Morgunblaðið - 27.10.1957, Blaðsíða 17

Sunnudagur 27. okt. 1957
MORC.VNBT 4 Ð1Ð

Kristmann Guðmundsson skrifar um
BÓKMENNTIR
Söngvar frá sumarengjum.
Eftir Guðmund Frimann.
Útgáfan Dögun.
Guðmundur Frímann hefur
lengi verið efnilegt ljóðskáld,
sem miklar vonir voru bundnar
við. (Og lengi vel þótti sumum
þær vonir rætast seinlega). —
|Hyin er frumlegur og sérstæður,
Keistari ljóðrænna náttúrulýs-
Kga og fáir hafa kveðið bétur
um þann trega er haustið geym-
ir. Satt að segja þótti ýmsum
kenna fullmikils trega í bókum
hans, svo að þegar „Svört verða
*ó!skin“ kom út, gat undirritað-
ur ekki orða bundizt — og þótti
sumum hann segja þá fullmik-
ið, og má vel vera. Síðan eru
liðin sex ár og nú kemur út ný
bók eftir Guðmund Frímann, bók
sem ósvikin ánægja er að lesa,
bók sem skipar honum í fremstu
röð íslenzkra Ijóðskálda. Nú er
hann ekki lengur að kjökra yfir
liðnu sumri, en tekur haustinu
með karlmennsku (,,Heiðarím“),
nú er hann fullorðinn, nú eru
loks loforðin miklu úr „Náttsól-
um“ efnd!
Já, það er gaman að vera blaða
dómari, þegar svona bækur ber-
ast manni. Það er gaman að sjá
þjóðarauð vorn aukast að ger-
semum; — það er gaman að sjá
drengi verða menn!
„Hörpusálmur" er fyrsta kvæði
bókarinnar; þar syngur sjálft vor
ið stemmuna:
„Og sunnanvindar, sumar-
bjöllum hringið,
og setjið nýja strengi á gamla
lyngið.
En strjúkið blítt um holt og
fífuflóa,
um ferginstjarnir, móa,
reyrmjúka, raka,
svo verði að ástaróði
hver einstök staka
í lóunnar ljóði“.
Þá er kvæðið: „Úr hafvillu ár-
anna“, en það ber ljósan vott um
vöxt höf. frá síðustu bók, tær og
góður skáldskapur, með nýjum
undirleik karlmennsku og hóf-
stillingar. „Kvæðið um Jón
Óttarsson“ á ann meira-af þess-
um nýja „tóni“ í skáldskap G. F.
Þar tekur höf. skrambi hressilega
á:
„Stigu í gljúfri dáradans
dökkar bylgjur jökulVargsins,
drýgðar blóði dauðamanns,
dekktar myrkum skuggum
bjargsins.
Eíns og kolsvört kistulok
hvolfdust jakar, stóðu á
röndum.
Upp í kveldgrátt kraparok
krækti fljótið böðulshöndum".
Vel ort er „Engið græna“, en
skilur lítið eftir. „Skógarvísur"
aftur á móti snilld; form þeirra
og ómur minnir á flautu Pans.
Gott er einnig „Kóngsbænda-
kvæði“. „Lítið haustljóð“ vel
kveðið. „Selbelgju-synir" er gott
yrkisefni og vel með farið, en
naumast notað til fulls. í „Heiða-
rími“ fer höf. á kostum:
„Úr mjúku sumarmöttlunum
fer mýri og staraflá.
Það kraumar í skessukötlunum
í kirnum öllum sýður
hjá fossi og fiskiá.
En flugastraumur stríður
sinn stríðsöng kyrjar dátt,
af bökkum brúnir sníður
og brytjar þær í smátt“.
„Gamalt bænakver" er góð-
kvæði; þar er enn nýr ómur í
strengjum höf. „Heiðaljóð á Jóns
rnessu" er tært og hljómfagurt,
náttúrulýrik fyllt mjúkum
ljóma og pastellitum. „Vísur að
•ncvlian „gullfallegt ástakvæði,
— snilld! „Gamlar selvisur"
verka dálítið bragðdaufar á eftir
því. Sama má segja um „Sumar
á Brunnárdal“, þótt vel sé það
ort. „Skógviðarvísuna" tel ég
misheppnaða, nema þriðja vers-
ið, sem er ágætt. „Haustnótt hjá
Gálgagili“ og „Helför Óttars
Brandssonar" eru hvort tveggja
allvel gerð kvæði, en af þeirri
tegund, sem mann langar ekki
að hafa bráðlega yfir aftur, að
loknum fyrsta lestri. „Engja-
ljóð“ er laglegt, en bætir engu
við vöxt höf. „í Svörtutunglum“
gott kvæði, sem mjnnir ósjálfrátt
á Lenau. „Að leikslokum“ snilld
arvel ort, ljóð um hausttrega,
— en hressara fyrri kvæðum höf.
um svipað efni.
„Vísur Grenjadals-Tobba“ eru
allgóðar. „Haustkvæði" sæmi-
legt. En því næst enn eitt snilld-
arljóð, er nefnist „Sumarkvæði".
Þá „Gömul haustmynd“, snotur-
lega gert.
En svo kemur „Kvæðið um
Gullinkollu", bezta Ijóð bókar-
innar, — þótt ég hefði kosið það
dálíUð styttra. Það byrjar svona:
„Ég hitti þig við lækinn
í ljóma sumarnætur,
litla Gullinkolla.
Þú leikur þér og buslar
berfætt kringum polla,
brún af vori og sól.
Þitt skart er fifilfesti
við fagurrauðan kjól“.
Höf. heldur áfram að virða
fyrir sér Gullinkollu, hrifinn, og
lesandinn hrífst með, því hann
sér hið sama:
„ — Því aldrei sá ég vorið
jafn yndislega fagurt
úr augum bláum skína. —
(Það hefði verið gaman
að þekkja mömmu þína,
— en það er önnur saga)“.
Og loks dettur skáldinu nokk-
uð í hug:
„Það hefur verið blá nótt
og bjart um heima alla*
og blómin þúsundlit,
og komið fram á hánótt
með heitra vinda þyt
og hörpur yndislegar,
þegar -----
Og þarna hefði þelta gullna
ljóð átt að enda. Það gerir það
ekki — og höf. kemst vel frá end-
inum. En allt sem stendur í þrem
síðustu erindunum er frá ströngu
listrænu sjönarmiði endurtekn-
ing. Ég á oft eftir að lesa þetta
ljóð, en aldrei lengra en tilvitn-
að er hér að ofan.
Að lokum vil ég óska nýju
stórskáldi til hamingju. Það er
oftast harðsótt að ná því bezta,
og maður getur reiðzt hvatning-
um, sem bita, en ætli það borgi
sig ekki að fá þær?
En nú þarf ekki framar að
deila um skáldgáfu Guðmundar
Frímanns; eftir þessa bók verð-
ur hann nefndur með Davíð og
Tómasi.
Hólastaður.
Eftir Gunnlaug Björnsson.
Norðri. —
BÓK ÞESSI er gerð í tilefni af
sjötiu og fimm ára afmæli bænda
skólans á Hólum. Það er auðséð á
öllu að höfundurinn hefur geng-
ið að starfi sínu með alúð og vand
virkni, enda er verkið hið fróð-
legasta og í alla staði vel af hendi
leyst. Hefst það á stuttum for-
mála höfundar, en síðan er stað-
háttum lýst í nágrenni Hóla. Þá
er stutt, en mjög skýrt, sögulegt
yfirlit, um biskupsstól á Hólum
í kaþólskri og lúterskri ':íð. Næst
er kaflinn: Kirkjan, sem fjallar
um hið veglega guðshús á Hól-
um, forsögu þess og sögu, auk
ágætrar lýsingar o. fl. Hólar í
einkaeign nefnist næsti kaflinn;
þar þykir mér efninu of mjög
saman þjappað, þó vel sé gert.
Með fimmta kafla bókarinnar
hefst saga búnaðarfræðslu á ís-
landi. Segir þar frá fyrstú kynn-
um íslendinga af henni: „Þórður k
Thoroddi hét maður (1736—1796)
Hann lauk námi við latinuskól-
ann á Hólum og varð síðan djákn
á Reynistað nokkur ár. Þórður
fór til Kaupmannahafnar og
dvaldist þar við háskólanám um
skeið. Hlaut hann þá styrk nokk
urn frá dönsku stjórninni til þess
að nema náttúrufræði og búfræði
í Svíþjóð". — Þórður var um sex
ára skeið í Svíþjóð, en síðan
sendi danska stjórnin hann til ís-
lands og skyldi hann leiðbeina
Norðlendingum um búnaðar-
hætti. Vann hann að því um
skeið, segir höf. Má telja þetta
allvel að verið, því Þórður þessi
deyr tíu árum áður en fyrsti bún-
aðarskólinn var settur á stofn, en
það gerðist í Maglin í Branden-
bui-g á Þýzkalandi árið 1806.
Höf. greinir frá því er þrír ís-
lendingar stunduðu verklegt
nám hjá dönskum bændum árin
1815—1817. Ekki komst þó skrið-
ur á búfræðinám hérlendis fyrr
en leið á 19. öldina, en þá fóru
allmargir bændasynir til Noregs
í þeim erindagjörðum.
Jón Sigurðsson telur höf. fyrst
an hafa ritað um nauðsyn þess,
Framh. á ols. 23
4
LESBÖK BARNANNA
Struturinn R A S l\l U S
Skipstjórinn á sjóræn-
Ingjaskipinu hrópaði upp:
„Við skulum skjóta á
þessa hlægiiegu fleytu,
svo að hún brotni sundur
í tvennt. Miðið sjö stærstu
fallbyssunum mínum á
hana og hleypið af“. —
Bang—, bang—, bang—,
kvað við og allar kúlurn-
ar sjö þutu af stað yfir
að skipi negraKóngsins.
En bíðið þið nú við.
Rasmus sá að kúlurnar
voru á leiðinni, hljóp nið-
ur í kabyssu og sótti stóru
eplaskífupönnuna sina.
Svo greip hann allar kúl-
urnar í holurnar í pönn-
unni. . . . En hvað var nú
þetta. Hvað voru þeir nú
að bralla yfir á sjóræa-
íngjaskipinu.
„Ilvað nú?“ öskraði skip
stjórinn á ræningjaskip-
inu, „getið þið ekki sökkt
þessari auðvirðilegu blikk
dós?“
Fallbyssurnar voru nú
hlaðnar 50 stærstu og
þyngstu kúlunum, sem til
voru og svo byrjaöi skot-
hríðin. — Bang—, bang—,
kvað við, en hvað skeði?
Fíllinn Jumbo greip
feiknalega stóran segul,
sem dró allar kúlurnar að
sér. „Við hefjum nú gagn-
árás á sjóræningjana‘%
kallaði Rasmus.
f veðrl og fljótlega féll
hann í fasta svefn. Betl-
ari átti leið um veginn,
sá skóna og var fljótur
að skipta á þeim og sko-
ræflunum sínum, sem
hann dró á fætur mol-
búans, án þess að hann
vaknaði.
Skömmu síðar kom
maður akandi í vagni
eftir veginum. „Færðu
fæturnar af akbrautinni,
annars ek ég yfir þá“,
kallaði hann til molbú-
ans.
Molbúinn vaknaði, leit
á fæturna á sér og sagði:
„Þetta eru ekki minir
fætur, því ég er með nýja
skó. Aktu bara áfram“.
1S3
Pabbi, eru fiskarnir
alltaf svangir?
— Já drengur minn,
alltaf nemá þegar ég er
að veiða.
— ★ —
— Hvernig gekk þér
með frönskuna í París?
— Mér gekk vel, en
Frökkunum öllu miður.
Tralli fer til tunglsins

stóra eldflaug. — Hvað
skyldi hann ætla að
gera við hana?
Tralli ætlaði að ferð-
ast til tunglsins. — En
fyrst varð hann að fá
sér ferðafcit, regluleg-
an tunglferðabúning.
Á hádegi á mánu-
daginn lagði Tralli af
stað. Eldflaugin þaut
áfram. — En hvað það
rauk úr henni.
Síðan stýrði Tralli
fallegu eldflauginni
sinni beina leið til
tunglsins.