Morgunblaðið - 22.12.1957, Qupperneq 8

8
MORCVN BLAÐIÐ
Sunnudagur 22. des. 1957
Vandaðar
SKJALAMÖPPUR
j
úr /eðrí
Amerískir
NORGE kæliskápair
HAMILTON BEACH hrærivélar
ARMSTRONG strauvélar
Brauðristar 4 teg. verð frá kr. 197.00
Straujárn 5 teg., verð frá kr. 73.00
Suðuplötuir 3 teg., verð frá kr. 175.00.
Hringofnar, verð frá kr. 270,00.
Rafmagnsofnar, verð frá 145.50.
Hitapúðar, verð kr. 243.75.
Vöflujárn, verð kr. 365.00.
Hárþurtrkur, verð kr. 381.00.
Hraðsuðukatlar, verð frá kr. 285.00.
Hringljós í eldhús, kr. 345.00.
Útiljósaseríur, 16 mislit ljós.
Rafmagnsperur 15—200 watta.
Helgi Magnússon & Co.
Hafnarstræti 19 — Sími 1-31-84
BOKAÞATTUR:
* ' m *
Saga Islendinga
Fyrri hluti níunda hindis
Magnús Jónsson: Saga fslend-
inga, IX, 1. Tímabilið 1871—
1903, Landshöfðingjatímabil-
ið. 479 bls. Menntamálaráð og
Þjóðvinafélag. Reykjavík 1957.
Það er gömul saga, sem rifjast
jafnan upp við lestur góðra sögu-
rita, að einn bezti lykillinn að
nútíðinni er staðgóð þekking á
liðinni tíð. Að vísu skapar hver
tími sín eigin, sérstöku vanda-
mál, sem tekin eru nýjum tökum,
en hitt er jafnvíst, að flest vanda-
mál nýja tímans eiga einhverjar
rætur í fortíðinni, og viðbrögð
manna við þeim eru að einhverju
leyti ákvörðuð af arfinum, sern
feðurnir lögðu þeim í blóð og
færðu þeim á spjöldum sögunnar.
Dr. theol. Magnús Jónsson, sá
margvísi hæfileikamaður, hefur
í þetta sinn gefið okkur brot úr
spegli sögunnar. Hann hefur sam
ið níunda bindið af „Sögu íslend-
inga“, hinu mikla verki sem
Menntamálaráð og Þjóðvinafé-
lagið eru að gefa út. Er fyrri
hluti níunda bindis nú kominn á
markaðinn, mikið rit og vel úr
garði gert.
Það er að sjálfsögðu varla á
valdi annarra en fræðimanna að
dæma slíkt rit eftir ströngustu
reglum sagnfræðinnar, enda mun
þess ekki freistað. En þar sem
þetta rit er fyrst og fremst samið
fyrir almúgann, má kannski rétt-
læta það, að almúgamaður fari
um það nokkrum orðum.
Níunda bindið tekur yfir síð-
ustu 30 árin á öldinni sem leið,
landshöfðingjatímabilið svo
nefnda, og fjallar fyrri hlutinn
um þjóðmál og atvinnuvegi, en í
síðara hluta verður fjallað um
menningu og Vesturheimsferðir.
Það ræður af líkum, að af miklu
var að taka, því á þessu tímabili
færðist ritað mál á íslandi mjög
í aukana. Hefur höfundi verið
mikill vandi á höndum við að
velja og hafna. Við fljótlegan
yfirlestur er ekki annað sýnna
en það hafi tekizt vel. Bókin er
skipulega skrifuð. Þar er mikill
fróðleikur saman kominn. og höf
undur hefur lag á að gæða efnið
lífi, láta hinn þrönga stakk hvergi
þjarma svo að sögunni. að hún
verði ekki annað en beinagritid
þurra staðreynda.
Fyrri hluti bókarinnar, sá er
fjallar um þjóðmálin, er mat-
meiri, og þá einkum kaflinn um
blöð og blaðamenn. Vera má, að
þessi dómur stafi að einhverju
leyti af stéttvísi minni, en hinu
ber ekki að leyna, að menn eru
alltaf miklu skemmtilegri en mál
efni, og meðal blaðamanna á síð-
ustu öld voru margir litríkustu og
atkvæðamestu menn aldarinnar,
menn eins og Jón Guðmundsson,
Hannes Þorsteinsson, Björn Jóns-
son, 'Skúli Thoroddsen, Matthías
Jochumsson, Valdimar Ásmunds-
son, Gestur Pálsson, Þorsteinn
Erlingsson, Einar Benediktsson,
Valtýr Guðmundsson, Þorsteinn
Gíslason og síðast en ekki sízt
Jón Ólafsson, einhver skemmti-
legasta persóna sem ísland hefur
alið um langan aldur.
Það er í senn furðulegt og að-
dáunarvert, hve iðnir Islendihgar
voru við blaðaútgáfu á þessu
skeiði, sem einkennist af póli-
tískri kyrrstöðu. En hér var sáð
ýmsum þeim fræum, sem síðar
báru mikinn og merkilegan ávöxt
í stjórnmálalífi þjóðarinnar. Hin
nafntogaða sundurþykkja og ein-
staklingshyggja íslendinga kem-
ur skýrt fram á þessu tímabili
og bendir til framtíðarinnar.
Stjórnmálaþvargið var svipvinda
samt þá ekki síður en nú, en upp
úr öldurótinu standa nokkrir
menn eins og klettar, sterkir
menn og sérkennilegir. Það er
harmsefni hve fáa slíka við eig-
um nú á tímum mikilla átaka
og afdrifaríkra ákvarðana.
Höfundur segir vel og skipu-
lega frá öllu, sem máli virðist
skipta. Hann byrjar bók sína á
allýtarlegri lýsingu á ástandinu
í Danmörku og þróun mála þar,
en snýr sér síðan að hinni hörðu
en seinunnu stjórnmálabaráttu
hér heima, unz hilla tekur undir
heimastjórn. Við þessa sögu komu
margir menn og mætir, en hæst
ber þá Benedikt Sveinsson, Magn
ús Stephensen, Valtý Guðmunds-
son og Hannes Hafstein.
Auk kaflanna um stjórnarskrár-
baráttuna og blaðamennskuna
eru í fyrra helmingi bókarinnar
stuttir kaflar um sveitastjórn og
félagsmál, fjárhagsmál og sam-
göngumál. Gnæfir þar persóna
Tryggva Gunnarssonar yfir alla
aðra.
Seinni hluti bókarinnar fjallar
um atvinnuvegi og skiptist í fjóra
meginkafla um landbúnað, sjáv-
arútveg, verzlun og iðnað. Er
saga þessara atvinnuvega rakin
af mikilli nákvæmni og augljósri
þekkingu. Að baki þessara kafla
hlýtur að liggja geipivinna, því
hér er saman dreginn meiri fróð-
leikur en völ mun vera á í nokkru
öðru riti. Höfundur hefur víða
yfirsýn og gerir þessa sundur-
lausu sögu hinna fyrstu umbrota
í atvinnulífi okkar að samfelldri
heild.
Hér koma margir ágætismenn
fram á sjónarsviðið, dugmiklir
bændur og útgerðarmenn, fram-
sýnir kaupmenn og atvinnurek-
endur, menn sem lyftu þjóðinni
upp úr aldalöngu framtaksleysi
og deyfð og gerðu hana þess um-
komna að hagnýta hið aukna
frelsi, sem stjórnmálamennirnir
voru smám saman að heimta á
sínum vettvangi.
En allt er þetta athafnalíf í
fremur smáum sniðum, enda þjóð
oeíVÍ Dfc\WeQV

bandbox
sham poo
fæst í flestum verzlunum