðrasveitinni unnu i sjálfboðavinnu að því að taka turninn af bókhlöðunni og fjar- lægja húsið sjálft. Á laugardags- kvöld var miklu af undirbúningi lokið, fyrir hádegi á sunnudag var turninn felldur frá bókhlöð- unni, en um kvöldið var búið að flytja húsið af grunninum. Verður því næsta viðfangsefnið að útvega lóð undir húsið og færa það á sinn stað. Fjöldi fólks safnaðist saman til að horfa á þegar bókhlaðan var fjarlægð og var ekki laust við að ýmsar tilfinningar vöknuðu og margir eldri Hólmarar söknuðu gamla hússins, enda margar mina ingar tengdar við staðinn, þar sem fegurst er útsýni í Stykkis- hólmi og allir, sem koma þangað, leggja leið sína á Höfðann til aS njóta útsýnisins þaðan. Já, það var unnið af kappi og allir einhuga um að gera sitt til að Lúðrasveitin eignist sem fyrst þak yfir höfuðið og má segja að bjartsýni hafi skipaS öndvegið á laugardag og sunnu- dag meðal félaga í Lúðrasveit Stykkishólms. Gekk verkið von- um framar, enda var fenginn stór trukkur til að draga húsið af grunninum og áfram. Senn verður svo hafizt handa um byggingu fyrir bókhlöðu á þessum fagra stað. Teikningar eru komnar og verkið hafa tekið að sér, a. m. k. byrjunarfram- kvæmdir þeir Gunnlaugur Lárus son byggingameistri og Finnur Sigurðsson múrarameistari og verður reynt að gera sem mest í haust áður en frost hamla. Nú er það aðeins von manna að þetta nýja hús setji jafnvið- kunnanlegan svip á umhverfið eins og það gamla og að þeir, sem teiknuðu húsið hafi náð slíkum svip. En hvað um það, Hólm- arar fagna því, að bókasafnið skuli á næstunni eignast þak yfir höfuðið, sem í senn verður bókageymsla og lesstofa fyrir al- menning. —Á.H. Turn bókhlööunnar er fallinn og húsið sjálft komið af grunni. — Ljósm.: Ágúst Sigurösson.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.