Morgunblaðið - 02.04.1958, Qupperneq 12

12
"• ■ ii o r crns rt r 4 r> r ð
Miðvikiidagur 2. april 1958
— Ræ&a Jóhanns
Fih. aí bls. 11
þehsTUna óg verðbólguhactturiá
um allan helrriing og stórhækkað
byggingarkostnaðinn".
Enn heldUr Eysteinn Jónssón
áfram:
„Þetta nýja upplausnar-
ástand í efnahagsmálunum
hófst, þegar kommúnistar
voru leiddir til valda í verka-
lýðssamtökunum haustið 1954,
því að þá þóttust margir sjá,
hversu fara mundi um verð-
lagsmálin og sá hugsunarhátt-
ur festist, að ekki mætti láta
fjárfestingar né innkaup bíða
stundinni iengur. Magnaðist
þetta þó um allan helming við
kauphækkanirnar sl. vor.
Verkuðu þær sem olía á eld,
þar sem verðhækkanir og
nýjar kauphækkanir aftur
vegna þeirra voru þá auðreikn
aðar hverjum manni.
Það er víst alls ekkert of-
sagt, að almenningur í land-
inu hagnast síður en svo á
þessu ástandi, allra sízt laun-
þegarnir yfirleitt, eins og
raunar var alltaf fyrir séð,
enda refirnir ekki til þess
skornir".
í seinni tíð er jafnvel Eysteinn
Jónsson farinn að umskrifa þessa
sögu, sem hér er rakin, og mun
stjórnarliðið í heild hafa gott af
því að hún sé rifjuð upp.
Sparif jármyndunin:
Einn hlutí af „ihaldsarfinum",
sem núverandi valdhafar þurftu
við að taka, var stórkostleg aukn-
ing sparifjárins, sem bar efna-
hagsþróuninni órækt vitni. Spari-
fjáraukningin var þessi á árunum
1953—1956. (í bönkum, spari-
sjóðum og innlánsdeildum);
1953 = 189.3 millj. kr.
1954 = 218,1 millj. kr.
1955 = 125,3 millj. kr.
1956 = 167,6 millj. kr.
Þetta er alls 700 millj. kr.
aukning á 4 árum.
Útlán bankanna
Að sjálfsögðu var hin mikla
sparifjármyndun meginstoðin
undir mjög mikiili útlánaaukn-
ingu bankanna á þessum tíma.
Hins þarf að gæta í því sambandi
að verulegur hluti útlánaaukning
arinnar fer í aukin afurðalán til
sjávarútvegsins, en þó alveg sér-
staklega til landbúnaðarins, þar
sem- afurðalán til bænda eru
fyrst upp tekin á þessum tíma.
Finnst mér að bændavinirn-
ir í Framsóknarflokknum
ættu ekki að gleyma þessum
arfi. Raunar er kominn tími
til þess að nánar sé gfreint frá
þessari stórkostlegu lánsfjár-
aukningu végna frámleiðslu
landbúnaðárvara, sem senni-
lega riemur á annað hundrað
miIIJ. króna.
Fjármunamyndun þjóðarbúsins
Enn skal getið eins þáttar efna-
hagsmálanna, sem verulegu máli
skiptir, en það er sú fjármuna-
myndun, sem á hverjum tíma ér
talið að t'il verði. Sérstaklega vil
ég rekja, að það sýnir að sjálf-
sögðu vaxandi velmegun, ef hægt
er að byggja uþp ný verðmæti í
vaxandi mæli af sjálfsaflafé þjóð-
arinnar, en minna með erlendu
fé.
Þrátt fyrir stöðugt vaxandi
framkvæmdir í landinu fór
erlent lánsfé til þeirra stöð-
ugt minnkandi fram til síð-
ustu stjórnarskipta.
Eftir skýrslum Framkvæmda-
bankans hefur erlent ráðstöfunar
fé numið þessu á undanförnum
árum af fjármunamyndun þjóð-
arinnar:
1950 = 31%
1951 = 25%
1952 = 18%
1953 = 13%
1954 = 6,7%
1955 = 3,1%
Er hér ólíku saman að jafna
við það sem nú er að gerast
hjá hæstv. ríkisstjórn og stuðn
ingsflokkum hennar. Sam-
kvæmt lýsingu þeirra sjálfra
hafa þeir verið „eins og út-
spýtt hundskinn“ í lánsútveg-
unum erlendis. Niðurstöður
eru þær að ríkissjórnin hefur
meira en tvöfaldað opinberar
skuldir þjóðarinnar á 114 ári,
eða hækkað þær um 386 millj.
kr. úr 360 millj. kr. í júní 1956.
Samtímis er talið að aðstað-
an út á við hafi versnað á
þriðja hundrað millj. kr.
vegna lélegri gjaldeyrisstöðu
bankanna, minnkandi útflutn-
ingsbirgða og minni erlendra
vörubirgða í landinu.
Víst er þessi „arfur“ ekki eftir-
sóknarverður. En svo er um
fleira, sem orðið hefur fyrir hin-
um lamandi áhrifum ráðleysis og
ósamkomulags núverandi stjórn-
arflokka. Almenningur horfir
með vaxandi kvíða fram á að at-
vinnuhorfurnar versna, einkum í
iðnaðinum, sem býr nú við mik-
inn hráefnaskort og öryggisleysi.
Dýrtíðin vex hröðum skrefum
svo að kaupmáttur krónunnar
fer síminnkandi, en kaupgreiðsl-
um er haldið niðri með falsaðri
visitölu.
Hvoð er fromiuuion?
I>að er erfitt að svara þeirri I
spurningu, hvað sé framundan |
í íslenzkum stjórnmálum. Enda
þótt núverandi ríkisstjórn hafi
tekizt mjög miður um fram-
kvæmd þeirra mála, sem mestu
skipta, og þá öðru fremur efna-
hagsmálanna, er hitt ljóst að hún
tók við það vel stæðu þjóðarbúi
að jafnvel mjög lélegri stjórn
ætti ekki að takast að koma því á
vonarvöl á tveim árum. Hér við
bætist að vinstri atjórvunni hef-
ir tekizt með einstæðum mann-
dómsbrag, sem lengi verður við
hana kenndur, að fá Bandaríkja-
menn til að skjóta skástífum við
stjórnina í bak og fyrir með sér-
stökum lánveitingum, sem upp-
lýst er að veittar eru úr sérstök-
um sjóðum, sem forseti Banda-
ríkjanna getur ráðstafað þegar
annars vegar er um öryggismál
Bandaríkjanna að ræða. Enda sit
ur varnarliðið enn um kyrrt'
þrátt fyrir stóryrðin fyrir síðustu
alþingiskosningar.
„Arfurinn" af eigin dómi
Mér þykir í þessu sambandi
rétt að minna á, hvernig stjórn-
arliðar hafa áður sjálfir lýst því
þjóðarbúi, sem þeir tóku við, en
segja, að Sjálfstæðismenn hafi
haft aðstöðu til að ráða mestu
um.
Eysteinn Jónsson, fjármálaráð-
herra, lýsti þessu svo í fjárlaga-
ræðunni seinni part árs 1955:
„Við höfum aldrei átt betri
framleiðslutæki en nú. Aldrei
haft betri skilyrði til þess að
bjarga okkur, en einmitt nú.
Dugnaður er mikill, þótt
stundum sé annað á orði haft.
Unga fólkið er yfirleitt táp-
mikið og dugmikið og atvinna
er mikil og afkoma almenn-
ings góð. Þetta er ánægjulegt
og þessa er gott að minnast,
ef mönnrim fer að vaxa vand-
inn mjög í augum“.
Alþýðublaðið sagði í júlí s.l.í
„Hvergi í heiminum líður fólki
eins vel almennt og hér á íslandi.
Hvergi eru kjör fólksins eins
jöfn, hvergi eins miklir mögu-
leikar til að mennta börnin.
Hvergi er samhjálp eins rík og
hér“.
Og loks sagði Tíminn, rétt fyr-
ir kosningarnar 1956, þegar Her-
mann Jónasson lýsti því yfir, að
Sjálfstæðismenn hefðu haft „lyk
ilaðstöðu" í stjórnmálum lands-
ins síðastliðin 17 ár: (Tíminn 18.
maí 1957).
„Óviða í heiminum hafa
verið meiri framfarir en hér
á landi síðustu áratugina.
Eífskjörin hafa breytzt og batn
að svo undrum sætir. Fyrir
fáum áratugum voru lífs-
kjörin hér lakari en víðast
annars staðar í veröldinni. f
dag eru þau óvíða eða hvergi
betri en hér.“
Þegar .á þetta allt er litið, skýlcji
rriéga aétla, að ríkisstjórnin sjálf
teldi sig enn eiga þess ýnisa kosti
að fara rrieð vöTdin áfram.
Varitraust fólksins
Hinu getúr ríkisstjórriin aft
ur á móti ekki leynt sig, að
kjósendur í landinu líta öðru
vísi á það mál. Óræk sönnun
þess kom fram í bæjar- óg
sveitarstjórnarkosningunum
í janúar sl., þegar Sjálístæð-
ismenn fengu um 52% allra
greiddra atkvæða og unmu
hinn eftirminnilega kosninga
sigur í Reykjavík og mörgum
öðrum stöðum, þar sem þeir
hlutu hreinan meirihluta.
Óskhyggja ráðherranna
Á móti vantrausti kjósendanna
vegur aftur óskhyggja, a.m.k.
sumra ráðherranna, sem kunn-
ugt er að gjarna vildu vera leng-
ur en skemur við völd. Hjá þeim,
sem þannig er ástatt, segir þreyt
an ekki til sín fyrr en í lengstu
lög, og sjálfstraustið er næg vörn
gegn vantrausti almennings.
Hver eru úrræðin?
En hver mundu þá verða hin
nýju úrræði, sem beðið er eftir
páskana? Um það er nú skrafað
og skeggrætt. Stjórnarliðar
skrifa í blöð sín grein eftir grein
um efnahagsmálin, en almenn-
ingur er litlu nær. Þvi er haldið
fram að Framsókn vilji gengis-
lækkun. Kommúnistar engar
meiri háttar aðgerðir sem torveld
að gætu stjórnarsamstarfið, held
ur sitja á meðan sætt er. Það er
„línan“ í dag. Alþýðuflokkurinn
tvístígur á milli og talar nú eins
og véfréttin í Delfí um einhverja
„þriðju leið“.
Er ekki augljóst, að ef nú-
verandi stjórnarflokkar hafa
ekki þegar fengið sig full-
sadda á því samstarfi, sem
þeir hafa mátt við búa, þ.e.
skortir ekki vilja til að vera
áfram þátttakendur í slíkum
leik, þá verður þeim tæpast
skotaskuld úr því að finna
einhver svoköiluð ný úrræði
í efnahagsmálunum, sem hægt
mun að fleyta sér á í bili. Það
verða nýjar álögur, nýjar út-
flutningsuppbætur, ný að-
flutningsgjöld, — allt það
gamla í auknum mæli, en
nýju formi, t.d. nýtt yfir-
færslugjald á gjaldeyri 50—
80%, — sem rennur í útflutn-
ingsbætur. Gengi krónunnar
verður þaunig lækkað, en
það verður ekki kallað geng-
islækkun. Svo þarf að jafna
hallann á fjárlögunum. Hver
treystir ekki Eysteini til að
uppgötva nýja skatta?
Mér þykir líklegast að núver-
andi stjórn springi þegar þar að
kemur gegn vilja allra, sem næst
henni standa, en hún springur
samt. En ég hygg, að það verði
ekki upp úr páskum.
Afstaða Sjálfstæðismanna
Það hefir borið nokkuð á því í
seinni tíð að stjórnarliðar væru
að auglýsa eftir úrræðum frá
Sjálfstæðismönnum, hvað þeir
vildu leggja til mála um úrlausn
þess vanda, sem stjórnin er í
stödd.
Það er nú einu sinni svo, að í
landi með okkar stjórnskipun, þá
er það bæði réttur og skylda rík-
isstjórnarinnar að bera fram til-
lögur um afgreiðslu fjárlaga og
úrlausn efnahagsmála, þegar at-
vinnuvegirnir bera sig ekki
vegna þess að jafnvægið hefir
raskazt í rekstri þjóðarbúsins.
Hitt er mikill misskilning
ur, að það haR staðið á Sjálf-
stæðismönnum, þegar því var
að skipta, að bera fram sín
úrræði. Sjálfstæðismenn báru
fram í minnihlutastjórn eftir
kosningar 1949 víðtækar við-
reisnartillögur í efnahagsmál-
unum, um gengisskrániugu,
launabreytingar, stóreigna-
skatt, framleiðslugjöld o. fl.
Til þessara tillagna átti að
rekja sú heilbrigða þróun í
fjármála og efnahagslífinu á
árunum eftir 1950, með stöð-
ugum greiðshiafgangl rtkis-
sjóðs, auknu jafnvægi í þjóð-
arbúskapnum, sém leiddi til
nærri stöðugs verðlags frá
1952—1955, stóraukinnar spari
fjármyndunar í landinu, auk-
ins atvinnu- og verzlunar-
frelsis, mikillar atvinnu og
almennrar velmegunar.
Þegar lagfæringar varð síðar
þörf vegna atvinnuveganna,
framkvæmdu Sjálfstæðismenn
bráðabirgðaráðstafanir, bæði
með bátagjaldeyri og síðar upp-
bótagreiðslum, þegar þær áttu
við. Þetta viðurkennir Alþýðu-
blaðið sl, sunnudag, þégar það
segir:
„Uppbætur geta vgrið mjög
gagnleg leið til þess að leiðrétta
misræmi óg leysa takmörkuð
efnahagsvandræði — og þá ein
réttlátasta leiðin“.
Sjálfstæðismenn gerðu einnig
tillögur tiljirbóta innan fyrrver-
andi stjórnar fyrri hluta árs
1956, en þá v.ar Heripann Jónas-
son búinrt að ‘ákýeða'rað stofna til
samstarfs við kommúnista, enda
þótt Framsóknarrii'enn létu blað
sitt, Tímann, lýsa því yfir á sjálf
an kjördaginn 24. júní 1956..—
— „að ekkert samstarf verður
haft við þetta bandalag kommún
ista um stjórn (þ.e. Alþýðubanda
lagið), af því að þeir eru ekki
hóti samstarfshæfari . en áður,
þótt þeir hafi skipt um nafn“. .
Sjálfstæðismenn mega vel
við sitt hlutskipíi una. Þeir
höfðu mest áhrif á stjórnar-
stefnuna þegar framfarir voru
mestar í landinu og velmeg-
un almennings mest.
Fólkið hefir sýnt Sjálfstæð
isflokknum óskorað traust í
nýafstö®Tum kosningum. —
Flokkurinn mun hér eftir sem
hingað til reynast verðugur
þess trausts, sem kjósendur
bera til hans.
Sjálfstæðisflokkurinn efnir
fyrirheit, en svíkur aimenn-
ing ekki.
Jóhannes Benjamínsson
Minningarorð
í DAG verður til grafar borinn
að sóknarkirkju sinni á Gils-
bakka í Hvítarsíðu, bændaöldung
urinn Jóhannes Benjamínsson.
Hann andaðist þann 24. marz.
Jóhannes var fæddur á Hall-
kelsstöðum í Hvítársíðu þann 26.
desember 1872. Hann var því
áttíu og fimm ára, og nær þrem
mánuðum betur er hann lézt.
Hann hafði dvalið alla sína löngu
ævi á fæðingarbæ sínum og lýsir
það nokkuð manninum, trygg-
lyndi hans og drengskap, sem
hvort tveggja var með ágætum.
Jóhannes giftist þann 4. október
1903 eftirlifandi eiginkonu sinni
Halldóru Sigurðardóttur frá Þor-
valdsstöðum í sömu sveit, mestu
myndar- og gæðakonu.
Þau Jóhannes og Halldóra
eignuðust sex börn, sem öll eru
á lífi, þrjár dætur og þrjá syni.
Allt duglegt og myndarlegt fólk.
Oft dvöldu líka á heimili þeirra
önnur börn, það voru börn skyld-
menna þeirra úr kaupstöðunum,
sem voru þar í sumardvöl, og
sum jafnv. bæði vetur og sumar.
Þar fannst börnum gott að vera,
dásamleg náttúrufegurð úti, og
ástúð og hlýtt viðmót inni, sem
í góðum foreldrahúsum væri, og
átti Jóhannes sál. sinn góða þátt
í því, og börnin munu eiga ljúfar
éndurminningar um dvöl sína á
því góða heimili.
Á Hallkelsstöðum bjuggu þau
Jóhannes og Halldóra alla sína
löngu búskapartíð, eða um fimm
tugi ára og hefur þar mikið
breytzt til hins betra að húsa-
kosti og jarðarbótum, eins og
víða annars staðar í sveitum.
Jóhannes var sérstakt prúð-
menni í allri framkomu, léttur í
spori og léttur í lund gamansam-
ur og því skemmtilegur í við-
ræðum, enda fróður vel, þvi
margt hafði borið fyrir augu og
eyru á langri lífsleið, og eftirtekt
in jafnan í góðu lagi. Hann vildi
ólium gott gera bæði með orðum
og verkum, enda vel látinn af öll
um sem honum kynntust. Ég
hygg að óhætt sé að fullyrða að
Jóhannes hafi aldrei eignazt
óvildarmann, en fjölmarga kunn-
ingja og vini, sem nú sakna hins
góða samferðamanns, en starfs-
dagur hans var að kvöldi kom-
inn og langur orðinn, og slíkum
manni er þá hvíldin góð eftir
þann langa ogerilsamavinnudag.
En minningin er ljúf í hugum
samferðamannanna sem eftir
lifa.
Blessuð sé minning Jóhannesar
Ben j amí nssonar.
Vinur.
Verzlunarhúsnœði
160 ferm. og geymslupláss 180 ferm, við vestur-
hluta miðbæjarins er til leigu.
Tilboð er greini tegund verzlunarreksturs sendist
í pósthólf 95 merkt: „Verzlun".
Orðsending fró
Knattspymnsombandinn
Knattspyrnuþjálfara vantar í vor og sumar á ýmsa
staði utan Reykjavíkur. Þeir, sem kynnu að vilja
taka að sér þjálfunarstörf, lengri eða skemmri tíma,
jafnvel í sumarfríum sínum, eru beðnir að hafa sam-
band við skrifstofu okkar á Vesturgötu 20, sími
24079, sem allra fyrst.
Stjórn K. S. f.