Morgunblaðið - 01.04.1958, Blaðsíða 13

ÞrfSjudagur 1. apríl 1958
MORGVNBLAÐIÐ
13
Kol, olía og kjarn-
orka á Grænlandi
í MORGUNBLAÐINU þann
14. marz birtist grein með yfir-
skriftinni: „Of kostnaðarsamt að
vinna kol á Grænlandi til útflutn
ings“. Sagt er þar frá því, að
Lindberg Grænlandsráðherra
hafi lagt fyrir danska Ríkisþingið
„skýrslu sína um landfræðilegar
rannsóknir og námuvinnslu á
Grænlandi“.
Haft er þar eftir skýrslunni, að
á Kugssuaq-skaganum einum séu
„milljón lesta“ af kolum í jörðu.
Þetta eru ekki ýkjur. Það mundi
sanni nær, að þar væru tugir eða
jafnvel hundruð milljóna tonna
kola á skaga þessum sem réttu
nafni heitir Eisunes.
Það er annars furðulegt, að
kunnir staðir á Grænlandi skuli
•kki vera nefndir sínum íslenzku
nöfnum. í nefndri grein er Bjarn
ey kölluð Disco. Þar er og
nefnt Seoresbysund, sem ekkert
sund er. Fjörður sá heitir Öllum-
lengri og er 44 danskar mílur á
lengd, lengsti fjörður Grænlands
og lengsti fjörður í heimi. Hon-
um ér bezt lýst í Krókarefssögu.
Fróðir menn og staðkunnir
hafa sagt mér, að suðurströnd
Eisuness beri enn minjar þess,
að hún hafi einhvern tíma staðið
í björtu báli. Af slíkum eldum
eða minjum þeirra virðast for
feður vorir hafa gefið skaga þess
um nafn. Svo hagar þarna til, að
á suðurströnd Eisuness, en einnig
að norðan, ei'u eru leirlög þrung-
in af steinolíu. Oftar en einu
ginni hefir það hent í seinni tíð,
að kviknað hefir í þessum leir-
lögum vegna óvarfærni með eld-
apýtur.
Vera má, að forfeður vorir hafi
kveikt í nesinu af vangá, en ekki
þarf það þó svo að vera, því eitt
ainn kviknaði í við skriðufall á
norðurströnd nessins. Uppi á
nesinu eru ýmsar bendingar um,
að steinolía sé þar í jörð, þar á
meðal það, sem Danir kalla
„L,ervulkaner“, þar sem olían
leitar upp undan þi'ýstingnum.
Slík steinolíusvæði með „Lervul-
kaner“, eru einnig í Grænlands-
óbyggðum, austurströndinni fyx'—
ir norðan 70°nbr. Þriðja stein-
olíusvæðið er norðvestan á
Grænlandi.
Kolalögin á Eisunesi ganga
auður á Bjarney og norður á
Króksfjarðarheiði. Þau eru víða
allt upp í 3 metrar á þykkt, ef
gmá-leirrákir, sem í þau kunna
að vera, eru taldar með. Vatns
eða grass hefir ekki orði? ■ vart
í námunum. Aðstaðan til vinnslu
við sjálfgerðar hafnir er hin
ákjósanlegasta, og því líklegt að
afköstin á hvern námamann með
fullkomnum vélum og tækjum
gætu með góðri stjórn orðið lík
og í Svalbarðsnámunum, þ.e.
miklu meiri en gerist og gengur
í Evrópu. Þarna kemur aldrei
hafís, en á köldustu mánuðum
ársins leggur þarna sjóinn
næst landi og þarf það ekki að
verða til verulegra trafala fyrir
námuvinnsluna. Þessi Eisuness-
kol lét atvinnumálaráðuneytið í
Reykjavík Efnarannsóknarstofu-
íslands rannsaka haustið 1919.
Segir svo í skýrslu rannsóknar-
stofunar dags. 27. okt. 1919:
„Fyrst í stað brenna kolin með
löngum loga, en hann slokknar
brátt, og úr því brenna þau loga-
lítið og reyklítið. Askan er
miklu léttari í sér en venjuleg
steinkola-aska. Yfirleitt virðast
kolin ágætis eldsneyti, og eru
áreiðanlega eins góð og skotsk
kol“. Nánari uppl. um þessi
kol geta menn fengið í ritgerð í
Morgunblaðinu í nóv. 1919. Þá
voru þau seld í smásölu flutt á
hafnir í Grænlandi á 2 krónur
tunnan. Samkv. eldri danskri
rannsókn voru þau að hitagildi
álíka og Newcastle kol. Kol þessi
eru nær eingöngu notuð á kola-
vélaskipum, er ganga milli Dan-
merkur og Grænlands og hafa
gefizt mjög vel.
Oft hafa menn látið sér til
hugar koma, að brjóta þessi
Eisunesskol í stórum stíl og flytja
þau til Danmerkur. En tvennar
ástæður hafa aftrað því. Þegar
kol voru keypt á Bretlandi, feng-
ust þau flutt til Danmerkur fyrir
sáralitla frakt, sem „Ballast" á
skipum, sem fóru til Eystrasalts-
hafna eftir trjávið og slíku. Og
þegar kol voru keypt frá Austur-
Þýzkalandi (eða nú Póllandi) er
örskammt að flytja þau til Dan-
merkur.
Verulega öðru máli gegndi að
flytja Eisunesskolin til íslands.
En önnur grænlenzk kol eru oss
þó miklu nær. Á austurströnd
Grænlands fyrir norðan 70°nbr.
er víða mikið af ágætum kolum,
sömu tegundar og kolin á Sval-
barði. Næstu námurnar við ís-
land eru norðan við mynnið á
Öllumlengri, dægursiglingu, þ.e.
30 danskar mílur hér um bil í
norður frá Kolbeinsey. Þar eru
mikil og ágæt kol. Er það varla
vansalaust að láta þessar kola-
birgðir þarna ónotaðar svo mjög
sem vér þörfnumst þeirra.
Þótt Eisunesskolin séu eigin-
lega steinka (ekki brúnkol) eru
þau feikilega feit. Nokkru fyrir
síðasta stríð vildi brezkt „syndi-
kat“.með 100 millj. gullkróna
kapítal fá leýfi til að bræða þau,
en það leyfi fékkst ekki af Dön-
um.
í nánu sambandi við kolin á
ÍBIJÐ TIL 8ÖLII
íbúð við Samtún til sölu, 3 herbergi og eldhús á fyrstu
hæð, ca. 70 ferm.
Upplýsingar gefa
Haukur Jónsson hdl.
Hafnarstræti 19 — Sími 17266
og Hallgrímur Dalberg sími 15190
LÖGFKÆIÐINGAFÉLAG ISLANDS
Fundur
til að ræða og ganga frá stofnun allsherjarfélags ís-
lenzkra lögfræðinga verður haldinn í 1. kennsíustofu há-
skólans þriðjudag 1. apríl kl. 17.
Lögfræðingar eru hvattir til að fjölmenna.
Undirbúningsnefndin.
Eisunesi eru lög af járnsands-
steini með 38-48% af járni. Hendi
næst mætti það virðast að nota
Eisunesskolin til að bræða þenn-
an járnmálm, og séu þau of feit
ti; járnbræðsluofna, þá að bræða
úr þeim benzínið og olíuna fyrst.
Ekki er að efa, að kolin og
steinolían á Vestur-Grænlandi
eiga fyrir höndum mikið hlut-
verk, sem rekstrarafl í þeim
siglingum sem nú eru um það
bil að hefjast frá og til stranda
Huddsonsflóans með upplags-
stöðvum í vestribyggð.
II.
Svo segir í greininni, að Lauge
Koch hafi nú „lokið við að gera
uppdrátt af miðhluta A-Græn-
lands“. Telji hann sig nú næst
þurfa að hefjast handa við rann-
sóknir og uppdráttai'ferð af
Scoresbysundi (Öllumlengri), og
landssvæðinu þar umhverfis.
Því miður er ég ekki svo vel að
mér að ég viti, hvað koi'tlagn-
ingu Grænlands úr lofti með flug
vélum líður. En hér hlýtur samt
að vera málum blandað. Síðastlið
in 26 ár hefir Lauge Koch verið
önnum kafinn við jai’ðfi’æðirann-
sóknir í Grænlandsóbyggðum,
en Grænlandsóbyggðir eru svæð
ið norðan við Hvitserk, austur
ströndin fyrir norðan 70° nbr.
Þessar jarðfræðirannsóknir eru
undirbúningur að vísindalegri
málmleit, sem enn er ekki byrj-
uð, en verk Lauge Koch er ekki
máimleit, þótt hann hafi fundið
mikið af námum, þar á meðal
blýnámuna og mikið af molyb-
den, þar sem blýið er. Það er
orðið langt síðan, að Lauge Koch
var nálægt miðbiki Grænlands-
óbyggða búinn að rannsaka og
kortleggja jarðfræðilega til málm
leitar stærra svæði en allt Stóra-
Bretland. Gengi mér betur að
trúa því, að þessi frásögn Morgun
blaðsins ætti við þessa jarðfræði-
legu rannsókn um miðbik Græn-
landsóbyggða ög gerð jarðfræði-
legra uppdrátta yfir það svæði,
en landfræðilega uppdrætti yfir
miðbik Austur-Grænlands. Á það
bendir og sú upplýsing í blaðinu,
að L.K. hyggist flytja stöð
sína á Ellu-ey á ca. 75° nbr.
suður í botn Öllumlengri (á 70°
— 71° nbr.) og geri sér von um
að geta lokið rannsókn þess
svæðis á 5 árum.
Svo segir blaðið, að farið sé
fram á kaup á 2 þyrilvængjum
til „starfsins“. Ég hefi enn ekki
séð þá skýrslu, sem þetta er tek-
ið úr. En til kortagerðar á Græn-
landi hafi hingað til dugað venju
legar flugvélar. En við vísinda-
lega málmleit í óbyggðu landi
hlyti það að vera mikið hagræði,
að geta lent hvar sem er jafnvel
nauðsynlegt. Þar sem í ráði var,
að hin vísindalega málmleit byrj-
aði á komandi sumri, rís fyrir
mér spurning, hvort þyrilvængj-
urnar ætti ekki að kaupa til þess,
ekki til „kortlagninga"?
„Sógafjörður" er ekki til. Það,
sem Danir kalla „Skovfjord" er
sundið milli Langeyjar og lands,
og hefir án efa heitið Langeyjar
sund og er áframhald Eiríksfjarð
ar í vestur út til hafs. Við Lang-
eyjarsund, við Fossasund, sem
gengur til norðurs frá opi Eiríks-
fjarðar, milli Langeyjar og Dýr-
ness, norður í ísafjörð og v»8
utanverðan Eiríksfjörð hefir
fundizt gríðarmikið af úraníum.
allt upp í heilt kíló i tonninu og
þrisvar sinnum meira af thori-
um. Úraníum og thorium hafa
fundizt víða annars staðar og
mikið af því, og gera menn sér
háfleygar hugmyndir um gróð-
ann af því að vinna það. En ekki
lenda þau auðæfi í vösum Græn-
lendinga fremur en önnur, því
danski ríkissjóðurinn telur sig
eiga alla jörð á Grænlandi, svo
Grænlendingar eiga í landi sínu
ekki svo mikið sem steininn, sem
þeir tylla sér á.
í grennd við þetta úraníum-
svæði eða á því er silfurnáma
með hreinu silfri. Séra ívar
Bárðarson er var ráðsmaður á
biskupssetrinu í Görðum 1341—
1360, segir um 1360, að gnógt
silfurmálms sé á Grænlandi.
Hreinir óbræddir silfurkistallar
úr slíkri námu hafa fundizt um
miðja 19. öld við Júlíönuvon og
sjálf þessi silfurnáma fær ekki
dulizt, er beint verður vísinda-
legri málmleit að þessu svæði.
— í opinberum og órengjanleg-
um skjölum frá því um 1500 er
gullmálmur, auk silfurs, talinn
meðal útflutningsvara frá Græn-
landi. Og á árunum 1914—20,
þegar ég fylgdist með, var Græn-
land 3. land i heimi, þar sem
flestir málmar höfðu fundizt. Og
þó hafði þar ekki verið gerð —
og er ékki enn — nokkur eiginleg
málmleit, og landið ekki byggt
af Norðurálfuþjóð.
16/3 1858.
Jón Dúason.
ég þakka
Colgate
velgengni mína
Flugfreyja, eins og ég, verður að hafa fall-
egt bros.Hið frábæra COLGATE DENTAL
CREAM, heldur tönnum minum mjallhvit-
um.
Ég hef erfitt starf, en hef
aldrei haft frátafir vegna
iannpinu.
COLGATE ver tennur míu
ar skemmdum.
Sg hitti margt heldra fólk á hverjum
iegi, en get alltaf verið örugg, því að
SOLGATE gefur hressandi munnbragð. j
cr "rVi
( burstið tennur yðar '
CX ™eð COLGATE
DENTAL CREAM
það freyðir!
ÞAÐ HREINSAR MUNNINN MEÐAN ÞA Ð VERNDAR TENNUR Y Ð A R