Morgunblaðið - 15.12.1957, Qupperneq 22

22
MORGVWBLAÐIÐ
Sunnudagur 15. des. 1957 1
— Slldveiðimerm
Frh. af bls. 16
hefir unnizt tími til að þurrka
hana nægilega áður. Að jafnaði
veldur það því, að garnið lím-
ist saman í snurpubátnum, nót-
in verður óklár þegar í sjóinn
kernur, kastið mislukkast og nót
in stórrifnar oft og tíðum í snurp-
ingu. Gengur þetta oft svo til
kast eftir kast, svo af hlýzt stór-
kostlegt veiðitjón. Smátt og
smátt leysist hin blauta tjara úr
netinu og kemur því ekki að til-
ætluðum notum, sem fúavarnar-
efni í garninu, en það atriði er
mikilsvert, að svo fari ekki, hvað
endingu snertir á nótinni.
Ýmsir vildu nú máske segja,
að þarna sé um að ræða fyrir-
hyggjuleysi útgerðarmanna. En
mér er það vel ljóst, að svo er
ekki að jafnaði.
Ástæðan er venjulega sú, að út-
gerðarmenn fá ekki rekstrarlán
til síldveiða, fyrr en nokkrum
dögum áður en skip þeirra fara á
veiðar. Hafa þeir því ekki yfir
fjármagni að ráða það snemma,
að geta gert ráðstafanir um veið-
arfærakaup í tæka tíð.
Ýmsir útgerðarmenn spyrja að_
jafnaði hin og þessi netjaverk-
stæði, hvað ný herpinót kosti og
velja sér þá margir það verk-
stæðið, sem býður nótina fyrir
lægst verð. I fljótu bragði virð-
ist þetta eðlilegt, en oft er það
svo, að ekki borgar sig ætíð að
kaupa það, sem ódýrast er. Þeir
spyrja sjaldan um það, hvaðan
netið sé keypt, hverrar tegundar
það sé eða hvaða styrkleika það
hafi o. s. frv. En garnið er mjög
misjafnt að gæðum og styrkleika.
Nokkrum sinnum hefi ég beðið
hinar ýmsu verksmiðjur um
styrkieikaskrá yfir ýmsar garn-
tegundir, en aðeins fengið slíka
skrá frá einni verksmiðju. Hins
vegar hefi ég nokkrum sinnum
látið styrkleikaprófa garn frá
ýmsum verksmiðjum hjá Fiski-
félagi íslands og hefur þá kom-
ið í Ijós mjög misjafn styrkleiki
á sama garnnúmeri. Samkvæmt
þeirri reynslu, hefi ég hagað mér
hin síðari ár með innkaup netja-
veiðarfæra.
Hér að framan minntist eg
nokkuð á trú og vantrú á herpi-
nótum o. fl. Bæði útgerðarmenn
og skipstjórar hafa mismunandi
trú á ýmsum netjaverkstæðum.
Það virðist koma oft í ljós, að
ef þessu eða hinu skipinu í veiði
flotanum gengur sérstaklega vel,
þá er spurt: Hvaðan hefur þetta
skip fengið nótina sína? Jafnoft
má ef til vill heyra það gagn-
stæða. Ef skipi gengur sérstak-
lega illa, þó er varpað fram sömu
spurningu. En nú koma staðreynd
irnar, sem stangast á, því eitt og
sama verkstæðið hefir sett upp
nætur á ýmis skip, sumum gengur
vel og öðrum illa og þykist eg
þekkja það vel til, að þetta á
við öll verkstæði landsins. Enda
er það svo, að allir, sem búnir
eru að starfa um nokkurt árabil
að gerð herpinóta, byggja þær í
öllum aðalatriðum eins, og eg
held því að enginn geti sagc
með rökum, að eitt verkstæði sé
á því sviði öðru framar. En mann
legur breyskleiki á sér þó stund-
um stað hjá einstaka mönnum
þegar verið er að auglýsa eftir
viðskiptum, að þess er um leið
getið, að aflahátt skip hafi haft
nót, byggða á ákveðnu verkstæði.
Slíkar auglýsingar mætti setja í
flokk með skrumauglýsingum,
sem tíðkast af ýmsu tagi hja
kaupsýslumönnum, því þær eiga
að gefa til kynna, að öruggt sé
um afla í allar nætur frá þess-
um aðilum.
Eg hefi hér að framan rætt
aðallega um gerð nóta úr bómull.
Næturnar eru nú orðnar allmiklu
stærri en þekktist fyrir 2—3 ár-
um. Nú telja flestir skipstjórar,
að nótin þurfi ný að vera allt
að 220 faðmar á lengd og 44—48
faðmar á dýpt og hafa, að eg
hygg, flestar nætur nú í 2 sl. ár,
verið byggðar þannig. Óságt læt
eg vera, hvort þessi stærð nóta
er nauðsynleg. Hitt skal eg benda
á, að enn eru ailmörg skip með
nætur, sem eru aðeins 170—180
faðmar á lengd og 34—38 faðma
djúpar. Sum þessara skipa hafa
verið með aflahæstu skipum ag
viðkomandi skipstjórar ekki kært
sig um aðra stærð. En telja skip-
stjórar nokkurt gagn að t. d.
hinni miklu dýpt nótarinnar, ef
máske aðeins % hlutar henn-
ar fá tíma til að sökkva, áðui
en hún er snurpuð saman? Eg
vil draga það mjög í -efa.
Eg hefi orðið þess var, að marg-
ir síldveiðimenn halda það, að
nótin sé að fullu sokkin, þegar
lagningu nótarinnar er lokið, sem
eg hefi fengið upplýst, að oft
tekur aðeins 3—5 mínútur, og
þá venjulega snurpað strax af
fullum krafti. Nú er það svo,
að ef nótin á að sökkva eins og
hún hefur dýpt til, sem er um
það bil % af strekktmældu garni,
þá getur ekki 48 faðma djúp nót
sokkið á jafnskömmum tíma og
36 faðma djúp nót, svo einhverjar
tölur séu teknar.
Eg hefi fengið óyggjandi upp
lýsingar um það, að oft mislukk-
ast köst fyrir það eitt, að nótin
er máske ekki sokkin nema að
hálfu leyti þegar snurpað er. En
hvað þetta atriði snertir eins og
svo mörg önnur, er mjög misjafnt
hvernig veiðimenn haga sér og
því hvernig árangurinn verður.
Endingu og meðferð nótanna
er á margan hátt ábótavant, en
út í slíkt skal ekki farið nema
að litlu leyti, þar sem svo gæti
farið, að talizt gæti áróður.
Það er nú orðið sjaldgæft, að
útgerðarmenn óski til dæmis eft-
ir því að nótin sé þvegin, að
vertíð lokinni, áður en hún er
þurrkuð, en slíkt er oft nauð-
synlegt ef um óhreinindi eða
brýlu er að ræða. Þá þekkist ekki
nú orðið, nema í sárafáum til-
fellum, að nætur séu litaðar eða
dampaðar á vertíðinni, en slíkt
var algengt fyrir nokkrum ár-
um. Það var gert, meðal annars
til þess að drepa rotnunarefni,
sem í garnið koma á fyrri hluta
vertíðar. Þá er það mjög nauð-
synlegt að barkarlita næturnar á
vorin, áður en vertíð byrjar, ef
tjara er orðin lítil í netinu, því
það tefur fyrir fúa í garninu.
En þarna er um að ræða nokkurn
kostnað, sem slíkt hefði í för með
sér. En allt það, sem tryggir betri
og meiri endingu þessara veiðar-
færa, hygg eg að borgi sig, þegar
um er að ræða svo dýr veiðar-
færi, sem nótin er nú orðin.
Þá vil eg með nokkrum orð-
um koma inn á herpinætur úr
nylon eða öðrum líkum efnum.
Það vil eg álíta að eigi að verða
framtíðarveiðarfærið, því þá, m.
a., verður komizt hjá ýmsum
göllum, sem eg hefi áður lýst
og bómullarnæturnar hafa í
för með sér, svo og til muna
minni viðhaldskostnaður o. fl. og
á það jafnt við önnur fíngerðari
netjaveiðarfæri, svo sem reknet
o. fl.
Ekki alls fyrir löngu var flutt-
ur þáttur í útvarpið um daginn
og veginn, en það var að nýaf
stöðnum stórbruna á hraðfrysti-
húsi. Þá fyrir skömmu hafði einn
ig átt sér stað stórbruni á 27
herpinótum á Siglufirði og átti
eg von á að þessi sami þáttur
kæmi einnig inn á þann bruna.
en svo varð ekki. Því finn eg
hvöt hjá mér til að minnast á
þá alvarlegu hættu, sem af því
getur hlotizt ef herpinætur í stór-
um stíl brenna, til dæmis ef það
ætti sér stað rétt fyrir síldar-
vertíðina, sem þá mundi orsaka
það, að mörg skip gætu ekki
farið á veiðar. Af slíku mundi
hljótast tilfinnanlegt tap fyrir þá
útgerðarmenn, sem hlut ættu að
máli, ef um gott síldarár væri að
ræða, svo og stórtjón fyrir þjóð-
arheildina. Þetta á að sjálfsögðu
við hvers konar brunatjón, sem
fyrir kann að koma á ýmiss kon-
ar iðnaðarvörum og vinnupláss-
um, svo og margs konar fram-
leiðslu.
Til athugunar fyrir útgerðar-
menn, vil eg taka fram, viðkom-
andi tryggingum herpinóta, að
það er litið svo á, að netjaverk-
stæðin beri ábyrgð á nótum, sem
þau taka til geymslu, nema því
aðeins að viðkomandi útgerðar-
manni hafi verið tilkynnt, að nót-
in sé á hans ábyrgð og ekki
tryggð af viðkomandi verkstæði.
úthlutunina á hendi.
Uppbóta- og styrkjakerfið, er
En slíkar tilkynningar ber að
gera með ábyrgðarbréfi eða stað-
festu simskeyti, svo komizt verði
hjá málþófi eftir á, ef um bruna
væri að ræða. Á þetta að sjálf-
sögðu við um hverja þá aðra
hluti eða vörur, sem eru í um-
sjón annarra en eigenda. Séu hins
vegar ekki til skýr lagafyrirmæli
hvað þetta snertir, þá ber nauð-
syn til að þau séu sett af yfir-
standandi Alþingi.
En hvað má gert verða til þess,
að koma í veg fyrir nefnda stór-
bruna, sem telja verður líklegt
að valda muni hækkandi vá-
tryggingariðgjöldum, sem eru þó
ærin fyrir. Vafalaust getur margr.
komið til, sem skapaði öryggi fyr-
ir því og vil eg hér aðeins benda
á eitt, en það er að vökumaður
sé ætíð á þeim stöðum, þar sem
um mikil verðmæti er að ræða.
Nokkur orð um útgerð og at-
vinnubótfé.
. Það hefir mikið verið rætt og
ritað um staðbundið atvinnuleysi
á ýmsum stöðum vestan-, norð-
an- og austanlands sérstaklega
og er nú starfandi nefnd manna
á vegum þess opinbera, sem köll-
uð er atvinnutækjanefnd, að
gera tillögur til úrbóta á því
sviði og er það vel, ef slíkt kann
að bera jákvæðan árangur. En
svo virðist, sem að verulegra úr-
bóta sé ekki að vænta fyrr en
eftir jafnvel nokkur ár, sums
staðar að minnsta kosti.
En eg tel, að skjótar úrbætur
á því sviði séu mjög aðkallandi
og því verði að gera bráðabirgða-
ráðstafanir á ýmsum stöðum. Nú
er það svo, að atvinnubótafé er
miðlað til ýmissa staða, sem nú
upp á siðkastið eru talin lán og
eru þau aðallega veitt til báta-
kaupa og fiskvinnslustöðva og þá
með það í huga, að slík atvinnu-
tæki bæti úr atvinnuástandinu á
viðkomandi stöðum. En atvinnu-
ástandið batnar lítið, ef svo þessi
tæki eru ekki starfrækt nema
máske lítinn tíma úr árinu og
sum ef til vill alls ekki. Flestallir
hinna stærri fiskibáta hér norð-
anlands ganga aðeins á vetrar-
vertíð sunnanlands og síldveiðar
að sumrinu. Þannig eru þeir gerð-
ir út að jafnaði um það bil hálft
árið. Mun ástæðan sú, að útgerð-
armenn telja ekki fjárhagslegan
grundvöll til dæmis til línuveiða
fyrri hluta vetrar.
Frystihús og fiskvinnslustöðvar
standa því óstarfrækt, nema að
sáralitlu leyti, mikinn hluta úr
árinu.
Tel eg að á þessu ástandi þurfi
að ráða bót hið bráðasta. Mér
dettur í hug, hvort ekki geti til
greina komið, að veita nefndum
fiskibátum nokkurt atvinnubóta-
fé, sem styrk til þess að mæta
mismuni, er verða kynni á hluta-
tryggingu til manna og aflahlut
og það miðað við hvern einstak
an róður að einhverju leyti, til
frekari tryggingar á því, að bát-
unum sé róið þegar fært þykir.
Eg vil jafnvel álykta, að ef um
slík fyrirheit væri að ræða, þá
mundu máske færri bátar halda
á Suðurlandsvertið, sem misjafn-
lega hefur heppnazt hin síðari ár.
Enda tel eg nauðsyn bera til,
að vetrarvertíð væri reynd hér
norðanlands af nokkrum stærri
bátum, miðað við þá reynslu, sem
fékkst á Húsavíkurbátum sl.
vetur.
Það væri ekki úr vegi að minn-
ast nokkrum orðum á úthlutun
á atvinnubótafénu. Það mun vera
ríkisstjórn sú, er situr hverju
sinni, er úthlutar þessu styrktar-
fé til ýmissa staða.
Vægast sagt vekur það stund-
um viðbjóð, hversu annarleg
sjónarmið þeir menn virðast hafa,
sem fara með úthlutun þessa,'a
hjálparpeninga, ef svo mætti
kalla. Sumir staðir, eða öllu held-
ur einstaklingar og hlutafélög,
verða aðnjótandi svo mörgum
hundruðum þúsunda skiptir, en
öðrum hliðstæðum sjávarplássum
eða einstaklingum þar, er miðl
að svo óverulegu, að vart er
þiggjandi. Það er haft fyrir satt,
að sumum sjávarplássum á Norð-
urlandi hafi verið veittir sérstak-
ir útgerðarstyrkir, til þess að
halda bátum þaðan út að vetrin-
um, en öðrum hliðstæðum stöð
um synjað. Þannig er valdinu
misbeitt á einn eða annan hátt.
Það væri fróðlegt, að almenning-
ur fengi um það opinbera skýrslu,
hvernig atvinnubótamilljónunum
hefir verið úthlutað, til dæmis a
yfirstandandi ári og hverjir það
hafi verið, sem fénu skiptu, eða
hvort teningskast hefir ráðið um
skiptingu fjárins.
Ég vil líta svo á, að á meðan
þetta svokallaða atvinnubótafé
er til úthlutunar, þá eigi að láta
viðkomandi bæjar og sveitar-
stjórnir ráðstafa því fé, er við-
komandi stöðum væri úthlutað og
væri úthlutunin að verulegu leyti
miðuð við fólksfjölda og atvinnu-
ástand staðanna. En atvinnu-
tækjanefnd sú, sem áður var á
minnzt, mun nú hafa glöggt yfir-
lit yfir það og ætti hún að hafa
lit yfir það og ætti hún að hafa
úthlutunina á hendi.
Uppbóta- og styrkjakerfið, er
sumir kalla nýyrðinu hliðarráð-
stafanir, er allt byggt á fálm-
kenndum og furðulegum útreikn-
ingum. Ríkið er farið að fram-
færa menn bæði til lands og
sjávar og eftir því sem styrkþeg-
inn er fjáðari og hefur stærri
rekstur, því hærri verður fram-
færslustyrkurinn. Það hvarflar
þó einstaka sinnum að sumum
ráðamönnum þjóðarinnar að út-
hluta eftir efnum og ástæðum og
ýmis gjöld skulu lögð á eftir
efnum og ástæðum. Sumir halda
því til dæmis fram, að óþurrka-
lánið svokallaða hafi átt að veita
eftir efnum og ástæðum, en aðrir
leggja til að slík lán eigi með
öllu að afskrifa, jafnt hjá ríkum
sem fátækum.
Nýskeð fékkst samþykki fyrir
styrkveitingu til frystihúsa og
fiskvinnslustöðva vegna smáfisks
kaupa, sem nemur að mig mii \ir
kr. 0,26 á hvert kg. fisks slægðs
með haus. Sjálfir fiskkaup-
endurnir eru hver og einn
látnir gefa yfirlit yfir þetta smá-
fiskmagn, ef þeir hafa svokölluð
vigtarskírteini og var það svo, að
þegar þessi tegund styrks kom
til, þá þurftu allmargir að útvega
sér vigtarvottorð, svo þeir sjálfir
gætu vigtað eða áætlað þunga
smáfisksins. Virðist þetta mjög
einkennilegt fyrirkomulag.
Ýmsir útgerðarmenn og fisk-
kaupendur telja, að ekkert sam-
ræmi sé á verði fisks, sem
hraðfrystihúsunum er gert að
greiða og þess verðs, sem fáist,
sé fiskurinn saltaður. Enda er
það svo, að ýmsir keppast nú við
að reisa jafnvel milljónabygging-
ar, til þess að salta í fisk, hvort
sem þeir hinir sömu eiga báta
eða ekki. Það er einnig ljóst, að
ýmsir vilja ekki selja hraðfrysti-
húsunum, hafi þeir aðstöðu til
annars. Verður máske þróunin
sú, að hin dýru frystihús komi
til með að standa óstarfrækt
sums staðar fyrir misræmi á fisk-
verðinu.
Öll þessi framleiðslumál eru
svo stórkostleg í þjóðlífi voru, að
full ástæða er til þess, að þau
séu gaumgæfilega endurskoðuð,
af þar til hæfum mönnum, en
pólitísk togstreita ekki látin ráða,
þegar um slík vandamál er að
ræða.
í framanrituðu hefi ég komið
inn á fleiri mál en ég í upphafi
ætlaði mér, en tel þó að slíkt
skaði enga lesendur, eða að
nokkur muni misvirða það.
Kristinn Jónsson, Dalvík.
Kom mcð tvo
skipsmemi
slíssaða
PATREKSFIRÐI, 14. des. —
Hingað kom í dag þýzkur togari,
sem verið hafði að veiðum úti á
Halamiðum í stormi. Höfðu tveir
skipverjar slasazt. Togarinn heit-
ir Euros og er frá Hamborg. Sjór
reið yfir skipið er það var að
veiðum sem fyrr segir. Maðurinn
sem var við togvinduna kastað-
ist á borðstokkinn en annar há-
seti er stóð við afturgálgann kast
aðist aftur fyrir sig á „keysinn".
Togarinn hætti þegar veiðum og
var siglt af stað hingað inn. Hér
á Patreksfirði voru mennirnir
báðir lagðir í sjúkrahúsið. Annar
þeirra var með brotinn hrygg-
tind, en hinn hafði skaddast á
höfði, var með reifað höfuð og
hafði einnig hlotið slæmt fótbrot
um hnélið. Var líðan mannanna
eftir atvikum sæmileg.
Póstur tefsf
Stykkishólmi, 14. des. — TÍÐAR-
FAR hefir verið gott hér undan-
farið, en um síðustu helgi bró til
snjóa og frosta, og tepptist þá veg
urinn út í Grundafjörð, en aðrir
vegir héldust færir. I dag er ofsa-
rok og úrhellisrigning. Skógar-
strandarpósturinn, sem var á ferð
í dag, hreppti versta veður og var
rúmum tveimum klukkustundum
iengur á leiðinni en vanalega.
Sums staðar komst hann varla
ífram vegna storms og hríðar.
•— Fréttaritari.
Það má með sanni segja að það sé ekki algeng sjón að sjá kýr á beit í snjó um miðjan vetur. —
Þetta bar þó fyrir auga myndavélarinnar í Eyja firði fyrir skemmstu. Þarna sézt hvar kýrnar eru
að nasla í toppum, sem standa upp úr snjónum. (Ljósm. vig.)