Morgunblaðið - 28.01.1958, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 28. janúar 1958
MORGinSHLAÐlÐ
9
SKANDÍNAVÍSKUM kennara í
gagníræðaskóla einum í Addis
Abeba varð það eitt sinn á í
landafræðitíma að segja, að
Bandaríki Norður-Ameríku væra
miklu stærri en Eþíópía. Nem-
endur risu úr sætum sem einn
maður og ruku á dyr — stór-
móðgaðir. Ekki vegna þess að
þeir eigi vissu betur. Orsökin
var allt önnur var mér sagt.
Útlendum manni leyfðist ekki
slíkur samanburður. Smekklegt
hefði verið og vel viðeigandi af
honum að segja t. d., að Eþíópía
væri miklu stærra land en
Skandínavía, Noregur og Svi-
þjóð til samans.
Að þessu var brosað í okkar
hóp, útlendinganna, og ber pó
stundum við að bryddir á öfga-
kenndu stolti hjá þjóðum, sem
hafa af minnu að státa sn
Eþíópar.
Nemendurnir voru Amharar.
Það þarf ekki að taka fram.
Þeim, sem til þekkja, mun þykja
ofurskiljanlegt, að í þeirra vit-
und tekur ekkert þjóðland fram
eða kemst til nokkurs samjafn-
Eftir Ólaf Ólafsson
kristniboba
aðar við Eþíópíu, hið söguríka
land keisarans og kopta.
Hvenær hófst byggð hvítra
manna í Norður-Ameríku og
Amhara í Eþíópíu?
Hvaða ár fengu Bandaríkin
sinn fyrsta forseta — og hve
mörgum tugum alda áður var
Menelik, sonur drottningarinnar
frá Saba og Salómons konungs í
Jerúsalem, krýndur í Axum?
Hve margar aldir hafði Eþíópía
verið kristið land, þegar kristni
var lögtekin á fslandi?
Liðu ekki þúsund ár eða jafn-
vel lengri tími frá þvi að Biblí-
unni var snúið á geez, hið forna
helgisiðamál koptisku kirkjunn-.
ar í Eþíópíu og þar til hún var
gefin út á íslandi 1854?
Þannig mætti lengi spyrja. Og
að síðustu: Hvað eru þessir út-
lendingar að derra sig?
♦
Hálendi Eþíópíu rís sem klett-
ur úr hafi eða óvinnandi virki í
auðnum Austur-Afríku, umlukt
torfærum á alla vegu. Samfellt
hálendi er hvergi meira í álfunni
og engin lönd einangraðri. Brenn
heitar auðnir Sómalilanda liggja
að NA, A og SA landamærum
Eþíópíu, en hrjóstur og fen
Súdans meðfram öllum vestur-
landamærunum, engu auðveldari
yfirferðar en Sahara.
Norður-Afríka hefur ávallt
verið í nánu sambandi við Mið-
jarðarhafslönd Asíu og Evrópu.
Öðru máli gegnir um Eþíópíu.
Rauðahafsströndin er sæbrött og
afar hrjóstrug. Hafnir eru þar
fáar og engar góðar, en aðrir
möguleikar samgangna og sam-
skipta við útlönd ekki teljandi.
Vegna gróðurleysis og vatns-
skorts hefur landleiðin — um
Núbíu — til Egyptalands aldrei
verið fjölfarin.
Frá höfnum við Rauðahaf
fluttu Eþíópíar út „framleiðslu
sína og nágrannalanda, gull, fíla-
bein, pipar og krydd, reykelsi
frá Sómalilandi, þræla frá Súdan
— og á síðari tímum kaffi frá
Kaffahéraði í Eþíópiu“. En inn í
landið bárust iðnaðarvörur og
margvísleg menningaráhrif, aðal-
lega frá löndum við Miðjarð-
arhaf.
Hafnirnar voru sem „virkis-
hlið“, er auðvelt reyndist að loka,
þegar þurfa þótti til verndar
helgum véum og fornum arfi.
Landslag er líklega í fáum
löndum Afríku fjölbreyttara né
heldur gróður- • og dýralíf öllu
fjölskrúðugra en í Eþiópíu.
Einn mesti sigdalur jarðar ligg-
ur um þvert land frá sunnan-
verðu Rauðahafi í SV átt að
Rúdólfsvatni á landamærum
Kenýa. Minnstur gróður og mest
strjálbýli er á láglendisgresjum
og auðnum í suðausturhluta lands
ins. Allur meginhluti landsins
vestan sigdalsins er hálendur
mjög, og er hvergi meira þétt-
býli og jarðyrkjuskilyrði betri
en á hásléttunni, 2—3000 m yfir
hafflöt, par eru úrkomur mest-
ar og þægilegt temprað hita-
beltisloftslag.
Þar er hjarta landsins í nyrztu
héruðum háléndisins.
Þar er heimkynni Amhara,
hinnar fornkristnu menningar-
þjóðar, sem ein á sögu í landinu.
Enn sem fyrr ráða ' þeir einir
ríkjum í Eþíópíu og eru þó eigi
í meirihluta nema í 3 af alls 12
héruðum. Þar er Axum, hinn
eldgamli höfuðstaður Meneliks
I. konungs og Frumentíusar
kristniboðs-biskups og margra
kynslóða eftirkomenda þeirra í
embætti. Þar gnæfir og hæsti
fjallstindur landsins — eins og
viðeigandi er — Ras Daschan,
4620 m yfir sjávarmál.
Hálendinu hallar til vesturs,
Efri-Nílardals, Súdans. Margar
vatnsmiklar ár falla í ótal bugð-
um um djúp gljúfur (sem eru
hin mesta torfæra fyrir samgöng-
ur) til vesturs og steypa sér í
faðm móður Nílar. Þekktust
þeirra er Bláa-Níl. Upptök kenn-
ar eru í Tana-vatni, en hún fell-
í skála einuni við Haile Selassie- Meneliks I konungs í Axum, son-
stræti landbúnaðarafurðir, svo !ar Salómons konungs og Makeddu
Haile Selassie keisari og abúna koptisku kirkjunnar honum á hægri hönd
ur i Hvítu-Nil hjá Karþum. Flóð- skugga um það. Þar eru til svnis ] sé í raun og sannleika afkomandi
in í Níl, sem Egyptar eiga allt
sitt undir, stafa fyrst og fremst
af vatnavöxtum í Bláu-Níl á
rigningatíma hálendisins, júní til
september. Egyptum er ekki
ókunnugt, að fjöregg þeirra er í
hendi Eþíópa. Með „lagfæringu"
á farvegi fljótsins gætu þeir
breytt hinu frjósama Egyptalandi
á skömmum tíma í sandauðn og
sem kaffi af mörgum tegundum,
ýmsar korntegundir, baðmull,
tóbak, sykurreyr og olíuávextir.
í annarri deild er gerð grein fyr-
ir, hverjar eru helztu fugla- og
villidýrategundir landsin's: Ljón,
pardusdýr, gíraffar, fílar, sebra-
hestar, gasellur, antílópur, apar
Þrenningarkirkjan í Addis Abeba, sem kcisarinn lét reisa
hafa, þegar skarst í odda fyrr á
tímum hótað því.
Nú á að verja 12 millj. dala
af skaðabótagreiðslu ítala til að
byggja orkuver við hina miklu
fossa Bláu-Nílar. Sagt er, að
Egyptum sé ekki um það gefið.
Eru náttúruauðæfi Eþíópíu
eins mikil og af er látið?
Ekki þarf að fara lengra en
til Addis Abeba til að ganga úr
— margar tegundir, vatnsuxar,
vatnshestar, krókódílar, slöngur
og fuglategundir óteljandi frá
strútum til kólibrífugla.
Umhverfi höfuðborgarinnar
ber því vitni, annars vegar hve
frjósamt landið er, og hins veg-
ar hve ræktunaraðferðir eru
úreltar og ræktun þar af leið-
andi ábótavant. Áburður er yfir-
leitt lítið notaður, og eru þó
tvær uppskerur á ári þar sem
frjósamast er. Á ferðalagi suður
eftir sigdalnum mikla, um 800
km., sáum við víða miklar naut-
gripahjarðir á beit. Húðir eru ein
helzta útflutningsvara Eþíópiu.
Nautgripir og annar búpeningur
er hér algerle^a sjálfala. Skepn-
ur eru bragglegar í lok rigninga-
tímans, en grindhoraðar er líður
á þurrkatímann, fremur vegna
skorts á vatni en fóðri.
Mynd frá heimsókn Ólafs Ólafssonar til íslenzku kristniboðanna í Konsó. Á myndinni eru, auk
hans: Hjúkrunarkonan, Ingunn Gísladóttir, — hjónin Felix Ólafsson og Kristín Guðleifsdóttir
með iitiu drengina sína, Kristin Friðrik og Ólaf, og loks hjónin Benedikt Jasonarson og Mar-
grét Hróbjartsdóttir. Myndir frá starfi kristniboðanna komu því miður of seint til þess að þær
yrðu birtar með grein Ólafs kristniboða í blaðinu í dag
Talið er, að Amharar hafi upp-
haflega flutzt til Eþíópíu frá
Suður-Arabíu og blandazt hama-
tískum frumbyggjum, en þeir
voru í ætt við Berba í Norður-
Afríku og Egypta. Lífsskilyrði
eru í Jemen (hin forna Arabía
Felix) svipuð og á hálendi
Eþíópíu, en Amharar hafa ávallt
verið hálendingar. Heiti forn-
tungu þeirra, geez og landsins
sjálfs, Abessinía, eru upphaflega
nöfn arabískra ættflokka.
Sögulegar heimildir eru vitan-
lega engar til um uppruna kon-
ungsættarinnar. En sá Amhari
mundi þykja lítill ættjarðarvin-
ur, er leyfði sér að draga það
í efa, að hans hátign keisarinn
drottningar. frá Saba. Sú trú hef-
ur flestu fremur eflt konungs-
hollustu, þjóðlega einingu og
þjóðarmetnað. — Vitað er, að frá
ómunatíð hefur verið samband
nokkurt milli Eþíópiu og Gyð-
ingalands. Eidgömul Gyðinga-
byggð er í nánd við Tanavatn og
var það löngu fyrir tímatal vort.
Þá er og Amhörum það eigi
síður metnaðarmál, að konungur
þeirra og landsmenn allir hafi
tekið kristna trú þegar á postula-
tímum, eða fyrstu öld e. Kr. —
samkvæmt frásögn í 8. kap.
Postulasögunnar um skírn
eþíópska hirðmannsins. Hins
vegar er það talin kirkjusöguleg
staðreynd, að um miðja 4. öld
hafi sýrlenzkur skipbrotsmaður
frá Antiokkíu, Frumentíus að
nafni, dvalizt við hirð konungs-
ins i Axum og síðar verið vígður
til biskups yfir Eþíópíu af heilög-
um Aþanasíusi í Alexandríu.
Kirkja Eþíópíu hefur á öllum
öldum verið deild koptisku kirkj-
unnar í Egyptalandi. Biskupar
hennar eða abúna, eins og þeir
eru nefndir, voru Egyptar og
ávallt vígðir af yfirbiskupinum
í Alexandríu allt fram til ársins
1951.
Engin kirkjudeild kristninnar
hefur verið jafneinangruð og
] koptiska kirkjan í Eþíópíu, enda
verður þess vart sem eðlilegt er.
Hún heldur fast við ýmsa íorna
trúarsiði gyðingdómsins, svo sem
umskurn (en hefur einnig skírn),
föstur og hreinsunarsiði. Heil-
brigðar vakninga- og siðbótar-
hreyfingar náðu ekki til hennar.
Það er táknrænt, að kirkjan hef-
ur til þessa dags varðveitt forn-
tungu sína, sem helgisiða-
mál, þrátt fyrir a'á hun heíur í
margar aldir verið dautt mál,
alveg óskiljanleg almenningi og
öllum fjölda hinna fjölmennu
prestastéttar. Prédikun og trúboð
féll niður, en því meiri áherzla
var lögð ú helgisiði og dýrlinga-
dýrkun. Kirkjan varð einkastofn-
un Amhara og tákn yfirburða
þeirra. Um hana sameinuðpst
þeir. Hún varð þeim aflgjafi
þjóðrækniskenndar, verndari
'fornmenningar og listar og mátt-
arstoð konungsvaldsins.
Meginatriði hinnar löngu þjóð-
arsögu Eþíópíu eru þessi:
Frá byrjun tímatals vors og
fram á 8. öld stóð ríki konung-
anna í Axum jafnan með mikl-
um blóma og var í allnánu sam-
bandi við vestlægari menningar-
ríki þeirra tíma. Fornkirkjuleg
list ber glöggt vitni grískum
áhrifum Þegar múhameðskir
Arabar höfðu lagt undir sig hin
kristnu lönd Vestur-Asíu og
Framh. á bls. 14
Landið, keisarinn og kirkjan