Morgunblaðið - 19.03.1958, Side 6

6
MORGVNBLAÐIÐ
Miðvik'udagur 19. marz 1958
KANADAMENN GANGA TIL
KOSNINGA
HöfuSandstæðingarnir, Pear-
son og Diefenbaker ferSast
nú um, tala við fólk sitt í
Kanada og sýna sig öllum lýð.
Á myndinni sést Lester Pear-
son með 25 punda lax, sem
honum hefur verið gefinn í
ferðinni og er hann að sýna
laxinn, á kosningafundi. Die-
fenbaker sýnir ekki lax, heldur
sést hann á myndinni vera
með sonarsyni sínum og nafna,
sem er 9 mánaða gamall.
HINN 31. þ.m. ganga
Kanadamenn til kosn-
inga. Diefenbaker, for-
saetisráðherra íhaldsstjórnarinn-
ar, greip til þess ráðs að rjúfa
þing og efna til nýrra kosninga,
þó stjórn hans hafi aðeins setið
«8 völdum stuttan tíma. Vill
Diefenbaker nú fá hreinan meiri
hluta þingsins ef auðið væri, en
nú hefur flokkurinn 114 þing-
menn, en þyrfti að hafa 134 til
þess að hafa meirihluta.
★
Kosningabardaginn hefur ver-
ið mjög harður. Diefenbaker og
Lester Pearson, formaður frjáls-
lynda flokksins hafa ferðast um
landið stað úr stað og er talið að
úrslit kosninganna velti mjög á
því, hvernig kjósendum falla
þessir aðalforkálfar stjórnmála-
flokkanna í geð. Þeir hafa svipað
an hátt á ferðum sínum og for-
setaefni í Bandarikjíkjunum, að
þeir ferðast með járnbrautum og
nema staðar eins víða og mögu
legt er og halda þar stuttar ræð-
ur fyrir það fólk, sem safnast
saman til að sjá þá og heyra.
Talið er að Diefenbaker sé öllu
meiri ræðumaður en Lester Pear
son, en báðir aðalflokkarnir eru
mjög óvægnir í áróðrinum.
Eins og kunnugt er, höfðu
frálslyndir setið að völdum í
Kanada í meira en 20 ár, þegar
íhaldsflokkur Diefenbakers velti
þeim úr stóli í fyrra á mjög
óvsentan hátt. Lester Pearson var
lengi utanríkisráðherra Kanada
og nýtur mikils álits meðal stjórn
málamanna í heiminum. Pearson
hefur ætíð þótt óeigingjarn og
hugsjónaríkur maður og árið
1957 fékk hann friðarverðlaun
Nóbels fyrir starfsemi sína í þágu
friðarmála. Frjálslyndir vonast
til þess, að ekki sízt konur og
þeir sem eru við aldur og nokk-
uð hægfara muni kjósa Pearson,
einmitt vegna þessarar friðar-
starfsemi hans.
Talið er að Diefenbaker og
flokkur hans byggi vonir sinar
á meirihluta að mestu á kosning-
um í Quebec, en sú borg hefur
verið mjög eindregið fylgjandi
frjálslynda flokknum síðan 1935.
Hins vegar byggja frjálslyndir
vonir sínar aðalléga á kosninga-
úrslitunum í Ontario og héruð-
unum á sléttunum.
Það, sem kosningarnar einkum
snúast um er afstaðaan til Banda-
ríkjanna. í kosningunum í fyrra,
þegar íhaldsmenn komust til
valda, var það einkum þetta mál,
sem ruddi þeim brautina. fhalds
menn héldu því fram, að Kanada
menn væru orðnir alltof háðir
Bandaríkjunum. Bandarískt fjár
magn streymdi til Kanada og
landið yrði alltaf meira og meira
háð Bandaríkjamönnum. við-
skiptalega og fjárhagslega. Ef
þessu héldi áfram hlyti afieiðing-
in óhjákvæmilega að verða sú,
að hið stóra en strálbyggða iand
Kanadamanna yrði fyrr eða síð-
ar hluti af Bandarikjunum og
glataði sjálfstæði sínu.. íhaids-
flokkurinn kom þannig fram sem
eins konar „þjóðvarnarflokkur"
fyrir Kanadamenn í þeim kosn-
ingum. Hins vegar hafa íhalds-
menn lagt á það mikla áherzlu,
að Kanada hefði sem mest og
nánast samstarf við England og
brezku samveldislöndin og
byggði viðskipti sín út á við á
þeim samböndum. Sömu afstöðu
hafa íhaldsmenn í kosningunum
nú.
Pearson hefur í kosningaræð-
um sínum ekki getað komist
fram hjá þessu höfuðmáli, eti
hann hefur bent á að hætta væri
á að bandarískir fjármálamenn
yrðu hræddir og drægju fé sitt
til baka, en það væri einmitt
bandarískt fé, sem væri nauðsyn
legt til þess að byggja upp iðnað
landsins og nýta auðlindir þess.
Einnig benti hann á að hætta
væri á að ef Kanadamenn breyttu
um stefnu, skæru Bandaríkja-
menn niður innflutning frá
Kanada. En Pearson hefur ekki
efni á því í kosningabaráttunni
að vera of eftirgefanlegur gagn-
vart Bandaríkjamönnum og
hann hefur lagt á það áherzlu að
það muni vera erfitt fyrir Kana
damenn að vinna með Bandaríkja
mönnum í varnarmálum, nema að
Bandaríki taki fullt tillit til
Kandamanna í fjálmálum og
efnahagsmálum. Sérstaklega vill
hann að Bandaríkjamenn hætti
að leggja hömlur í innflutning
til Bandaríkjanna á kanadiskri
olíu.
★
Þegar hér er komið kosninga-
baráttunni er það spá flestra,
eftir því sem fregnir herma, að
íhaldsmenn muni vinna sigur og
fá hreinan meirihluta þings.
Bent er þó á, að lokaspretturinn
í kosningahríðinni sé eftir og
ekki sé hægt að spá með neinni
vissu um ársltin.
„Opinberun" Páls
Zóphóníassonar
PÁLL Zóphóníasson skrifar hug-
vekju um fóðurkaupalánin í
Tímanum s.l. föstudag. Er efni
greinarinnar einkum það að
„opinbera hræsnina" og „sýnd-
armennskuna" hjá minnihluta
fjárveitinganefndar í sambandi
við afstöðu nefndarinnar til
fóðurkaupalánanna við af-
greiðslu fjárlaga fyrir árið 1957.
Lætur Páll svo, að sér sé þessi
„opinberun" þvert um geð, því
að orsök þess að hann hafi ekki
í fyrri skrifum um mái þetta
skýrt frá afstöðu minnihluta fjár
veitinganefndar hafi eingöngu
verið hlífð við nefndarmenn
þessa.
Þar sem Páll lætur svo lítið að
nefna mig sérstaklega í „opin-
berun“ sinni, þá stendur mér
væntanlega næst að þakka hlífð
hans og mildi við okkur Sjálf-
stæðismennina í fjárveitinga-
nefnd. Efnislega er litlu að svara
í grein hans, því að hann endur-
prentar tillögur þær, sem fluttar
voru um málið, svo að menn
geta hæglega borið þær saman.
Hefir sannarlega ekki verið gerð
nein tilrauii til að leyna afstöðu
okkar Sjálfstæðismanna í nefnd-
inni, nema hvað Páll Zóphónías-
son sjálfur hefir til þessa forðast
að minnast á afstöðu okkar.
Verður hver og einn að mynda
sér sína skoðun um það, hvort
þögn hans hafi stafað af hlífð
við okkur.
Það eina leiðinlega við „opin-
berunarsögu" Páls er, að hann
skuli ekki geta stillt sig um að
blanda hana rangfærslum og út-
úrsnúningum. Eiga slík vinnu-
brögð ekki sérlega vel við þegar
menn þykjast vera að .opinbera
hræsnina", eins og Páll kemst
að orði.
Ef Páll hefði haft fyrir því að
kynna sér nefndarálit fjárveit-
inganefndar í fyrra, þá hefði
hann getað séð, að við Sjálf-
stæðismennirnir í fjárveitinga-
nefnd tókum það fram, að enda
þótt tillögur nefndarinnar væru
fluttar af nefndinni sameigin-
lega hér:, þá áskildum við okkur
til þess að styðja eða flytja breyt
ingartillögur, sem gætu snert ein
staka liði þeirra tillagna, sem
nefndin flutti sameiginlega.
Það hefir því ekki af nein-
um öðrum en Páli Zóphónías-
syni, mér vitanlega, verið talið
neitt athugavert við flutning um
ræddrar breytingartillögu okkar
að formi til.
Þá telur Páll það líka mikið
hneykslunarefni, að við skyldum
í breytingartillögu okkar taka
einnig upp þau atriði tiilögu
meirihluta nefndarinnar, sem
við vorum sammála. f „opin-
berun“ sinni kemst Páll að þeirri
niðurstöðu, að þetta höfum við
gert til þess síðar að geta eignað
okkur alla tillöguna. Hvort Páll
byggir þetta á þeim siðferðishug-
myndum, sem ríkandi eru í Fram
sóknarflokknum, veit ég ekki, en
enga tilrr-.un gerir Páll til þess
að rökstyðja þessa staðhæfingu.
Það iiggur í augum uppi, að
við höfðum enga ástæðu til þess
að bera íram breytiagartillögu
við þau atriði í tillögu meiri-
hluta nefndarinnar, sem við vor-
um sammála.
Kjarni málsins er sá, að við
lögðum til, að gefin yrðu eftir
öll þau harðindalán, sem bænd-
um hafa verið veitt á því tíma-
bili, sem um getur í tillögunni,
en meirihluti nefndarinnar vildi
aðeins gefa eftir sum lánin. Við
bentum á það, að erfitt væri að
gera hér upp á milli bænda og
myndi af því leiða margs konar
óánægju og misrétti.
Páll telur það „broslegt" að
leggja til að afhenda Bjargráða-
sjóði íslands skuldabréfin með
því skilyrði, að lánin yrðu gefin
eftir. Það getur vel verið að
Páli finnist eftirgjafir lána þess-
ara yfirleitt broslegar, en ég fæ
ekki séð neitt broslegt við það
að láta afgreiðslu málsins vera
í höndum Bjargráðasjóðs. sem
lögum samkvæmt á einmitt að
koma til hjálpar, þegar harðindi
eða svipaða erfiðleika ber að
höndum. Páll upplýsir lika sjálf-
ur, að hér var ekki um neina
„broslega" tilhögun að ræða, því
að Bjargráðasjóður átti sjálfur
vissan hluta lánanna og þann
hluta gat Alþingi ekki með fjár-
lagaákvæði -skyldað sjóðinn til
að gefa eftir bótalaust.
Páll talar mjög um „sýndar-
mennsku" og „sýndartillögu" í
grein sinni. Þetta er nafngift,
sem honum er mjög töm bæði í
ræðu og riti um allar tillögur,
sem honum geðjast ekki að. Læt
ég mér því þá nafngift hans í
léttu rúmi liggja.
Meirihluti Búnaðarþings hefir
nú lagt blessun sína yfir þá
ákvörðun, að óþurrkaiánin til
bænda verði ekki gefin eftir,
nema þá að einhverju leyti. Ekki
tel ég það mitt hlutverk að átelja
það sjónarmið, því að vissulega
er það gleðiefni, ef menn ekki
vilja styrki þiggja á þessari
styrkjaöld, en þessi afstaða Bún-
aðarþings haggar í engu þeirri
röksemd, sem umrædd tillaga
okkar Sjálfstæðismanna í fjár-
veiiinganefnd byggðist á, að hæp
ið sé að gera hér upp á milli
rnanna og að það mundi valda
bæði óánægju og misrétti þegar
farið verður að velja á milli
manna og ákveða, að þessum
skuli lánið eftirgefið en þessum
ekki. Þetta er ég hræddur um
að reynslan muni sanna.
Magnús Jónsson.
shrifar úr
daglega lífinu
Ártíð
Jóns Þorkelssonar
RÆTT hefir verið um það, að
gefið verði út minningarfrí-
merki í tilefni af 200 ára ártíð
Jóns Þorkelssonar Skálholtsrek-
tors, 5. maí 1959, en óhætt mun
að fullyrða, að engin mynd sé til
af honum. Er það merkilegt þar
sem ritað er, að fyrir tilmæli
Jóns gerði listamaiurinn síra
Hjalti Þorsteinsson prófastur i
Vatnsfirði f. 1665, d. 1754) mynd-
ir af þeim síra Páli Björnssyni
í Selárdal, Árna Magnússyni,
Jóni biskupi Vídalín og Hall-
grími Péturssyni á árunum
1745—48.
Þar sem engin mynd er til af
Jóni Þorkelssyni er þeirri spurn-
ingu varpað fram, hvort ekki
geti farið vel á þvi, að hafa á
frímerkinu mynd af rithönd hans
(undirskrift hans), sem er mjög
falleg.
Þá ætti vel við, að gefið yrði
út frímerki í tilefni af 200 ára
afmæli Thorkillii-sjóðsins, 3.
apríl sama ár. í því sambandi
langar mig til að koma þeirri
hugmynd á framfæri, að teiknuð
verði „perpektiv“-mynd af skóla
húsinu að Hausastöðum á Álfta-
nesi eftir lýsingu, sem á því er
í ævisögu Jóns Þorkelssonar (II.
bls. 251—252), en lýsingin er alk
nákvæm, og á frímerkinu verði
mynd af skólahúsinu og ef til
vill fjallinu Keili.
Ég vil víkja örfáum orð-
um að Hausastaðaskóla. Þá er
stofna skyldi uppeldisskóla, sem
kostaður yrði af Torkillii-sjóðn-
um, fyrir fátæk börn í Kjalar-
nesþingi hinu forna, var bent á
Engey, Hausastaði, Innri-Njarð-
vík og Kirkjuvog sem skólaset-
ur. Jörðin Hausastaðir, sem var
eign Garðakirkju, varð fyrir val-
inu af því, að hún liggur rétt hjá
Görðum, en Markúsi prófasti
Magnússyni var ætlað að hafa
yfirumsjón með skólanum. Skóla
húsið var byggt 1782 og kostaði
353 rdl. og 86 skild. Það var 15
áln. á lengd og 8 áln. á breidd,
í 7 stofugólfum.
Til gamans er hér vísa, sem
er frá því um aldamótin 1800, eða
þeim árum er Hausastaðir voru
skólasetur, og lifað hefir á vör-
um fólksins þar í sveit. Vísan er
svona:
Miðengi, Hlíð og Móakot
mjór er prestsins garðtirinn.
Hausastaðir heljarslot
hundabælið í Köldukinn.
Forstöðumaður skólans var
ráðinn hinn alkunni merkismað-
ur og sálmaskáld síra Þorvaldur
Böðvarsson. Skóli þessi starfaði
um 20 ára skeið eða frá 1792—
1812, og eini skólinn, sem starf-
aði á íslandi veturinn 1804—1805.
Þá hefir einnig verið rætt um
það, að Jóni Þorkelssyni verði
reistur minnisvarði í fæðingar-
sveit hans, Innri-Njarðvíkum.
Væri það vel viðeigandi, því að
„í vöggunar landi skal varðinn
standa", í þrengri merkingu orð-
anna. Er þess að vænta að það
komist í framkvæmd og varðinn
verði afhjúpaður á 200. ártíð
Jóns.
Vonandi verður Sveinbirni
Egilssyni einnig reistur minnis-
varð í Innri-Njarðvíkum áður
en langt um líður. E. H.
Tímamenn fyrtast
AÞAÐ var bent hér í dálkunum
fyrir nokkrum dögum, að
um það, að fréttaþjónusta frá
sójréttarráðstefnunni í Genf væri
í ólagi, fyrr en þeir hefðu kynnt
sér, hvort ekki væri nú hugsan-
legt, að einhver blöð birtu um
þetta fréttir reglulega, þó að
Tíminni geri það ekki. En ein-
hver K. J. og Finnur, aðalhöf-
undur Baðstofupistlanna, virð-
ast vera af þeirri tegundinni,
sem ekkert lesa nema Tímann, en
slíkt fólk er til sem kunnugt er.
Þessar athugasemdir Velvak-
anda hafa komið heldur illa við
þá félaga. Hafa nú birzt tveir
pistlar um sálarástand Velvak-
anda í Baðstofunni, sá fyrri á
laugardag, hinn síðari í gær. Eins
og vænta mátti er ástandið í
heilabúi Velvakanda ekki gott,
að áliti þeirra Tímamanna.
Telja þeir Velvakanda hinn
mesta aula svo vægilega sé
til orða tekið. Velvakandi nennir
ekki að elta ólar við skrif þeirra,
sem að mestu eru um, að hann
hafi sagt þessa vitleysu og hina,
og er þar auðvitað allt úr lagi
fært. Sanna skriffinnar þessir,
að þeir eru ekki aðeins ófróðir
um fréttaflutning í Morgunblað-
inu — heldur og um Velvakanda
dálka blaðsins, svo að menntunar
leysi þeirra fer að keyra úr hófi!
Hið athyglisverðasta við þessi
skrif er þó ekki fáfræðin, sem
í þeim speglast, um hana var
vitað. Hitt er eftirtektarverðara,
þótt reyndar hefði mátt við því
búast, að þeir Tímamenn forðast
vandlega að minnast á, að Vel-
vakandi hafi verið að ræða um
vissa manntegund, — þá sem
aðeins les Tímann. Það má sem
sagt ekki spyrjast út, ekki einu
sinni, þó að unnt sé að bera Vel-
vakanda fyrir því, að einhverj-
um þyki það athugavert og lítt
líklegt til sálarþroska, að til sé
hérlent fólk, sem fær uppfræðslu
sína af síðum Tímans og engu
þeir, sem rita í „Baðstofu" Tím-
ans, ættu ekki að vera að rífastöðru.