Morgunblaðið - 22.12.1957, Qupperneq 10

14
MORCUNBLAÐ1Ð
Sunnudagur 22. des. 1957
— Fjárlögin
Framh. af bls. 11
standa upp hér í þinginu innan
skamms og útmála nauðsyn henn
ar.
Síðan skýrði Sigurður tillög-
ur, sem þingmenn Arnesinga
fluttu um framlag til sjúkrahús-
byggingar á Selfossi og hrúar-
gerðar á Fossá og Dalsá. Loks
ræddi hann ýtarlega um leirböð-
in í Hveragerði og mótmælti til-
lögu meirihluta fjárveitinganefnd
ar um að fella niður fjárveitingu
til þeirra.
Einari þykir of mikið verzlað
Næsti ræðumaður var Magnús
Jónsson. Hann sagði m.a.: Ein-
ar Olgeirsson talaði hér áðan.
Ekki skildi ég, hver var tilgang-
ur ræðu hans, en hún var að
ýmsu leyti fróðleg og í henni
ýmsar vísbendingar. Ræðumaður
vildi þjóðnýta verzlunina. Mér
skildist helzt, að ástæðan væri
sú, að honum þætti mikið verzl-
að nú fyrir jólin og hann teldi
ekki ástæðu til slíks. Það er ein-
kennilegt, ef það telst ógæfa, að
fólk geti keypt fyrir jólin, og
tilgangur Einars með þjóðnýt-
ingu verzlunarinnar er ekki sá
að bæta verzlunarkjörin held-
ur að afla tekna fyrir rikissjóð.
Þá taldi Einar bjart framund-
an, allt myndi Iagast, þegar ný
framleiðslutæki kæmu. Það er
gott að afla nýrra tækja, en það
er ekki endalaust hægt að vitna
til þess, sem eigi að gera, þegar
ekkert er gert. Það dugar ekki að
tala um togarakaup, þegar þau
fara ekki fram og engar ráðstaf-
anir eru gerðar til að tryggja það
að íslendingar fáist til að vinna
á fiskiflotanum.
Sparnaðartillögur
Þá talaði Einar Olgeirsson um
æskilegan sparnað og að um hann
myndi verða samið. En hver er
það í ríkisstjórninni sem er nú
á móti sparnaði?
Eysteinn Jónsson vék einnig í
ræðu sinni í dag að tillögum
Sjálfstæðismanna um sparnað í
ríkisrekstrinum. Hann staðfesti,
að fjárveitinganefnd hefði verið
synjað um álit sparnaðarnefnd-
arinnar frá því í sumar, þar sem
það væri ekki fullbúið. Hefði
þó verið unnt að láta nefndina
sjá það sem trúnaðarmál. Þá
taldi ráðherrann tillögur Sjálf-
stæðismanna magrar. Hvaða lýs-
ingarorð vill hann nota um sparn
aðartillögur meirihlutans, sem
eru helmingi lægri?
Yfirleitt vir'uist fjármálaráð-
herra ekki sjá nein ráð til að
spara. Þá fer mann að gruna,
hver það var, sem Einar Olgeirs-
son gaf í skyn að hefði verið á
móti tillögum um niðurskurð á
ríkisbákninu.
Þá sagði fjármálaráðherra, að
það myndi ekki hafa nein áhrif
á fjárgreiðslur til ráðuneytanna,
þó að tillaga Sjálfstæðismanna
um að Iækka þær væri samþykkt.
Hvað táknar þessi yfirlýsing?
Stjórninni ber að fara eftir því
sem þingið segir í fjárlögunum,
og það er óþolandi hugsunar-
háttur, að eftir þeim skuli að-
eins farið ef fjármálaráðherra
sýnist.
Þá reyndi ráðherrann á allan
hátt að gera lítið úr öðrum til-
lögum okkar og var með skæt-
ing um að við skyldum leyfa
okkur að gera tillögu um lækkun
á halla skipaútgerðarinnar.
Hann reyndi að láta líta svo út
sem það benti til fjandskapar
við dreifbýlið, þó að við höfum
margtekið fram, að þessum mál-
um megi koma fyrir með ódýr-
ari hætti. Yfirleitt get ég tekið
undir þau orð Alfreðs Gíslason-
ar, að áhugi á sparnaði virðist
ekki mikill hjá stjórnarliðinu. Þó
er vissulega tímabært að ein-
hverjar verulegar sparnaðartil-
lögur úr þeirri átt fari að sjá
dagsins ljós, fyrst okkar ábend-
ingar eru að engu hafðar.
Þá sagðist Eysteinn Jónsson ekki
vilja trúa því að óreyndu, að
Ejálfstæðismenn myndu ekki
benda á, hvernig ætti að brúa
bil tekna og gjalda á fjárlög-
unum. Þetta er fróðleg yfirlýsing.
Mynduð hefur verið vinstri stjórn
til að leysa efnahagsmálin án
þátttöku Sjálfstæðismanna, og
nú er allt í einu á síðasta stigi
fjárlagaundirbúningsins hrópað
á þá og lýst eftir úrræðum. Það
er að sjálfsögðu alger gjaldþrota-
yfirlýsing og eindæma ómyndar-
skapur.
Hannibal sigrar fjármáladólginn
Bjarni Benediktsson: Það er
að visu óvenjulegt að kveðja sér
hljóðs um kl. 3 á nóttu. Rikis-
stjórnin ætlar þó að þvinga okk-
ur til að ljúka þessari umræðu
í nótt og mun ég því gera hér
nokkrar athugasemdir í sambandi
við fjárlögin. Eg vil ennfremur
geta þess, að þessi skyndiaf-
greiðsla í nótt er sérstaklega víta-
verð, þegar þess er gætt, að þetta
er eina umræðan um fjárlögin,
eftir að hinar endanlegu tillögur
ríkisstjórnarinnar komu fram og
fjárlagafrumvarp hennar var í
raun réttri fullbúið.
Ég vil í upphafi óska Hanni-
bal Valdimarssyni félagsmála-
ráðherra, sem hér situr nú, til
hamingju með afgreiðslu fjár-
laganna og viðurkenna, að hann
er hinn raunverulegi sigurveg-
ari í þessu máli. Hann hefur nú
lagt að velii Eystein Jónsson, sem
með leyfi forseta má e.t. v. kalla
hinn mikla fjármáladólg. Ey-
steinn fór í útvarpsumræð-
unum i haust mörgum orð-
um um erfitt útlit og nauð-
syn mikilla átaka til viðreisn-
ar. Þá kom upp í ræðustól-
inn enn meiri fjármálajöfur, fé-
lagsmálaráðherrann, klappaði á
koll Eysteini og sagði í alþjóðar-
áheyrn, að það væri ekkert að
marka, þó að Eysteinn væri að
berja sér. Hér væri allt í lagi
og unnt væri að hækka tekjur
og draga úr útgjöldum. Við sjá-
um nú, hvað hann hefur átt við.
Það er sú afgreiðsla, sem hér er
verið að framkvæma, og þess
vegna er ekki undarlegt, að
Hannibal er sá eini af ráðherr-
unum, sem ekki skammst sín fyr-
ir að vera við umræðurnar. Ey-
steinn sést lítið inni í þingsaln-
um og ef hann lítur inn leggur
hann kollhúfur og er hinn aum-
asti, en sá, sem sigraði situr hér
brosleitur og ánægður. Ég óska
honum til hamingju.
Þjóðviljinn og gengislækkwnin
Einar Olgeirsson sagði hér áð-
an, að Sjálfstæðismenn ættu bara
eitt úrræði: gengislækkun. Á
undanförnum mánuðum hef ég
ekki séð stungið upp á gengis-
lækkun nema í einu blaði. Það er
í Þjóðviljanum en rithöfundur-
inn og efnahagsmálaráðunautur-
inn Haraldur Jóhannsson hef-
ur skrifað þar hverja greinina
eftir aðra og sagt í þéim, að ís-
lenzka krónan væri ofskráð.
Hann hef<ur líka sagt, að það
yrði ekki eftirsóknarvert að
sækja sjó nema þetta væri lag-
fært, en að vísu bætt því við,
að gera þyrfti ýmsar fleiri ráð-
stafanir í þessu sambandi. Ekki
hefur þó neitt heyrzt um þessar
ráðstafanir annað en það, að í
sambandi við gengislækkun
þyrftu að fara fram útreikning-
ar, sem tækju marga mánuði.
Það skyldi þó aldrei verða, að
Sigurður Ó. Ólafsson reyndist
sannspár um það, að eftir nokkra
mánuði talaði Einar Olgeirsson
jafnfjálglega um nauðsyn gengis-
lækkunar og nú um nauðsyn á
samstarfi við þá, sem hann áður
nefndi hernáms- og landráða-
flokka.
Framfarir síðustu ár
Allt tal Einars Olgeirssonar um
það, að Sjálfstæðisflokkurinn hafi
skilið við allt í strandi og hrörnun
er á misskilningi byggt Atvinnu-
líf og framkværndir á íslandi hafa
aldrei verið örari en þær hafa
verið samfleytt síðustu 15 árin.
Á þessum tíma hafa orðið áru-
skipti að því, hver áherzla hefur
verið lögð á efíingu hinna ýmsu
atvinnuvega. Um visst árabil var
aðallega unnið að eflingu togara-
flotans, og þá var um skeið minna
gert fyrir landbúnaðinn, m.a.
fyrir þröngsýni Framsóknar-
flokksins. Þvi var óhjákvæmilegt,
að gera síðar átak í þágu land-
búnaðarins. Ég vil í þessu sam-
bandi minna á ummæli Haralds
Jóhannssonar í Þjóðviljanum ný-
lega þar sem fram kemur, að
eitt hið ískyggilegasta við þróun
islenzkra efnahagmála sé það,
hve mikið fé hefur runnið til land
búnaðarins og hvílík óhófneyzla
það sé að vinna eins og að undan
förnu að rafvæðingu sveitanna.
Það er eftirtektarvert í sambandi
við þessi ummæli, að þeim hefur
aldrei verið mótmælt í Tíman-
um.
Mikilvægi landbúnaðarins
Ég er bæjarmaður, fæddur
og uppalinn í Reykjavík, hef
búið hér og er þingmaður fyrir
Reykjavík. En ég vil segja, að
ég tel íslenzku þjóðinni ekki
síður nauðsynlegt að efla land
búnað sinn en sjávarútveginn.
Það væri beinn þjóðarvoði, ef
meiri fólksflutningar yrðu úr
sveitunum. íslenzk menning er
að upphafi sveitamenning og
ég vona, að íslenzkur æskulýð
ur telji í framtiðinni að hag
sínum sé jafn vel borgið við
landbúnað og við sjósókn og
iðnað.
I.eiðir út úr vandanum
Það er mikið talað um erfið-
leikana í efnahagsmálunum Þó
hafa fjárhagsvandræðin ekki
verið meiri en svo, að allar ríkis-
stjórnir hafa getað haldið at-
vinnuvegunum gangandi. Það má
deila um úrræðin. Stjórnarliðið
segist nota sömu úrræði og við
'Sjálfstæðismenn notuðum. Við
gagnrýnum hana út af fyrir sig
ekki fyrir það heldur hitt, að
hún lofaði að fara nýjar leiðir,
en hefur ekki gert það. Við bend-
um á að hún hefur ekki getað
annað en fetað í okkar fótspor
og að hún hefur magnað allt og
fært út í öfgar það, sem hæpnast
var í okkar ráðstöfunum. Og svo
hefur Alþingi verið svipt mögu-
leikanum til að gera grein fyrir
því, sem raunverulega er að ger-
ast.
í fyrra vissi enginn þingmaður,
varla stjórnin sjálf, hvað
raunverulega fólst í löggjöf-
inni um útflutningssjóð. Og
því er nú svo komið, að
sérstakir eftirlitsmenn hinna
stjórnarflokkanna fylgja Lúðvík
Jósefssyni eftir í samningum
hans við útvegsmenn, hlusta á
hvert orð hans og gefa öðrum
ráðherrum skýrslur, um það, sem
Lúðvík hefur raunverulega lof-
að.
Við hljótum að gagngrýna þess
ar aðfarir stjórnarinnar og þau
vinnubrögð, að birta tillögur sín-
ar sem sérfræðingar hafa unnið
að mánuðum saman, fyrir þing-
inu 2—3 dögum áður en því er
ætlað að afgreiða málin, fjárlögin
nú og efnahagsmálin í fyrra.
Síðan er svo lýst eftir tillögum
frá Sjálfstæðismönnum.
Við segjum og það er meginat-
riði okkar málflutnings: Það eru
engin töframeðöl til, sem leyst
geti efnahagsvandann. En ríkis-
stjórninni hefur tekizt miður en
skyldi, og verst er, að áhrif
þingsins eru gerð að engu. Fjár-
lagaafgreiðslan nú er lágmark
þess, sem þingið lætur bjóða sér.
Hún er slíkt hneyksli, að til henn
ar verður lengi vitnað sem vítis,
sem ber að varast. Þó að þið þing
menn stjórnarflokkanna munið
að þessu sinni rétta upp hendurn-
ar við atkvæðagreiðslur eins og
ykkur hefur v-erið sagt, en veit
ég, að þið skammizt ykkar fyrir
að hafa gert að engu það trúnað-
arstarf, sem kjósendurnir hafa
falið ykkur, og munið ekki láta
annað eins koma fyrir á öðru
þingi.
Skyldur þeirra, sem landinu
stjórna
í þessu sambandi vil ég rifja
upp nokkur orð úr greinargerð-
inni, sem fylgdi fjárlagafrumvarp
inu í haust. Þar sagði m.a.:
„Samkvæmt stjórnarskrá ber
að leggja fram fjárlagafrumvarp
ið í upphafi Alþingis.
Ríkisstjórnin telur sér engan
veginn fært að ákveða það,
án náins samstarfs við þing-
flokka þá, sem hana styðja,
hvernig leysa skuli þann
vanda, sem við blasir í efna-
hagsmálum landsins, þ.á.m.
hvernig mæta skuli þeim mikla
halla, sem fram kemur á fjárlaga
frumvarpinu.
Ríkisstjórnin hefur ekkert tæki
færi haft til þess að ráðgast við
stuðningsflokka *ína á Alþingi
um fjárlagafrumvarpið né við-
horfið í efnahagsmálunum eins og
það er nú eftir reynsluna á þessu
ári.
Þess vegna er fjárlagafrum-
varpið lagt fram með greiðslu-
hallanum, en rikisstjórnin mun,
í samráði við stuðningsflokka
sína á Alþingi taka ákvarðanir
um það á hvern hátt tryggð verði
afgreiðsla greiðsluhallalausra
fjárlaga.
Niðurstöður frumvarpsins gefa
á hinn bóginn glöggt tii kynna,
að slíkt er ekki auðvelt viðfangs-
efni. .“
í þessum orðum er viðurkinnt,
að frumvarpið var ekki lagt þann
ig fram í haust, að í því væru til-
lögur til að leysa úr þeim vanda,
sem við er að glíma í efnahags-
máiunum. Jafnframt er sagt, að
sá vandi verði ekki auðleystúr,
og hefur það reynzt orð að sönnu.
Stjórnarliðið hefur hreinlega
gefizt upp við að leysa vandann
og því brugðizt þeirri skyldu, sem
á þeim hvílir, er taka að sér að
stjórna íslandi.
Ég vil ennfremur spyrja: Er
búið að breyta stjórnarskrárini og
heimila stjórninni að ákveða
þessi atriði? Hér hefðu venju-
legir menn ekki talað urti að
stjórnin ætlaði að ákveða, heldur
að hún ætlaði að gera tillögur til
Alþingis. Þeir kunna að taka stórt
upp í sig þessir herrar — en ekki
að standa við stóru orðin.
Baráttuaðferðir Eysteins
í ræðu sinni hér áðan sagði Ey-
steinn, að í sambandi við þá af-
greiðslu fjárlaganna, sem nú er
fyrirhuguð, væri ekki reynt að
telja fólki trú um, að allt væri
með eðlilegum hætti. Hann vitn-
aði í Tímann í morgun. Hann
hefði átt að minnast á aðalfyrir-
sögn Þjóðviljans málgagns
stærsta stjórnarflokksins. Fjár-
lagafrumvarpið verður afgreitt
án tekjuhalla. Nánari skýringar
koma að vísu síðar, en í Alþýðu-
blaðinu er ein fyrirsögnin Fjár-
lög hallalaus . . . Og þótt greinin
þar sé lesin með logandi ljósi
finnst þar ekki orð um eðli þess,
að 65 millj. var kippt út úr frum-
varpinu.
Þá kom Eysteinn Jónsson hér
og vitnaði í ræðu sem Ólafur
■Thors hélt í þinginu, er
hann var forsætisráðherra, þar
sem hin neikvæða gagnrýni
þáverandi stjórnarandstæðinga
er vítt. En Eysteinn reif
tilvitnunina þannig úr sam-
hengi, að hún gaf allranga
mynd af því, sem Ólafur Thors
sagði í raun og veru. Hann gagn-
rýndi stjórnarandstöðuna ekki
fyrr að láta hjá líða að benda á
leiðir fyrir ráðalausa stjórn, held
ur fyrir að gagnrýna stjórn, sem
hafði ákveðna og skýra stefnu án
þess að benda á neitt í hennar
stað. Núverandi stjórn hefur
enga stefnu og hefur þó
lofað miklu. Og það er vissulega
merki um að stjórnin sé að-
þrengd, er hún hættir að beita
heiðarlegum aðferðum og grípur
til þess, er hún sjálf veit að er
blekking.
Níðst á Reykjavik
Forsætisráðherra og utanríkis-
ráðherra hafa verið erlendis um
skeið. Ákvarðanir um afgreiðslu
fjárlaga voru teknar, áður en þeir
fóru, eða á stjórnarfundum 7. og
8. desember. Hið minnsta, sem
stjórnin gat gert, var að segja
þegar frá ákvörðunum sínum, en
hún hefur kosið að láta það bíða
fram á síðustu stundu.
I sambandi við þetta frumv.
almennt er þess enn að geta, að
stjórnarliðið hefur gert sér sér-
stakt far um að níðast á Reykja-
vík. Menn muna framkomu þeirra
Hermanns og Eysteins gagnvart
Reykjavík á eymdarárunum 1934
—1939. Nú er sama að verða uppi
á teningnum aftur. Reykvíking-
ar vita, á hverju þeir eiga von og
munu kunna að svara fyrir sig.
Einstakar breytingartillögur
Bjarni Benediktsson vék þessu
næst að breytingartillögum þeim,
sem hann stóð að. Vörðuðu þær
framlög til heilbrigðisstofnana
skóla og leikvangs í Reykjavík
og framlög til útrýmingar heilsu
spillandi húsnæðis, umbóta á Þing
völlum, byggingar stjórnarráðs-
húss, til sögulegra málverka,
starfsfræðslu barnamúsikskól-
ans í Reykjavík og Starfskvenna-
skóla Sumargjafar. Þá lagði
hann til að listamannafé yrði
skipt af 5 manna nefnd og að um
framgreiðslur úr ríkissjóði yrðu
bannðar nema með samþyki allra
ráðherranna.
Að ræðu Bjarna lokinni talaði
Jón Pálmason fyrir tillögu frá
þeim Emil Jónssyni varðandi þá
grein fjárl. er fjallar um eftir-
laun og styrktarfé.
Fleiri kvöddu sér ekkl hljóðs
og var umræðunni lokið. Var
klukkan þá 4 á föstudagsmorgun.
Atkvæðagreiðslunni var frestað
og fór hún fram síðari hluta dags
í fyrradag eins og skýrt var frá
í blaðinu í gær.
Snjóhreinsunarvél Reykjavíkurbæjar að verki á Vesturgötunni.
(Ljósm. Ól. K. M.)