Morgunblaðið - 01.04.1958, Síða 6

6
MORGVNBL ÍÐIÐ
Þriðjudagur 1. april 1958
Þjóðleikhúsið:
Listdanssyning
Þrir ballettar eftir Erik Bidsted
Hljómsveitarstjóri Ragnar Björnsson
Guðiún Sigurðardðttir - minning
ÞAÐ var vissulega vel ráðið og
Þjóðleikhúsinu mikið happ er
þa8 fékk hingað haustið 1952 þau
hjónin Erik Bidsted, ballettmeist-
ara, og frú Lise Kæragaard, til
þess að kenna hér listdans. Hafa
þau unnið að kennslunni af frá-
bærum áhuga og dugnaði, enda
árangurinn orðið furðulegur, eins
og listdansinn s. 1. föstudagsvöld
staðfesti svo glæsilega.
Ballettana þrjá, sem sýndir voru,
hefur Bidsted samið og eru þeir
hver öðrum skemmtilegri og
fegurri.
„Ég bið að heilsa“, sem byggð-
ur er á hinu ljúfa kvæði Jónasar
Hallgrímssonar, með sama nafni,
hefur verið sýndur hér áður og
hlaut þegar miklar vinsældir,
enda hefur höfundinum tekizt
undravel að samræma dansinn
þessu yndislega kvæði og tónlist
Karls O. Runólfssonar, sem hefur
að ívafi hið snotra lag Inga T.
Lárussonar við kvæðio, fellur
einkar vel að efninu. — Baldvin
Halldórsson fer með hlutverk
skáldsins, af mikilli smekkvísi
og dansinn var unaðslegur, mjúk-
ur og heillandi. Lise Kæregaard
dansar hlutverk „stúlkunnar“ og
Bidsted hlutverk „þrastarins" og
var dans þeirra mjög hrífandi,
sem vænta mátti. Og aðrir dans-
endur létu ekki sitt eftir liggja.
Má sérstaklega nefna fagran dans
„vorvindanna", þeirra Irmy Toft,
Guðnýjar Pétursdóttur og Guð-
nýjar Friðriksdóttur. — Leik-
tjöldin við þennan ballett hefur
Magnús Pálsson gert og eru þau
prýðilega gerð og falla vel að
anda Ijóðsins.
„Brúðubúðin“ er bráðskemmti-
legur ballett, saminn af ágætri
hugkvæmni, fullur af gleði og
gáska og ytri búnaður hans af-
burðagóður. Þarna kemur manni
margt sk'emmtilega á óvart, svo
sem „kettirnir", sem þær Ingunn
Jensdóttir og Elsa Pétursdóttir
dansa einkar vel og þá ekki síð-
ur svertingjarnir litlu, sem velta
skyndilega fram á sviðið og dansa
af mestu prýði. Þá eru brúðu-
dátarnir, þau Anna Guðný
Brandsdóttir og Helgi Tómasson
mjög skemmtileg og Bryndís
Schram heillaði alla með yndis-
þokka sínum, glettni og léttum
dansi i hlutverki sjóliða. Erik
Bidsted dansar Pierrot listilega
og með skemmtilegu látbragði og
svipbrigðum. Lise Kæregaard
dansar Kolumbine og danski
ballettdansarinn John Wöhlk,
sem er gestur Þjóðleikhússins,
dansar Harlekin. Er dans þeirra
beggja mjög skemmtilegur. —
Tónlistina við ballettinn valdi
Jan Moravek.
Síðasti ballettinn, sem sýndur
NÝLEGA hafa birzt hér í dálk-
unum tveir pistlar með ráð
leggingum frá fróðum mönnum
um hirðingu olíukyndingartækja
og aðgerðir til að minnká hitun-
arkostnað húsa. Velvakanda
virðist, að hér sé um merkt mál-
efni að ræða, og því birtir hann
hér bréf, þar sem fyrst er rætt
nokkuð um það, sem áður hefur
verið minnzt á, en síðan bent á
ný atriði: skort á einangrun í
þaki ýmissa húsa o. fl.
*
„Væntanlega verður þess ekki
langt að bíða, að byggingu reyk-
háfa verður veitt meiri athygli
en nú er. Ekki er mér kunnugt
um, að t. d. húsameistarinn ráð-
færi sig við þann, semteiknarmið
stöðvarkerfið, um það, hvað reyk
háfurinn eigi að vera víður, eða
hvort fyrirhugað sé að tengja við
hann einn eða fleiri katla, þótt
hér sé um að ræða svo mikilsvert
atriði, að úrslitum ræður um við-
unandj brennslu.
Af því, sem áður hefur sagt
verið, má ljóst vera, að ásig-
komulag reykháfs, ketils og olíu
brennara er svo nátengt, að skoða
verður þetta sem eina óaðskiljan
lega heild, og þá fyrst, er húsa-
teiknarinn og miðstöðvarverk-
fræðingurinn gera sér grein fyr-
ir þessu, er unnt að finna viðun-
andi lausn á þessu mikilvæga
máli.
Flestum þeim, sem hafa byggt
sér hús, er það kunnugt, að af
hálfu yfirvaldanna er haft eftir-
lit með ýmsu því, er bygginguna
varðar, og er þetta gert til þess
að tryggja eigandann fyrir marg
víslegum skakkaföllum. Þótt
var, nefnist „Tchaikovsky-stef“,
er gerður við tónlist Tchaikov-
skys, er Jan Moravek hefur
einnig valið. Er ballett þessi gull-
fallegur eins og tónlistin, sem
hann er saminn við. — Þarna
dansar fjöldi fagurra meyja, sem
svífa um sviðið léttar og heill-
andi eins og loftdísir. Þá dansa
þar einnig frú Kæregaard, John
Wöhlk og Bidsted af mikilli list.
Sýning þessi var um flest frá-
bærlega góð og má kallast undra-
vert að sjá hér á sviði jafnfág-
aða listdanssýningu að mestu
með íslenzkum dansendum, þeg-
ar þess er gætt hve'rsu ung þessi
listgrein er hér, — og ber vissu-
lega að þakka ballettmeistarán-
um og konu hans þennan ágæta
árangur.
Sinfóníuhljómsveit fslands lék
undir dansinum, en því miður
var tónlistarflutningnum nokkuð
ábótavant og verður víst að
skrifa það á reikning hljómsveit-
arstjórans, Ragnars Björnssonar.
Mjög leitt var og að sjá á þess-
ari glæsilegu sýningu marga auða
bekki í húsinu.
Sigurður Grímsson.
Þrjú jafntefli i röð
í HEIMSMEISTARAKEPPN-
inni í skák, sem fer fram í
Moskva milli heimsmeistarans-
Vassily Smyslovs og áskorand-
ans Mikhael Botvinnik fyrrver-
andi heimsmeistara er lokið 9
skákum og standa leikar 6 vinn-
ingar fyrir Botvinnik en 3 fyrir
Smyslov. f áttundu skákinni varð
jafntefli eftir 40 leiki og í níundu
einnig í 40. leik. Botvinnik hefur
unnið fjórar skákir (l.,2., 3. og
6.) Smyslov hefur hins vegar
unnið eina, þá fimmtu, hinar
urðu jafnt. Til þess að sigra þarf
Botvinnik 6Vz vinning í viðbót,
en Smyslov þarf 9 til viðbótar
til sigurs. Tefldar verða 24 skák-
ir.
þetta takist misjafnlega stund-
um, eru þeir sjálfsagt fáir, sem
væru fylgjandi því, að slíkt eft-
irlit væri lagt niður með öllu.
Hins vegar eru þegar margir,
sem líta svo á, að fullkomnara
eftirlits og leiðbeininga sé þörf.
Á þetta einkum við um einangr-
un húsanna. Það er ekki fullnægj
andi að hugsa aðeins um einangr-
un veggja og-glugga, og skal hér
tilfært dæmi þessu til sönnunar.
Fyrir h.u.b. 2 árum keypti
máður nokkur efri hæð í tveggja
hæða húsi. Útveggir hússins eru
einangraðir með 2 þuml. korki
og þrefalt gler í gluggum. Er
því óhætt að segja, að þetta hús
sé í fyrsta flokki, hvað þessa
einangrun snertir.. Ekki hafði
hinn nýi eigandi búið lengi
þarna, þegar hann varð þess var,
að ekki var allt með felldu um
hitann í íbúðinni. Kom hvort
tveggja til, að hann var af skorn
um skammti og hitakostnaðúrinn
ótrúlega mikill, enda stöðvaðist
brennarinn ekki, ef beðið var
um meira en 75 stiga vatnshita.
Húseigandinn leitaði nú úrbóta á
þessu vandamáli. Hann skipti um
ketil og fékk sér annan, sem hægt
var að kynda í 90 stig. Þegar
þetta reyndist einnig ófullnægj-
andi hiti, var hafin rannsókn á
þessu merkilega fyrirbrigði. Og
sérfræðingurinn, sam hafði mái-
ið til meðferðar, upplýsti, að or-
sakirnar væru tvenns konar:
Ofnarnir hitnuðu ekki eðli-
lega. Öllu verra væri þó,
að loftið í íbúðinni væri óeinangr
að. Þetta taldi hann vera furðu-
leg mistök og benti á, að væri
hitatap um veggi áætlað % væri
hitatap um loft %. Væri því talin
f DAG verður til moldar borin
frá Fossvogskirkju, frú Guðrún
Sigurðardóttir, sem andaðist í
sjúkrahúsinu Sólvangi, Hafnar-
firði, 23. marz s. 1.
Hún var fædd 3. okt. 1876, að
Saurbæ í Ölfusi. Foreldrar henn-
ar voru Sigurður Gissurarson og
Guðrún Ögmundsdóttir og voru
þau af góðum bændaættum, vel
gefin dugnaðarhjón. Þau áttu 9
börn og var Guðrún yngst þeirra
og eru nú öll dáin nema Jón
Sigurðsson járnsmiður, alþekkt-
ur dugnaðarmaður.
Á barnmörgum heimilum í þá
daga var oft þröngt í búi hjá
fátæku bændafólki, og urðu all-
ir að fara að vinna svo fljótt sem
getan leyfði og varð Guðrún, ung
að aldri að fara að vinna fyrir
sér.
Guðrún hafði mikla löngun til
að mennta síg, en þá voru tæki-
færi efnalítilla stúlkna ekki
mörg, en þrátt fyrir það hafði
hún einhver ráð að sækja Kvenna
skólann í Reykjavík. Á því tíma-
bili hélt hún tíl hjá Einari Finns-
syni járnsmið og konu hans Vig-
dísi Pétursdóttur og oft minntist
hún þessara ágætu hjóna og hve
lærdómsríkt það var að dvelja á
því myndar- og menningar-
heimili.
Árið 1902, 8. okt., giftist hún
eftirlifandi eiginmanni sínum,
Sigurði Guðmundssyni pípulagn-
ingameistara, og hafa þau síðan
verið búsett hér í bæ. Börn
þeirra voru þrjár dætur og þrír
synir. Eina dóttur misstu þau 14
ára gamla. Hin börnin eru Ingi-
gerður, húsfrú, búsett i Reykja-
lundi, Katrín, húsfrú, Sigurður,
pípulm., Sæmundur málarameist
ari og Guðmundur trésmíða-
meistari, sem öll eru gift og bú-
sett hér í bæ.
Á bezta skeiði ævinnar varð
hún fyrir miklum veikindum, sem
lögðu þá þungu raun á hana að
missa heyrnina, en þrátt fyrir
þetta áfall bar hún hlutskipti
sitt með fádæma þreki og æðru-
ástæða til þess að einangra veggi,
væri nauðsyn á því að einangra
loft. Raka á lofti íbúðarinnar
hafði húseigandinn hins vegar
varizt með því móti, að hann lét
þakgluggana standa opna.
Þegar nú húseigandinn, sem er
framsýnn athafnamaður, hafði
látið einangra loftið, varð árang-
urinn sá, að nægilegur hiti þótti
í ibúðinni með 60 stiga vatnshita,
og auk þess hélzt hitinn ótrúlega
lengi miðað við það, sem áður
hafði verið.
Reyndar er þetta gömul saga,
sem alltaf er að endurtaka sig.
Hvað eru þau hús mörg á hita-
veitusvæðinu, sem eru með vel
einangraða þakhæð? Og hvað eru
húsin mörg, sem hitaveitan er
lögð í þannig, að vatnið renni
ekkifyrstí ketilinn? En þegar það
er gert veldur það ástæðulausum
aukakostnaði, vegna afkælingar
í sjálfum katlinum, bæði út í
miðstöðvarklefann og út í reyk
háfinn. Þessum spurningum væri
efalaust mögulegt að svara. Hins
vegar væri öllu erfiðara að svara
þvi, hve mörgum milljónum við
sóum árlega vegna hirðuleysis og
vanþekkingar þeirra, sem ættu
að vera ráðgefandi um þessi mál.
Til leiðbeiningar þeim, sem
olíu brenna og athuga vilja hvort
kyndingartæki þeirra séu í lagi,
skal þess getið, að miðað við 150
ferm. íbúð og einfalda glugga,
ætti hæfilegur árshiti að kosta
nálægt kr. 3,300.00 til 3,900.00,
miðað við núverandi olíuverð. Og
hafi menn grun um, að ekki sé
allt með felldu um kostnaðinn,
hafa olíufélögin boðizt til þess að
veita aðstoð sína, enda hafa þeir
til þess sérstaka menn, sem hafa
yfir að ráða margvíslegum mæli
tækjum. —Á.“
leysi, og með eigin ásetningi og
næmleik lærði hún fljótt að lesa
mál af vörum fólks og svo leik-
in var hún í því, að margir, sem
komu á heimil( hennar og um-
gengust hana ekki að staðaldri,
höfðu ekki hugmynd um heyrn-
arleysi hennar. Að eðlisfari var
hún glaðlynd og hélt þeim eig-
inleika til hinztu stundar. Hún
var greind kona og las mikið,
enda var hið prentaða mál henn-
ar heimur, því fylgdist hún vel
með öllu bæði veraldlegu og and-
legu. Einn ríkasti þáttur í lífi
hennar var gjafmildin og hjálp-
semin og kom það fram á marg-
an hátt. Þó efni væru oft lítil og
mannmargt í heimili, gat hún
ávallt miðlað, gefið og hjálpað
þeim, sem þess þurftu. Aldrei
var svo lítið rúm á heimili henn-
ar, að hún gæti ekki bætt viS
sig barni, ef þess var þörf, og
því var það að oft dvöldu á
heimili þeirra börn um lengri eða
skemmri tíma. Sannaðist þar mál-
tækið: Þar sem er hjartarúm þar
er einnig húsrúm.
Þó er mér minnisstæðast atvik
fyrir mörgum árum. Guðrún var
þá stödd á heimili mínu á ísa-
firði. Þar lá danskt skip, sem
flytja átti grænlenzkt fólk milli
staða í Grænlandi. Kvöld eitt
förum við um borð í skipið að
sjá þessa sjaldgæfu ferðalanga.
Á þilfarinu sat gömul kona meí>
litla telpu í kjöltu sér. Guðrún
veitti því fljótt eftirtekt að þær
voru kuldalegar, illa búnar að
fatnaði. Hún klæðir sig úr nýrri
peysu, sem hún var í og færir
gömlu konuna í hana, ekki þótti
henni þetta nóg, eitthvað varð
litla telpan að fá. Farið var í
flýti heim og útbúinn fataböggull
og lagt aftur á stað um borð í
skipið. Voru þau þá komin und-
ir þiljur, en ekki var hætt, fyrr
en gamla konan og telpan voru
fundnar og böggullinn kominn í
réttar hendur. Þeirri gleði og
þeim ljóma, sem lýsti sér í and-
litum beggja, er ekki hægt að
lýsa með orðum, slíkt er ógleym-
anleg sjón sjáandans.
Guðrún var með afbrigðum
trygglynd og frændrækin, enda
vinmörg skyldra og óskyldra.
Ástvinum sínum var hún kær-
leiksrík og umhyggjusöm og nú
á seinni árum voru yngstu af-
komendur hennar, barna- og
barnabarnabörn, sólargeislar ævi-
kvöldsins. Hún naut líka mikils
ástríkis eiginmannsins og annars
venzlafóíks í ríkum mæli.
Guðrún hafði ríka tilfinningu
fyrir allri fegurð: fegurð máls-
ins, fegurð og snyrtimennsku
heimilisins utan og innan, blóm
og fagur gróður var henni alla
tíð til mikils yndisauka. Sjálf
var hún með afbrigðum vandvirk
og snyrtimennsku hennar var
viðbrugðið. Hún unni íslenzkri
náttúrufegurð og þráði alla tíð
að ferðast meira um landið, en
hún hafði tækifæri til. Einkum
unni hún að ferðast á einhverj-
um góðhesti, og þá var eins og
þróttur hestsins og tign umhverfis
ins ræki alla líkamlega vanlíðan
á burt.
Ég á þessari góðu og mikil-
hæfu konu mikið að þakka. Ég
minnist þess er ég fyrir 35 árum
tengdist heimili þeirra hjóna og
Framh. á bls. 15
sfcrifar ur
daglega lifinu j