Morgunblaðið - 02.07.1958, Blaðsíða 12

12
nrnRr.rvnr 4ðið
M^^i’lci'flagur 2. júlí 1958
502IE 'UQUCx
EFTlfc RICHARO
Hún kvað slíkt óhugsandi, J>eg-
ar kínverskar stúlkur ættu í hlut
— þar sem hreinleiki væri ófrá-
víkjanlegt skilyrði til hjúskapar.
Ættingjum eiginmannsins væri
meira að segja leyfilegt að leita
sannana á sjálfan brúðkaupsdag-
inn — og væri brúðinni í ein-
hverju ábótavant, biði hennar
ekkert nema gatan.
„Þú skilur — þess vegna hef
ég aldrei átt kærasta“, sagði
Mee-ling hátíðleg í bragði. „Ég
hef aldrei elskað neinn“.
„Ekki það?“ sagði ég stein-
hissa á slíkri hreinskiinL
„Nei, aldrei nokkum timann".
„Jæja, þú hefur tímann fyrir
þér til að bæta úr þvi“. Mér varð
ósjálfrátt hugsað til þess, hvort
samtal sem þetta við fyrstu kynni
myndi algengt í Kína.
Hún leit sakleysislega á mig.
„Hvað heitir það á ensku?“
„Hvað áttu við?“
„Ég á við, ef maður hefur aldrei
notið ástar — ekki með neinum".
„Það heitir að vera hrein mey“,
sagði ég.
„Hrein mey?“
„Já“.
„Já, hrein mey — það er ég“.
Um leið og hún sagði þetta,
benti hún á sjálfa sig með iangri
rauðmálaðri nögl vísifingursins.
Ég skellti upp úr.
„Mee-Iing, þú ert óviðjafnan-
leg!“ sagði ég. „Jæja, fyrst við er-
um nú búin að fá úr þessu skorið,
viltu þá ekki leyfa mér að bjóða
þér til kvöldverðar? Ég get lofað
þér því að virða dyggð þína“.
Hún hristi höfuðið þrákelknis-
iega.
„Nei“.
„Mér þætti gaman að fá tæki-
færi til að mála mynd af þér“.
„Nei. Við verðum að kveðjast
bráðum".
Skipið titraði, um leið og vél-
arnar knúðu það aftur á bak að
hryggjunni í Wanchai. Land-
göngubrúnni var komið fyrir, og
við Mee-ling bárumst með
straumnum í land. Við stöldruð-
um við á bryggjunni nokkra
stund. f tæpra hundrað metra
fjarlægð frá bryggjunni biasti
Nam Kok við, þaðan, sem við
stóðum, mátti glöggt greina blá-
leitt Ijósaskiltið fyrir ofan dyrn-
ar og málaratrönur mínar á svöl-
unum með hvítum striganum —
málverkinu, sem ég hafði byrjað
að mála af Gwenny þennan sama
morgun.
Mee-ling tók eftir, hvert ég
horfði.
„Hvaða hús er þetta?"
„Hvaða hús áttu við ....?“
sagði ég og þóttist ekkert vita.
Ég flýtti mér að beina athygli
hennar á aðrar brautir. „Hvert
ferðu núna?“
„Til Henessy strætis".
„Ætlarðu að ná í sporvagn?"
„Nei, það bíður bíll eftir mér
þar“.
„Má ég fylgja þér þangað?"
„Nei, bílstjórinn gæti sagt föð-
ur mínum frá því“.
„Og honum væri þá trúandi
til að berja þig?“
„Já — ef til vill“.
„Þú ert alveg ákveðin í að
þiggja ekki kvöldverðarboð
mitt?“
„Já. Ég fer núna“.
Hún rétti mér höndina í kveðju
skyni og flissaði lágt um leið,
eins og henni væri skemmt yfir
þeirri fífldirfsku sinni að gefa
sig á tal við ókunnan mann. Síð-
an hljóp hún af stað upp hliðar-
götu í pttina til Hennessy
strætis. Hún leit einu sinni við
og veif aði, en hvarf síðan í mann
hafið.
Farin, hugsaði ég, hún er farin.
Partir c’est mourir un peu . . .
(Að kveðjast er eins konar dauði)
.... Ég gekk rakleitt yfir bryggj-
una til Nam Kok, og um leið
og ég kom upp á svalirnar lagði
ég teikniborð yfir málverkið af
Gwenny, náði mér í svartkrít-
armola og teiknaði mynd af Mee-
ling, meðan hún var mér enn í
fersku minni. Mér tókst að ná
glettnislegu og jafnframt sak-
leysislegu augnatilliti hennar, í
annarri hendinni hélt hún á
melónusteinum, en með hinni
benti hún á sjálfa sig. Fyrir neð-
an myndma skrifaði ég „Já, hrein
mey — það er ég“.
Myndin var ekkert sérlega vel
gerð, en hún kom mér til að
brosa, og ég geymdi hana. Ég var
einmitt að skoða hana núna. Hún
er óhrein og þvæld og hefur ver-
ið rifin í tvennt — af Mee-ling'
sjáifri, sem gazt ekki að henni
— og límd aftur með glæru lím-
bandL En ég hefi enn gaman af
henni, þar sem þetta var fyrsta
mynd mín af henni.
2. KAFLI.
Það var George Wheeler, sem
varð þess valdandi, að ég fór að
teikna.
Wheeler, framkvæmdastjóri
Bukit Merah gúmmíplantekrunn-
ar í Malaya, bjó aleinn í stóru,
drungalegu einbýlishúsi um-
kringdu gúmmítrjám. Hann var
maður óhamingjusamur og beisk-
ur í skapi. Sama daginn og ég
kom til hans frá Engalndi til þess
að hefja starf mitt sem aðstoð-
armaður hans, ávarpaði hann
mig þessum orðum.
„Þér munuð komast að raun
nm að ég er ekki sérlega harður
húsbóndi. Þó er eitt, sem ég legg
blátt bann við að eigi sér stað
hér á landareign minni, og það
er, að starfsmenn mínir séu í
þingum við innfæddar konur“.
Ég litaðist um í dimmri og
kuldalegri stofunni. Bókahillan
var full af bókum um fjallgöng-
ur, og veggir voru þaktir mytid-
nm, klipptum úr tímaritum, af
fjallgöngumönnum og afrekum
þeirra. Augljóst var, að Wheeler
fékk útrás fyrir tilfinningar sín-
ar með því að láta sig dreyma
um snævi þakta, snarbratta
fjallstinda og afrek í sambandi
við þá. Mér flaug í hug, að fróð-
legt væri að vita, hvernig öðrum
hefði vegnað í skjóli þessa banns
hans?
Ég komst brátt að raun um
það. Áhrif þess á fyrirrennara
mína höfðu verið á ýmsa vegu
og afleiðingarnar eftir því. Það
hafði knúið þann síðasta, sem
hafði verið pólskur að ætterni,
til þess að bera fram bónorð bréf-
lega til stúlku í Glasgow, sem
hann hafði aldrei séð. Stúlkan
hafði komið til hans, þau höfðu
gifzt og bjuggu nú í Kuantan.
Þau voru enn sem nýgift og
áttu von á þriðja barninu. En
það hafði farið á annan veg með
Ted Willis, annan samstarfs-
manna minna. Hann hafði verið
dulur fyrir, og þetta hafði orðið
til þess að beina hugsunum hans
enn meira inn á við og gert hann
að einrænum sérvitringi, sem tal-
aði ekki við nokkurn mann. En
Tubby gamli Penfold, hinn sam-
starfsmaðurinn, bætti daglega
við orðaforða sinn ljótum klúr-
yrðum og var sifellt uppfull-
ur af tvíræðum sögum, jafnvel
frægðarsögum af sjálfum sér,
þegar verst gegndi. Mér var
fyllilega Ijóst, að þetta voru
skröksögur, en þó lézt ég trúa
honum og gerði hann með því
næstum eins hamingjusaman og
hefðu sögurnar verið sannar.
Ég varð ekki var við áhrif
bannsins á sjálfan mig, fyrr en
mánuði eftir, að ég kom þangað.
Þá varð ég ástfanginn af Malaja-
stúlku.
tilviljun var að ræða, en mig
renndi grun i, að svo væri ekki.
Augnaráð hennar var ögrandi og
ertnislegt, og hún vaggaði sér
ívið meira í mjöðmunum, þegar
hún gekk framhjá, yrði hún þess
vör, að ég veitti henni athygli.
Hörund hennar var gyllt sem
hunang. Ég var heillaður af
henni og beið þess með óþreyju
hvern dag, að hún færi framhjá.
Ég braut einnig heilann um það
við vinnu mina, hvernig ég ætti
að fara að kynnast henni, án þess
að Wheeler fengi vitneskju um
það. Ég var nokkrum sinnum
kominn á fremsta hlunn með að
hlaupa í veg fyrir hana, en ótt-
inn við að missa atvinnuna hélt
aftur af mér. Að lokum hætti hún
að ganga framhjá. Ég hafði aldrei
svo mikið sem yrt á hana, en þó
nísti örvæntingin sálu mína.
Eftir það virtust dagarnir óra-
langir og kvöldin óendanleg,
ekki rofin af neinu, nema óþverra
sögum Tubbys Penfold. Ég fór
að drekka meira en góðu hófi
gegndi; eyða kvöldum fram á
nótt í sljórri vímu. Ég sá brátt
hvert stefndi. „Með þessu áfram-
haldi“, sagði ég við sjálfan mig
kvöld eitt, „verð ég kominn í
hundana, áður en árið er liðið.
Ég verð að gera eitthvað — fá
mér tómstundaiðju“. Ég tók fram
gamla stílabók og kúlupenna og
byrjaði að teikna.
Ég hafði hvorki teiknað né
málað fyrr á ævinni, að undan-
teknu því, sem ég gerði í skóla.
Ég hafði alltaf álitið hina list-
hneigðari meðal skólabræðra
minna skrítna og fremur aumk-
unarverða sérvitringa. Ég hafði
skoðað helztu málverkasöfn í
London, talið það skyldu mína
sem siðmenntaðs manns, en ég
hafði haft meiri ánægju af að
virða fyrir mér svipbrigði safn-
gesta en málverkin sjálf.
Skólagöngu minni lauk i strið-
inu, og ég fór þegar í herinn.
Áður en órið var liðið, var ég
kominn til Indlands. Þegar stríð-
inu lauk, var ég staddur í sveita-
héraði í Burma. Dag einn stóð ég
og horfði á innfædda konu, sem
var að þvo þvott í ánni Irraw-
addy. Hún sat á hækjum, svo að
artak, án þess að hætta þvott-
inum. Augnatillit hennar lýsti
kæruleysislegri fyrirlitningu
þeirrar Burmakonu, sem í fjögur
ór hafði horft á útlenda heri
berjast með öflugum vélknúnum
morðtólum, en heldur j afnfj'amt
áfram að þvo föt sín í Irraw-
addy, eins og hún hefur gert frá
blautu barnsbeini, hvorki verr
né betur sett en áður. Ég varð
allt í einu gagnteknin hrifningu,
því að hið táknræna í svip og
fasi konunnar var í mínum aug-
um gætt óumræðilegri fegurð og
barnslegri einlægni. Hefði ég að-
eins getað gleymt og varðveitt
þennan svip! f honum fólst dýr-
mæt fræðsla fyrir heiminn um
Burma, um stríð, um fólkið í
landinu — um lífið sjálft! En
Dakota-vélin var að hverfa í
fjarska og konan beindi óskertri
athygli sinni að þvottinum. Tæki
færið var gengið mér úr greip-
um.
Skömmu síðar keypti ég mér
myndavél, því að þetta var ekki
í eina skiptið, sem ég hafði orðið
fyrir áhrifúm sem þessum. En
þótt ég tæki fjöldann allan af
myndum, kom sárasjaldan fyrir,
að ég næði þeim svip, þeirri hreyf
ingu, þeirri mynd, sem fangað
hafði athygli mína. Og þær fóu
sem þannig var ástatt um urðu
mér til sárustu vonbrigða, því að
þær virtust sviplausar og lítil-
mótlegar. Hvers vegna? Hvernig
stóð á því, að myndir, teknar af
því, sem hafði gagntekið mig, er
ég horfði á það, megnuðu ekki
að hrífa þann, sem horfði á þær?
Að iokum fór mér að skiljast,
að sá, sem horfir á eitthvað,
hrífst ekki eingöngu af því,
sem hann sér, heldur þeirri
túlkun, þeim áhrifum og hugs-
unum, sem sýnin vekur innra
með honum. Jafnframt varð
mér ljóst, að engir tveir eða
fieiri menn verða fyrir sömu á-
hrifum af því, sem fyrir augun
ber, þótt þeir standi hhð við
hlið.
Og því var það, að ég upp-
götvaði seint og síðarmeir sann-
leikann um listina — þann sann
leika, sem mörgum er eflaust
ljós frá bemsku — að hlutverk
listarinnar er ekki að segja:
„Svona leit X út á tiltekinni
stundu“, heldur: ,,Svona kom
X mér fyrir sjónir“.
Hún vann ekki á ekrunni, en
þrátt fyrir það gekk hún framhjá
húsi mínu nokkrum sinnum á
dag, og alltaf á þeim tíma, sem
ég var vanur að sitja á svölun-
um. Ég vissi aldrei, hvort um
hárautt piisið þrengdi að mjöðm-
um hennar. Dakota-flugvél flaug
yfir ána, skarkali vélarinnar rauf 1
kyrrðina. Kpnan gaf henni eng- '
an gaum, fyrr en hún var beint
uppi yfir, þá leit hún upp and-
„Mér kemur þetta að sjálfsögðu
ekkert við“, sagði ráðskonan, „en
Tomma þykir svo vænt um yður,
að hann verður alltaf leiður og
einmana, þegar þér eruð að heim- . lausan siðan móðir hans dó“. —
an“. — „Mér er þetta Ijóst, frú !„Hann þarf fyrst og fremst að
Vilborg“, sagði Tryggvi. „Ég hefi fá að kynnast einhverjum jafn-
sennilega látið hann of afskipta- ' öldrum“, sagði Vilborg. — „Ég
I KNOW THAT...
ANYHOW, T'LL TAKE
HJM WJTH ME THtS
MOTtNÍNG.,.1'M GOING
TO SEE MY LAWYER/
veit það. Það er bezt ég taki
hann með mér núna. Ég þarf að
hitta lögfræðinginn minn“.
Miðvikudagur 2. júlí
Fastir liðir eins og venjulega.
19.30 Tónleikar: Óperulög (plöt-
ur). 20,30 Tónleikar: Lög úr
óperettunni „Maritza greifafrú“
eftir Kálman. 20,50 Erindi: Minn.
ing Magnúsar Helgasonar (Frí-
mann Jónasson skólastjóri. —
Frá kennaraþingi). 21,10 Tónleik-
ar: Íslenzk-ameríski kvartettinn
leikur kvartett í F-dúr op. 15
eftir Dvorak. 21,35 Kímnisaga vik
unnar: „Græna flugan“ eftir Kal-
mann Mikszath í þýðingu Boga
Ólafssonar (Ævar Kvaran ieik-
ari). 22,15 Kvöldsagan: „Nætur-
vörður" eftir John Dickson Carr;
II. (Svemn Skorri Höskuldsson).
22.30 Jazzþáttur (Guðbjörg Jóns-
dóttir. 23.00 Dagskrárlok.
Fimmtudagur 3. júlí:
12.50—14.00 „Á frívaktinni", sjó-
mannaþáttur (Guðrún Erlends-
dóttir). 19.30 Tónleikar: Harmon-
ikulög (plötur). 1940 Auglýsing-
ar. 20.30 Erindi: frá Kýpur (Ólaf-
ur Ólafsson, kristniboði). 21.00
Tónleíkar: Borgin mín, París.
21.15 Upplestur með undirleik:
Svíalin og hrafninn, — gamalt
þjóðkvæðí (Þóra Borg leikkona
les. Emilía Borg leikur undir á
píanó). 21.30 Tónleikar: Henny
Woií syngur, Hermann Reutter
leikur undir. 22.10 Kvöldsagan:
,J4æturvörðurinn“ eftir John
Dickson Carr; III. (Sveinn Skorri
Höskuldsson). 22.30 Tónleikar:
Ungversk þjóðlög, sungin og leik-
in. 23.00 Dagskrárlok.
A Bt;ZT AB ALGLtSA J*
T I MORGVISBI.AÐIISIJ T